UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN KİŞİLER VE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ ROLLERİ

Transkript

1 UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN KİŞİLER VE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ ROLLERİ 2014 Yazarlar Ali KARADAĞ Yiğit Arif ŞEN

2 1 İçindekiler A. UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRETMENİN ROLLERİ 1. Pedagojik Rol 2. Sosyal Rol 3. Yönetimsel Rol 4. Teknik Rol 5. Öğretim Tasarımcısı A.1. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Mektupla Uygulama Modeli 2. Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 3. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 4. Tek Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 5. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli A.2. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 2. Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 3. Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 4. Çift Yönlü Karma Uygulama Modeli B. UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRENCİ ROLLERİ B.1. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Mektupla Uygulama Modeli 2. Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 3. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 4. Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli 5. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli B.2. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 2. Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 3. Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 4. Çift Yönlü Uygulama Modeli C. UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN DİĞER PERSONELLER

3 2 BÖLÜM 1: UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRETMENİN ROLLERİ Amaçlar Öğretmenin uzaktan eğitimdeki önemini açıklayabilecek. Uzaktan eğitimde öğretmenin Pedagojik Rolünü açıklayabilecek. Uzaktan eğitimde öğretmenin Sosyal Rolünü açıklayabilecek. Uzaktan eğitimde öğretmenin Yönetimsel Rolünü açıklayabilecek. Uzaktan eğitimde öğretmenin Teknik Rolünü açıklayabilecek. Uzaktan eğitimde öğretmenin Öğretim Tasarımcısı Rolünü açıklayabilecek. Tek yönlü uygulama modelindeki öğretmen rollerini sıralayabilecek. Çift yönlü uygulama modelindeki öğretmenin rollerini sıralayabilecek. İçindekiler A. UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRETMENİN ROLLERİ 1. Pedagojik Rol 2. Sosyal Rol 3. Yönetimsel Rol 4. Teknik Rol 5. Öğretim Tasarımcısı A.1. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Mektupla Uygulama Modeli 2. Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 3. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 4. Tek Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 5. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli A.2. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 2. Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 3. Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 4. Çift Yönlü Karma Uygulama Modeli

4 3 Örnek Olay Ayşe, yaşlı annesi ve babasına bakmaktadır. Aynı zamanda Uzaktan eğitim ile eğitimini gerçekleştirmektedir. Ayşe derslerinde oldukça başarılı bir öğrencidir. Bölüm birincisidir. Ayşe, girmiş olduğu bir sınavın vizesinden tam puan almıştır. Fakat yaşlı babası hastalandığı için o dersin final sınavına girememiştir. Bunu fark eden danışman hocası Ayşe ye ulaşır ve neden giremediğini sorar. Ayşe durumu anlatır. Danışman bu duruma çok üzülür ve Ayşe yi ziyarete gider. Ayşe nin yaşlı annebabasına baktığını görünce çok etkilenir. Aynı zamanda Ayşe nin bölüm birincisi olduğu için ve gayretli olduğu için Ayşe ye yardım etmek ister. Yaşlı anne-babası için bir bakım hizmeti sağlamaya çalışır. Bu bakım hizmeti sağlandıktan sonra Ayşe derslerine gereken önemi verir ve kaldığı dersin finalinde tam puan alır. Anahtar Kelimeler: Uzaktan Eğitim, Öğretmen Rolleri, Pedagojik Rol, Sosyal Rol, Yönetimsel Rol, Teknik Rol, Öğretim Tasarımcısı, Uygulama Modeli Giriş Uzaktan eğitimdeki öğretmen rolleri, geleneksel sınıf modelinde öğretmenlik yapan öğretmenin rolleriyle birbirinden ayrılmaktadır. Bu bölümde uzaktan eğitimde öğretmen rolleri tanımlanarak, uzaktan eğitimde öğretmen rolleri gruplandırılacaktır. Ayrıca öğretmen rolleri sınıflandırılarak bunlara uygun modeller de tanıtılacaktır. UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRETMEN ROLLERİ Uzaktan eğitimde öğretmen, öğrenciye birebir öğretmekten çok öğrencinin kendi kendisini öğrenmesini sağlayacak ortamı gerekli materyalleri hazırlamaktır. Öğretmen, daha çok öğrencinin danışmanı gibi olmalıdır. Öğrencilerin daha önceki yıllara göre öğrenme rolleri değişmiştir, bununla beraber öğretmenlerin de birtakım rolleri değişmiştir. Berge ye (1995) göre bu roller 4 e ayrılmıştır. Bu rollerin hepsine sahip bir öğretmen olmak pek mümkün değildir. Bu roller sırasıyla Pedagojik Rol, Sosyal Rol, Teknik Rol, Yönetimsel Rol.

5 4 Sosyal Rol Teknik Rol Yönetimsel Rol Pedagojik Rol Öğretmenin Rolleri Pedagojik Rol Uzaktan eğitim öğretmenlerinin en önemli görevi eğitim durumlarıyla ilgili ortaya çıkmaktadır. Uzaktan eğitim öğretmeninin görevi öğrenmede karşılaşılan sorunları ortadan kaldıracak çözümler geliştirmektir. Uzaktan eğitimde öğretmen ve öğrenci farklı zaman ve mekanlarda olacağından pedagojik problemlerin ortaya çıkması olağandır. Sosyal Rol Başarılı bir eğitim ve öğrenim için öğrenciye sosyal çevreye katılma, arkadaş edinme gibi teşvikler yapılır. Uzaktan eğitim dersinde başarılı olabilmek için ders bilgisinin yanında sosyal hayatta insan ilişkilerinin iyi olması, grupla çalışmaya yatkın olması gerekir öğrencinin. Uzaktan eğitim öğretmeni de sosyalleşme konusunda öğrenciye yardımcı olmalıdır. Onları sadece uzaktan derslerde takip etmeyecek iyi birer birey olması için bilgisayar bağımlısı düzgün iletişimde olması için çaba sarf edecek. Hatta öğrenciyi yaşadığı yere gidip veya çalıştığı yere gidip ziyaret etmelidir ayrıca aynı şehirde yaşayan öğrencilerin beraber sosyal etkileşimde bulunmalarını sağlamalıdır. Öğretmenin asıl rolü sınıf içinde olduğu söylense de aksine sadece sınıf değil okulda hatta okul çevresinde, dış ortamlarda öğretimi destekleyecek materyalleri tasarlamalıdır. Uzaktan öğretimde öğretmenin bu rolü, uzaktan öğretimin öğrenci merkezli bir öğrenme ortamı olduğu ve öğretmen tarafından, öğrencinin kendi kendine öğrenmesini sağlayacak bir ortamın oluşturması gerektiği (Uşun, 2006) şeklinde ifade edilmiştir.

6 5 Yönetimsel Rol Bu rol ders için gündemi belirlemeyi, ders programını, belli başlı kurallar ve karar alma standartlarını belirlemeyi gerektirir. Öğretmenin buradaki asıl görevi öğretimi yönetmektir. Yönetilmez ise öğretimin sağlanamayacağı belirtiliyor. Uzaktan öğretimde öğretmenin rolü değişmiştir. Öğretmen sadece bilgiyi vermekle yükümlü değildir. Bilgiyi verirken bu süreci gözlemler ve öğrencilere danışmanlık yapar. Yani öğretmenin rolü öğrenmeyi kolaylaştırmak ve öğretimi yönetmek olarak belirlenmiştir. Teknik Rol Öğretmen öğrencinin uzaktan eğitimde kullanacağı materyalleri kullanırken öğrencinin rahat olmasını sağlamalıdır. Bu roldeki en önemli amaç, öğretmenin sahip olduğu tekniği öğretirken kullanmalı ve bunları öğrencilere de göstermelidir. Eğer öğretmen bunu başarabilirse, öğrenciler başarılı bir öğrenme için derse ve aktivitelere daha çok konsantre olurlar. Aslında bu görev öğretmenin görevlerinden değildir, ancak böyle sorunlarla karşılaşınca ilk yardım istenen kişi öğretmendir. Bunlardan yani online eğitimlerden sorumlu olan kişi destek elemanıdır. Dünyada her an yeni bir şey çıkıyor, dolayısıyla dünya da gelişiyor ve öğretmenin de kendini sürekli geliştirmesi gerekir. Uzaktan eğitim öğretmeninin kendini geliştirmesi daha çok teknoloji bilgisini geliştirme, eğitimde teknolojiyi nasıl kullanırım gibi düşüncelere göre geliştirmesi beklenir. Öğretimi kolaylaştırmak ve sınıfta kendi etkililiğini artırmak için teknoloji hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Öğretmenler teknolojik uygulamaları keşfederek kendi öğretiminde bunu nasıl daha iyi kullanırım düşüncesiyle teknoloji yönünden kendini geliştirmelidir. Uzaktan eğitim öğretmeninin kendini geliştirmesi teknoloji alanıyla, geleneksel sınıf öğretmeninden ayrılır. Geleneksel öğretimde üzerinde pek durulmayan bir konunun öğretmenin teknolojik yeterliliğiyle ilişkilendirilir. Öğretmen, eğitim sürecinde teknolojik imkanları en etkili şekilde kullanmalıdır. Raths a göre uzaktan öğretim öğretmeni, geleneksel eğitimcinin özelliklerini ve zamanı geldiğinde teknik destek görevlisi gibi davranabilmelidir. Öğretmen gerektiğinde küçük çaplı donanımsal veya yazılımsal sorunları kendisi halletmelidir. Sorunun büyüklüğünü çözülüp çözülemeyeceğini ayırt edebilecek kadar teknolojik yeterliliğe sahip olmalıdır.

7 6 Yapılan araştırmalar sonucunda uzaktan eğitimde 21 tane öğretmen rolü tanımlanmaktadır. Bunlar; Psikolog Öğretici Öğretim tasarımcısı Teknoloji uzmanı Teknisyen Yönetici Site eğitmeni Editör Grafik tasarımcısı Sosyalleşme uzmanı Danışman Araştırmacı Lider Materyal üretici Ölçme değerlendirme uzmanı Sistem uzmanı Proje yöneticisi İletişim uzmanı Motivasyon sağlayıcı Uzaktan eğitim uzmanı İçerik tasarımcısı Psikolog Uzaktan eğitimde psikolog rolünde olan öğretmen, öğrencilerin derslerine bağlı psikolojik sorunlarıyla ilgilenmekle sorumludur. Öğrencilerin uzaktan eğitim öğrencisi olması, öğretmenlerinin onlarla kişisel ihtiyaçlarını veya psikolojik sorunlarıyla ilgilenmeyeceği anlamına gelmiyor.

8 7 Öğretici Uzaktan eğitimde öğretmen bu rolde öğrencilerinin bireysel farklılıklarını ve öğrenme stillerini göz önünde bulundurur ve bunlarda kalıcı iz meydana getirmek ile sorumludur. Öğretici öğretmen uzaktan eğitimde öğretilecek konunun öğretimini sağlamak için gerekli özel yöntem ve tekniklerin kullanılmasını gerektirir. Öğretim Tasarımcısı Öğretim tasarımı, öğrenmeyi destekleyecek şartları içeren etkili bir sistem ortaya koymak olarak tanımlanabilir. Bu roldeki öğretmen, öğrencilerin en kolay şekilde öğrenebilmeleri için gerekli ortamı tasarlar. Dersin öncesinde hedefler belirlenir. Derste o hedeflere ulaşmak bu rol için önemlidir. Teknoloji uzmanı Uzaktan eğitimde bu role hakim öğretmen aynı zamanda teknolojiye de son derece hakim olmalıdır. Yeni çıkan gelişmeleri takip etmelidir, gerektiğinde onları dersinde materyal olarak kullanmalıdır. Teknisyen Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi ise herhangi teknik bir sorun ile karşılaştığında o sorunu çözme becerisine sahip olmasıdır. Uzaktan eğitimde oluşacak problemlerde öğretmenlerin bu problemleri çözmesi beklenir. Bu yüzden bu role sahip öğretmen teknik sorunlarla karşılaştığında bu sorunların üstesinden gelme yetisine sahip olmalıdır. Yönetici Uzaktan eğitimde öğretmen eğer bu role sahipse, liderlik vasfına sahip olmalıdır, kuralları belirlemelidir. Uzaktan eğitimde, geleneksel eğitime göre farklı olduğundan yönetimsel rol ön plana çıkmaktadır. Öğretmenin sahip olduğu bu rolde gerektiğinde arabuluculuk ve hakemlik yapması yöneticilik becerisine göre belirlenir. Site Eğitmeni Günümüzde uzaktan eğitim internet üzerinden gerçekleşmektedir. İnternet siteleri üzerinden içerikler paylaşılmaktadır ve her ders için sanal sınıflar oluşturulmaktadır. Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi ise, içeriğin paylaşımı için kurulan sitenin yönetiminden sorumludur. Siteye içeriği yüklemek ve öğrencilerin sisteme sürekli girmesini sağlamaktır.

9 8 Editör Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, sunulacak içerik metninin dil bilgisine, hedef kitleye uygunluğuna, sade cümlelerin olmasına gibi belli başlı şeylere dikkat etmelidir. Materyaller ne kadar iyi ve kaliteli olması öğretmenin bu role iyi derecede sahip olduğunu açıklar. Grafik Tasarımcısı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi ise, hazırlanan materyallerde bulunacak görsel materyallerin seçimini yapar, bunların hedef kitleye uygunluğunu test eder ve yüksek kalitede olmasını sağlar. Gerekirse materyalde kullanılacak görsellerin tasarımını da öğretmen yapar. Ayrıca görsel materyallerin metin materyalleriyle tutarlı olmasını sağlamak bu role sahip öğretmenin görevidir. Sosyalleşme Uzmanı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin yapması gerekenler, öğrencileri asosyallikten uzak tutmak, öğrencilerin birbirleriyle etkileşim içinde olmalarını sağlamaktır. Uzaktan eğitim öğrencileri, geleneksel sınıftaki gibi okula bağlılığı pek söz konusu değildir, burada devreye bu role sahip öğretmene girerek bu durumu ortadan kaldırmak onun görevidir. Danışman Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmen, öğrenciye rehberlik yapmak, ona yol göstermek ve danışmanlık yapmalıdır. Uzaktan eğitim platformunu etkin olarak kullanabilmeli, öğrencilerle etkileşim içinde bulunmalı sorunlarına çözüm yolları bulmalıdır. Araştırmacı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, öğrencilere yıl içinde gerekli materyal ve kaynakları sunmak onların soruları karşısında yeterli cevaba verebilecek düzeyde olmak için araştırmacı olmalıdır. Öğrencilere kaynak yardımı sağlamalı, araştırmalarında yol göstererek hedefe ulaşmalarını sağlaması beklenir. Lider Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi öğrencilerin motivasyonunu arttırmak, onlara çeşitli görevler vermek ve onları cesaretlendirmektir. Öğrenciyi etkin role sokmalıdır. Öğretmenin öğrencilere örnek olaylar göstererek kendisinin liderlik özelliğini pekiştirmelidir.

10 9 Materyal Üretici Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi ise, öğrencilerine öğrenmelerini sağlamak için gerekli materyalleri sağlamaktır. Öğretmen gerektiğinde materyalleri kendisi de hazırlayabilir veya çeşitli eğitim materyallerinden de yardım alır. Bunlar, internet, bilgisayar programları, televizyon gibi materyaller olabilir. Ölçme değerlendirme uzmanı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, ölçme değerlendirme etkinlikleriyle öğrencilerin düzeylerini, hangi konularda eksik olduklarını belirlemektir. Öğretmen iyi donanıma sahip ise ölçme değerlendirme aracını kendisi de tasarlayabilir ve sınav sonuçlarını yine kendisi okuyabilir. Ölçme değerlendirme aracıyla öğretmen, öğrencinin hangi konuyu ne kadar öğrendiğini de ölçer. Öğretmen ölçme değerlendirme konusunda ne kadar başarılıysa yaptığı ölçümler de o kadar başarılı sonuçlar verir. Sistem Uzmanı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, öğrencileri sistem hakkında bilgilendirmek, eğitim sırasında çıkacak sistemsel sorunlar hakkında bilgilendirmek ve çıkan sorunların nasıl çözüleceğini anlatmaktır. Öğretmen uzaktan eğitim sırasında çıkacak sorunları önceden belirlemeli ve önlemini almalıdır. Öğretmenin uzaktan eğitim sistemini bilmesi ve sistemdeki görev ve sorumluluklarını biliyor olması onu yeterli düzeyde olduğunu gösterir. Proje yöneticisi Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, dersleri etkili ve istenen düzeyde hazırlanmasını sağlamaktadır. Proje yöneticisi öğretmenin görevi çok önemlidir çünkü uzaktan eğitimin sağlanmasında istenen hedefe ulaşmasında ve ona oranla da verimlilik olması gerekir. İletişim uzmanı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, öğrencilerin etkili bir iletişim içerisinde olmalarını sağlamaktır. Öğretmen-öğrenci arasında iletişim sorununu çözmeli, öğrencilerine etkili iletişim yöntemlerini öğretmelidir. İletişimde yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırmalıdır. Eğer ortada bir iletişim sorunu varsa bu eğitime de yansır. Öğretmen iletmek istediği mesajı tam olarak anlaşılamayabilir aynı şekilde öğrencilerin de öğretmenlerle ilişkisi mesajlarını doğru bir şekilde iletemezler.

11 10 Motivasyon sağlayıcı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, öğrencilerine değişik öğrenme tekniklerini göstererek derse olan motivasyonlarını arttırmaktır. Gerektiğinde dersten kopan öğrenciler için özel ilgilenerek onları derse karşı güdülemelidir. Öğrencilerin motivasyonları düşük olursa öğrenmeleri de düşük seviyede olur ve ders verimsiz geçer. Uzaktan eğitim uzmanı Uzaktan eğitim öğretmeninin görevi, uzaktan eğitim sistemini iyi bilmelidir oluşabilecek teknik problemleri önceden bilmeli ve onlara çözüm önerileri getirmelidir. İçerik tasarımcısı Uzaktan eğitimde bu role sahip öğretmenin görevi, öğrencilere sunacağı materyallerin içeriğini tasarlar ve gerekli gördüğü yerlerde içeriği kendisi düzenler. Bunu yapmak için öğretmen konu hakkında yeterli bilgiye sahip olması gerekir. Öğretmen yeterli bilgiye sahip değilse, sunulan materyaller öğrencilere yararlı olmayacaktır ve konulan hedeflere ulaşılamaz. Uzaktan eğitimdeki öğretmen rolleri genel olarak yukarıdaki gibidir. Ancak belirlenen modele göre bu roller farklılık gösterebilir. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ Uzaktan eğitimde öğrenme-öğretme faaliyetlerinin yapıldığı ortamdır. İletişim tek yönlüdür. Bu modelde öğrenciler kendi aralarında birbirlerine soru soramazlar, aynı şekilde öğretmenler de birbirleri arasında etkileşime geçemezler. Tek yönlü uygulama modelleri 5 e ayrılır. Bunlar:

12 11 Mektupla Uygulama Modeli Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli Mektupla Uygulama Modeli Bu modelde öğretmenin rollerinden biri iletişim uzmanı rolüdür. Öğrenme gerçekleşirken oluşabilecek iletişim kaynaklı sorunlar için önlem almalıdır ve çözüm önerileri geliştirmelidir. Ölçme değerlendirme kısmında öğrencilere sınavlar sınav merkezlerinde yapılır ve sınav sonuç kağıtları öğretmene gönderilir. Öğretmen bu süreçte öğrenciyi bireysel olarak da değerlendirebilir. Öğretmen, öğretimi gerçekleştirmeden önce konuya ilişkin materyallerini hazırlamalı, içerik materyallerini öğrenmeden önce sunmalıdır. Öğretmenin bu modeldeki diğer rollerinden birisi de proje yöneticisi rolüdür. Bu role göre öğretmen, öğrenimin zamanında gerçekleşmesini ve istenilen bütçede gerçekleşmesini sağlamakla görevlidir. Bu role sahip öğretmen öğrenimin her konusuyla ilgili olmak zorundadır dersi etkili bir biçimde işlemek için. Bu modelin sınırlılıklarından birisi de mektupla uygulama olduğu için öğrencilerin ve öğretmenlerin birbirlerini görememeleri iletişimin sadece uzaktan olmasıdır. Öğretmen bu rolde uzaklığı aşmalı ve öğrenciler arası etkileşimi arttırmalıdır. Onları işbirlikçi öğrenmeye teşvik etmelidir. Bu modelde öğretmenlerin bir diğer rolü öğrencileri karamsarlıktan çıkartarak onları motive etmektir. Samimi bir öğrenme ortamı tasarlamalıdır. Yönetici rolünde de öğretmen dersi düzenli bir hale sokmalıdır ve belli başlı kurallar koyarak uygun bir sınıf yönetimi sağlamalıdır. Araştırmacı rolünde ise öğretmen, öğrencilerin posta yoluyla gönderdiği soruların cevaplarını araştırır ve çözüm önerileri bulur. Öğretmen, öğrencilerinin beklentilerini bilmelidir. Bu beklentilerine göre dersi tasarlamalıdır yöntem ve tekniklerini buna göre belirlemelidir. Posta ile geri bildirim mutlaka sağlamalıdır. Psikolog rolünde ise öğrencilerin uyum sorunlarını çözmeye çalışır. Onlara danışmanlık hizmeti verir. Hangi öğrenciye hangi çalışma tekniği daha yararlı bunları araştırır ve bunlar hakkında öğrencilere geri dönüş yapar. Liderlik rolünde, öğrencilerin motivasyonlarını arttırarak onların başarıya ulaşmalarını sağlar. Onları cesaretlendirir ve sorumluluk almaları konusunda cesaretlendirmelidir. Öğretmen editör rolünde ise öğrencilere gönderdiği her materyalden sorumludur ve materyallerin kalitesi yüksek olmalıdır. Danışmanlık rolünde öğretmen, öğrencilere danışmanlık yapar, onların sorunlarını dinler ve çözüm önerileri geliştirmesi beklenir, kişisel gelişimine katkı sağlamaya çalışır. Uzaktan eğitim rolünde olan öğretmen uzaktan eğitimde mektupla uygulama modelini iyi bilmelidir çıkan herhangi bir

13 12 aksaklıklarda bunları çözmesi beklenir o role sahip öğretmenden. Site eğitmeni rolündeki öğretmen, teknoloji hakkında gerekli yeterliliğe sahip olması istenir ve tekniksel herhangi bir arızada onu çözmesi beklenir. Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli Bu modelde tam 16 tane öğretmen rolü vardır. Bu modelimizde uzaktan eğitim öğretmeninin hangi rollerde ne gibi özellikleri olduğuna bakacağız. İletişim uzmanı rolünde olan uzaktan eğitim öğretmeninin görevi, tek yönlü radyo ile uygulama modeli olduğu için öğrenci sadece öğretmenlerinin sesini duyuyor ve ona herhangi bir soru soramıyorlar. Öğrenci ancak sorusu olursa bunu posta yoluyla sorabiliyor ve anında cevap hakkı olmuyor. Bunun önüne geçmek için öğretmenin iletişim hakkında yeterli bir beceriye sahip olması beklenir. Radyodan eğitim yaparken bunları bilecek ve radyodan onlara etkili iletişim metotlarını da sunacak. Ölçme değerlendirme rolüne sahip uzaktan eğitim öğretmeninin görevi ise, sınavlar sınav merkezinde yapılır ve öğrencilerin cevapları posta yoluyla öğretmene gönderilir ve öğretmen de bu cevapları değerlendirir. Genel bir değerlendirmeden önce sınav kağıtlarını okur ve öğrencilerinin bireysel performanslarını değerlendirerek ortaya net bir sonuç çıkar. Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeninin materyal üreticisi, içerik tasarımcısı ve grafik tasarımcısı rolleri vardır. Bu rollerde öğretmen, öğrencileri için materyallerini önceden hazırlar, öğrencilerin öğrenmelerine uygun bir şekilde hazırlamaya özen gösterir ve bu materyalleri öğrencilerine gönderir. Materyalleri hazırlarken öğretmen, öğrencilerinin bireysel farklılıklarının farkında olmalıdır ve materyalleri elinden geldiğince ona göre hazırlamalıdır. Tek yönlü bir model olduğu için öğretmen öğrenci etkileşimi mümkün değildir. Ancak öğretmen bunların farkında olup radyoda yaptığı eğitimi anında değiştirebilir ve uygun konuyu seçerek onu anlatır. Radyo ile uzaktan eğitimde öğretmen ve öğrenciler birbirini hiç görmez ve karşılıklı etkileşim hiç olmaz. Öğrenci bir sorunu olduğunda öğretmenine posta yoluyla ulaşır bu şekilde haberleşme çok uzun bir süreç gerektirir. Bu modelde sadece sesle etkileşim vardır. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli Bu modelde de uzaktan eğitim öğretmeninin 16 tane rolü vardır. Televizyon ile uygulama modeli daha çok değişik yöresel yerlerde yaşayan öğrenciler için tasarlanmıştır. Birbirlerine uzak öğrenciler bu yolla uzaktan eğitimi tercih edebilirler. Öğretmen televizyondan konuyu anlatır ancak belirli bir saatte bütün öğrenciler televizyondan o eğitimi izlemelidir. Senkron uzaktan eğitim söz konusudur. Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli Bu modelde öğrenci, öğretmeninin yüzünü CD veya DVD lerde görebilir. Fakat yine karşılıklı olarak bir iletişim söz konusu değildir. Genel olarak bu modelde de tek yönlü bir eğitimden bahsedebiliriz. Öğretmen sesli ve görüntülü olarak konuyu anlatır ancak öğrencilerini kontrol edemez veya onlardan bir soru alacak olsa bile anında alamaz.

14 13 Öğrenciler sorularını posta yoluyla gönderebilir. Bu modelde de öğretmenlerin sahip olduğu belli başlı roller vardır. Bunlar, iletişim uzmanı, ölçme ve değerlendirme, proje yöneticisi, liderlik, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, editör, materyal üreticisi, içerik tasarımcısı, grafik tasarımcısı, sistem uzmanı, sosyalleşme uzmanı, öğretici ve öğretim tasarımcısı, motivasyon sağlayıcı, danışmanlık, yönetici, araştırmacı ve teknoloji uzmanı rollerdir. Bu modelde başarılı olmak isteyen öğretmen yukarıda belirtilen rolleri yerine getirmelidir. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeni yukarıda açıklanan bütün model örneklerini tek tek hazırlar ve sunar. Posta ile göndereceği materyalleri, yapacağı radyo programı için anlatacağı içeriği, televizyonda yapılacak eğitim için önceden hazırlanmalı ve bilgisayarda öğrenme için öğrencileri için CD veya DVD hazırlar. Bu modelde bütün metotlar uygulandığı için öğrencide kalıcı bir davranış değişikliği daha muhtemeldir. Burada da diğer modeller gibi öğretmenlerin belli bir rolleri vardır. Bunlar, iletişim uzmanı, ölçme ve değerlendirme, öğretici, editör, proje yöneticisi, liderlik, eğitim uzmanı, materyal üreticisi, içerik tasarımcısı, grafik tasarımcısı, sistem uzmanı, sosyalleşme uzmanı, motivasyon sağlayıcı, danışmanlık, psikolog, yönetici, araştırmacı ve teknoloji uzmanı ve teknisyen rolleridir. Öğretmen bu modelde başarıya ulaşmak için yukarıdaki rolleri eksiksiz yerine getirmelidir. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ Çift yönlü uygulama modelinde bilişim teknolojileri sayesinde öğretmen-öğrenci öğrenciöğrenci etkileşimi söz konusudur. Çift yönlü uygulama modeli genel olarak 4 başlık altında incelenir. Bunlar: ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli Çift Yönlü Karma Uygulama Modeli

15 14 Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeninin görevi yaptığı radyo yayınında öğrencilerinden gelen sorulara göre yayının akışını değiştirebilir. Konuyu ona göre anlatabilir. Öğretmen dersi anlatırken önemli bulduğu noktaları o an tekrar ederek öğrencilerin de pekiştirmesini sağlar. Aynı zamanda yayın anında öğrencileri göremediği için öğretmen gerektiği noktalarda öğrencilere zaman tanıyarak not almalarını beklemelidir. Teknik beceriye de sahip olmalıdır öğretmen şöyle ki, radyo yayını anında ortaya çıkan herhangi bir sorunda öğretmen onu çözebilecek yeterlilikte olmalıdır. Bu modelde öğretmenin başlıca rolleri; öğretici ve öğretim tasarımcısı, yönetici, teknoloji uzmanı, teknisyen, proje yöneticisi, danışman, araştırmacı, liderlik, ölçme ve değerlendirme, motivasyon sağlayıcı, uzaktan eğitim uzmanı, sistem uzmanı, materyal üreticisi, içerik ve grafik tasarımcısı, psikolog. Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeni ve öğrenciler birbirlerini görüp seslerini duyabilirler. Bu yüzden iletişim kurmak kolaydır. Öğrenciler anlamadıkları veya kafalarına takılan soruları not alıp öğretim arasında veya öğretim sonunda öğretmenlerine sorabilirler. Yine bir önceki modeldeki gibi öğretmen burada da oluşabilecek teknik arızaları çözebilecek yeterliliğe sahip olmalıdır. Bu modeldeki öğretmenin rolleri ise, öğretici ve öğretim tasarımcısı, yönetici, teknoloji uzmanı, proje yöneticisi, danışman, eğitim uzmanı, araştırmacı, editör, psikolog, ölçme ve değerlendirme, sistem uzmanı, motivasyon sağlayıcı, sosyalleşme uzmanı, materyal üreticisi, içerik ve grafik tasarımcısıdır. Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli Bu model diğer modellere göre bedensel özürlü olan öğrenciler için de eğitim fırsatı tanır. Bedensel özürlü bireyler internet sayfalarına daha rahat ulaşır ve daha kolay bir öğrenme gerçekleşir. Bu modelde internet üzerinden iletişim kurmak gayet ucuzdur. Eğitimde maliyet önemli olduğu için bu modelde öğretmenler ve öğrenciler çok rahat bir şekilde toplanabilirler. Tabii ki her modelde olduğu gibi bu modelde de bazı sıkıntılar vardır. İnternet altyapısı iyi olmayan ortamlarda öğretmen veya öğrenci ortama girmekte zorlanırlar. Günümüzde de uzaktan eğitimde kullanılan en yaygın modellerden biridir, çünkü çağ teknoloji çağı olduğu için eğitimde teknolojiye yavaş yavaş aktarılıyor. Bu modelde öğretmenin rolleri, site eğitmeni, sosyalleşme uzmanı, danışmanlık, editör, proje yöneticisi, iletişim uzmanı, liderlik, sistem uzmanı, psikolog, öğretici ve öğretim tasarımcısı, eğitim uzmanı, materyal üreticisi, içerik ve grafik tasarımcısı, yönetici, teknoloji uzmanı, araştırmacı, ölçme ve değerlendirme ve motivasyon sağlayıcı rollerindedir. Çift Yönlü Karma Uygulama Modeli Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeni radyodan, televizyondan veya CD ve DVD den veya bilgisayardan yararlanır. Tüm ortamlarda öğretmen-öğrenci etkileşimi olur. Öğrenciler anlamadığı bir konuda öğretmenine belirtilen kaynaklardan anında soru sorabilir ve sorduğu soruya anında dönüt alabilirler. Çoklu ortamda öğretmen ve öğrenciler arasındaki iletişim de güçlü olur. Bu modelde uzaktan eğitim öğretmeninin rolleri, iletişim uzmanı, ölçme ve değerlendirme, öğretici ve öğretim

16 15 tasarımcısı, sosyalleşme uzmanı, proje yöneticisi, liderlik, danışmanlık, materyal üretici, sistem uzmanı, yönetici, editör, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, teknoloji uzmanı, araştırmacı, motivasyon sağlayıcı ve site eğitmeni rolleridir. Özet Bu bölümde Uzaktan eğitimde öğretmen rollerini öğrendik. Öğretmen rollerinin 4 e ayrıldığını ancak bir de Öğretim Tasarımcısı rolü vardır. Diğer roller ise, Pedagojik rol, sosyal rol, teknik rol ve yönetimsel rol. Bunlardan sosyal rol, uzaktan eğitim dersinde başarılı olabilmek için ders bilgisinin yanında sosyal hayatta insan ilişkilerinin iyi olması, grupla çalışmaya yatkın olması gerekir öğrencinin. Uzaktan eğitim öğretmeni de sosyalleşme konusunda öğrenciye yardımcı olmalıdır. Onları sadece uzaktan derslerde takip etmeyecek iyi birer birey olması için bilgisayar bağımlısı düzgün iletişimde olması için çaba sarf edecek. Hatta öğrenciyi yaşadığı yere gidip veya çalıştığı yere gidip ziyaret etmelidir ayrıca aynı şehirde yaşayan öğrencilerin beraber sosyal etkileşimde bulunmalarını sağlamalıdır. Teknik rol aslında bu görev öğretmenin görevlerinden değildir, ancak böyle sorunlarla karşılaşınca ilk yardım istenen kişi öğretmendir. Bunlardan yani online eğitimlerden sorumlu olan kişi destek elemanıdır. Dünyada her an yeni bir şey çıkıyor, dolayısıyla dünya da gelişiyor ve öğretmenin de kendini sürekli geliştirmesi gerekir. Uzaktan eğitim öğretmeninin kendini geliştirmesi daha çok teknoloji bilgisini geliştirme, eğitimde teknolojiyi nasıl kullanırım gibi düşüncelere göre geliştirmesi beklenir. Bunların dışında 21 tane de uzaktan eğitim öğretmen rolü tanımlanmıştır. Bunların hepsine sahip olan bir öğretmen tabii ki mümkün değildir, ancak bu rollere sahip çeşit çeşit öğretmenleri eğitim öğretim hayatınızda göreceksinizdir. Uzaktan eğitimde öğretmen rollerinde tek yönlü ve çift yönlü uygulama modellerini gördük. Bunlar da uzaktan eğitim yapılan ortamlara göre değişiklik gösterir. Tek yönlü uygulama modelinde öğretmen-öğrenci etkileşimi yokken, çift yönlü uygulama modelinde her ortamda bir iletişim söz konusudur. Uzaktan eğitimde öğretmen rolleri sizce neler olmalıdır? Değerlendirme Sorusu 1) Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimde öğretmen rollerinden biri değildir? A) İçgüdüsel Rol B) Teknik Rol C) Yönetimsel Rol D) Sosyal Rol

17 16 2) Aşağıdakilerden hangisi tek yönlü uygulama modeli altında yer almaz? A) Mektupla Uygulama Modeli B) Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli C) Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli D) Tek Yönlü İnternet Uygulama Modeli 3) Aşağıdakilerden hangisi çift yönlü uygulama modeli altında yer alır? A) Çift Yönlü Televizyon İle Uygulama Modeli B) Çift Yönlü Telefon İle Uygulama Modeli C) Çift Yönlü Telekonferans Uygulama Modeli D) Çift Yönlü Mail Uygulama Modeli 4) Aşağıdakilerden hangileri öğretmen rolleri arasında yer almaktadır? A) Psikolog Öğretici Teknisyen B) Editör Yazar Site Eğitmeni C) Yazılımcı Editör Site Eğitmeni D) Yönetici Müdür Danışman 5) Aşağıdakilerden hangisinde uzaktan eğitim uzmanının görevi doğru olarak verilmiştir? A) Motivasyon Sağlar B) Oluşabilecek Teknik sorunları önceden bilir ve çözüm bulur C) Öğrenciye danışmanlık yapar D) Öğrencilere örnek olaylar gösterir Cevap Anahtarı: 1-A, 2-D, 3-A, 4-A, 5-B Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar İşman, A.(2011) Uzaktan Eğitim. Ankara: Pegem Akademi

18 17 BÖLÜM 2: UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRENCİNİN ROLLERİ Amaçlar Uzaktan eğitimde öğrenci rollerini açıklar. Tek yönlü uygulama modelini açıklar. Tek yönlü uygulama modelindeki öğrencinin rollerini sıralar. Tek yönlü uygulama modelindeki öğretmen rollerini sıralar. Çift yönlü uygulama modelini açıklar. Çift yönlü uygulama modelindeki öğrencinin rollerini sıralar. İçindekiler B. UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRENCİ ROLLERİ B.1. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Mektupla Uygulama Modeli 2. Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 3. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 4. Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli 5. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli B.2. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ 1. Çift Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli 2. Çift Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli 3. Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli 4. Çift Yönlü Uygulama Modeli Örnek Olay Ahmet, uzaktan eğitimle üniversite eğitimini almaktadır. Dersleri gayet başarılı bir öğrenci olan Ahmet in hedefi üniversite hayatı yaşamak için yaşadığı köyden çıkıp üniversite okuyacağı şehre gitmek istemektedir. Ön lisansta iki yıl okuyup gayet başarılı bir not ortalamasıyla mezun olduktan sonra örgün eğitime sınavsız geçiş yapar ve Eskişehir nde öğrenimine başlar. Buraya gelince aslında dersler hakkında hiçbir teknik bilgiye sahip olmadığını sınıf arkadaşlarının bilgilerinden anlamaktadır. Onlara yetişmek için gece gündüz kütüphanede araştırma yapmaktadır. Örgün eğitime başladıktan kısa bir süre sonra da Ahmet sınıf arkadaşlarının seviyesine yaklaşmıştır ve derslerde uyum sürecini de atlattıktan sonra örgün eğitimine de başarılı bir şekilde devam etmiştir.

19 18 Anahtar Kelimeler: Uzaktan Eğitim, Öğrenci Rolleri, Tek yönlü uygulama modeli, Çift yönlü uygulama modeli Giriş Uzaktan eğitimde öğrenciler temel bileşenlerden biridir. Tüm öğrenciler kendi üzerlerine düşen gizli ve açık rolleri oynamaktadırlar. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bireylerin öğrenme, stil, süre ve metotlarda değişmektedir. Uzaktan eğitim de üç tür etkileşim vardır. Bu üç etkileşim: 1. Öğrenci İçerik etkileşimi 2. Öğrenci Eğitmen etkileşimi 3. Öğrenci Öğrenci etkileşimi Uzaktan eğitim, öğretmenlerin rehberliğinde gerçekleşen öğrencilerin kendi yöntemlerini, hedeflerini, uygulamalarını ve değerlendirmelerini geliştirmelerini sağlayan yeni yöntemlerden biridir.

20 19 UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRENCİ ROLLERİ Öğrencilere okulda ve uzaktan eğitim bazı roller düşmektedir. Bu roller öğrencilerin eğitimleri boyunca gerçekleştirmeleri beklenen davranışlardır. Uzaktan eğitimde öğrenci rollerine ilişkin deneysel araştırmalar yok denecek kadar azdır. Türkiye de gerçekleştirilen araştırmalar yeterli değildir. Bunun yanı sıra yurt dışında öğrenci rolleri ile ilgili yapılmış birçok araştırma mevcuttur. Schrum ve Honh(2002) uzaktan etiğimde öğrenci rollerini şöyle tanımlamıştır; Öğrenim araçlarına erişen Teknolojiyi kullanabilen Çalışma şekil ve alışkanlıkları Öğrencinin amaç ve hedefleri Yaşam Tarzı Kişisel özellik ve karakter temaları Yapılan araştırmalar sonucunda uzaktan eğitimde 12 tane öğrenci rolü tanımlanmıştır. Bunlar; - Psikolog - Öğretici - Teknoloji uzmanı - Teknisyen - Site eğitmeni - Sosyalleşme uzmanı - Araştırmacı - Lider - Sistem uzmanı - Uzaktan eğitim uzmanı - İletişim Uzmanı - Motivasyon sağlayıcı

21 20 Psikolog Bu roldeki öğrenci, ders ile ilgili psikolojik sorunlarına, ihtiyaçlarına yardımcı olmakla yükümlüdür. Öğrencileri uzaktan eğitim öğrencisi olmaları onların ihtiyaçları ve psikolojik problemleri ile ilgilenmeyecekleri anlamına gelmemektedir. Öğrenciler birbirlerinin psikolojik sorunlarına ve ihtiyaçlarına iletişim teknolojilerini kullanarak çözebilirler. Öğretici Uzaktan eğitimde öğretici rolünde öğrenci, başka öğrencilerle iletişim kurarak diğer öğrencilerinin öğrenmelerini destekleyici bir etken olmalıdırlar. Öğrenciler birbirleriyle iletişim kurarak birbirlerinin eksik yönlerini tamamlamaktadırlar. Teknoloji Uzmanı Bu roldeki öğrenci, yeni çıkan teknoloji araçlarından haberdar olmalı ve ihtiyaç halinde bu teknolojileri uzaktan eğitimde kullanabilmelidir. Ayrıca teknoloji uzmanı rolündeki öğrenci öğretmenleri ve arkadaşları ile iletişim kurabilmek için uygun olan bilişim teknolojilerinin kullanması gerekmektedir. Teknisyen Uzaktan eğitimde teknisyen rolü, herhangi bir teknik aksaklıkta problemi çözebilme yetkisine sahip olmasıdır. Öğrencinin özellikle iletişim ve içerik sunumu ile ilgili karşılaşılabilecek sorunlarda, çözüm üretebilecek teknik bilgiye sahip olması gerekir. Öğrencinin problemi kendisi bulup çözmelidir. Site Eğitmeni Uzaktan eğitimde öğrencinin site eğitmeni rolünde, öğrenci web sitesinin içeriğiyle ilgili gereken bilgiyi öğrenmesi ve kendini güdüleyerek ederek düzenli olarak sisteme giriş yapması yer almaktadır.

22 21 Sosyalleşme Uzmanı Bu uzaktan eğitim rolünde ise, öğrencilerin birbirleriyle etkileşim içinde olmalıdırlar. Uzaktan eğitimde öğrencilerde eğitim kurumuna aidiyet duygusu geleneksel eğitim kadar gelişkin değildir. Sosyalleşme uzmanlığı rolü bu safhada ön plana çıkmaktadır. Araştırmacı Uzaktan eğitimde araştırmacı rolünde öğrenci, ders yılın boyunca sorulara açıklayıcı ve doğru cevaplar verebilmek için üstüne düşen roldür. Yaptığı araştırmanın kaynaklarının doğrulunu da kontrol etmelidir. Lider Uzaktan eğitimde öğrencinin lider rolünde ise, öğrenci liderlik göstererek diğer arkadaşlarının motivasyonunu arttırmak için üstlendiği roldür. Bu sayede öğrencilerin eğitimde daha etkili olması sağlanacaktır. Sistem Uzmanı Bu rolde öğrenci, sistemin nasıl işlediğini ve öğrenme sırasında çıkabilecek sorunlara çözüm önerileri getirebilmesidir. Uzaktan Eğitim Uzmanı Uzaktan eğitimde öğrencinin bu rolü, öğrencinin uzaktan eğitimde nasıl olması gerektiğini ve oluşabilecek sorunları önceden görebilmesi ve çözümler üretmesini amaçlamaktadır. Bu sayede öğrenme boyunca oluşabilecek sorunlarda neler yapabileceğini bilir ve gereken önlemleri alır. TEK YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ Öğrenme öğretme faaliyetlerinin yapıldığı öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci grupları arasındaki iletişimin tek yönlü olduğu dağıtım modelidir.

23 22 Mektupla Uygulama Modeli Mektupla uygulama modelinde eğitim materyalleri öğrencilere posta yolu ile gönderilmektedir. Tek Yönlü mektupla uygulama modelinde, öğrencilerin 8 rolü bulunmaktadır. Bunlar; İletişim Uzmanı Sosyalleşme Uzmanı Motivasyon Sağlayıcı Araştırmacı Öğretici Lider Psikolog Uzaktan Eğitim Uzmanı 1) İletişim Uzmanı: Öğrenci, öğretmen tarafında gönderilen ders materyallerine erişebilmeli ve kullana bilmelidir. Ayrıca eğitim boyunca etkili iletişime katkı sağlamalıdır. 2) Sosyalleşme Uzmanı: Öğrenciler kendileri arasında sosyal bir ortam sağlamalıdırlar. Örneğin aynı şehir olan öğrenciler mutlaka bir araya gelmelidirler, olmayanlar ile mektup ile iletişim kurmalıdırlar. 3) Motivasyon Sağlayıcı: Öğrenci kendin kendine verdiği pekiştireç ile motivasyonunu kendisi sağlamalıdır. 4) Araştırmacı: Öğrenci, öğretmen tarafından gönderilen materyalleri, soru ve ödevleri araştırır, analiz eder ve bilgiyi yapılandırır. 5) Öğretici: Öğrenci bilgiyi öğretmenin yönlendirmeleri ile kavrayıp, analiz edip değerlendirme basamağına ulaşır. 6) Lider: Eğitimin tek yönlü olması nedeniyle her öğrenci lider durumundadır. 7) Psikolog: Ders ile ilgili psikolojik sorunlarına, ihtiyaçlarına kendi kendine çözüm bulmalıdır. 8) Uzaktan Eğitim Uzmanı: Eğitimin nasıl gerçekleştiğini, neler yapılması gerektiğini öğretim materyallerinin mektup ile ne zaman iletileceğini gibi konularda bilgi sahibi olmalıdır.

24 23 Tek Yönlü Radyo İle Uygulama Modeli Radyo ile uzaktan eğitim modelinde öğrenciler, öğretmenlerinin yüzünü görmez ve karşılıklı iletişim kuramazlar. Öğrenciler sadece öğretmenlerin seslerini duyarlar. Bu model 11 tane öğrenci rolü bulunmaktadır. Bu roller; iletişim uzmanı, sosyalleşme uzmanı, motivasyon sağlayıcı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır. Öğrenci sorusunu ancak posta ile gönderebilmekte ve cevabını haftalar sonra alabilmektedir. Öğrenciler öğretmenin yönlendirmeleri ile kendi öğrenme planlarını oluşturmaktadırlar. Bu model öğrenci merkezli olduğu için öğrenci ön plana çıkmaktadır. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli Bu model içinde eğitim hizmetleri farklı yerlerde bulunan öğrencilere televizyon programları ile ulaştırılmaktadır. Bunun yanında öğrenciler ders hakkındaki düşüncelerini posta hizmetleri ile uzaktan eğitim merkezine iletilmektedir. Bu modelde 11 adet öğrenci rolü bulunmaktadır. Bunlar; İletişim uzmanı, sosyalleşme uzmanı, motivasyon sağlayıcı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır. Bu modelde de öğrenci sorusu posta ile göndermekte ve cevabını haftalar sonra almaktadır. Bu modelde liderlik rolü bulunmamaktadır. Öğrenciler öğretmenlerinin yönlendirmeleriyle kendi öğrenmelerini gerçekleştirmektedirler.

25 24 Tek Yönlü Bilgisayarlı Uygulama Modeli Bilgisayar ile uzaktan eğitim modelinde öğrenciler, öğretmenlerinin yüzünü CD ya da DVD lerde görebilir fakat karşılıklı olarak iletişim kuramazlar. Bu modelde 10 öğrenci rolü bulunmaktadır. Bu roller iletişim uzmanı, sosyalleşme uzmanı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır. Öğrenci bu rolde bilgisayar ile ilgili genel bilgilere sahip olmalıdır. Öğrenciler, tek yönlü bilgisayarlı uygulama modelinde başarılı olabilmeleri için 10 rolü başarılı bir şekilde yapmalıdırlar. Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli Bu model içinde uzaktan eğitim merkezi, posta ile göndereceği materyalleri, radyo programlarını, televizyon programlarını ve bilgisayar programlarını hazırlar. Uzaktan eğitim merkezi posta ile öğretim materyalleri, radyo program kasetlerini, televizyon program kasetlerini ve bilgisayarlar için hazırlanan CD ve DVD leri öğrencilere gönderir. Öğrenciler hazırlanan CD ve DVD leri seyredip derslerini daha çok pekiştirebilirler. Bunun sonucundaki öğrencide bilgilerin kalıcılığı daha uzun vadeli olmaktadır. Bu modelde 10 öğrenci rolü bulunmaktadır. Bunlar; sosyalleşme uzmanı, iletişim uzmanı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır. ÇİFT YÖNLÜ UYGULAMA MODELLERİ Çift yönlü uygulama modellerinde öğrencilerin 12 rolü bulunmaktadır. Bunlar; İletişim Uzmanı Sosyalleşme Uzmanı Motivasyon Sağlayıcı Araştırmacı Öğretici Lider Psikolog Uzaktan Eğitim Uzmanı Teknisyen Teknoloji Uzmanı

26 25 Sistem Uzmanı Çift Yönlü Radyo İle Uygulama Modeli Bu model içinde, eğitim-öğretim hizmetleri farklı bölgelerde bulunan öğrencilere radyo konferansları düzenleyerek verilmektedir. Öğretmen öğrenciler ile çift yönlü sesli konferansları ile iletişim kurmaktadır. Öğrenci çift yönlü radyo konferansı gönderilen materyaller üzerinden takip etmeye çalışmaktadır. Çift yönlü radyo konferansı uzaktan eğitim modelinde öğrenciler, öğretmelerinin yüzünü görmez ve karşılıklı sesli olarak iletişim kurabilirler. Bu model içinde, öğrenciler öğretmenlerinin sadece karşılıklı seslerini duyabilirler. Çift Yönlü Televizyon İle Uygulama Modeli Video konferansının uzaktan eğitim içinde yaygın olarak kullanılması 1990 lı yılların başlarında dayanmaktadır. Video konferansının uzaktan eğitim içinde kullanılması git gide yaygınlaşmaktadır. Bunun nedeni video konferanslarının maliyeti gün geçtikçe azalmaktadır. Video konferansları sayesinde farklı bölgelerde ve ülkelerde bulunan, insanlara kaliteli eğitimöğretim hizmetleri sunulmaktadır. Bu modelde de öğrencilerin 12 rolü bulunmaktadır. Çift Yönlü Bilgisayar İle Uygulama Modeli Çift Yönlü Bilgisayar ile Uygulama Modeli farklı mekânlar da bulunan öğrencilerin, derslerini aynı anda öğretmenleri ve arkadaşları ile bilgisayarın internet sistemini kullanarak yüz yüze telekonferans ile yaparak öğrendikleri bir modeldir. Bu modelde 10 öğrenci rolü bulunmaktadır.

27 26 İletişim Uzmanı Sosyalleşme Uzmanı Araştırmacı Öğretici Lider Psikolog Uzaktan Eğitim Uzmanı Teknisyen Teknoloji Uzmanı Sistem Uzmanı Çift Yönlü Karma Uygulama Modeli Bu model radyo, televizyon, mektup, bilgisayar gibi çift yönlü eğitim uygulama modellerinin tümünü içinde barındıran uygulama modelidir. Öğretim birden fazla yöntem ile çift yönlü sağlandığı için öğrenciler farklı materyallerden öğretmenlerinin seslerini, duyabilmekte, öğretmenin hazırladığı materyalleri takip edebilmektedir. Karma uygulama modelinde dersler farklı metotlar ile çift yönlü olarak sağlanmaktadır. Öğrencinin bu modelde kullanılan metotlarla ilgili genel bilgilere sahip olmalıdır. Özet Uzaktan eğitimde en az öğretmenler kadar öğrencilere bazı roller düşmektedir. Öğrenciler bu rolleri gerçekleştirdikleri zaman bu eğitim sürecinde daha başarılı olmaktadırlar. Schrum ve Honh(2002) uzaktan etiğimde öğrenci rollerini şöyle tanımlamıştır; Öğrenim araçlarına erişen Teknolojiyi kullanabilen Çalışma şekil ve alışkanlıkları Öğrencinin amaç ve hedefleri Yaşam Tarzı Kişisel özellik ve karakter temaları Tek yönlü uygulama modeli, öğrenme öğretme faaliyetlerinin yapıldığı öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci grupları arasındaki iletişimin tek yönlü olduğu dağıtım modelidir. Bu model 5 başlık altında ele alınır bunlar; Mektupla uygulama modeli, radyo ile uygulama modeli, televizyon ile uygulama modeli, bilgisayarlı uygulama modeli ve son olarak karma uygulama modelidir. Çift yönlü uygulama modeli, Çift yönlü uygulama modellerinde öğrencilerin 12 rolü bulunmaktadır. Bu model 3 başlık altın ele alınır. Bunlar; Çift yönlü radyo modeli, çift yönlü televizyon modeli, çift yönlü bilgisayar modeli, çift yönlü karma modeldir.

28 27 Uzaktan eğitimde öğrenci rolleri sizce nasıl olmalıdır? Değerlendirme Sorusu 1) Aşağıdakilerden hangisinde uzaktan eğitimde öğrencinin rolleri doğru olarak verilmiştir? A) Psikolog Lider Sistem Uzmanı B) İletişim Uzmanı Moderatör Site Eğitmeni C) Araştırmacı D) Öğretici 2) Aşağıdakilerden hangisi tek yönlü uygulama modelleri arasında yer almaz? A) Mektupla Uygulama Modeli B) Tek Yönlü Radyo İle Uygulama Modeli C) Tek Yönlü Konferans İle Uygulama Modeli D) Tek Yönlü Karma Uygulama Modeli 3) Aşağıdakilerden hangisi çift yönlü öğrenci rolleri arasında yer almaz? A) İletişim Uzmanı B) Lider C) Psikolog D) Yazar 4) Aşağıdakilerden hangisi çift yönlü karma öğrenci rollerini kapsamaz? A) Mektup B) Bilgisayar C) Radyo D) Panel 5) Aşağıdakilerden hangisinde tek yönlü öğrenci rollerinden mektupla uygulama modeli içindeki rollerden değildir? A) Öğretici B) Danışman C) Motivasyon Sağlayıcı D) Lider Cevap Anahtarı: : 1-A, 2-C, 3-D, 4-D, 5-B

29 28 Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar

30 29 BÖLÜM 3: UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN DİĞER KİŞİLER Kazanımlar Uzaktan eğitimde rol alan diğer kişileri sıralar. İçindekiler C. Uzaktan Eğitimde Rol Alan Diğer Kişiler Anahtar Kelimeler Öğretim Üyesi, yönetici, rehber, yardımcı görevli Giriş Uzaktan eğitimde öğretmen ve öğrencilerden sonra diğer rol alan kişiler; öğretim görevlisi, yöneticiler, rehber öğretmenlerin rollerini ve sorumluluklarını işleyeceğiz. UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN DİĞER KİŞİLER Uzaktan eğitimde rol alan diğer kişiler öğretim üyeleri, rehber, yardımcı görevliler ve yöneticilerdir. Uzaktan eğitimde öğretim üyeleri, öğrenciler için ders içeriğini oluşturmalıdır. Ders içeriğini oluştururken öğrenci ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdır. Ancak uzaktan eğitim olduğu için bazı sıkıntılar elbette vardır. Kısıtlı görüşmelere rağmen öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek zordur. Öğretim tekniklerini uzaktan bir eğitim olduğu için öğrencilere göre belirlemek zordur. Uzaktan eğitimde rehber, öğretmen kendisiyle öğrenci arasında iletişimi sağlamada bir rehberden yardım almalıdır. Rehber etkili olabilmek için öğrencinin ve öğretmenin beklentilerini anlayabilmelidir. Rehberler ödevleri toplarlar, ders için gerekli düzeni sağlarlar, öğretmenin gözü ve kulağı gibidirler. Uzaktan eğitimde yardımcı görevliler, bu sistemde pek etkili değillerdir, genelde arka plandadırlar ancak arka planda bir çok işin düzgün yürütülmesi için çalışırlar. Arka planda bir çok işleve sahiptir örneğin öğrenci kayıtlarını tutmak, materyalleri iyileştirmek, ders kitaplarını hazırlamak, ders programları hazırlamak ve notları açıklamak gibi sistemsel işleve sahiptirler. Uzaktan eğitimde yöneticiler, uzaktan eğitim programı yapan kurumlarda planlamada etkili kişilerdir. Ortak kararları verir ve hakem görevi görürler. Asıl amaçları öğrencinin öğretimsel ihtiyaçlarını karşılamaktır. Uzaktan eğitimde öğretmen ve öğrenciyi bir araya getirmek için eğitim medyası geliştirilen bir organizasyon tarafından yürütülmekte ve öğrenmenin uygun değerlenmesini sağlamaktadırlar.

31 30 Yaratıcılık, yenilik ve stratejik bakış Öğretmen eğitici ve yönetici eğitimi Uzaktan eğitim sistemi yöneticisi Network projesi Doktrin lider personel ve yeniden organizasyon Özet Bu bölümde uzaktan eğitimde öğretmen ve öğrenciden sonra rol alan diğer kişilerin kim olduğunu ve rollerini öğrendik. Uzaktan eğitimde yardımcı görevliler, aktif bir role sahip olmasalar da sistem adına gayet önemli bir konumdadır. Arka planda tüm işlerin gerçekleşmesini sağlar. Uzaktan eğitimde yöneticilerin görevi ise, öğrencinin öğretimsel ihtiyaçlarını karşılamaktır. Öğrenmenin üst düzeyde olmasını sağlamaları gerekir. Değerlendirme Sorusu Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Uşun, S.(2006) Uzaktan Eğitim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.