YAMULA BARAJ GÖLÜ(KAYSERİ) NDE YAŞAYAN BAZI EKONOMİK BALIK TÜRLERİNDE PARAZİTOLOJİK İNCELEMELER *

Transkript

1 YAMULA BARAJ GÖLÜ(KAYSERİ) NDE YAŞAYAN BAZI EKONOMİK BALIK TÜRLERİNDE PARAZİTOLOJİK İNCELEMELER * Parasitological Research On Economic Fishes In Yamula Dam Lake In Kayseri City Mustafa Oğuz KILINÇASLAN Su Ürünleri Anabilim Dalı İbrahim CENGİZLER Su Ürünleri Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada, Kayseri, Yamula Baraj Gölü nde yaşayan bazı ekonomik balık türlerinde deri, yüzgeç, solungaç ve iç organlarda ekto ve endo parazit taraması yapılmıştır. 165 balık bireyi üzerinde Eylül 2006 Temmuz 2007 tarihleri arasında araştırma yürütülmüştür. Bu araştırmaya göre 165 numunede, 5 adet Cyprinus carpio, 3 adet Silurus glanis ve 1 adette Leuciscus cephalus olmak üzere toplam 9 adet parazit tesbit edilmiştir. Bu parazitler Trichodina nigra, Dactylogyrus vastator ve Molnaria intestinalis türleridir. Anahtar Kelimeler: Ekonomik balıklar, Ectoparazit ve Endoparazit ABSTRACT In this study, ecto and endoparasite screening on skin, fin, gill and organs of natural fish population found in natural habitat have been investigated in the Yamula Dam Lake in Kayseri City. This research has been conducted on 165 natural fishes between September 2006 and July As a result of experimental studies, Trichodina nigra, Dactylogyrus vastator and Molnaria intestinalis species have been identifîed on 5 Carp, 3 Wels and 1 Chub species fîshes. Key Words : Economic fishes, Ectoparasite, Endoparasite Giriş Ülkemiz su potansiyeli açısından değerlendirildiğinde, su kaynaklarının, dünyanın genel görünüşünde olduğu gibi, eşit olarak dağılmadığı ortaya çıkar. Bu bakımdan iç bölgeler, kıyı bölgelerimize oranla yetersizdir. Su kaynaklarının eşit olmayan dağılımında iklim koşulları, jeomorfolojik özellikler ve kayaçların cinsinin büyük önemi vardır. Deniz ve iç sularımızda canlı yaşamın sayıca ve türce giderek azalması, kirliliğin, yanlış yapılaşmanın, aşırı avlanmanın, yanlış teknoloji kullanmanın en önemli belirtileridir (Anonim,2005). Ülkemiz, üç tarafı denizlerle çevrili olmasının yanı sıra, sayısız iç su kaynaklarına sahip olup, toplam su ürünleri üretimi bakımından, 2003 verilerine göre ton ile dünya su ürünleri üretim sıralamasında orta sıralarda yer almaktadır (Anonim 2003). Bununla birlikte, son yıllarda su ürünleri yetiştiriciliğinde hızlı bir büyüme görülmektedir. Yetiştiriciliğe * Yüksek Lisans Tezi-Msc. Thesis 12

2 alınan balıklarda pazara sunulmadan önce sağlık nedenleriyle kayıplar meydana gelmekte ve üretici yönünden ekonomik zararlara yol açmaktadır. (Ekingen, 1976; Cengizler, 2000). Ayrıca balıklarda rastlanılan sağlık problemleri büyüme, üreme ve beslenme üzerine etki yaparak verimi düşürmektedir. Bu sağlık problemlerinden verim üzerine özellikle etkili olanlardan bir tanesi parazit kaynaklı hastalıklardır. Parazitler bakteriler ve virüsler gibi salgın yaparak yoğun mortaliteye neden olmadıkları halde, doğrudan veya dolaylı olarak değişik şekillerde zarar verebilmektedirler. Bundan dolayı başka bir canlının zararına yaşayabilen varlıklara parazit, paraziti barındıran ve onun yaşaması için gerekli ortamı sunan canlıya ise konak denir. Balık parazitleri, kültür balıkçılığındaki başarıyı engellemesinin yanı sıra doğal sularda da önemli kayıplara neden olmaktadırlar. Balıklar, sudaki beslenme piramidinin üst ucunu kapsadıklarından parazit enfestasyonu ile her zaman karşı karşıyadırlar. Türkiye de 555 kadar baraj gölü bulunmaktadır. Bunlardan biri olan Yamula Barajı, Kayseri il merkezine 30 km uzaklıkta Yemliha Kasabası nın kuzey doğusunda Kızılırmak üzerinde elektrik enerjisi ve sulama amaçlı kurulmuştur. Barajın 1999 yılında Ayen Enerji A.Ş. tarafından inşası üstlenilmiş ve 2002 yılında baraj gölünün oluşumu için su tutulmaya başlanmıştır. Baraj Gölü tam olarak dolduğunda 115m derinliğe, 60km uzunluğa ve 80 km 2 lik bir alana sahip olacaktır. Bu açıdan Baraj Gölü Türkiye nin önemli su kaynaklarından biri olmaya adaydır. Yapılacak olan çalışmada, Yamula Baraj Gölü nde yaşayan bazı ekonomik balık türleri( Cyprinus carpio, Barbus plebejus, Leuciscus cephalus, Silurus glanis) nde ekto ve endo parazitler yönünden araştırılacaktır. Araştırma sonuçları baraj çevresindeki bölge halkı ve diğer müteşebbisler tarafından yapılması planlanan kafes balıkçığında yaşanabilecek paraziter hastalıkların önlenmesinde ve bu konuda daha sonra yapılacak araştırmalara temel oluşturacağına inanılmaktadır. Materyal ve Metot Materyal Bu çalışmadaki balık materyalleri Yamula Baraj Gölü ndeki doğal balık (Cyprinus carpio, Barbus plebejus, Leuciscus cephalus, Silurus glanis) türleri oluşturmaktadır. Araştırma Eylül Temmuz 2007 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırma süresince Yamula Baraj Gölü ne her ay belirli aralıklarla uzatma ağları atılarak her ay 15 balık bireyi üzerinde çalışma yapılmaya gayret edilmiş ve toplamda yakalanan 165 balık bireyinde parazitolojik inceleme yapılmıştır. Balıklarda bulunan parazitleri saptayabilmek için ya canlı yada yeni ölmüş balık bireyleri olmasına dikkat edilmiştir. Çünkü özellikle ekto parazitler balık öldükten sonra yerlerini hızla terk etmektedirler (Cengizler, 2000). Ekto parazit için, balık yüzeyinden, solungaçlardan yüzgeçlerden ve yüzgeç tabanlarından kazıma yoluyla alınan preperat örnekleri mikroskop altında önce 10 luk daha sonra 40 lık büyütmelerde inceleme alınmıştır. Endo parazitlerin incelenmesinde ise balıklar diseksiyon yoluyla iç organları açılarak ve vücut boşlukları ve iç organları çıplak gözle incelendikten sonra böbrek, dalak, karaciğer, sindirim sistemlerinden ve kas 13

3 dokularından preparatlar hazırlanarak mikroskopta incelemeye alınmıştır. Daha sonra balıklardan alınan parazit örneklerinin fotoğrafları alınarak resimleri çizilmiş ve tür tayini yapılmaya çalışılmıştır. Parazitlerin tür tayininde Evans ve Lester (2001), Kim et al. (2002), Lom ve Dyková (1992), Noga (2000), Paperna (1996), Srisawangwong et al. ( 1997), Thilakaratne et al. (2003) ve Timur ve Timur (2003) araştırıcıların eserlerinden yararlanılmıştır. Metot Kayseri Yamula Gölü'nde avcılık yoluyla canlı olarak yakalanan balıklar paraziter yönden incelemeye alınmıştır (Şekil 3.8). Balıklar, GESİAD (Kayser Genç Sanayici ve İş adamları Derneği) tarafından sağlanan mikroskop ve gerekli ekipmanların yardımıyla parazit incelemeleri yapılmıştır. Yakalanan toplam 165 balık bireyi üzerinde parazitolojik kontroller yapılmıştır. Parazitlerin, konağın ölümünden sonra konağı terk etmeleri ihtimaline karşı incelenecek balığın, parazit taramasından hemen önce ölmüş olma koşulu sağlanmaya çalışılmıştır. Bu duruma özellikle dikkat edilmiş ve temin edilen balıkların ölümleri, başlarına sert bir cisimle vurularak sağlanmıştır. Ekto parazitler için, balık yüzeyinden, solungaçlardan, yüzgeç ve yüzgeç tabanlarından kazıma yoluyla alınan preperat örnekleri önce 10 luk daha sonrada 40 lık büyütmelerde incelenerek preperatlarda rastlanılan parazitlerin tür tespiti Evans ve Lester (2001), Kim et al. (2002), Lom ve Dyková (1992), Noga (2000), Paperna (1996), Srisawangwong et al. ( 1997), Thilakaratne et al. (2003) ve Timur ve Timur (2003) araştırıcıların kaynaklarından da yararlanılarak yapılmaya çalışılmıştır. Endo parazitlerin incelenmesinde ise, balıklar diseksiyon yoluyla iç organları açığa çıkartılmış ve öncelikle vucut boşluğu muayene edilmiş, iç organlar çıkartıldıktan sonra ilk olarak çıplak gözle incelenmiş ve daha sonra böbrek, dalak, karaciğer, sindirim sistemlerinden ve kas dokularından ezme preperatlar hazırlanarak mikroskopta incelenmeye alınmıştır. İnceleme sonunda tespit edilen endo parazitlerin fotoğrafları alınarak resimleri çizilmiştir. Araştırma Bulguları Araştırmada materyal olarak kullanılan balık bireylerinde yapılan inceleme süresince 165 adet balık numunesi alınmış ve ekto ve endo parazit yönünden incelenerek infestasyonun aylara göre dağılımı Çizelge 1.2. ve Şekil1.2. de verilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda 165 adet numunenin, 5 sazan, 3 yayın ve 1 Akbalık olmak üzere 8 adetinde ektoparazit bulunmuş ve 1 endoparazitlere rastlanılmıştır. 14

4 Araştırmada ektoparazit olarak tek hücreli bir ciliat olan Trichodina nigra türü tesbit edilmiştir. Parazitin sistematikteki yeri şöyledir: Phylum : Protozoa Classis Ordo Familia Genus Species : Ciliata : Peritricha : Urceolariidae : Trichodina : Trichodina nigra Lom,1961 Trichodinid cinsine ait türler, solungaçlar ve deride etkili bir hastalık olan 'Trichodiniasis' in etkenidir. Trichodiniasis, yetiştiriciliği yapılan balıklarda sıklıkla görülmektedir. Ağır trichodiniasis, balık stoklarının % 50 sinden fazlasında kayıplara neden olur (Lom ve Dyková 1992). Bu parazit türlerine morfolojik olarak baktığımızda, tabak veya armut şeklinde olduğu, etrafında çok hızlı hareket etmesini sağlayan çok sayıda sile sahip olduğu ve ortakısımda ise yapışkan disk içeren protein yapısındaki iskeleti çelenk şeklinde düzenlenmiş denticle olarak bilinen, ortası boş konik ve yanlardan düz çıkıntıları olan halkalardan oluştuğu görülür. Disk, solungaçlara veya deri yüzeyine bir emici gibi yapışmasını sağlar. Tirichodina nigra Lom, da yapışkan disk milimikron arasında, buradaki dişli halkanın çapı milimikron arasında ve diş sayısı ise yaklaşık olarak arasında değişmektedir. Balığın deri ve solungaç epiteline ciddi zararlar verir. Şekil 1.1. Trichodina nigra Mikroskopik Görünümü X 40 15

5 Bu araştırmada Çizelge 1.1. ve Şekil 1.2.'de belirtildiği gibi 165 adet balık numunesinin sadece 5 bireyinde Trichodina nigra bulunmuş ve çalışmasında tespit edilen Trichodina nigra türü parazitin balığın dorsal bölümündeki deri üzerinden alınan kazıntıda mevcut olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmalarda da Tricodinid parazitlerinin çoğunlukla balığın dorsal bölümündeki deri üzerinden alınan kazıntılarda tespit edildiği kayıt edilmiştir. Çizelge 1.1. Enfeste Olan Balıklarda Enfeste Oranları ve Yoğunlukları Toplam Balık Sayısı Toplam Enfekte Balık Sayısı Parazit Türleri (%5,45) Parazit Türünün Enfeste Balık Oranı Toplam Sayısı Trichodina nigra %55,56 5 Dactylogyrus vastator %33,33 3 Molnaria intestinalis %11,11 1 Çizelge 1.2. Çalışılan Balık Türlerinde İnfestasyonun Aylara Göre Dağılımı AYLAR BALIK SAYISI ENFESTE BALIK SAYISI % Eylül ,30 Ekim ,60 Kasım ,60 Aralık ,60 Ocak Şubat Mart Nisan ,60 Mayıs Haziran Temmuz

6 Toplam ,45 Şekil 1.2. Çalışılan Balıklarda İnfestasyonun Aylara Göre Dağılımı Baraj Gölü'nde doğal olarak bulunan bazı balık türlerinin ekto ve endoparazitleri araştırılırken tespit edilen diğer bir parazit türü olan Dactylogyrus vastator hakkında bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. Eylül Mayıs 2007 tarihleri arasında yakalanan 165 adet balık bireyi üzerinde yapılan inceleme sonucunda 3 adet balıkta tespit edilen Dactylogyrus vastator paraziti tatlısu balıklarında sıklıkla karşılaşılan bir Monogenea türüdür. Dactylogyrus vastator un sistematiği şöyledir; Phylum : Platyhelminthes Classis Ordo : Monogenea : Dactylogyridea Familia : Dactylogyridae Genus : Dactylogyrus Species :Dactylogyrus vastator Nybelin, 1924 Simetrik ve dorsoventral olarak basık bir yapıya sahiptirler. En karakteristik yapıları vücudun ön ucunda bulunan opisthaptor dur. Bu yapılar, parazitin balığa tutunmasını sağlarlar ve morfolojik farklılıklarına bağlı olarak tür tespitinde 17

7 önemlidirler. Vücudun gerisinde 2 merkezi çengel ve 14 küçük çengel vardır. Vücudunun ön kısmında ileri geri çekilme yeteneğine sahip 4 çıkıntı ve 4 adet göz noktası vardır. Vücutları kasılıp gevşeme yeteneğine sahiptir ve bundan dolayı boyları 2 katı kadar uzayabilmektedir. Ovaryum ve testise sahiptirler. Yumurta bıraktından kısa bir süre sonra ölürler. D. vastator yumurtalarının olgunlaşması ve yumurtlamaya başlamasından sonraki ömrü 12 gündür. D. vastator larvaları konakçının ağzının içinden ağız boşluğuna geçerek solungaçlara yapışır. D. vastator solungaç flamentlerine emici vantuzlarıyla tutunur ve merkezi kancasını epitel dokuyakadar sokar. Buna tepki olarak; balığın solungaçlarında, solungaç flamentlerinde örtü epiteli ve solunum epitelinin çoğaldığı görülür. Daha sonra solungaç lamellerinde kabarma, erime ve deformasyonlar meydana gelir. Çok sayıda bulunursa hiperplaziye ve solungaç epitelinde tahribatlara yol açar. Bunların sonucunda da ikincil enfeksiyon olarak bakteriler ve mantarlar ortaya çıkmaktadır. Yamula Baraj Gölü nde sazanlarda yapılan araştırmada bulunan Dactylogyrus vastator, balıkların solungaç bölümünden kazıma yoluyla alınan preperat örneğinde tespit edilmiştir (Şekil1.3). Şekil 1.3. Dactylogyrus vastator un Mikroskobik Görünümü X 10 Yamula Baraj Gölü populasyonunda bulunan Akbalık (Leuciscus cephalus) ta, Eylül Temmuz 2007 tarihleri arasında yapılan incelemelerde 1 adet balıkta tespit edilen Molnaria intestinalis paraziti bir Nematoda türüdür. Sistematiği şu şekildedir; Phylum : Nematoda Classis : Secernentea Ordo : Spirurida Familia : Philometridae Genus : Molnaria Species : Molnaria intestinalis Dogiel & Bychowsky,

8 Nematodlar hem deniz hemde tatlısu ortamlarında etkli olan yuvarlak kurtlardır. İki ucu ince, silindir şeklinde, uzun vücutlu, segmentsiz bir yapıya sahiptir. Vücutlarinin ön kisminda bir ağız mevcuttur. Bunu takip eden özafagus ve arkadan anüsle dışarı açılan barsak gelmektedir. Ayrı eşeylidirler ve genellikle erkek nematodlar dişilerden daha küçüktürler. Ara konakçı olarak omurgasız canlılara gereksinim duymaları belkide yetiştiricilik ortamlarında fazla yaygın olmamalarına neden olmaktadır. Taşıcı olan ara konakçı balık tarafından yenildiğinde hayat siklusu tamamlanır. Boylari 0.5 milimetre ile 1 metre arasinda degişir (Cengizler, 2000). Nematodların gıdası ya konakçının kimusu yada intestinal mukozanın ve diğer dokuların yumrularıdır. Beslenme esnasında kan damarları da zarar görebilir ve hemoraji şekillenir (Tokşen ve ark, 1996). 1 milimetre den küçük olan larvalar konakta iç organlarda veya deride yaşarlar. Parazitin balığa verdiği zarar bulunduğu yere göre değişiklik gösterir. (Moravec, 1991). Bu çalışmada da yakalanarak paraziter yönden incelemeye alınan Leuciscu cephalus da Molnaria intestinalis türü tespit edilmiştir (Şekil 1.4). Şekil 1.4. Molnaria intestinalis in Mikroskopta Görünümü X 10 Tartışma ve Sonuçlar Parazitler balıklarda özellikle su kalitesinin iyi olmaması, yüksek balık yoğunluğu, yetersiz beslenme ve çevre koşullarının değiştiği durumlarda yoğun olarak görülürler ve balıktaki stres faktörlerinin artmasıyla gelişen zayıflama ve yoğun parazit invazyonları balıklar için ölümcül olabilir (Seçer, 1987). Parazitlerin balıklar üzerine etkisinin yanı sıra insanlarda da sağlık sorunlarına yol açabildikleri bilinmektedir (Stoskopf, 1984; Körting,1984). Bu duruma özellikle balığı çiğ olarak tüketen ülkelerde rastlanılmaktadır. Bu açıdan parazitlerin biyolojilerinin bilinmesi mücadelede önemli bir etkendir. Özellikle doğal balık türlerinin parazitleri ile ilgili yapılmış araştırmaların sayısı yeterli değildir. Bu çalışmada, Yamula Baraj Gölü'nde doğal olarak bulunan bazı ekonomik balık türleri [Sazan (Cyprinus carpio),yayın (Silurus glanis), Akbalık (Leuciscus cephalus), Bıyıklı balık (Barbus plebejus)], parazitolojik açıdan incelenmiş ve inceleme sonucunda ektoparazit 19

9 olan, Trichodina nigra, Dactylogyrus vastator türlerine ve bir endoparazit türü olan Molaria intestinalise e rastlanılmıştır. Elde edilen bulgular ve literatür değerlendirmesine göre, bu parazitlerin doğal ortamlarında yaşayan balıklarda, ancak çok sayıda parazitin invazyonuyla nadiren ölümlere neden oldukları bilinmektedir. Bu nedenle doğal ortamda bulunan balıklar için bu parazitler önemli bir soruna yol açmayacaklardır. Diğer yandan, yetiştiricilik ortamları doğal ortamlara göre balıklar için oldukça stresli yaşam alanlarıdır. Özellikle yüksek ürün alma isteğine bağlı olarak yoğun stoklanan balıklarda paraziter invazyonlar çok daha sık görülmektedir. Yamula Baraj Gölü henüz balık üretimine açık değildir. Ancak önümüzdeki birkaç yıl içinde üretime açılacağı göz önüne alınırsa, araştırmada tespit edilen parazit türlerinin potansiyel bir tehlike olduğu kabul edilebilir. Çünkü doğal popülasyonlardaki gizli enfeksiyonlar, sürekli bir enfeksiyon kaynağı teşkil ederler ve çevresel stresin bir sonucu olarak salgınlar oluştururlar. Akuakültürler de bu durum geneldir. Burada üretim yapacak müteşebbislerin doğal popülasyondaki bu parazit tehlikesine karşı özellikle su sıcaklığının artığı dönemlerde dikkatli olmaları yararlı olacaktır. Parazitlerin daha yoğun olduğu dönemler Şekil 1,2 de verilmiştir. Müteşebbisler için alınacak bazı tedbirler ve öneriler aşağıda sıralanmıştır; - Üretici, stres yapıcı faktörlere (bozuk su kalitesi, oksijen miktarı, sıcaklık, aşırı stoklama, düzensiz besleme gibi olumsuz faktörler ) özellikle dikkat etmelidir. - Üreticiler, işletmede kullanacakları alet ve ekipmanların temizliğine dikkat etmelidir. - Üreticinin kullanacağı yem miktarı doğrultusunda, yeterli miktarda yemi üç aylık periodlar şeklinde satın alması taze yem kullanılmasına olanak sağlayacaktır ve ayrıca yem deposunun uygun koşullarda (rutubet almayan, haşerelere karşı korunaklıv.s.) olmasına dikkat edilmelidir. - Üretici yavru balığı dışardan alacaksa, yavruların hastalıklara karşı aşılanmış ve sağlık kontrolünden geçirilmiş olmasına dikkat etmelidir. Bunun yanında, varsa satıcıdan sağlık belgesi istenmelidir.üreticilerin işletmelerinde düzenli sağlık kontrolleri yapmaları hastalıkların erken teşhisinde ve nedeninin bulunmasında önemlidir. Bununla ilgili sağlık izleme formu tutmaları yararlı olacaktır. - Hastalık teşhisi uzmanlık gerektirir. Bunun için devlet destekli ilgili kuruluşlardan yardım istenebilir. Üretici potansiyel hastalık problemi oluşturacak anormallikleri takip etme konusunda uzman kişilerden öneriler alabilir ve yine herhangi bir hastalığın belirlenmesi halinde hastalık ilerlemeden hızlı bir şekilde bu kişilerle diyaloga geçmelidir. - Üreticiler hastalıklara karşı önlem olarak işletmesinde uygun ve yeterli miktarda kimyasal ilaçlar bulundurmalıdır. 20

10 Kaynaklar ANONİM, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müd. ANONİM, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Ve Kontrol Genel Müd. CENGİZLER, İ Balık Hastalıkları Ders Kitabı. Çukurova Üniversites. Su Ürünleri Fakültesi Yayınlan, Yayın No:7 Adana, 136s. EKİNGEN, G Some Parasites Found on Brown Trout (Salmo trutta, L.) in. Munzur Stream. F.Ü. Veteriner Fakültesi Dergisi. 3: EVANS, B.B. and LESTER, R.J.G Parasites of ornamental fish imported. into Australia. Bull. Eur. Ass. Fish Pathol., 21 (2); KÖRTİNG, W Economically İmportant Parasitic Disease in Aquaculture of. Fishes. Bull. ur. Ass. Fish Pathol. 4: LOM, J. and DYKOVA, I., Protozoon Parasites of Fishes. Developments in Aquaculture and Fisheries Science, Vol. 26. Elsevier, Amsterdam MORAVEC, F. and SCHOLZ, T Occurrence of endohelminths in chub, Leuciscus cephalus, of the Rokytn a river, Czechoslovakia. Açta Societatis Zoologicae Bohemoslovacae 55 (1-2) : NOGA, E.J Fish disease: diagnosis and treatment. Iowa State University Press. Ames, 367 p.,usa. PAPERNA, I Parasites, infections and diseases of fishes in Africa. CIFA Technical Paper no 31, FAO, 220 p., Rome. SEÇER, S Alabalık Hastalıkları. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi. 57(2,3,4): SRİSAWANGWONG, T., PİNLAOR, S., KANLA, P. and SİTHİTHAWORN, P Centrocestusformosanus surface morphology of metacercariae, adult and egg. Journal of Helminthology, 71; STOSKOPF, M Fish Medicine. W. B. Sounders Company. London 882 pp. THİLAKARATNE, I.D.S.I.P., RAJAPAKSHA, G., HEWAKOPARA, A., RAJAPAKSE, R.P.V.J. and FAİZAL, A.C.M Parasitic infections in freshwater ornamental fish in Sri Lanka. Diseases of Aquatic Organisms, 54; TİMUR, G. ve TİMUR, M Balık hastalıkları. İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayın No: s., İstanbul. TOKŞEN, E., ÇAĞIRGAN, H. ve TANRIKUL, T.T., Balıklarda Görülen Metazoa Paraziter Hastalıklar, Vetr. Kontr. Ve Araşt. Enst. Md. Dergisi C.20 S.34 İzmir. 21