Mekanizma Tekniği. Fatih ALİBEYOĞLU Ahmet KOYUNCU

Transkript

1 Mekanizma Tekniği Fatih ALİBEYOĞLU Ahmet KOYUNCU

2 KİNEMATİK DİYAGRAM 2 Kinematik Diyagram, mekanizmaların uzuvlarını şekil ve ölçülerinden ziyade şematik olarak göstermeyi ve uzuvların mafsallarla bağlanabilirliğini ifade etmek için kullanılır. Genellikle mekanizmaların yada makinelerin gösterimi şematik olarak doğru, üçgen ve kare gibi geometrik objelerle sağlanmaktadır.

3 KİNEMATİK DİYAGRAM 3

4 KİNEMATİK DİYAGRAM 4

5 KİNEMATİK DİYAGRAM 5

6 KİNEMATİK DİYAGRAM 6 Problem: Aşağıdaki mekanizmaların kinematik şemasını çiziniz..

7 KİNEMATİK DİYAGRAM 7 Problem: Aşağıdaki mekanizmaların kinematik şemasını çiziniz..

8 KİNEMATİK DİYAGRAM 8 Problem: Aşağıdaki mekanizmaların kinematik şemasını çiziniz..

9 9 Kesin olarak mekanizmaları sınıflandırmak mümkün olmamakla beraber, farklı şekillerde bir kaç başlık altında gruplandırma yapılabilir. Uzuv şekillerine göre sınıflandırma Mekanizmanın üzerindeki en önemli uzvun tipine göre gruplandırma yapılabilir. Çark mekanizmaları Kam mekanizmaları Kol mekanizmaları

10 10 Kesin olarak mekanizmaları sınıflandırmak mümkün olmamakla beraber, farklı şekillerde bir kaç başlık altında gruplandırma yapılabilir. Uzuv şekillerine göre sınıflandırma Mekanizmanın üzerindeki en önemli uzvun tipine göre gruplandırma yapılabilir. Kayış ve kasnak mekanizmaları Mandal mekanizmaları

11 11 Kesin olarak mekanizmaları sınıflandırmak mümkün olmamakla beraber, farklı şekillerde bir kaç başlık altında gruplandırma yapılabilir. Hareket şekillerine göre sınıflandırma Mekanizmanın ürettiği hareket tipine göre aşağıdaki şekilde gruplandırma yapılabilir. 1. Salının hareketi yapan mekanizmalar 2. İleri-geri çalışan mekanizmalar 3. İndeksleme (kesikli ilerleme) yapan mekanizmalar 4. Tersine hareket üreten mekanizmalar 5. Düz-çizgi üretin mekanizmalar 6. Kaplinler 7. Kayıcı mekanizmalar 8. Durma ve bekleme mekanizmaları 9. Eğri çizgi üreten mekanizmalar 10.Doğrusal hareketlendirici mekanizmalar 11.Sıkma ve konumlama mekanizmaları

12 12 SALINIM MEKANİZMALARI Krank Biyel Mekanizması Krank-biyel mekanizması en bilinen mekanizmalardan biridir. Titreşim hareketleri elde etmede, eksantrik preslerde, parça sürmede vs. kullanılırlar. Krank-biyel mekanizmasının önemli bir özelliği de krankın belli konumlarında (0 ve 180 ) küçük kuvvetlerle biyel tarafında çok büyük kuvvetler oluşturabilmesidir. Sabit uzva bağlı kısa uzuv dönerken diğer uzuv salınır. Dört çubuklu mekanizmanın özel bir halidir. Bu mekanizma dairesel hareketi git-gel hareketine dönüştürmek için kullanılır.

13 13 İLERİ-GERİ ÇALIŞAN MEKANİZMALAR İskoç Boyunduruğu İskoç mekanizması, kapalı bir alanda dairesel hareket eden bir kolun hareketini değişken doğrusal harekete; yani harmonik harekete çevirir.tersi de mümkündür.bir piston ya da bir mil doğrudan bir çerçevenin içindeki yarık içinde hareket eden kayan parçaya bağlıdır.kayıcı parça ise dönen diske bir pimle bağlıdır. Disk döndükçe sürgü çerçeve içinde serbestçe aşağı-yukarı kayabilmekte, çerçeveye bağlı mili ya da milleri sağa-sola hareket ettirerek harmonik hareket yaptırmaktadır.

14 14 İNDEKSLEME MEKANİZMALARI Genova (Malta Hacı)Mekanizması İndeksleme mekanizması, dönme ya da salınım hareketlerini aralıklarla meydana gelen adımlama hareketine dönüşmektedir. İndeksleme kelime anlamıyla, bir tam dönmeyi, eşit parçalara bölmedir. Sayaçlarda, takım tezgâhlarının indeksleme bölümlerinde ve film ilerletme mekanizmalarında kullanılır. Disk dönerken disk üzerinde bulunan pim, haç şeklindeki parça üzerindeki yarığa girer ve dörtte bir döndürür. Pim yarıktan kurtulur ve tekrar diğer yarığa girerek bir çeyrek daha döndürür. n, yarık sayısı Ø, dönme açısı

15 15 TERSİNE HAREKET ÜRETEN MEKANİZMALAR Bir yönde uygulanan hareketin tersi yönde hareket elde etmek için kullanılır. Günümüzde daha çok hidrolik ve pnömatik silindirlerle elde edilmesine rağmen rijit cisimlerin hala revaçta olduğu yerler de vardır Ters hareket üreteci Çift kremayerli dişli çark Bell krankı Bu mekanizmanın en belirgin kullanım yerlerinden biri, bisikletlerin fren mekanizmasıdır. Bisikletin fren çubuğuna basıldığında fren teli yukarıya çekilir ve fren balatalarını lastik jantına doğru hareket ettirir.

16 16 KAPLİNLER Eksenleri paralel, eş, kesişen ve açılı olan millerde hareket iletimi, mekaniksel kaplinlerle yapılır. Kaplinlerin birçok çeşiti vardır. En basit kullanımı iki eş merkezli mil arasında hareket ve güç iletimidir. Miller kesişmesine rağmen aralarında bir açı var ise Hooke ya da Kardan mafsalı ya da kaplini kullanılır. Dönen kaplin Üniversal kaplin Kardan kaplini

17 17 DURMA VE BEKLEME MEKANİZMALARI Çalışma anında bazen durup bir süre bekledikten sonra sonra harekete devam etmesi istenen yerler vardır. Örneğin, içten yanmalı motorlarda valf sistemi gibi Valf açılacak, bir süre açık kalacak, kapanacak ve bu durum bir süre devam edecek. Böyle bir sistem için en uygun çözüm valf sistemini bir kamın kumanda etmesidir.

18 18 SIKMA VE KONUMLAMA MEKANİZMALARI İş parçalarını sıkmak ve konumlamak için vidalı birleştirmeler, kamlı kıskaçlar, manivelalı sistemler kullanılır. Sıkma ve konumlama işi çoğunlukla vida kuvveti ve iki durumlu manivela hareketleri ile sağlanır.

19 19 HAREKETİN ÇOKLANMASI Hareketin Mafsalla Çoklanması Uzun bir mil üzerine dizilmiş mafsallar mile gelen hareketi eşit miktarda alırlar. Bazı tarım makinelerinde veya bazı endüstriyel uygulamalarda çok noktaya hareket iletmek için kullanılır. Hareketin hemen hemen mutlak eşit iletilmesi geniş makinalarda makinanın her iki ucundaki parçaların birlikte hareket etmelerini sağlayabilir. Hareketin Kamla Çoklanması Bir daire etrafında yada yan yana dizilmiş millere dairesel yada doğrusal kamlar aracılığıyla hareket aktarılabilir. Kamın yüzeyi mil sayısı kadar birbirinin aynı profilden oluşur. Bağlama aparatları en yoğun kullanıldığı uygulama alanıdır.bu mekanizma çap ölçme aletlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.