T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ORMAN VARLIĞI 2012

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ORMAN VARLIĞI 2012 ANKARA 2012

2 Orman Genel Müdürlüğü Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı

3 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ORMAN VARLIĞI 2012 ANKARA 2012

4 Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı Yayın No.: 85 Envanter Serisi No.: 12 Yayın içeriğine yönelik sorularınız için: T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı 20. Kat B Blok Söğütözü Cad. No.: 14/E - ANKARA Tel : + 90 (312) Belgegeçer : + 90 (312) E-posta : oip@ogm.gov.tr Ulusal Orman Envanteri Şube Müdürlüğü Tel : + 90 (312) (312) E-posta : oip5@ogm.gov.tr Kapak Tasarım Hazırlayanlar Dizgi Boş Sayfa : Sait KIRAN : Gürsel KARAGÖZ, Mehmet DEMİRCİ : Mehmet DEMİRCİ

5 İçindekiler İçindekiler... i Şekil Listesi... iii Tablo Listesi... iii 1. Giriş Tanım ve Kavramlar Türkiye de Arazi Kullanımı Ülke Ormanlarının Durumu Geçmişteki Durum Arası Dönem Envanteri Arası Dönem Envanteri Bugünkü Durum Geçmişteki ve Bugünkü Durumun Karşılaştırılması Orman Alanının Karşılaştırılması Servetin Karşılaştırılması Artımın Karşılaştırılması Ormanların Fonksiyonları Ormanların Orman Formu ve Ağaç Türü Karışımlarına Göre Dağılımı Ormanların Ağaç Türlerine ve Tür Gruplarına Göre Dağılımı Alan, Servet ve Artımın Orman Bölge Müdürlüklerine Göre Dağılımı Alan, Servet ve Artımın İllere Göre Dağılımı Türkiye Ormanlarının Karbon Birikimi Sonuç Kaynakça i

6 ii

7 Şekil Listesi Şekil 1: Türkiye de arazi kullanım sınıflarının ülke yüzölçümüne dağılımı... 3 Şekil 2: Toplam orman alanındaki değişimin grafikle gösterimi (milyon ha)... 7 Şekil 3: Ormanların normal, bozuk ve toplam alan değişiminin grafikle gösterimi (ha)... 8 Şekil 4: Normal, bozuk ve toplam orman alanı değişimi (ha)... 9 Şekil 5: Servet değişiminin grafikle gösterimi (milyon m 3 )... 9 Şekil 6: Artım değişiminin grafikle gösterimi (milyon m 3 ) Şekil 7: Ormanların ana fonksiyonları ve oranları Şekil 8: Normal ve bozuk ormanların ana fonksiyonlara dağılımı (ha) Şekil 9: Aynıyaşlı ve değişikyaşlı koru alanlarının toplam normal koru alanına oranları 12 Şekil 10: Koru ve baltalık ormanların genel orman alanına oranları Şekil 11: Koru ve baltalık ormanların normal ve bozuk alanları (ha) Şekil 12: Ormanların saf ve karışık olarak dağılımının grafikle gösterimi Şekil 13: Ağaç türü gruplarının genel ormanlık alana oranı Şekil 14: Ormanlık alanların bölge müdürlüklerine dağılımı haritası Tablo Listesi Tablo 1: Ormanların dönemi saha, servet ve artım durumu... 4 Tablo 2: Ormanların 2004 yılındaki saha, servet ve artım durumu... 5 Tablo 3: Ormanların 2012 yılındaki saha, servet ve artım durumu... 6 Tablo 4: Ormanların envanterlere göre karşılaştırılması... 8 Tablo 5: Ormanların ana fonksiyonlara dağılımı Tablo 6: Ormanların orman formlarına göre dağılımı Tablo 7: Ormanların saf ve karışık olarak dağılımı Tablo 8: Ormanların ağaç türü gruplarına göre dağılımı Tablo 9: Orman alanının işletme sınıfı asli ağaç türlerine göre dağılımı Tablo 10: Alan, servet ve artımın orman bölge müdürlüklerine göre dağılımı Tablo 11: Alan, servet ve artımın illere göre dağılımı Tablo 12: Ülke ormanlarında tutulan karbon ve oksijen miktarı iii

8 Bu kitapçığın hazırlanmasında emeği geçenlere çok teşekkür ederiz. iv

9 1. Giriş Ormanlar, insanlığa gıda, yakıt, barınak, temiz hava ve su, ilaç, gelir kaynağı, istihdam, dinlenme, peyzaj gibi maddi-manevi birçok ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel faydalar sunan doğal bir kaynaktır. Bir ekosistem olarak orman, belirli bir kapalılıkta ağaçlar, diğer bitki ve hayvan topluluğu ile topraktaki gözle görünmeyen diğer organizmaların cansız çevreyle belli bir denge içinde karşılıklı olarak birbirleriyle etkileşimde bulunduğu canlı bir sistem ve topluluktur. Bu paha biçilemeyen doğal kaynağın maddi ve manevi faydalarının ve hizmetlerinin kıyamete kadar sürmesi, tabiatına uygun olarak devamlılık ilkesi ile idare edilmesine bağlıdır. Türkiye ormanlarının tamamına yakını devletin hüküm ve tasarrufu altında olup Orman Genel Müdürlüğü tarafından sürdürülebilirlik ilkesi esas alınarak idare edilmektedir sayılı Orman Kanunu nun 26. maddesinde yer alan Devlet ormanlarından yapılacak istihsal, Orman ve Su İşleri Bakanlığınca tespit olunacak esaslar dairesinde ve amenajman planlarına göre Devlet tarafından yapılır hükmünün bir uygulaması olarak ülke ormanlarının tamamı orman amenajman planları ile işletilmektedir. Bu planlar Orman Genel Müdürlüğü Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı tarafından belli dönemlerle orman işletme şefliği bazında yapılmaktadır. İlk orman amenajman planı 1917 yılında yapılmış ve bu plan ile birlikte Türk ormancılığında planlı döneme geçilmiştir. Türkiye nin Ulusal Ekonomisi yönünden olduğu kadar ormancılık sektörü için de 1963 yılı önemli bir yıl olmuş ve yılları arası dönemde kalkınma planlarında ormancılık sektörü için tespit edilen hedeflere ulaşılması gayesi ile Türkiye deki bütün ormanların amenajman planları, 10 yıllık bir sürede tamamlanmıştır. Böylece ormancılık sektörü tüm Türkiye yi planlayan ilk sektör olmuştur. Ülkede ulusal orman envanteri bilgileri, arazi çalışmaları ve uzaktan algılama yöntemlerinin birlikte kullanıldığı kombine envanter yöntemiyle, orman amenajman planları için toplanan verilerden elde edilmektedir. Bu kitapçık, ENVANİS (envanter-istatistik) veri tabanı yardımı ile belirli aralıklarla güncellenen orman envanter bilgilerini içermekte olup ormanların 2012 yılı itibarıyla son durumu hakkında istatistiki bilgiler vermektedir. 1

10 2. Tanım ve Kavramlar Orman, oldukça geniş bir alanda kendine özgü bir iklim oluşturabilen, belirli yükseklik, yapı ve sıklıktaki ağaçların, ağaççık, çalı ve otsu bitkiler, yosun, eğrelti ve mantarlar, toprağın altında ve üstünde yaşayan mikroorganizmalar ve çeşitli böcek ve hayvanlarla orman toprağının birlikte oluşturduğu hayat birliğidir (Aytuğ, 1976). Orman alanı, üzerinde orman ağacı bulunan alanın ha ölçü birimine göre büyüklüğüdür (ORMANSU, 2010). Orman formu, Aktüel durumdaki orman yapısı veya niteliğini ifade eder. Normal orman, ağaçların tepe çatılarının % oranlarda alanı örttüğü ormanlardır. Bozuk orman, ağaçların tepe çatılarının %10 dan az oranda alanı örttüğü ormanlardır. Koru ormanı, tohum orijinli yetişmiş veya yetiştirilecek ormandır (Çoğunlukla uzun idare süreli yüksek boylu ağaçların olması hedeflenen kuruluş yapısı). Baltalık ormanı, kök veya kütük sürgün kökenli tıraşlama ormanıdır (Çoğunlukla kısa idare süreli ince sürgün kökenli ağaçların olması hedeflenen kuruluş yapısı). Ağaç serveti, ormanın ölçüldüğü anda yaşayan ve üretim yapan, belirli bir göğüs çapının üstündeki gövdelerin hacimleri toplamıdır (Eraslan, 1982). Göğüs çapı 8 cm ve üzeri gövdelerin m 3 cinsinden dikili kabuklu silindirik gövde hacimleri toplamıdır. Yıllık cari artım, orman servetinin yıl sonundaki cari artım miktarıdır. Dikili kabuklu gövde hacmi, ağacın kütükten tepeye kadar olan kabuklu gövde hacmidir. Eta, Faydalanmayı düzenleyen amenajman metotlarına dayanılmak suretiyle kararlaştırılan ve ilk amenajman planı süresinde ormandan alınması uygun ve mümkün olan periyodik veya yıllık hasılattır (Eraslan, 1982). Amenajman, bir orman işletmesini veya onun ayrıldığı alt işletme ünitelerini tespit edilen amaçlara göre planlayan ve planın uygulanmasını izleyen bir ormancılık bilim dalıdır. 2

11 3. Türkiye de Arazi Kullanımı Türkiye yaklaşık olarak 80 milyon ha yüz ölçümüyle dağlık ve eko-coğrafya bakımından zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Bu ekolojik zenginliğe paralel olarak ormanları da tür ve kompozisyon olarak zengindir yılı itibarıyla yapılan tespitlere göre ormanlar ülke yüz ölçümünün %27,6 sını kaplamaktadır. Bu değere orman içi açıklıklar dâhil değildir. Şekil 1 deki verilerden orman, su ve diğer araziler dışındakiler Türkiye İstatistik Kurumuna aittir. Arazi Yüzde Alan (ha) Kullanımı % Orman ,6 Mera ,6 Su alanları ,4 Tarım ,1 Diğer ,3 Genel Alan %21,3 %27,6 Orman Mera Su Alanları Tarım %31,1 %18,6 Diğer %1,4 Şekil 1: Türkiye de arazi kullanım sınıflarının ülke yüzölçümüne dağılımı 4. Ülke Ormanlarının Durumu Türkiye ormanlarının tamamına yakını devletin hüküm ve tasarrufu altında olup Orman Genel Müdürlüğü tarafından idare edilmektedir. Özel mülkiyete ait orman alanı tüm ormanlık alanın binde birinden daha azdır (yaklaşık 18 bin ha). Türkiye ormanları, en küçük işletme birimi olan orman işletme şeflikleri bazında yıllık dönüş süreleri ile hazırlanan orman amenajman planları ile işletilmektedir. Amenajman planlama çalışmaları sırasında ormanlarda deneme alanlarında yapılan alan, servet, artım, ağaç türü, verimlilik ve kapalılık durumlarını içeren envanter çalışmaları yapılmakta, bu veriler sayısal ortamda değerlendirilerek amenajman planlarına işlenmekte ve ormanların aktüel durumu ortaya konulmaktadır. 1 Diğer arazi kullanımları ağaçsız orman toprağı, yayla, bozkır, kayalık-taşlık araziler, kum, bataklık, iskân, mezarlık, ocak, izin verilmiş tesisler vb. alanları kapsar. 3

12 Bu kitapçıkta orman amenajman planlarındaki bilgilerden faydalanılarak 2012 yılı itibarıyla en son envanter verileri özet olarak verilmiş olup ormanların geçmişteki ve günümüzdeki durumu karşılaştırılmıştır Geçmişteki Durum Arası Dönem Envanteri Ülkede orman envanter çalışmalarına 1963 yılında başlanmış ve yılları arası dönemde tüm ülkenin orman amenajman planları yapılarak elde edilen orman envanteri verileri, 1980 yılında yayımlanmıştır. Bu döneme ait envanter değerlendirme sonuçlarına göre, genel ormanlık alan 20,2 milyon ha, toplam ağaç serveti 935 milyon m 3 ve yıllık cari servet artımı 28 milyon m 3 tespit edilmiştir. Bu artımın yıllık ortalama 23 milyon m 3 ü odun üretimi için faydalanma etası olarak planlanmıştır. Yani her yıl 5 milyon m 3 artım, servet birikimi için ormanda bırakılmıştır (OGM, 2006). Tablo 1: Ormanların dönemi saha, servet ve artım durumu ORMANLIK ALANIN DAĞILIMI ( Dönemi Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM ha % ha % ha % Koru Baltalık Genel Toplam AĞAÇ SERVETİNİN DAĞILIMI ( Dönemi Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam YILLIK CARİ ARTIMIN DAĞILIMI ( Dönemi Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam

13 Arası Dönem Envanteri 1973 yılından sonra yenilenen planlardaki bilgilerin güncellenmesi 1999 yılında ikinci defa yapılmıştır. Buna göre 1999 yılında orman varlığı 20,8 milyon ha olarak tespit edilmiştir yılı sonu değerlendirme sonuçlarına göre ise genel ormanlık alanın 21,2 milyon ha büyüklüğe ulaştığı görülmüştür. Bu dönemde ormanlık alan ülke genel toplam alanının %27,2'sini oluşturmuştur. Tablo 2: Ormanların 2004 yılındaki saha, servet ve artım durumu ORMANLIK ALANIN DAĞILIMI (2004 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM ha % ha % ha % Koru Baltalık Genel Toplam AĞAÇ SERVETİNİN DAĞILIMI (2004 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam YILLIK CARİ ARTIMIN DAĞILIMI (2004 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam yılları arasında yenilenmiş olan orman amenajman planlarındaki bilgilere göre, ormanlardan odun hasılası olarak planlanan yıllık ortalama faydalanma miktarı (dikili kabuklu gövde hacmi olarak) işletme şekillerine göre; Koru ormanlarından m 3 Baltalık ormanlarından m 3 ( Ster) GENEL TOPLAM: m 3 olarak tespit edilmiştir (OGM, 2006). 5

14 4.2. Bugünkü Durum yılları arasında yenilenen orman amenajman planlarının ENVANİS veri tabanında güncellenmesi sonucu elde edilen verilere göre ülke ormanları 21,7 milyon ha olarak tespit edilmiştir. Bu ormanlık alan miktarı ülke genel alan toplamının %27,6 sı kadardır. Tablo 3: Ormanların 2012 yılındaki saha, servet ve artım durumu ORMANLIK ALANIN DAĞILIMI (2012 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM ha % ha % ha % Koru , , ,6 Baltalık , , ,4 Genel Toplam , , AĞAÇ SERVETİNİN DAĞILIMI (2012 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam YILLIK CARİ ARTIMIN DAĞILIMI (2012 Yılı Envanter Sonucu) DURUM Normal Bozuk TOPLAM m 3 % m 3 % m 3 % Koru Baltalık Genel Toplam Günümüzde ormanlardan odun hasılası olarak yıllık ortalama planlanan faydalanma miktarı (dikili kabuklu gövde hacmi olarak) işletme şekillerine göre; Koru ormanlarından m 3 Baltalık ormanlarından m 3 GENEL TOPLAM: m 3 olarak tespit edilmiştir. 6

15 4.3. Geçmişteki ve Bugünkü Durumun Karşılaştırılması Orman Alanının Karşılaştırılması Genel olarak değerlendirildiğinde, geçmişteki duruma göre bugünkü ormanlık alanların saha ve serveti ile cari yıllık artımları artmaktadır. Bu değişimde, son dönemlerdeki planlama ve uygulama faaliyetlerinde ormanın odun üretimi dışında diğer ürün ve hizmet fonksiyonlarının dikkate alınması etkili olmuştur. Ayrıca ormanların korunması ve geliştirilmesi için yapılan faaliyetler de ormanların saha ve servet bakımından artmasında etkili olmuştur. Ormanların büyüklüğü ve değişimleri bakımından, bugüne kadar gerçekleştirilen orman envanter değerlendirme sonuçlarına göre genel ormanlık sahamızın büyüklüğü; dönemi : ha (Ülke genelinin %26,1'i), 1999 : ha (Ülke genelinin %26,7'si), 2004 : ha (Ülke genelinin %27,2'si), 2010 : ha (Ülke genelinin %27,4'ü), 2012 : ha (Ülke genelinin %27,6'sı) olarak tespit edilmiştir. Bu envanter sonuçlarına göre ormanlık alanda son 40 yılda yaklaşık 1,5 milyon ha lık artış olduğu tespit edilmiştir. Dönemlere göre ormanların alan durumu aşağıda karşılaştırılmıştır. 20,8 21,2 21,5 21,7 20, Şekil 2: Toplam orman alanındaki değişimin grafikle gösterimi (milyon ha) 7

16 Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Tablo 4: Ormanların envanterlere göre karşılaştırılması Orman Formu ha % ha % ha % Normal Koru Bozuk Koru Toplam Baltalık Normal Bozuk Baltalık Toplam Genel Orman Normal Bozuk Genel Orman Toplam Normal Bozuk Toplam Şekil 3: Ormanların normal, bozuk ve toplam alan değişiminin grafikle gösterimi (ha) 8

17 Normal Bozuk Toplam Şekil 4: Normal, bozuk ve toplam orman alanı değişimi (ha) Servetin Karşılaştırılması Türkiye ormanlarının ağaç serveti, ormanın ölçüldüğü dönemde yaşayan ve üretim yapan göğüs çapı 8 cm ve üzeri gövdelerin m 3 cinsinden dikili kabuklu silindirik gövde hacimleri toplamıdır. Buna göre 1973 ile 2012 dönemi arasında ülke ormanlarının ağaç servetinde yaklaşık 560 milyon m 3 artış olmuştur. Bunun başlıca sebepleri arasında orman alanındaki artış ile bozuk orman alanlarının iyileştirilmesi zikredilebilir , , , ,4 935, Şekil 5: Servet değişiminin grafikle gösterimi (milyon m 3 ) 9

18 Artımın Karşılaştırılması Yıllık cari artım, orman ağaçlarında bir vejetasyon döneminde meydana gelen büyüme ve çaptaki artış yani orman servetindeki yıllık hacim artışı olup m 3 cinsinden hesaplanmaktadır. Buna göre 1973 yılında yıllık cari artım toplamda 28 milyon m 3 ve hektarda 1,4 m 3 iken; 2012 yılında yıllık cari artım toplamda 42 milyon m 3 ve hektarda 1,9 m 3 olarak hesaplanmıştır. Bu artışın sebepleri arasında ülke ormanlarının verim gücünde artışın yanı sıra orman alanları ile servetindeki artışı zikredilebilir. 28,1 34,3 36,3 40,1 42,2 Şekil 6: Artım değişiminin grafikle gösterimi (milyon m 3 ) 4.4. Ormanların Fonksiyonları Ormanların fonksiyonlarını ve alanlarını belirlemek sürdürülebilir orman yönetimi açısından önem arz etmektedir li yılların başlarında fonksiyonel planlama mantığı ile planlama çalışmalarına hız verilmiştir. Bu çerçevede ekosistem yaklaşımını, katılımcılığı ve fonksiyonel planlamayı esas alan Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Yönetmeliği tarihli sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konmuştur. Bu yönetmeliğe göre, devlet ormanlarının işletme amaçları; ulusal ormancılık programı çerçevesinde, ormanların ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel fonksiyonları dikkate alınarak katılımcılık ve ekosistem tabanlı fonksiyonel planlama yaklaşımı hedef alınarak Orman Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmekte, orman amenajman planları hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Yenilenen planlara göre ülke ormanlarının ana fonksiyonlarına göre dağılımı aşağıdaki tablo ve grafiklerde gösterilmiştir. 10

19 5% 32% Ekonomik 63% Ekolojik Sosyal ve Kütürel Şekil 7: Ormanların ana fonksiyonları ve oranları Günümüzde ormanlar ekosistem tabanlı fonksiyonel planlama yaklaşımı ile çok yönlü faydalanma esas alınarak planlanmaktadır. Bu plan verilerine göre ormanların %62,8'i ekonomik, %31,9'u ekolojik ve %5,3'ü sosyal ve kültürel fonksiyona sahiptir. Tablo 5: Ormanların ana fonksiyonlara dağılımı GENEL ORMANLIK SAHA ANA FONKSİYONLAR Normal Bozuk TOPLAM ha ha ha 1 Ekonomik Fonksiyon Ekolojik fonksiyon Sosyal ve Kültürel Fonksiyon TOPLAM

20 Normal Bozuk Toplam 0 Ekonomik Ekolojik Sosyal ve Kütürel Toplam Şekil 8: Normal ve bozuk ormanların ana fonksiyonlara dağılımı (ha) 4.5. Ormanların Orman Formu ve Ağaç Türü Karışımlarına Göre Dağılımı Orman amenajmanı bakımından ormanlar aynıyaşlı ve değişikyaşlı olmak üzere ikiye ayrılır yılı verilerine göre normal koru ormanlarının 9,9 milyon ha lık büyük bölümü aynıyaşlı, göknar ağacının hâkim olduğu 420 bin ha lık kısmı ise değişikyaşlıdır. 95,9% Aynıyaşlı Değişikyaşlı 4,1% Şekil 9: Aynıyaşlı ve değişikyaşlı koru alanlarının toplam normal koru alanına oranları 12

21 Aynıyaşlı ormanların 12,9 milyon ha ı ibreli, 8,2 milyon ha ı ise yapraklıdır. Değişikyaşlı ormanların ha'ı ibreli, ha'ı ise yapraklıdır. Tablo 6: Ormanların orman formlarına göre dağılımı ORMAN FORMU GENEL ORMANLIK SAHA Normal Bozuk TOPLAM ha ha ha Aynıyaşlı Değişikyaşlı GENEL TOPLAM İşletme şekilleri bakımından ormanlar koru ormanı, baltalık ormanı ve korulu baltalık ormanı olmak üzere üçe ayrılır. Toplam orman alanımızın 17,3 milyon ha'ı koru ormanı (%79) ve 4,4 milyon ha'ı ise baltalık (%21) ormanıdır. Türkiye de korulu baltalık ormanı mevcut değildir. BALTALIK 21% KORU 79% Şekil 10: Koru ve baltalık ormanların genel orman alanına oranları 13

22 Normal Bozuk Koru Baltalık Toplam Şekil 11: Koru ve baltalık ormanların normal ve bozuk alanları (ha) Toplam orman alanımızın 12,6 milyon ha ı saf ormandır (karışıma giren ağaç türü oranı %10 dan az). Saf ormanların genel orman alanına oranı %59 dur. Yaklaşık 10 milyon ha orman ise karışık orman niteliğindedir. KARIŞIK 41% SAF 59% Şekil 12: Ormanların saf ve karışık olarak dağılımının grafikle gösterimi Tablo 7: Ormanların saf ve karışık olarak dağılımı KARIŞIM GENEL ORMANLIK SAHA Normal Bozuk TOPLAM ha ha ha Saf Karışık TOPLAM

23 4.6. Ormanların Tür Gruplarına ve Ağaç Türlerine Göre Dağılımı Genel ormanlık alanın %39 unu yapraklı ormanlar (meşe, kayın, kızılağaç, kestane gürgen gibi ağaç türleri), %61 ini ise iğne yapraklı (ibreli) ormanlar (kızılçam, karaçam, sarıçam, göknar, ladin, sedir gibi ağaç türleri) kaplamaktadır. YAPRAKLI 39% İBRELİ 61% Şekil 13: Ağaç türü gruplarının genel ormanlık alana oranı Tablo 8: Ormanların ağaç türü gruplarına göre dağılımı AĞAÇ TÜRÜ GRUPLARI GENEL ORMANLIK SAHA Normal Bozuk TOPLAM ha ha ha İbreli Yapraklı TOPLAM Ormanlarda yayılış alanı olarak en fazla kızılçam (5,9 milyon ha) yayılış göstermekte, ondan sonra alansal büyüklük sırasına göre meşe türleri, karaçam, kayın, sarıçam, göknar, ardıç, sedir, ladin, kızılağaç, kestane, fıstıkçamı, gürgen, ıhlamur, dişbudak, kavak ve okaliptüs gelmektedir. Ormanlarda yayılış gösteren ağaç türlerinin oluşturduğu ormanların normal, bozuk ve toplam alanları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 15

24 Tablo 9: Orman alanının işletme sınıfı asli ağaç türlerine göre dağılımı AĞAÇ TÜRÜ GRUPLARI GENEL ORMANLIK SAHA Normal Bozuk TOPLAM ha ha ha Kızılçam Meşe Karaçam Kayın Sarıçam Göknar Ardıç Sedir Ladin Kızılağaç Kestane Fıstıkçamı Gürgen Ihlamur Dişbudak Kavak Okaliptüs Diğer Türler TOPLAM Diğer türler, servi, Halepçamı, sahilçamı, Pinus radiata, duglaz, kayacık, çınar, okaliptüs, sığla, fındık, defne, ceviz, kermes meşesi, kocayemiş, maki, ılgın, Kıbrıs akasyası, yalancı akasya, üvez ile ismi belirtilmeyen birçok türü kapsamaktadır Alan, Servet ve Artımın Orman Bölge Müdürlüklerine Göre Dağılımı Amasya Orman Bölge Müdürlüğü, yaklaşık 1,5 milyon ha genel orman alanı ile en çok ormana sahip bölge müdürlüğü iken 349 bin ha orman ile de Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü en az ormana sahip bölge müdürlüğüdür. Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü, koru ormanlarında 191 milyon m 3 ve baltalık ormanlarda 1,2 milyon ster servet ile servet bakımından en zengin bölge müdürlüğüdür. 16

25 Şekil 14: Ormanlık alanların bölge müdürlüklerine dağılımı haritası 17

26 Tablo 10: Alan, servet ve artımın orman bölge müdürlüklerine göre dağılımı BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADI GENEL ORMANLIK SAHA SERVET ARTIM Normal Bozuk TOPLAM Koru Kor.T./Bal Koru Kor.T./Bal ha ha ha m 3 Ster m 3 Ster ADANA ADAPAZARI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN BALIKESİR BOLU BURSA KAYSERİ DENİZLİ ELÂZIĞ ERZURUM ESKİŞEHİR GİRESUN ISPARTA İSTANBUL İZMİR K.MARAŞ KASTAMONU MERSİN MUĞLA TRABZON ZONGULDAK KÜTAHYA KONYA ŞANLIURFA TOPLAM

27 Orman 4.8. Alan, Servet ve Artımın İllere Göre Dağılımı Antalya, 1,1 milyon ha genel orman alanı ile en çok ormana sahip il iken 161 ha orman ile de Iğdır en az ormana sahip ildir. Kastamonu, koru ormanlarında 141,2 milyon m 3 ve baltalık ormanlarda 196 bin ster servet ile servet bakımından en zengin ildir. Ha daki serveti (280 m 3 /ha) ve artımı (5,4 m 3 /ha) en fazla olan il Düzce'dir. Sıra No İL ADI Tablo 11: Alan, servet ve artımın illere göre dağılımı GENEL ORMANLIK SAHA İlin Genel SERVET ARTIM Alanı Normal Bozuk TOPLAM Koru K.T./B. Koru K.T./B. ha ha ha ha % Bin m 3 Bin Ster Bin m 3 Bin Ster 1 ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN AYDIN BALIKESİR BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ DİYARBAKIR EDİRNE ELÂZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ HATAY ISPARTA İÇEL İSTANBUL İZMİR K.T./B.: Koruya Tahvil/Baltalık 19

28 Orman Sıra İL ADI No GENEL ORMANLIK SAHA SERVET ARTIM Normal İlin Genel Alanı Koru K.T./B. Koru K.T./B. ha ha % % Bin m 3 Bin Ster Bin m 3 Bin Ster 36 KARS KASTAMONU KAYSERİ KIRKLARELİ KIRŞEHİR KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA K.MARAŞ MARDİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR NİĞDE ORDU RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS TEKİRDAĞ TOKAT TRABZON TUNCELİ ŞANLIURFA UŞAK VAN YOZGAT ZONGULDAK AKSARAY BAYBURT KARAMAN KIRIKKALE BATMAN ŞIRNAK BARTIN ARDAHAN IĞDIR YALOVA KARABÜK KİLİS OSMANİYE DÜZCE TOPLAM K.T./B.: Koruya Tahvil/Baltalık 20

29 5. Türkiye Ormanlarının Karbon Birikimi 2012 yılı itibarıyla Türkiye ormanlarında muhafaza edilen toplam karbon miktarı 1,1 milyar ton olarak hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalara göre ülke ormanları yıllık 38,7 milyon ton oksijen üretmektedir. Tablo 12: Ülke ormanlarında tutulan karbon ve oksijen miktarı Toplam Servet (m 3 ) Toplam Karbon Miktarı (ton) Yıllık Cari Artım (m 3 ) Oksijen Üretimi (ton) Sonuç Sürdürülebilir orman yönetiminin temelini oluşturan orman amenajman planları, ekosistem tabanlı fonksiyonel planlama anlayışıyla yürürlükte bulunan Orman Amenajman Yönetmeliği'ne göre hazırlanmaktadır. Uygulama süresi biten orman amenajman planlarının yenilenmesi için her yıl çeşitli orman bölge müdürlüklerinde toplam 1,5 2 milyon ha'lık alanı kapsayan orman planlama işleri Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığının denetimi ve gözetiminde ilgili işletme müdürlüklerince yapılmakta ve yaptırılmaktadır. Yenilenen planlar ile ulusal orman envanterimiz güncellenmekte, yıllar itibarıyla değişim durumları takip edilmekte, karşılaştırma ve analizler yapılarak orman varlığımızın korunması, geliştirilmesi ve faydalanma durumları ulusal düzeyde değerlendirilmekte, ulusal ormancılık istatistiklerine veri ve bilgi sağlanmaktadır. Ormanların büyüklüğü ve değişimleri bakımından, bugüne kadar gerçekleştirilen orman envanter değerlendirme sonuçlarına göre genel ormanlık sahanın büyüklüğü; ilk envanter dönemi olan yıllarında 20,2 milyon ha (%26,1) ve son envanter yılı olan 2012'de 21,7 milyon ha (%27,6) olarak tespit edilmiştir. Bu envanter sonuçlarına göre ormanlık alanda son 40 yılda yaklaşık 1,5 milyon ha lık artış olduğu görülmektedir. 21

30 İlk envanter döneminde ormanın toplam serveti 935,5 milyon m 3 ve son envanter döneminde ise 1,5 milyar m 3 olarak tespit edilmiştir. Buna göre 1973 ile 2012 dönemi arasında ülke ormanlarının ağaç servetinde yaklaşık 560 milyon m 3 artış olmuştur. Servet ve alanda artışın başlıca sebepleri arasında başta ağaçlandırma çalışmaları olmak üzere, yıllık odun etasının düşük tutulması, orman ve civarında yaşayan halkın şehirlere göç etmesi, bozuk ormanların iyileştirilmesi ile envanter teknikleri ve araçlarının farklılaşması sayılabilir. Türkiye ormanları ile ilgili alan, servet, artım, ağaç türü, orman formları vb. veri ihtiyaçları orman amenajman planları için büyük emek verilerek toplanan detaylı verilerden elde edildiği için yüksek güvenirliğe sahiptir. Ormanlar ile ilgili bütün çalışmaların temelini orman amenajman planları oluşturduğu için ormancılığın gelişmesine paralel olarak ortaya çıkan yeni veri ve bilgi ihtiyaçları amenajman planlama aşamasında karşılanmaktadır. 22

31 Kaynakça AYTUĞ, B Orman Tanımlaması ve Bu Tanımlamada Yer Alan Ağaç, Ağaççık ve Çalı Kavramları, I. Orman Kadastro Semineri, OGM Yayın No: 607/13, ANKARA. ERASLAN, İ., 1982, Orman Amenajmanı, İ.Ü. Yayın No.: 3010, Orman Fakültesi No.: 318, İstanbul. OGM, Orman Varlığımız. Orman Genel Müdürlüğü, ANKARA. ORMANSU, Ormancılık İstatistikleri (Forestry Statistics) Orman ve Su İşleri Bakanlığı, ANKARA,