Roger Stahl Georgia Üniversitesi Sözlü İletişim Bölümü nde Yardımcı Doçent tir. Çalışmaları, Rhetoric and Public Affairs, The Quarterly Journal of

Transkript

1 Roger Stahl Georgia Üniversitesi Sözlü İletişim Bölümü nde Yardımcı Doçent tir. Çalışmaları, Rhetoric and Public Affairs, The Quarterly Journal of Speech ve Critical Studies in Media Communication gibi yayınlarda yer almıştır. Media Education Foundation tarafından dağıtımı yapılan 2007 tarihli dokümanter film, Militainment, Inc.: Militarism and Pop Culture ın metnini yazmış, yapımcılığını üstlenmiş ve filmi seslendirmiştir.

2 Ayrıntı: 568 İnceleme Dizisi: 231 Savaş Oyunları A.Ş. Roger Stahl Kitabın Özgün Adı Militainment, Inc. War, Media and Popular Culture İngilizce den Çeviren Yavuz Alogan Yayıma Hazırlayan İlkay Özküralpli Düzelti Esra Koç 2010 Taylor and Francis Group Anthorized translation from English language edition published by Routledge Inc., part of Taylor & Francis Group LLC. Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.:244 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Birinci Basım 2010 Baskı Adedi 2000 ISBN SERTİFİKA NO.: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Eminönü İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Roger Stahl Savaş Oyunları A.Ş.

4 İNCELEME DİZİSİ YEŞİL POLİTİKA/J. Porritt Ë MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEŞTİRİSİ/B. Brown Ë KADINLIK ARZULARI/R. Coward Ë NASIL SOSYALİZM? HANGİ YEŞİL? NİÇİN TİNSELLİK?/R. Bahro Ë İKİBİN E DOĞRU/R. Williams Ë YARIN/R. Havemann Ë DEVLETE KARŞI TOPLUM/P. Clastres Ë EDEBİYAT KURAMI/T. Eagleton Ë EZİLENLERİN PEDAGOJİSİ/P. Freire Ë SANAYİ SONRASI ÜTOPYALAR/B. Frankel Ë İŞKENCEYİ DURDURUN!/T. Akçam Ë ZORUNLU EĞİTİME HAYIR!/C. Baker Ë SESSİZ YIĞINLARIN GÖLGESİNDE YA DA TOPLUMSALIN SONU/J. Baudrillard Ë ÖZGÜR BİR TOPLUMDA BİLİM/P. Feyerabend Ë VAHŞİ SAVAŞÇININ MUTSUZLUĞU/P. Clastres Ë GÖSTERİ TOPLUMU VE YORUMLAR/G. Debord Ë AĞIR ÇEKİM/L. Segal Ë CİNSEL ŞİDDET/A. Godenzi Ë ALTERNATİF TEKNOLOJİ/D. Dickson Ë ATEŞ VE GÜNEŞ/I. Murdoch Ë OTORİTE/R. Sennett Ë TOTALİTARİZM/S. Tormey Ë İSLAM IN BİLİNÇALTINDA KADIN/F. Ayt Sabbah Ë MEDYA VE DEMOKRASİ/J. Keane Ë ÇOCUK HAKLARI/Der: B. Franklin Ë ÇÖKÜŞTEN SONRA/Der: R. Blackburn Ë SINIRLARI YIKMAK/M. Mellor Ë KAPİTALİZM, SOSYALİZM, EKOLOJİ/A. Gorz Ë AVRUPAMERKEZCİLİK/S. Amin Ë AHLÂK VE MODERNLİK/R. Poole Ë GÜNDELİK HAYAT KILAVUZU/S. Willis Ë SİVİL TOPLUM VE DEVLET/Der: J. Keane Ë TELEVİZYON: ÖLDÜREN EĞLENCE/N. Postman Ë MODERNLİĞİN SONUÇLARI/A. Giddens Ë DAHA AZ DEVLET DAHA ÇOK TOPLUM/R. Cantzen Ë GELECEĞE BAKMAK/M. Albert R. Hahnel Ë MEDYA, DEVLET VE ULUS/P. Schlesinger Ë MAHREMİYETİN DÖNÜŞÜMÜ/A. Giddens Ë TARİH VE TİN/J. Kovel Ë ÖZGÜRLÜĞÜN EKOLOJİSİ/M. Bookchin Ë DEMOKRASİ VE SİVİL TOPLUM/J. Keane Ë ŞU HAİN KALPLERİMİZ/R. Coward Ë AKLA VEDA/P. Feyerabend Ë BEYİN İĞFAL ŞEBEKESİ/A. Mattelart Ë İKTİSADİ AKLIN ELEŞTİRİSİ/A. Gorz Ë MODERNLİĞİN SIKINTILARI/C. Taylor Ë GÜÇLÜ DEMOKRASİ/B. Barber Ë ÇEKİRGE/B. Suits Ë KÖTÜLÜĞÜN ŞEFFAFLIĞI/J. Baudrillard Ë ENTELEKTÜEL/E. Said Ë TUHAF HAVA/A.Ross Ë YENİ ZAMANLAR/S. Hall-M. Jacques Ë TAHAKKÜM VE DİRENİŞ SANATLARI/J.C. Scott Ë SAĞLIĞIN GASPI/I. Illich Ë SEVGİNİN BİLGELİĞİ/A. Finkielkraut Ë KİMLİK VE FARKLILIK/W. Connolly Ë ANTİPOLİTİK ÇAĞDA POLİTİKA/G. Mulgan Ë YENİ BİR SOL ÜZERİNE TARTIŞMALAR/H. Wainwright Ë DEMOKRASİ VE KAPİTALİZM/S. Bowles-H. Gintis Ë OLUMSALLIK, İRONİ VE DAYANIŞMA/R. Rorty Ë OTOMOBİLİN EKOLOJİSİ/P. Freund-G. Martin Ë ÖPÜŞME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZERİNE/A. Phillips Ë İMKÂNSIZIN POLİTİKASI/J.M. Besnier Ë GENÇLER İÇİN HAYAT BİLGİSİ EL KİTABI/R. Vaneigem Ë EKOLOJİK BİR TOPLUMA DOĞRU/M. Bookchin Ë İDEOLOJİ/T. Eagleton Ë DÜZEN VE KALKINMA KISKACINDA TÜRKİYE/A. İnsel Ë AMERİKA/J. Baudrillard Ë POSTMODERNİZM VE TÜKETİM KÜLTÜRÜ/M. Featherstone Ë ERKEK AKIL/G. Lloyd Ë BARBARLIK/M. Henry Ë KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ/R. Sennett Ë POPÜLER KÜLTÜRLER/D. Rowe Ë BELLEĞİNİ YİTİREN TOPLUM/R. Jacoby Ë GÜLME/H. Bergson Ë ÖLÜME KARŞI HAYAT/N. O. Brown Ë SİVİL İTAATSİZLİK/Der.: Y. Coflar Ë AHLÂK ÜZERİNE TARTIŞMALAR/J. Nuttall Ë TÜKETİM TOPLUMU/J. Baudrillard Ë EDEBİYAT VE KÖTÜLÜK/G. Bataille Ë ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/S. Kierkegaard Ë ORTAK BİR ŞEYLERİ OLMAYANLARIN ORTAKLIĞI/A. Lingis Ë VAKİT ÖLDÜRMEK/P. Feyerabend Ë VATAN AŞKI/M. Viroli Ë KİMLİK MEKÂNLARI/D. Morley-K. Robins Ë DOSTLUK ÜZERİNE/S. Lynch Ë KİŞİSEL İLİŞKİLER/H. LaFollette Ë KADINLAR NEDEN YAZDIKLARI HER MEKTUBU GÖNDERMEZLER?/D. Leader Ë DOKUNMA/G. Josipovici Ë İTİRAF EDİLEMEYEN CEMAAT/M. Blanchot Ë FLÖRT ÜZERİNE/A. Phillips Ë FELSEFEYİ YAŞAMAK/R. Billington Ë POLİTİK KAMERA/M. Ryan-D. Kellner Ë CUMHURİYETÇİLİK/P. Pettit Ë POSTMODERN TEORİ/S. Best-D. Kellner Ë MARKSİZM VE AHLÂK/S. Lukes Ë VAHŞETİ KAVRAMAK/J.P. Reemtsma Ë SOSYOLOJİK DÜŞÜNMEK/Z. Bauman Ë POSTMODERN ETİK/Z. Bauman Ë TOPLUMSAL CİNSİYET VE İKTİDAR/R.W. Connell Ë ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAŞLIK/W. Kymlicka Ë KARŞIDEVRİM VE İSYAN/H. Marcuse Ë KUSURSUZ CİNAYET/J. Baudrillard Ë TOPLUMUN McDONALDLAŞTIRILMASI/G. Ritzer Ë KUSURSUZ NİHİLİST/K.A. Pearson Ë HOŞGÖRÜ ÜZERİNE/M. Walzer Ë 21. YÜZYIL ANARŞİZMİ/Der.: J. Purkis & J. Bowen Ë MARX IN ÖZGÜRLÜK ETİĞİ/G. G. Brenkert Ë MEDYA VE GAZETECİLİKTE ETİK SORUNLAR/Der.: A. Belsey & R. Chadwick Ë HAYATIN DEĞERİ/J. Harris Ë POSTMODERNİZMİN YANILSAMALARI/T. Eagleton Ë DÜNYAYI DEĞİŞTİRMEK ÜZERİNE/M. Löwy Ë ÖKÜZÜN A SI/B. Sanders Ë TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YENİDEN DÜŞÜNMEK/ Der.: G. Robinson & J. Rundell Ë TUTKULU SOSYOLOJİ/A. Game & A. Netcalfe Ë EDEPSİZLİK, ANARŞİ VE GERÇEKLİK/G. Sartwell Ë KENTSİZ KENTLEŞME/M. Bookchin Ë YÖNTEME KARŞI/P. Feyerabend Ë HAKİKAT OYUNLARI/J. Forrester Ë TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?/P. Connerton Ë ÖLME HAKKI/S. İnceoğlu Ë ANARŞİZMİN BUGÜNÜ/Der.: Hans-Jürgen Degen Ë MELANKOLİ KADINDIR/D. Binkert Ë SİYAH AN LAR I-II/J. Baudrillard Ë MODERNİZM, EVRENSELLİK VE BİREY/Ş. Benhabib Ë KÜLTÜREL EMPERYALİZM/J. Tomlinson Ë GÖZÜN VİCDANI/R. Sennett Ë KÜRESELLEŞME/Z. Bauman Ë ETİĞE GİRİŞ/A. Pieper Ë DUYGUÖTESİ TOPLUM/S. Mestroviç Ë EDEBİYAT OLARAK HAYAT/A. Nehamas Ë İMAJ/K. Robins Ë MEKÂNLARI TÜKETMEK/J. Urry Ë YAŞAMA SANATI/G. Sartwell Ë ARZU ÇAĞI/J. Kovel Ë KOLONYALİZM POSTKOLONYALİZM/A. Loomba Ë KREŞTEKİ YABANİ/A. Phillips Ë ZAMAN ÜZERİNE/N. Elias Ë TARİHİN YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow Ë FREUD SAVAŞLARI/J. Forrester Ë ÖTEYE ADIM/M. Blanchot Ë POSTYAPISALCI ANARŞİZMİN SİYASET FELSEFESİ/T. May Ë ATEİZM/R. Le Poidevin ËAŞK İLİŞKİLERİ/O.F. Kernberg Ë POSTMODERNLİK VE HOŞNUTSUZLUKLARI/Z. Bauman Ë ÖLÜMLÜLÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE DİĞER HAYAT STRATEJİLERİ/Z. Bauman Ë TOPLUM VE BİLİNÇDIŞI/K. Leledakis Ë BÜYÜSÜ BOZULMUŞ DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Ritzer Ë KAHKAHANIN ZAFERİ/B. Sanders ËEDEBİYATIN YARATILIŞI/F. Dupont Ë PARÇALANMIŞ HAYAT/Z. Bauman Ë KÜLTÜREL BELLEK/J. Assmann Ë MARKSİZM VE DİL FELSEFESİ/V. N. Voloflinov Ë MARX IN HAYALETLERİ/J. Derrida Ë ERDEM PEŞİNDE/A.MacIntyre Ë DEVLETİN YENİDEN ÜRETİMİ/J. Stevens Ë ÇAĞDAŞ SOSYAL BİLİMLER FELSEFESİ/B. Fay Ë KARNAVALDAN ROMANA/M. Bakhtin Ë PİYASA/J. O Neill Ë ANNE: MELEK Mİ, YOSMA MI?/E.V. Welldon Ë KUTSAL İNSAN/G. Agamben Ë BİLİNÇALTINDA DEVLET/R. LourauË YAŞADIĞIMIZ SEFALET/A. Gorz Ë YAŞAMA SANATI FELSEFESİ/A. Nehamas Ë KORKU KÜLTÜRÜ/F. Furedi Ë EĞİTİMDE ETİK/F. Haynes Ë DUYGUSAL YAŞANTI/D. Lupton Ë ELEŞTİREL TEORİ/R. Geuss Ë AKTİVİSTİN EL KİTABI/R. Shaw Ë KARAKTER AŞINMASI/R. Sennett

5 Ë MODERNLİK VE MÜPHEMLİK/Z. Bauman Ë NIETZSCHE: BİR AHLÂK KARŞITININ ETİĞİ/P. Berkowitz Ë KÜLTÜR, KİMLİK VE SİYASET/Nafiz Tok Ë AYDINLANMIŞ ANARŞİ/M. Kaufmann Ë MODA VE GÜNDEMLERİ/D. Crane Ë BİLİM ETİĞİ/D. Resnik Ë CEHENNEMİN TARİHİ/A.K. Turner Ë ÖZGÜRLÜKLE KALKINMA/A. Sen Ë KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜR/J. Tomlinson Ë SİYASAL İKTİSADIN ABC si/r. Hahnel Ë ERKEN ÇÖKEN KARANLIK/K.R. Jamison Ë MARX VE MAHDUMLARI/J. Derrida Ë ADALET TUTKUSU/R.C. Solomon Ë HACKER ETİĞİ/P. Himanen Ë KÜLTÜR YORUMLARI/Terry Eagleton Ë HAYVAN ÖZGÜRLEŞMESİ/P. Singer Ë MODERNLİĞİN SOSYOLOJİSİ/P. Wagner Ë DOĞRUYU SÖYLEMEK/M. Foucault Ë SAYGI/R. Sennett Ë KURBANSAL SUNU/M. Baflaran Ë FOUCAULT NUN ÖZGÜRLÜK SERÜVENİ/J. W. Bernauer Ë DELEUZE & GUATTARI/P. Goodchild Ë İKTİDARIN PSİŞİK YAŞAMI/J. Butler Ë ÇİKOLATANIN GERÇEK TARİHİ/S.D. Coe & M.D. Coe Ë DEVRİMİN ZAMANI/A. Negri Ë GEZEGENGESEL ÜTOPYA TARİHİ/A. Mattelart Ë GÖÇ, KÜLTÜR, KİMLİK/I. Chambers Ë ATEŞ VE SÖZ/G.M. Ramírez Ë MİLLETLER VE MİLLİYETÇİLİK/E.J. Hobsbawm Ë HOMO LUDENS/J. Huizinga Ë MODERN DÜŞÜNCEDE KÖTÜLÜK/S. Neiman Ë ÖLÜM VE ZAMAN/E. Lévinas Ë GÖRÜNÜR DÜNYANIN EŞİĞİ/K. Silverman Ë BAKUNIN DEN LACAN A/S. Newman Ë ORTAÇAĞDA ENTELEKTÜELLER/J. Le Goff Ë HAYAL KIRIKLIĞI/Ian Craib Ë HAKİKAT VE HAKİKATLİLİK/B. Williams Ë RUHUN YENİ HASTALIKLARI/J. Kristeva Ë ŞİRKET/J. Bakan Ë ALTKÜLTÜR/C. Jenks Ë BİR AİLE CİNAYETİ/M. Foucault Ë YENİ KAPİTALİZMİN KÜLTÜRÜ/Richard Sennett Ë DİNİN GELECEĞİ/Santiago Zabala Ë ZANAATKÂR/Richard Sennett Ë MELEZLİĞE ÖVGÜ/Michel Bourse Ë SERMAYE VE DİL/Christian Marazzi

6

7 İçindekiler Şekiller Listesi... 9 Teşekkür...13 Yakınlaşın! - Giriş: I. HER ŞEYİ TÜKETEN SAVAŞ: SEYİRCİLİKTEN İNTERAKTİF KATILIMA Yurttaş-Seyirci Temiz Savaş Teknofetişizm Birlikleri Destekleme Seyirlik Savaş... 55

8 İnteraktif Savaş ve Sanal Yurttaş-Asker Yeni Savaş, Yeni Ordu /11 Kopuşu ve Ötesi İnteraktif Savaş İçin İyileştirme II. SPOR VE ASKERİLEŞTİRİLMİŞ SİYASİ YAPI Büyük Oyun Sıra Dışı İmparatorluk Bir Oyun Sahası Olarak Savaş Alanı Uçuruma Bakmak Aşırı Markalaşma ve Bin Yıllık Ordu? III. NAKLEN SAVAŞ Herkes İçin Acemi Birliği Kişiselleştirmek, Savaşı Depolitize Etmek Reality TV Olarak İliştirme IV. SAVAŞ OYUNLARI Eğitim Savaş Asker Alma Savaş Oynama V. EĞLENCE OLARAK SAVAŞLA OYNAMAK Savaşı Satın Almak Çember Tamamlanıyor: İstikrarsızlık ve Direniş Noktaları Çökertme Hızlandırma Tersine Çevirme Gerçekçilik Gerçekliğe Karşı VI. SORGULAMA: ÖZEL GÖSTERİMLERDEN GÖSTERİM SONRASINA Notlar Dipnotlar Dizin...261

9 Şekiller Listesi 1.0 Kara mayını uyarı işareti, Kamboçya; ABD Ordusu nun bir fuar alanında sergilenen, gezici Sanal Askerlik Deneyimi Karavanı. 1.1 Basra Körfezi Savaşı nda bombardımanın en şiddetli olduğu sırada, Disney in Indiana Jones unun 4 Şubat 1991 tarihli Newsweek de yer alan reklamı. 1.2 Bir ordu raporundan Tam Spektrum Operasyonları fikrinin görselleştirilmiş biçimi. 1.3 İnteraktif savaşın anlık görüntüleri. 1.4 Raytheon Sarcos un XOS exoskleton ve Stark Industry nin Iron Man giysisi (2008). 2.1 Acının biyopolitiği. 2.2 Slim Pickens, Dr. Strangelove (1964) komedisinde bir atom bombasının üzerinde; Vin Diesel, xxx de (2002) bir kitle imha silahının üzerinde. 9

10 2.3 Doruk noktada sıra dışı spor: Extreme Ops da (2002) oyuncu ile teröristin ölüm ritüeli (2002). 2.4 Cloverfield de (2008) kamerayla savaş düzenine giren ekip. 2.5 Deniz Kuvvetleri nin Hayatınızı Hızlandırın kampanyasında, savaşı sıra dışı bir spor olarak gösteren iki reklam görüntüsü. 2.6 Sıra dışı sporları çağrıştıran asker alma ilanları. 3.1 USA Network de Combat Missions ve yarışmacı Scott Helvenston; 2004 de Irak ın Felluce Kenti nde Helvenston ın konvoyuna düzenlenen isyancı pususu. 3.2 Yeni yurtseverliğin kurtarma motifi görüntüsü. 3.3 İliştirilmiş süperstarlar Irak İşgali sırasında haberlerde kullanılan video oyunu tarzında grafikler. 4.2 Ticari askeri simülatör tanıtımları. 4.3 Piyasaya sürülen iki askeri simülatör kuşağından görüntüler. 4.4 Desert Strike: Return to the Gulf dan (1992) iki görüntü; ikisi de Irak İşgali sırasında piyasaya sürülen Conflict: Desert Storm (2002) ve Conflict Desert Storm II: Back to Baghdad ın (2003) reklam görüntüleri. 4.5 İki video savaş oyunu. 4.6 Kuma/War haber oyunu. 4.7 America s Army: Rise of a Soldier dan bir ekran görüntüsü. 4.8 Ticari oyunlarda bir tema olarak asker alma. 5.1 Yazar tarafından toplanan 9/11 sonrası ticari bayrak örnekleri 5.2 Hamilton Collection ın Sadık Kıvırcıklar serisinden sunduğu Askeri Ayı sı. 5.3 Ticari televizyon savaşı. 5.4 ABD Ordusu tarafından piyasaya sürülen resmi aksiyon figürlerinden biri. 5.5 America s Army Real Heroes koleksiyonundan oyun kartları; Topps un Kalıcı Özgürlük oyun kartı setinden kartlar. 5.6 Irak İşgali sırasında MSNBC de Lester Holt model savaş uçağıyla; Fox News da Cody adlı aksiyon figürü aldatmacası. 5.7 Ever Sparkle ın Military Forward Command Post u. 5.8 Online Counter-Strike oyununu hack leyen Kadife Vuruş tan sahneler. 5.9 Eğlence olarak savaş müdahaleleri. 10

11 5.10 Mad Magazine in alaycı film afişi İnsan Piramidi ve Guantanamo Bekçi Köpeği Wayne Coe nin sergilenen savaş modeli kutusu Wafaa Bilal in Domestic Tension projesi Sahte film United We Stand in afişi ve New York City de afişi inceleyen biri Quest for Saddam ve Quest for Bush dan ekran görüntüleri; Sanal Mücahit Under Ash den bir görüntü. 6.1 War, Inc. den Aşılanmış gazetecilik sahnesi; 2008 de gezici Sanal Ordu Deneyimi Merkezi. 11

12

13 Teşekkür K apağında tek bir isim yer alsa da bu kitap, kolektif bir projedir. Eğlence olarak savaş fenomenine dikkatimi çektiği ve projenin ilk tohumlarını attığı için görsel sanatçı Ted Heine ye öncelikle ve özellikle teşekkür ederim. Penn State University deki Sokaklar Projesi nin üyelerine, özellikle Doug Morris ve Lee Rensimer e, dış politika bilincimi genel olarak yükselttikleri için, Penn State deki kılavuzlarıma, Rosa Eberly, Thomas Benson, Stephen Browne, Charles Scott ve Alphonso Lingis e bana verdikleri esin ve destek için teşekkür ediyorum. Fikirlerimi formüllendirirken her an ulaşabildiğim en zeki insanlar, Christine Harold ve Pat Gehrke ye, Georgia Üniversitesi ndeki meslektaşlarım, özellikle Barbara Biesecker, Kevin Deluca, Jennifer Monahan ve Thomas Lessl e, projenin çeşitli aşamalarında 13

14 Savaş Oyunları A.Ş. görüşlerini belirttikleri ve bana cesaret verdikleri için teşekkür ediyorum. Bu kitabı muhtemelen farkında olmadan etkileyen, aralarında Marita Gronnvoll, Gordon Mitchell, Richard Doyle, Jon Leon Torn, Michael Butterworth, Nick Maradin, Brett Robinson, Kelly Happe, Mitch Reyes, Martin Medhurst ve Linda Steiner ın bulunduğu kişilere de teşekkür ediyorum. Seyahat etmemi, sanatçılar ve eylemcilerle bizzat konuşmamı sağlayan Willson Center for the Humanities bursu için minnettarım. Savaşın ne anlama geldiğini anlaması için dünyayı yaratıcı biçimde kışkırtan bütün o sanatçı ve eylemcilere, Wafaa Bilal, Anne-Marie Schleiner ve Joseph Delappe ye de minnettarım. Medya ve savaş derslerime katılan düşünceli öğrencilerimin hepsine, bu kitaba eşsiz katkıları için teşekkür ediyorum. Savaş ve medyaya ilişkin eleştirel düşüncenin sınıfa taşınmasına yardımcı olan Militainment, Inc. başlıklı videoma bir şans tanıdığı için Media Education Foundation dan Sut Jhally e; ayrıca Rotledge daki editörlere, Matthew Byrnie, Siân Findlay ve Susan Dunsmore a, gösterdikleri özen ve isabetli önerileri için teşekkür ediyorum. Daha kişisel bir not olarak, biri II. Dünya Savaşı nda, diğeri ise Vietnam da askeri iletişim alanında çalışan merhum büyükbabam James Lade ve babam Duane Stahl a teşekkür ediyorum. Bu iki savaşın oluşturduğu bileşimin yeni bir kuşakta beklenmedik biçimde yeniden yüzeye çıktığı görülmektedir. Yemek masasında siyasi tartışmalardan kaçınmayan ve beni her zaman düşünmeye yönelten aileme teşekkür ediyorum. Nihayet, zekân, bilgeliğin, sabrın ve aşkınla ateşimi canlı tuttuğun ve ayaklarımın üzerinde durmamı sağladığın için sana teşekkür ediyorum, Kate Morrissey. 14

15 Roger Stahl Yakınlaşın! GİRİŞ Tiyatrolardan alışveriş merkezlerine, her kıyıda, İnce bir hat eğlenceyle savaş arasında Her yer cephe hattı, hiç sığınak yok burada 1 Bir Batılı nın Güneydoğu Asya ya yaptığı tipik tatil seyahati, dünyanın hârikaları arasında sayılan Angko daki muhteşem Kmer Tapınağı nı görmek için Kamboçya ya yapılan bir geziyi kapsar. Karayollarının büyük bir bölümü savaş sırasında tahrip edildiği için, bu seyahatlerin ırmak tekneleri ya da uçaklarla yapılması gerekir. Bangkok yolunda, ondan görece zengin Tay kırsalı, yolu Kamboçya nın harap olmuş bölgelerine verir. Kızıl Kmer in yol açtığı yıkım ve diğer çatışmalar yüzünden, toplam nüfusunun üçte birini kaybeden bu bölgelerde hâlâ bir toparlanma çabası vardır. Burada, Angkor Vat ın ve çevredeki tapınakların görkemi, taze bomba kraterleri, yetim çocuk 15

16 Savaş Oyunları A.Ş. lar, kolunu bacağını kaybetmiş insan yığınları ve Toul Sleng katliam müzesiyle tam bir zıtlık oluşturmaktadır. Kızıl Kmerler tarafından başı kesilen binlerce Buda heykeli, dış görünümün altında nabız gibi atmaya devam eden şiddetin tanıkları olarak sessizce oturur. Ohio büyüklüğündeki bu ülkede, savaş döneminden kalan kara mayınları, her ay yüzlerce can almaya devam ederken, tehdit hep oradadır, levhalar insanları yoldan ayrılmamaları için uyarır. Canlı turizm endüstrisi sayesinde sık rastlanan bir manzara, tapınaklara giden delik deşik yolun üzerinde birbiri ardına dizilmiş, klimalı, siyah, Mercedes taksilerdir. Bu taksiler, çevredeki sefaleti arabanın penceresinden bir hükümdar edasıyla seyreden turistleri taşır. Yerli bir kadın konvoy boyunca yürür, yüzündeki gülümseme ve satmaya çalıştığı bir yığın ıvır zıvırla önünden geçen her taksiyi selamlar. Kadın ideal müşteriyi gayet iyi bilir ve üzerinde kara mayını uyarı işareti bulunan kırmızı bir tişörtü bayrak gibi sallar. Her yerde görülebildiği için bu uyarılar ikonlaşmıştır. Tişörtün üzerinde çentikli harflerle, Kamboçya dan sağ çıktım yazmaktadır. Birkaç taksinin karartılmış pencere camı indirilir, kollar dışarıya uzanır ve kadının avucuna para bırakılır. Çoğu yoluna devam eder. Burada mayınlar, turistler için alıcı açısından basit iktisadi bir yabancılaşma, satıcı açısından ise çaresizliğin ürettiği bir cazibe taşır. Kişisel açıdan bakıldığında bu alışveriş her iki taraf için de gerçeküstü bir işlem olsa gerektir. Şehrin café lerine dönen kişi, bu kez savaş turizminin bir başka yönüne tanık olabilir: en son askeri donanımı kullanma şansıyla ilgili reklamlar. Örneğin, bir el bombası fırlatmak yaklaşık 50 dolardır (ABD döviz kuruyla). Bunlar, maceralı dağ yürüyüşleri ve tarih turları için düzenlenen tanıtım ilanlarıyla birlikte verilir. Savaş kalıntılarıyla, kolu bacağı kopmuş insanlar, yetimler ve kara mayınlarıyla dolu bir bölgede savaş deneyimi satma girişimi, insanı gafil avlayabilir. Tepkiler kişiden kişiye değişir. Bazıları reklamlara bakar ve tipik bir müşteri gibi davranmaya çalışır: macera arayışıyla internette bir site ya da Soldier of Fortune da bir ilan bulan, keçi sakallı, güneş gözlüklü tipler; Bangkok tan gelip çevreyi dolaşan seks turistleri; üzerinde Kamboçya dan Sağ Çıktım yazan kırmızı tişörtler giyen, sırt çantalı üniversite öğrencileri. Ya da belki reklamlara bakıp şöyle düşünürler: elli kâğıdım var nasıl olsa, sadece bir kereliğine, gidip roket güdümlü bir el bombası atsam fena olmaz. 16