Tarihçe TÜBERKÜLOZ. Epidemiyoloji

Transkript

1 TÜBERKÜLOZ Dr Ali Erhan Nokay Tarihçe MÖ 3000 li yıllarda Nil nehri kıyısında bir kasabada yaşayan ve kanlı balgam çıkararak ölen genç bir kıza kadar uzanmaktadır MÖ 1000 yaşamış olan rahip Nesperehan ın mumyasında Pott apsesi bulunmuş 1 2 Epidemiyoloji Hippocrates in kitabında tüberkülozun daha çok yaşlar arasında görüldüğüyazılıdır Tüketim hastalığı, beyaz ölüm, beyaz veba, ince hastalık 19. yy başlarında Avrupa nüfusunun %70 inin tüberkülozlu olduğu tahmin edilmektedir Dubois verem için Verem epidemisi kapitalist toplumun, insafsız emek sömürüsü nedeniyle ödemek zorunda olduğu kefarettir demektedir Çehov, Moliere, Cahit Sıtkı Tarancı, Laennec Yılda 8 milyon yeni vaka Yılda 2 milyon ölüm ABD de 2006 da de 4,6 5 Türkiye de insidans de Verem savaşı dispanserlerine 2006 yılında kayıt edilen yeni olgularda illere göre olgu hızı 5 6 1

2 Türkiye de verem savaşı dispanserine kayıtlı verem hastaları, toplam hasta, 2005 yılı Akciğer dışı (5.548); 27% Akciğer dışı; %27 Akciğer; %73 Akciğer (14.987); 73% 7 8 Tüberküloz için riskli gruplar Bilinen vaka ile yakın temas HIV enfeksiyonu olanlar Asya, Afrika, Latin Amerikalı olmak Yaşlı kişiler Düşük gelirli popülasyon IV madde kullananlar Evsizler, göçmenler Meslek olarak maruz kalanlar Etyoloji M. Tuberculosis Aerobik, yavaş üreyen, hareketsiz, aside dirençli,sporsuz M. Bovis Enfekte hayvanın sütünün içilmesiyle bulaşır. Günümüzde sütlerin pastörize edilmesinden dolayı görülme sıklığı azalmıştır M. Africanum 9 10 Patofizyoloji VEREM HASTALIĞININ DOĞAL SEYRİ İnhalasyon yoluyla New Engl J Med dergisinden alınmıştır. 2

3 13 14 Patogenezin evreleri I.Evre: İlk Karşılaşma II.Evre: Erken Proliferasyon ve Yayılım III.Evre: Hücresel İmmünite ve Geç Tip Aşırı Duyarlılığın Gelişmesi IV.Evre: Likefaksiyon, Kavitasyon, Proliferasyon ve Endobronşiyal Yayılım Primer tüberküloz Reaktivasyon tüberküloz Öksürük Kilo kaybı Yorgunluk Ateş Gece terlemesi Klinik Göğüs ağrısı Dispne Hemoptizi Titreme Anoreksi Ral Amforik ses Eritema nodozum Kaşeksi Ateş Anemi Fizik Muayene

4 Laboratuar testleri Tüberkülin Cilt Testi (TCT) Uygulanması Anemi Sedimantasyon artışı Serum globulin sevyesinde artma Hiponatremi Hiperkalsemi Önkolda deri içine PPD verilir. Deride bir kabarcık oluşur Tüberkülin cilt testi

5 Radyoloji Direkt mikroskopi Kültür PCR Tanı için altın standart

6 İnterferon ɣ düzeyi Ekstrapulmoner tüberkuloz Lenfadenit Plevral efüzyon Kemik eklem enfeksiyonu Renal hastalık Erkek genital hastalık Bayan genital hastalık Multisistem hastalık Santral sinir sistemi hastalığı Peritonit Gastrointestinal hastalık Omurgayı tutan tüberküloz Tedavi Geçmiş zaman olur ki Verem hastalığını orta çağda, Allaha karşı gelen, günah işleyen insanlara tanrının verdiği ceza olarak kabul edilmiştir. Suçlu insanların bedenlerinin içine girmiş olan şeytanın ne pahasına olursa olsun, vücuttan dışarı atılması gerekiyordu. Bunun için, hastayı kusturmak, terletmek, kanını almak ve bağırsaklarını lavman veya müshil ile temizlemek gerekiyordu. Eski Yunanlılar ise veremin tedavisi için bardak kaynatılmamış, inek veya eşek sütü içilmesi, günde 10 dan fazla yumurta yenmesi, içilen şarabın içine kurt karaciğeri, eşek eti sosu, domuz dili kurusu, bal karıştırılmış geyik tırnağı katılarak alınmasını; erkek çocuğu doğurmuş esmer kadının sütünün içilmesini öneriyorlardı Sonraki dönemlerde, karanlık yerde yaşamanın hastalığa iyi geldiği düşüncesiyle veremliler mağaralarda mum ışığı altında vakitlerini geçirmeye başladılar 18. yüzyılın en ünlü doktoru olan İngiliz Dr.Thomas Syndenham ata binerek gezinti yapmayı öneriyordu! Daha sonraları, deniz seyahatinin hastalığa iyi geldiği öne sürüldü Tedavi

7 Kortikosteroid Akciğer dışı tüberkülozda kullanılır Cerrahi Tanı Tuberküloz komplikasyonları Hastaneye özellikle yatırılması gereken hastalar şunlardır Kronik, ilac direnci olan, tedavi başarısızlığı olan, tedaviye uyumsuz hastalar Genel durumu bozuk olanlar Hastalığı çok ilerlemiş olanlar Ağır ya da sık hemoptizisi olanlar Diyabeti olanlar (kontrol altına alınamayan ya da insulin kullanmayı gerektiren olgular) Kronik böbrek ya da kronik karaciğer hastalığı olanlar İlac alerjisi, ilaca bağlı hepatit ve diğer hastane tedavisi gereken ilaç yan etkileri Yatış gerektiren ek hastalık varlığı Ayaktan tedavide sorunlar yaşanan hastalar Tanının kesinleştirilmesi gereken şüpheli olgular Evsizler Çok ilaca dirençli tüberküloz Tüberkülozda ilaç direnci, mutasyonlarla oluşur. Doğal suşlardaki direnç oranları son derece düşüktür. Kötü tedavi (tek ilaçla tedavi, yetersiz ilaç kombinasyonları ile tedavi ve tedaviye aralar vermek) ile ilaç direnci gelişmektedir

8 Komplikasyonları Tedaviye başlamadan ilaç direnci şüphesi uyandıran özellikler: 1) Dirençli TB olan bir hasta ile temas öyküsü olması, 2) Önceden tedavi görmüş (nuks, terk, kronik, tedavisi başarısız) bir hasta ile temas öyküsü 3) Eski tedavi öyküsü (nüks, tedaviyi terk) 4) Önceki tedavisinin (tedavilerinin) başarısız olması 5) Düzensiz tedavi almış olması. Pnömotoraks Ampiyem Kavitenin bronşa açılması Havayolu tüberkülozu Süperenfeksiyon Hemoptizi Perikardit Tüm Akciğer TB Şüpheliler a Balgam ARB Mikroskopisi İki yada üç yayma pozitif Film ve doktorun kanaati Sadece bir yayma pozitif ARB tekrarı Üç yayma negatif TB dışı antibiyotik tedavisi İyileşme yok İyileşti Evet TB Bir veya fazla yayma pozitif a Tarama: 2-3 haftadan uzun süren öksürük. Tanı:klinik bulgular, semptomlar, normal akciğer filmi b Diğer bir tanı düşünün Bütün yaymalar negatif Film ve doktorun kanaati Hayır TB 45 Değil b 46 BCG (the bacille calmette guerin) Koruyuculuğu % 0-80 Milier tbc ve tbc menenjitinden koruma % Kaynaklar 1. İç hastalıkları, güneş kitapevi Harrison iç hastalıkları prensipleri, Emergency medicine,tintinalli 6. edition 4. Rosen s emergency medicine Dünyada tüberkülozun tarihçesi, toraks dergisi Çağlar boyu tüberküloz, 21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun Erişkin ve çocukta tübeküloz sempozyumu, 1999, istanbul 10. Türkiyede tuberkülozun kontrolü için başvuru kitabı,sağlık bakanlığı