TOPLUMUN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNLERLE İLGİLİ BİLGİ DÜZEYİ VE BU ÜRÜNLERİ KABUL EDERLİK DURUMU
|
|
- Şebnem Erdem
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 TOPLUMUN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNLERLE İLGİLİ BİLGİ DÜZEYİ VE BU ÜRÜNLERİ KABUL EDERLİK DURUMU Deniz Türküm Atikcan, Alper Bülbül, Oya Coşkun, Işık Batuhan Çakmak, Onur Can Özkan, Özen Taş Danışman: Dr. Elif Durukan ÖZET 1996 da piyasaya sürülmesinden bu yana, Dünya çapında artan ekim alanları genetiği değiştirilmiş (GD) ürünlerin gelecekte yaygın kullanılacağını göstermektedir. Gıda alanında modern biyoteknoloji tekniklerinin kullanımı bu ürünlerin insan-hayvan sağlığı ve çevre üzerinde oluşturabileceği olumsuz etkilerin belirlenmesi, önlenmesi ve meydana gelecek zararların kontrol altında tutulması için alınacak önlemleri kapsayan biyogüvenlik kavramını da gündeme getirmiştir. Biyogüvenlik unsurları içinde halkın eğitimi ve katılımı önem arz eden konulardan biridir. Biyogüvenlikte Cartagena protokolünün 23. Maddesi biyogüvenlik konusunda halkın bilinçlendirilmesini, eğitimine ve katılımına yardım ve teşvik etmeyi, karar mekanizmalarında alınan kararların sonucunun halka açıklanmasını, karar vermede halka danışmayı zorunlu hale getirmektedir. Bu nedenle halkın bu konudaki bilgi düzeyinin yüksek olması son derece önemlidir. Toplumun GD ürünlerle ilgili bilgi düzeyi ve bu ürünleri kabul ederliği ile ilgili yapılan çalışmaların çoğu tüketici araştırmaları olup pazarlama stratejileri geliştirmeye yöneliktir lı yıllarda yapılan araştırmalarda tüketicilerin bu ürünlerle ilgili bilgi düzeyinin genel olarak tüm toplumlarda düşük olduğu ancak yine de çoğu toplumda genetiği değiştirilmiş ürünlere karşı pozitif bir bakış açısının bulunduğu ve halkın bu tür ürünleri satın almaya karşı olumlu bir tutuma sahip olduğu saptanmıştır. Son yıllarda ise bilgi düzeyinin yine düşüktür. Geri kalmış ve gelişmekte olan toplumlarda GD ürünleri kabul etme oranı yüksektir; bu durum bu toplumların gıda ihtiyacının daha büyük ve acil oluşuna, politikacılara ve medyaya çok sorgulamadan inanılmasına bağlanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde GD ürünlere bakış açsısı olumsuz yöndedir; algılanan faydalar daha az olup algılanan risk çok daha yüksek seviyededir. Ancak bu toplumların da daha ucuz olması, ürün etiketlerinde mutlaka belirtilmesi şartıyla GD ürünleri satın alıma, tüketme eğiliminde oldukları görülmektedir. 1. GİRİŞ Canlıların gen dizilimi genetik olarak değiştirilerek ya da bu canlılara çeşitli mikroorganizma, bakteri, virüs, hayvan ve bitkilerden gen aktarımı yoluyla kendi doğasında olmayan bir özellik kazandırılmasıyla oluşturulan yeni organizmalara Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) denilmektedir. Dünya Sağlık Örgütüne göre; dünya nüfusunun hızla artışı ile aşırı miktarda ihtiyaç duyulan gıda üretimi için tarımsal ilaç kullanımının azaltılması, verimliliğin artırılması, uygun olmayan iklim koşullarında bile ürün alınabilmesi, besin değerinin ve raf ömrünün artırılması gündeme gelmiştir. Bunun ise üretim biçiminin değiştirilmesi ile mümkün olabileceği ve böylece dünyadaki açlığa çare bulunabileceği savunulmaktadır [1]. Genetiği değiştirilmiş gıdalara karşı toplumun değişik kesimleri farklı tutum sergilemektedir. Bazı kesimler karşı çıkarken, bazı kesimler ise bu uygulamalara olumlu bakmaktadırlar. 1
2 Tablo 1: Genetiği değiştirilmiş organizmalara karşı çıkanlar ve onları destekleyenler Kimler karşı çıkıyor? Organik tarımcılar Çevreci örgütler Tüketici örgütleri Bazı politikacılar Tarımsal üretici örgütleri Küreselleşme karşıtları Bazı akademisyenler... Kimler destekliyor? Üretici firmalar Tarımsal üreticiler Bilimsel kurumlar Uzman kamu kuruluşları Bazı ülkelerde tüketiciler... Karşı çıkan kesimlerin öne sürdüğü nedenler arasında; genetiği değiştirilmiş organizmaların insan sağlığına olumsuz etki yapması, çevrenin biyolojik yapısını değiştirebileceği, dışa bağımlılığı artırabileceği düşünceleri, ülkelerin tarım sektörlerini tekelci firmaların eline teslim eden ürünler olmaları, pazar payında çıkar çatışmaları yaratmaları ve bunların yanında, dile getirilmeyen gerekçeler bulunmaktadır [2]. Olumlu bakanlarsa; üretici firmaların mal satma kaygısı olduğunu, tarımsal üreticinin verimini ve gelirini artırma arzusunun bulunduğunu, bilimsel kurumların karşılaştırmalı risk analizlerinde alternatif yolların daha üstün olmadığını değerlendirmeleri ve tüketicinin bilime ve teknolojiye güveninin olduğunu düşünmektedirler [2]. Görüldüğü üzere GDO konusundaki görüşlerin belirli bir nedene bağlanamaması ve izlenen farklı politikalar, çeşitli kültürlerde, kültürlerin de etkisiyle genetiği değiştirilmiş organizmalara karşı farklı anlayışları ortaya çıkarmıştır. Toplumların sosyopsikolojik ve kültürel yapısı toplumun GDO lara karşı tutumunda oldukça etkilidir [3]. Bu çalışmada değişik ülke toplumlarında yapılan araştırmalardan elde edilen çıkarımlardan yola çıkarak, toplumların genetiği değiştirilmiş organizmalara özellikle de gıdalara karşı bilgi, bilinç, tutum ve davranışlarını ortaya koyan bilgiler derlenmiştir. 2. AMERİKA ABD de 2004 yılında yapılan FP+1 anketinde tüketiciler hedef alınmış ve birçok önemli sonuçlar elde edilmiştir. Bu sonuçların en büyüğü, rast gele tüketicilerin durumlarıyla genetiği değiştirilmiş gıdalar konusunda toplum eğitiminden geçmiş kişilerin durumlarının arasında uçurum bulunmasıdır [4]. ABD de genel anlamda genetik modifikasyon farkındalığı düşük olarak saptanmaktadır. Yapılan anketlere göre de Amerikalılar, genetik modifikasyonun en fazla bitkilerde uygulanmasından hoşnutluk duyarlarken en az hoşnutluğu insan uygulamalarında göstermektedirler. Bunun yanında, Amerikalılar, FDA, bilim adamları ve çiftçilerin genetiği değiştirilmiş gıdalar hakkındaki bilgi(lendirme)lerine güvenmektedirler; buna karşın, yapılan çalışmalara göre Amerikalıların GDO konusundaki bilgi düzeyleri düşüktür. Bu konulardaki öngörü ve düzenlemelerin bazı toplum ve devlet birimlerince uygulamaya geçirilmesini beklemektedirler [5]. Amerikalıların FDA ya güvenleri, bir etiket çalışmasıyla ortaya konmuştur. ABD de araştırmacı Roe ve Teisl ülkelerinde yaşayan 1898 kişi ile 3681 adet ürün etiketi üzerinde bir anket çalışması yapmışlardır. Hazırladıkları anket formlarını elektronik posta ( ) ile kişilere göndermişler ve cevapları değerlendirmişlerdir. GDO içeriği hakkındaki etiket bilgilerinin güvenilirliği araştırıldığında ABD de yaşayan insanlarının büyük bir çoğunluğunun FDA kuruluşuna güvendiği görülmektedir. Ancak etiketler üzerindeki bilgilerin yeterliliği ve açıklığı ile ilgili sonuçlarda ise etiket bilgilerinin yetersiz olduğu 2
3 sonucu çıkmıştır. ABD de satılan ürünlerin üzerindeki etiketler açısından satın alınma sıklığı incelendiğinde daha çok FDA ve USDA kuruluşları tarafından etiketlenen ürünlerin daha gönül rahatlığı ile alınıp tüketildiği görülmektedir [6]. Şekil 1: Food Policy Institute un Amerikalıların GDO bilgi düzeylerine ait çalışmalarının sonucu (2003) [5]. Güney Amerika da da durum benzerdir. Venezüella çalışmaları, toplumun bilgi düzeyinin biraz olsun arttığını ortaya koysa da büyük miktardaki değişiklikler saptanmamıştır. Venezüella-Caracas ta da 200 tüketici üzerinde bir anket çalışması yapılmış ve ankette gıda güvenliğinin algısı hakkında 2 farklı soru sorulmuştur. Birinci soruda pestisit kalıntısı, katkı ya da koruyucu maddeler, mikrobiyal bulaşma, antibiyotik veya hormonlar, biyoteknoloji gibi gıdalarda bulunabilecek risk faktörlerinin hangilerinin kendilerini ilgilendirdiği sorulmuştur. Tüketicilerin %37,8 inin mikrobiyal bulaşmadan endişe duydukları, biyoteknolojiyi ise tehlikesiz gördükleri görülmektedir (Tablo 2). Ancak Hoban (1999), ABD deki tüketicilerde mikrobiyal kirlemenin daha çok endişeye neden olduğunu (%69) ifade etmektedir [6]. Tablo 2: Tüketicinin gıda riski üzerindeki algısı [6]. Risk (%) Zirai ilaç kalıntısı 13,0 Katkı veya koruyucu 8,8 Mikrobiyal bulaşma 37,8 Antibiyotikler veya hormonlar 4,7 Işınlanmış gıdalar 6,7 Biyoteknoloji 0,0 Hiçbiri 11,9 Diğer 17,1 İkinci soruda ise yukarıda Tablo 2 de yer alan faktörlerin zarar derecelerinin sınıflandırılması istenmiştir. Tüketicilerin vermiş oldukları yanıtlar incelendiğinde zirai ilaç kalıntısının tehlike boyutunun %76,2 oranında ciddi tehlike olarak algılanırken ikinci sırada %75,7 ile ışınlanmış gıda gelmektedir. Buna karşın biyoteknoloji konusunda (genetiği değiştirilmiş organizma- GDO) ise ankete katılan tüketicilerin %41,5 inin tehlike konusunda bir bilgilerinin olmadığı anlaşılmıştır. 3
4 Tablo 3: Tüketicinin gıda güvenliği üzerine algısı [6] Ciddi Tehlike % Hafif Tehlike % Tehlikeli Değil % Tehlike Bilinmiyor % Zirai ilaç kalıntısı 76,2 16,6 2,1 5,1 Katkı ve koruyucu madde 44,0 40,9 4,7 10,4 Mikrobiyal bulaşma 51,8 16,1 11,4 20,7 Antibiyotik veya hormon 22,8 48,2 20,2 8,8 Işınlanmış gıdalar 75,7 14,5 1,0 8,8 Biyoteknoloji 13,4 19,7 25,4 41,5 Tüketicilerin büyük bir çoğunluğunun biyoteknolojinin çeşitli alanlarda kullanımı konusunda az tedirgin oldukları anlaşılmaktadır. Sonuçlar Tablo 4 teki gibidir. Tablo 4: Biyoteknolojinin çeşitli sahalarda uygulanmasının tüketiciler tarafından kabul edilebilirliği (1: ret, 10: kabul) [6]. Uygulama Mahsul yetiştiriciliğinde kullanımı 6,40 Daha az yağlı ve daha çok vitaminli gıdaların üretilmesinde 6,86 Mısır üretiminde zirai ilaçların kullnımının azaltılmasında 7,06 İnsülin enziminin veya tibbi ilaçların hazırlanmasında 6,40 Hastalıklara karşı dayanıklı çiftlik hayvanlarının yetiştirilmesi 6,38 Gıda maddelerinin hazırlanması 5,03 Ortalama, x GDOların bilinip bilinmediği ile ilgili bir soruya tüketicilerin genel yanıtı yaklaşık %51 evet %49 hayır olmuştur. Ürün üzerinde GDO tanımlayan sembol ya da bilgi bulunsun mu? sorusuna yanıt ise %92 oranında evet olmuştur. Brezilya da gerçekleştirilen bir çalışmada bilgi düzeyi ve tutumun; yaş, cinsiyet, ekonomik düzey ve coğrafi konuma bağlı olmasının yanında bunu belirleyen asıl ve kaçınılmaz etkenin halkın/bireyin eğitim düzeyi olduğu tespit edilmiştir. Halkın GDO lara olan tepkisinin %90 ının genetiği değiştirilmiş gıdalar üzerine olduğu anlaşılmıştır. Eğitim düzeyinin yetersiz olduğu bölgelerde bireyin sadece ham ürünlere (mısır, domates, soya fasulyesi vb.) karşı tepkili olduğu, bu ham ürünlerden elde edilen ürünlere (mısır gevreği, ketçap vb.) karşı yüksek bir tepkiye sahip oldukları anlaşılmıştır. 3. AVRUPA Avrupa da da durum diğer bölgelerde olduğundan çok büyük farklılıklar göstermemektedir. Avrupa nın GD gıdalar konusundaki durumunu başlıca olarak Eurobarometer adı verilen anketten öğrenmekteyiz. Amerika nın FPI anketine benzeyen bu ankette de toplum bilgisini ölçen ve Evet ya da Hayır yanıtlarının ağırlıkta olduğu sorular bulunmaktadır. Bu ankete göre, Avrupalılar, gıda ve tarım sektörü konusunda eğitim sistemlerini eleştirmekte ve daha fazla bilgi talep etmektedirler [7] yılında gerçekleştirilen Uluslar arası Gıda Bilgisi Konseyi 1 anketi de, toplumun neredeyse 2/3 ünün biyoteknoloji hakkında çok az bilgisi olduğunu ya da hiç olmadığını söyleyerek eğitim durumunun ciddiyetini doğrulamaktadır [8]. 1 International Food Information Council (IFIC) 4
5 Tablo 5: AB ülkelerinde biyoteknoloji konusundaki bilgiler ve görüşülen kişi sayısı [9]. Almanya da, genetiği değiştirilmiş organizmalara karşı toplum bilincini ve kabullenebilirliğini ölçen çalışmalar yapılmıştır. Buna göre; Alman tüketiciler, genetiği değiştirilmiş besinleri onaylamamaktadır. Genetiği değiştirilmiş besinlerin desteklenme oranları, diğer birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi 1996 ve 2005 yılları arasında %56 dan %30 a gerilemiştir. Alman ekonomi pazarında, genetiği değiştirilmiş ürünlerin potansiyeli yüksekken, genetiği değiştirilmiş besinler daha az tercih edilmektedir. Genetiği değiştirilmiş besinler hakkındaki gelecekte yapılacak olan araştırmaların sonucunda Alman tüketicilerin ona olan tutumunun değişmeyeceği öngörülmektedir. Genetiği değiştirilmiş besinler hakkında verilecek olan olası bir eğitimin de genetiği değiştirilmiş besinlere karşı olumlu bir bakış açısı getirmeyeceği düşünülmektedir [10]. Şekil 3: GDO ya karşı tutum modeli [10]. 5
6 Tablo 6: Almanya daki Biyoteknoloji hakkındaki yüzdelik bilinç düzeyi [10]. Avrupa da yapılan bir diğer bir çalışma da Slovak öğretmenleri kapsamaktadır. Bu çalışmaya göre GD mikroorganizmaların ve bitkilerin, hayvansal GDO lardan daha uygun bulunduğu gözlemlenmiştir, bilgi düzeyi ve tutum arasında hiçbir korelasyon bulunmamıştır. Bilgi düzeyi ve kabullenme arasında zayıf, tutum ve kabullenme (GDO yu kabul etme) arasında da güçlü bir korelasyon bulunmuştur. Ayrıca insanların biyoteknoloji hakkında bilgi düzeyi ne kadar yüksekse o kadar pozitif tutuma sahip oldukları saptanmıştır. Slovak öğretmenler, GDO lu maddeleri vücutlarına herhangi bir şekilde almak konusunda son derce katı olup GDO lu ürünlerle beslenmiş olabilecek hayvanların etini bile yemek istememektedirler. Sonuçlara göre hem modern biyoteknoloji hem de biyoteknolojinin insan ve çevre üzerine avantajları, dezavantajları hakkındaki bilgi düzeyi yeterlilikten çok uzaktır. Bilgi düzeyindeki bu düşüklük bilgi kaynaklarının çoğunlukla medya, internet ve çevre olmasından kaynaklanmaktadır. Bu çalışmaya göre karşılaşılan en büyük engel, tutumların değiştirilmesindeki zorluk olarak görülmektedir [11]. İsveç te de durum çok farklı görünmemekle birlikte halkın tutumu ilgi çekicidir. İsveç halkı organik besinlere oldukça pozitif tutum sergilerken, genetiği değiştirilmiş besinlere karşı katı bir şekilde negatif tutum sergilemektedir. Genetiği değiştirilmiş organizmalar ise kötü olarak sınıflandırılmaktadır. İsveç halkı gen teknolojisine en negatif tutumu sergileyen halk olarak belirlenmiştir [12]. Kimileri bu katı ve olumsuz tutumun halkın, genetiği değiştirilmiş besinlere karşı yetersiz bilgisinden olduğunu iddia etse de İsveç halkının gen teknolojisi hakkında yeterli bilgiye sahip olduğu yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkmıştır [13]. Bu konuya ilişkin bir diğer çalışma da Hollanda da gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmada domates, tavuk eti, patates ve bunlardan elde edilen ürünler kullanılmıştır. Kullanılanların bazıları GDO lu bazıları doğal olarak alınmış ve sözü edilen ham maddeler ve bunların ürünleri katılımcılara tattırıldıktan sonra hangilerinin lezzetli olduğu ve kabul edilebilineceği sorulmuştur. Sonuç olarak elde edilen verilerde genetiği değiştirilmiş besinlerin sağlıklı olarak algılandığı takdirde tamamen doğal ürünlere tercih edileceği görülmüştür [14]. 4. UZAKDOĞU Doğu Çin in 11 şehrinde yapılan araştırmaya göre, kentsel bölgedeki 213 tüketici genetiği değiştirilmiş besinleri duymuştur; ama biyoteknoloji hakkındaki bilgileri kısıtlıdır. Çinli tüketicilerin genetiği değiştirilmiş besinleri kabullenirlikleri ve satın almadaki gönüllülükleri, diğer ülkelere göre daha fazladır. Genetiği değiştirilmiş besinler hakkındaki bilgi ve onların ücretleri, satın alımlarında en önemli iki faktördür. Aynı zamanda bu faktörler, tüketicilerin tavırlarını da belirlemektedir [15]. 6
7 Tablo 7 [15]. Güneydoğu Asya nın biyoteknolojik araştırmalar için en iyi tarımsal kapasiteye sahip olan Filipinler de de polarize tartışmalar sürüyor. Hükümet dışı tarımsal alanlar da gen teknolojisi reddedilirken, bilimsel çalışmalar bakımından bu yöntemlere sıcak bakılıyor. Genetiği değiştirilmiş besinlere karşı Filipinler, ABD ye göre daha olumlu bir tutum sergilemektedir [16]. Green adlı sivil toplum kuruluşu tarafından yapılan araştırmalara göre okul kafeteryalarının güvenli olmadığı saptanmıştır. İncelemeye alınan 13 okulun yarıdan çoğu, öğrencilere yiyeceklerinde GDO içeren soya kullandığı belirlenmiştir. Devletin etiketleme zorunluluğu koymasından sonra GDO kullanımının %10 kadar düşüş gösterdiği saptanmıştır [16]. Tayvan da yapılan bir araştırmaya göre Tayvanlıların % 60 ı GDO içeren gıdaları güvensiz bulmaktadırlar. Ayrıca insanların bu konudaki bilgileri artsa bile bu konuda daha iyimser olmadıkları görülmektedir. Bu durumun nedenlerinden birincisi; daha fazla bilgiye sahip oldukça daha kritik ve eleştirel sorular sorup daha şüpheci olmaya başlamalarıdır. Çeşitli yasal organizasyonların insanları bilinçlendirme çabaları GDO nun üzerine yoğunlaşan yaklaşımları pozitif yönde etkilerken, zararı üzerine yoğunlaşan yaklaşımları negatif yönde etkilemektedir. Tüketicilerin yarar üzerine yaklaşımları ne derece çoksa, GDO ya pozitif yönden yaklaşımları da aynı derecede artıyor. Bunlara ek olarak GDO yla ilgili bilginin yanı sıra bilginin kaynağının güvenilirliğinin daha önemli olduğu saptanmıştır. Ayrıca negatif yaklaşım ve tutumların değiştirilmesinin daha zor olduğu bir diğer önemli sonuçtur [17]. 7
8 5. DİĞER ÜLKELER Yeni Zelanda da genetiği değiştirilmiş organizmaların inançlara aykırı olduğunu düşünülmektedir. Doğadaki bitki, hayvan ve çeşitli organizmaların doğasının değiştirilmesini kendi kültürlerine yakıştıramamalarının yanı sıra genetiği değiştirilmiş besinlerin olası ithalatında dağıtımın adaletsiz olacağı düşündüklerinden dolayı böyle ürünlere sıcak bakılmamaktadır [18]. The National Consumer Forum (NCF) un Güney Afrika daki tüketicilere 2003 te Dünya Tüketici Hakları Günü nde yaptığı bir anketin sonuçları yer almaktadır. 765 kişi sokakta, 169 kişi de internet üzerinden ankete katılmıştır. Elde edilen sonuçlar aşağıdaki tabloda belirtilmiştir [19]. Tablo 9: Güney Afrika da GDO bilgi düzeyi ve endişelerin yüzde dağılımı [19]. Asya-Pasifik bölgesindeki gelişmekte olan ülkeler doğal floralarının zengin olmasından dolayı genetiği değiştirilmiş ürünlere karşı bir tutum sergilemektedirler. Doğal ürünlerin bu denli çeşitli olması bu halkların gen teknolojisine olan bakış açısını etkilemektedir [20]. 6. TÜRKİYE 2007 yılında İzmir de bir sağlık meslek yüksekokulunun ikinci sınıf öğrencilerini (N=161) kapsayan bir araştırmada öğrencilerin %35,6 sı GDO yu katkı maddeli gıda, %34,5 i hormonlu gıda olarak tanımlamıştır. Öğrenciler tarafından en sıklıkla bilinen GDO %67,4 ile domates olmuştur. GDO lu olmasından sıklıkla şüphe edilen gıdalar ise mısır, pirinç, tavuk eti, buğday ve patatestir. Paketlenmiş gıdaların hammadde içeriğinin GDO olabileceğine dair bilginin eksik olabileceği bilgisinin eksik olduğu görülmektedir. Yaşamın büyük bir bölümünü köyde ya da kentte geçirmiş olmak veya ailenin gelir düzeyi risk algısında fark yaratmamaktadır. Ancak kız öğrencilerin risk algısı erkek öğrencilerden daha fazladır. Bilgi kaynaklarının etkisi incelendiğinde ise GDO ya ilişkin bilgileri aldığı kaynakların birinin aile olması riskin algılanış düzeyini arttırmaktadır. Diğer bilgi kaynakları ise riskin algılanış düzeyini çok fazla etkilememektedir. Öğrencilerden %81,6 sı Türkiye de GDO lu ürünlerin yetiştirilmemesi gerektiğini düşünmektedir. Ancak %77,7 si bu gıdaların piyasada satıldığını, %12,2 si yasal engellere uyulduğunu, %78,2 si etiketlemenin gerekli olduğunu düşünmektedir. Bu çalışma sonuçlarına göre öğrencilerin GDO yu yaşamlarındaki diğer tehlike kaynaklarına göre daha az tehlikeli gördükleri, GDO lar hakkında yeterli bilgi sahibi olmadıkları fakat GDO tüketimine şüpheli yaklaştıkları belirlenmiştir. Bu tablo, AB ülkelerinde yapılan risk değerlendirme çalışmasında tüm toplum için bildirilen genel profil ile uyumludur. Bu sonuç, sağlık çalışanlarının bu konudaki bilgi düzeyinin arttırılmasının gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır [21]. 8
9 Bir başka çalışma ise bir anaokulunu kapsayan 75 personelin; genetiği değiştirilmiş besinler, hormonlu ve katkı maddeli yiyecekler hakkındaki görüş ve bilgilerinin alındığı bir çalışmadır. Personelin, hormon, katkı maddesi ve genetiği değiştirilmiş besinler hakkındaki bilgisinin kısıtlı olduğu ve sahip olunan bilginin esas kaynağının da televizyon olduğu çalışmadaki önemli saptamalar arasındadır. Personel, hormonların, katkı maddelerinin ve genetiği değiştirilmiş besinlerin insan sağlığı için yüksek risk taşıdığını, bununla birlikte kendilerinin nadiren genetiği değiştirilmiş besinleri satın aldıklarını; hiçbir zaman genetiği değiştirilmiş besinleri vitamin veya besin maddesi katarak vermediklerini; yiyeceklerin üzerindeki etiketleri bazen okuduklarını; ancak etiket içermesinin onlar için yüksek önem taşıdığını ifade etmiştir. Büyük çoğunluk, genetiği değiştirilmiş besinler hakkında bilgilendirilmek istemekle birlikte, çoğunluk, üzerinde genetiği değiştirilmiş besin ibaresi bulunan bir besin maddesi satın aldığını söylemiştir. Kavun, domates, pirinç, üzüm bunlardan bazılarıdır. KARŞILAŞTIRMALAR Genel olarak biyoteknoloji ve genetik mühendisliğinin gıda üretiminde kullanılması Avrupalılar tarafından riskli olarak tanımlanmaktadır. Biyoteknolojinin insülin üretiminde kullanılıyor olması biyoteknolojinin korkunç olarak algılanan tarafına ışık tutmaktadır; bu yüzden de biyoteknolojinin kullanımına ilişkin sakınca boyutu 90 lardaki kadar yüksek değildir. Biyoteknolojiyi kabullenmede Avrupa daki düşük oranın, biyoteknolojiyle ilgili bilgi düzeyiyle yakından ilgisi olduğu düşünülmektedir. Aynı zamanda şu da bir gerçek ki bilim hakkında sahip olunan bilgi, tutumlara da az oranda yansımaktadır. Bu da bize gösteriyor ki insanlar ne kadar da bilgilendirilse, bunu davranışlarına, tutumlarına tam olarak yansıtmayacaklardır da yapılan bir Eurobarometer araştırmasına göre de bilgi, eğitim ve biyoteknolojiye olan bakış açısı birbirleriyle çok az ilişkilidir. Avrupalıların yanı sıra Amerikalılar da biyoteknoloji hakkında çoğunlukla kararsızlardır. Almanların GDO hakkındaki bilinçlerinin Amerikalılardan daha yüksek olduğu da saptanmıştır. Avrupalılar ve Amerikalılar arasındaki kabullenme ve bakış açısı farkı Avrupalıların gıdaların nasıl üretildiğini daha çok önemsemelerinden, Amerikalıların ise federal gıda düzenlemesi uygulamasına ve bilime daha çok güven duymalarından kaynaklanmaktadır. Bu da Avrupalıları biyoteknolojinin herhangi bir alt dalına karşı daha şüpheci yapmaktadır. Avrupa nın çoğunluğu genetiği değiştirilmiş gıdaları, yararlarının yeterli olmayışı nedeniyle kabullenmekte zorlanmaktadır. Buna bağlı olarak biyoteknolojiye karşı geliştirilmiş negatif yaklaşımların kaynağının, bu konuyla ilgili yeterli bilgi düzeyine erişilememişliği olarak düşünülmektedir [22]. Danimarka, Almanya, İngiltere ve İtalya da yapılan çalışmada bira ve yoğurt deneyleri üzerinden bilgiler edinilmiştir. Almanların ve Danimarkalıların daha kompleks ve eleştirel yaklaşımları olduğu ortaya çıkmıştır. Tüketiciler, genetiği değiştirilmiş besinlerin insan sağlığı açısından risk taşıdığını düşünmektedir ve bu besinleri sağlığı tehdit eder durumda ve düşük güvenilirliğe sahip olarak nitelendirmiştir. Bu özellikleriyle tüketicinin mutluluğu, iç uyumu, uzun ve sağlıklı yaşam kalitesi ve güvenliğini tehdit eder biçimde görülmüştür. İtalyan tüketicilerde ise genetiği değiştirilmiş besinler hakkında yeterli bilgi birikimi bulunmamaktadır; bunun sebebi besin alışverişi yapılan yerlerde genetiği değiştirilmiş besinlere sıkça rastlanmamasıdır. Araştırmanın sonucunda, genetiği değiştirilmiş besinler hakkında artmış bilgi seviyesinin, onlara karşı olumlu bir bakış açısı kazandırılacağı anlamına gelmediği görülmüştür. Tüketicilerin bu konudaki tutumunun sabit olduğu sonunca varılabilir [23]. 9
10 Biyoteknolojiye yaklaşım İskandinav ülkelerinde ve Almanya da daha negatifken; İtalya da, İngiltere de ve Finlandiya da ise daha pozitif olarak görülmektedir. Genetiği değiştirilmiş organizmaların tıpta kullanımı ise daha kabul edilebilir bir durum olarak düşünülmektedir. Ayrıca GDO ya karşı geliştirilen tutumları etkileyen önemli durumlardan biri de genetik değişikliğin hammadde üzerinde yapılıp yapılmaması ya da yalnızca üretim aşamasında kullanılıp kullanılmamasıdır. GDO ya olan her türlü yaklaşım ilk önce insanların bakış açısını daha sonra da davranışlarını etkilemektedir. Genetiği değiştirilmiş ürünlerin reddedilmesindeki en önemli faktör tüketicilerin bu ürünlerin yararlarını bilmemelerinden ya da mevcut yararları gerekli bulmamalarından kaynaklanmaktadır. İnsanlara çeşitli şekillerde, araştırmalarda bu ürünlerin yararları gösterilse de bu yararlar ürünün genetiği değiştirilmiş olması gerçeğinin gölgesinde kalmaktadır. İnsanların GDO hakkındaki bilgi düzeyini 2000 de yapılan Eurobarometer çalışması daha net ortaya koymaktadır. Avrupalı tüketicilerin %35 i organik domateslerin gen içermediğini, GDO lu olanların içerdiğini; %24 ü ise kendi genlerinin bu tür ürünler tüketilince değişeceğini düşünmektedir. Aynı zamanda GDO nun zararlarına ilişkin bakış açısı ve inanma yararlarına olduğundan daha güçlüdür. Böylelikle GDO nun zararına ilişkin inanç daha çok köklenmiştir ve bu bilinci değiştirmek çok daha zor olmaktadır. Yapılan bir araştırmada, katılımcılara ilk olarak çeşitli peynir seçenekleri sunulmuş ve hangisinin daha lezzetli olduğu kaydedilmiştir. Daha sonra da bu tadılan peynir seçeneklerinden çoğunlukla lezzetli olarak bulunanı ve orta seviyede tercih edileni alıp tekrar katılımcılara bu sefer lezzetli bulunmuş olana GDO, üretim aşamasında kullanılmıştır. etiketiyle sunulmuştur. Bu sefer de bu peynirlerin önceden tattıkları ve notlandırdıklarıyla aynı olduğunu bilmeyen katılımcılar önceden lezzetli buldukları peyniri sırf etiketi yüzünden tercih etmemişlerdir. Tüketicilerin GDO ya olan negatif yaklaşımları kolay kolay yalnızca bilgi vererek çözülemeyecek gibi görünmektedir [24]. Avrupa ile Amerikanın sergilediği tutum farkının nedenleri; Amerika nın yiyecek konusuna daha umursamaz yaklaşması ve gıda renklendirilmesi ve katkılı gıdalar konusunda çok endişelenmeleridir. Onların Avrupalıların aksine daha çok işlenmiş gıdaları ve daha az geleneksel gıdaları vardır. Ayrıca Avrupalılar geleneksel gıdalarına sağlıklı beslenmeye daha çok özen göstermektedirler. Avrupalılarda gıda ile kültürleri arasında bir bağlantı varken Amerikalılar gıdayı sadece enerjileri için gerekli görmektedirler. Bu da bu farkın en önemli nedeni olarak gösterilmektedir. Amerikalılar, Avrupalılara göre her türlü bilimsel veriye daha pozitif yaklaşmaktadırlar. Avrupalılar ise yararından çok zararını dikkate almaktadırlar [25]. İtalya ve Amerika daki tüketicilerin, genetiği değiştirilmiş gıdalara karşı risk algısı çok benzerdir; ancak İtalyan tüketiciler, Amerikalılara göre olası risklere daha duyarlı olarak saptanmışlardır. Genetiği değiştirilmiş gıdaların insan ve toplum sağlığına etkilerini daha çok önemsediklerinden dolayı da daha az tüketim eğilimi göstermektedirler [25]. İngiltere başta olmak üzere çoğu Avrupa ülkesinde halkın bilimsel yetkililere duyduğu güven düşmüş durumdadır. Buna karşın, İskandinav ülkelerinde devlete ve bilimsel yetkililere olan güven gittikçe artmaktadır [26]. Yapılan birçok araştırmanın ortak yargısına göre; Avrupa Birliği üyesi ülkelerin hepsinin aynı görüşte olmadığı saptanmıştır. Danimarka, İrlanda, Hollanda ve İngiltere nüfusu modern biyoteknoloji ürünlerine karşı değildirler ve bu ürünlerin gelecek için iyi bir teknoloji olduğunu düşünmektedirler; fakat bu ilk engelleri aşmak için tüketicilerin iyi bir şekilde bilgilendirilmesi gerektiğini, ayrıca pazarlamasının ve halka sunumunun da iyi yapılması gerektiğini söylemektedirler. Ne zaman ve ne tür bir sorun çıkabileceği bilinmemesine karşın yapılan uzlaşma konferansları sonucu kabullenmenin oldukça yeterli olduğu vurgulanmaktadır. 10
11 Almanca konuşulan bölgelerde ve İsviçre nin bazı bölgeleri de dahil olmak üzere genel görüş genetiği değiştirilmiş ürün kullanımını reddetme yolundadır. Satışçılar da tüketicilerin bu isteği karşısında çok hassas davranmaktadırlar [27]. GDO konusundaki algı, İspanya da da Fransa ile benzerlik göstermekte ve geleneksel İspanyol ürünleri ile transgenik ürünler arasında çıkabilecek rekabetin ülkelerin ekonomisini olumsuz yönde etkilemesi konusunda endişelidirler. Portekiz ve Yunanistan halkı transgenik problemlerden haberdar değildirler. Buna rağmen son yıllarda bu ülkelerde yaşanan gıda hile skandallarıyla beraber tüketiciler gıdaların kalitesine ve işlenmiş gıdalara daha dikkatli yaklaşmaktadırlar. Avrupa da görülen görüş farklılıklarının nedenleri: Britanya ve İrlanda nüfusu kendilerini Amerika ya karşı daha yakın gördükleri için Avrupa nın geri kalanıyla farklılaşmalar gözlenmektedir. Almanya ve Almanca konuşulan yerler etik ve dini nedenlerle bu ürünlere karşı çıkmaktadır. Katolik ve Protestan Kiliseleri nin her ikisi de Tanrı nın verdiği genetiğin değiştirilmemesi gerektiğini düşünmekte, bunun gezegene ve organik tarıma zarar vereceğini savunmaktadır. Avustralyalılar ve İskandinavyalılar Almanya ile aynı tutum içinde olmalarına rağmen aynı görüş içinde değildirler [28]. 7. SONUÇ Yapılan derleme sonucunda farklı ülke toplumlarının genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkında bilgi eksikliğinden ya da çeşitli psikososyal ve ekonomik nedenlerden dolayı GDO lara karşı olumlu ya da olumsuz önyargı geliştirdikleri görülmüştür. Ülke toplumlarının bilgi ve bilinç düzeyleri hakkında kesin bir yargıya varılamadığından dolayı kişilerin tutum ve davranışlarının belirleyicisi o toplum ve kişinin psikososyal öncelikleridir. KAYNAKÇA 1. Ergin, I., Gürsoy, Ş.T., Öcek, Z.A., Çiçeklioğlu, M. Sağlık Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Dair Bilgi Tutum ve Davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin 2008; 7(6): Öztürk, Mehmet., fens.sabanciuniv.edu/biyotek05/docs/.../2-mehmet%20ozturk.ppt 3. Finucane, M.L., Holup, J.L., Psychosocial and cultural factors affecting the perceived risk of genetically modified food: an overview of the literature, Social Science & Medicine 60 (2005) Hallman, W. K., Hebden, W. C., Cuite, C. L., Aquino, H. L., Lang, J.T., Americans and GM Food: Knowledge, Opinion and Interest in Food Policy Institute Report RR , Krebs, Martha., GMO and US Public Perception: Near Term Impacts., Pugwash Conference, Havana, Cuba, Pereira de Abreu, D.A.,Villalba Rodriguez, K., Schroeder, M., de Mosqueda M.B., Pérez, E. GMO Technology. Venezuelans Consumers Perceptıons: Situation In Caracas. Journal of Technogy Management Innovation 2006, Volume 1, Issue McHughen, A., Public perceptions of biotechnology., Biotechnol. J. 2007, 2, International Food Information Council (IFIC). Food Biotechnology: A Study of U.S. Consumer Attitudinal Trends, 2006 Report. 0Report.pdf. 11
12 9. Pardo, Rafael., Midden, Cees., Miller, John D., Attitudes toward biotechnology in the European Union., Journal of Biotechnology 98 (2002) Bruhn, M., Christoph, I.B, Roosen,J., Knowledge, attitudes towards and acceptability of genetic modification in Germany: Appetite, 2008, 51: Sorgo A., Ambrozic-Dolinsek J., The relationship among knowledge of, attitudes toward and acceptance of genetically modified organisms (GMOs) among Slovenian teachers, 2009, 12: Magnusson, A.,Koivisto, H..Consumer perceptions of genetically modified and organic foods.what kind of knowledge matters?,appetite 41 (2003) Fjæstad, O.,Olofson & von Bergmann-Winberg, Tenbült,P., De Vries, N.,Van Breukelen, G., Dreezens, E. et al. Acceptance of genetically modified foods: The relation between technology and evaluation, Apetite 52 (2008) Bai, J., Huang, J., Pray, C., Qiu, H., Awareness, acceptance of and willingness to buy genetically modified foods in Urban China: Appetite, 2006, 46: Finucane, M.L.. Mad cows,mad corn and mad communities: the role of socio-cultural factors in the perceived risk of genetically-modified food, Decision Research,Eugene,Oregon 97401,USA. 17. Chen, M., Li, H., The consumer s attitude toward genetically modified foods in Taiwan, Food Quality and Preference, 2007, 18: Finucane, M.L.. Mad cows,mad corn and mad communities: the role of socio-cultural factors in the perceived risk of genetically-modified food, Decision Research,Eugene,Oregon 97401,USA. 19. Cole, B., A report on the survey of consumer opinions and knowledge of Genetically Modified Foods, Finucane, M.L.. Mad cows,mad corn and mad communities: the role of socio-cultural factors in the perceived risk of genetically-modified food, Decision Research,Eugene,Oregon 97401,USA. 21. Ergin, I., Gürsoy, Ş.T., Öcek, Z.A.,Çiçeklioğlu, M. Sağlık Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Dair Bilgi Tutum ve Davranışları TAF Preventive Medicine Bulletin 2008; 7(6): Sinemus, K., Egelhofer, M., Transparent communication strategy on GMOs: Will it change public opinion?, Biotechnology Journal, 2007, Bredahl, L., Consumers Cognitions With Regard to Genetically ModifiedFoods. Results of a Qualitative Study in Four Countries: Appetite, 1999, 33: Grunert, K., Bredahl, L., Scholderer, J., Four questions on European consumers attitudes toward the use of genetic modification in food production, 2003, 4: MOSES, V. Biotechnology products and European consumers. Biotechnology Advances 1999; 17: Purchase, I.F.H..What determines the acceptability of genetically modified food that can improve human nutrition?,toxicology and Applied Pharmacology 207 (2005) S19-S MOSES, V. Biotechnology products and European consumers. Biotechnology Advances 1999; 17: MOSES, V. Biotechnology products and European consumers. Biotechnology Advances 1999; 17:
Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO
Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO Doğal Ürünler! Bu ürünler tamamen doğal koşullarda üretilen ürünlerdir. Kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanmadan, doğal tohumlarla üretilirler. Organik Ürünler!
DetaylıYUMURTA ÜRETİMİ VE İHRACAT Yeni Hedefler ve Potansiyel Problemler DERYA PALA YUM-BİR HAZİRAN 2010 ANKARA
YUMURTA ÜRETİMİ VE İHRACAT Yeni Hedefler ve Potansiyel Problemler DERYA PALA YUM-BİR HAZİRAN 2010 ANKARA YUM-BİR Kuruluş :2006 Üye Sayısı: 15 Birlik 500 üretici Misyonu:Üreticilerin hak ve menfaatlerini
DetaylıOrganik Tarım ve Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar
Organik Tarım ve Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ICEA (Etik ve çevresel Sertifikasyon Enstitüsü) Zir.. Yük. Müh. Ramazan AYAN email: info@icea-tr.comicea-tr Organik (=Ekolojik, biyolojik) Tarım
DetaylıDünyada ve Türkiye de Organik Tarım
Dünyada ve Türkiye de Organik Tarım Organik tarım, dünyada yaklaşık 130 ülkede yapılmakta ve organik tarım üretim alanı giderek artmaktadır. 2011 yılı verilerine göre dünyada 37 milyon hektar alanda organik
DetaylıModern Biyoteknolojinin Tarımda Kullanımının Politik ve Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi
Modern Biyoteknolojinin Tarımda Kullanımının Politik ve Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi Emine OLHAN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü GDO GMO Transgenik Biyoteknolojik yöntemlerle
DetaylıORGANİK AVRUPA AVRUPA ORGANİK GIDA PAZARI VE SANAYİSİNİN STRATEFİK BİR PROFİLİ
ORGANİK AVRUPA AVRUPA ORGANİK GIDA PAZARI VE SANAYİSİNİN STRATEFİK BİR PROFİLİ Çevre, Avrupa boyunca organik tarım alanlarına dönüşüm için bir motivasyon olarak etkilidir ve genellikle bir ülke bazında
DetaylıKatılım Öncesi Risk İletişim Semineri 6-7 Mayıs 2014 Belgrad/Sırbistan
Katılım Öncesi Risk İletişim Semineri 6-7 Mayıs 2014 Belgrad/Sırbistan Seminerin Amacı? Aday ve potansiyel aday ülkelere, AB Gıda Güvenlik Otoritesi (EFSA) tarafından AB üye ülkelerinde risk iletişiminin
DetaylıÜniversite Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Gıda Ürünlerine Bakışı. Perceptions of University Students towards Genetically Modified Food Products
Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 2(3): 55-60, 2012 Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Iğdır University Journal
Detaylıİnönü Üniversitesi Biyoloji ve Gıda Mühendisliği Bölümü Öğrencilerinde Genetiği Değiştirilmiş Organizma Bilinci ve Bilgi Düzeyi
Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 4(2): 31-37, 2014 Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Iğdır University Journal
DetaylıTüketici Alışkanlıkları Anketi, Hazır Giyim. Ağustos 2006 - İstanbul
, Hazır Giyim Ağustos 2006 - İstanbul Tüketici Alışkanlıkları Anketi, Gfk Marketing Services GmbH & Co.KG tarafından Mart, Nisan ve Mayıs aylarında 20 ülkeden toplam 20,674 kişiye uygulanmıştır. Anket
DetaylıAnnelerin genetiği değiştirilmiş organizmalara yönelik bilgi durumları ve tutumları
doi:10.5222/buchd.2014.117 Klinik Araştırma Annelerin genetiği değiştirilmiş organizmalara yönelik bilgi durumları ve tutumları The level of knowledge and attitudes of mothers to genetically modified organisms
DetaylıADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
ADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların
Detaylı10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların
DetaylıBitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Ürünler: Efsaneler ve Gerçekler
VI. ULUSAL MOLEKÜLER BİYOLOJ VE BİYOTEKOLOJİ KONGRESİ Bitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Ürünler: Efsaneler ve Gerçekler Yrd. Doç. Dr. Yılmaz Kaya Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji
DetaylıGıda Güvenliği, GDO lar ve Sağlıklı Beslenme. Yrd.Doç.Dr.Memduh Sami TANER (Ph.D.)
Gıda Güvenliği, GDO lar ve Sağlıklı Beslenme Yrd.Doç.Dr.Memduh Sami TANER (Ph.D.) SAĞLIKLI BESLENME Vücudumuzda dakikada 10 milyon hücre ölür ve bir o kadarı da yenilenir. Ortalama 100 günde (beyin ve
Detaylı12. SINIF KONU ANLATIMI 7 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
12. SINIF KONU ANLATIMI 7 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların genlerine
DetaylıSürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi TARIMSAL FAALİYETİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİSİ Toprak işleme (Organik madde miktarında azalma) Sulama (Taban suyu yükselmesi
DetaylıTıp fakültesi öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının belirlenmesi
ARAŞTIRMA Gülhane Tıp Dergisi 2010; 52: 198-204 Gülhane Askeri Tıp Akademisi 2010 Tıp fakültesi öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının belirlenmesi
DetaylıDünya Mısır Pazarı ve Türkiye
Dünya Mısır Pazarı ve Türkiye Günümüzde çok amaçlı bir kullanım alanına sahip olan Mısır, Amerika Kıtası keşfedilene kadar dünya tarafından bilinmemekteydi. Amerika Kıtasının 15. yüzyıl sonlarında keşfedilmesiyle
DetaylıModern Bitki Biyoteknolojisi
Modern Bitki Biyoteknolojisi Ali TETİK Eylül, 2001 AJANDA: Biyoteknoloji Nedir? Biyoteknolojinin Genel Kullanım Alanları Bitki Islahında Biyoteknoloji ve Gen Tekniği Biyoteknoloji ile Yeni Bitkilerin elde
DetaylıSERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ VE SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ SEKTÖRÜNDE DÜNYA İTHALAT RAKAMLARI ÇERÇEVESİNDE HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI
SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ VE SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ SEKTÖRÜNDE DÜNYA İTHALAT RAKAMLARI ÇERÇEVESİNDE HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI ORTA ANADOLU İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ Seramik sektörünün en
DetaylıSAĞLIK SEKTÖRÜ RAPORU
SAĞLIK SEKTÖRÜ RAPORU İçindekiler DÜNYA ÜRETİMİ... 3 DÜNYA TİCARETİ... 4 TÜRKİYE DE İLAÇ ve ECZACILIK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ... 5 Türkiye de Sağlık Harcamaları... 5 TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET... 6 İhracat... 7 İthalat...
DetaylıDÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ
DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Hazırlayan ve Derleyen: Zehra N.ÖZBİLGİN Ar-Ge Şube Müdürlüğü Kasım 2012 DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİNDE ÜRETİM VE TÜKETİM yılında 9.546 milyon
DetaylıGIDA GÜVENCESİ-GIDA GÜVENLİĞİ
GIDA GÜVENLİĞİ GIDA GÜVENCESİ-GIDA GÜVENLİĞİ Dünyada 800 Milyon İnsan Kronik Yetersiz Beslenme, 1.2 Milyar İnsan Açlık Korkusu Yaşamakta, 2 Milyar İnsan Sağlıklı, Yeterli ve Güvenli Gıda Bulma Konusunda
DetaylıGMO GDO. Halime Nebioğu. İstanbul Üniversitesi
GMO GDO Halime Nebioğu İstanbul Üniversitesi Canlıların genetik özellikleri, bir canlının DNA sının belli bir bölümünde değişiklik yapılarak ya da bir canlıya başka bir canlı türüne ait bir gen aktarılarak
DetaylıSağlıklı Tarım Politikası
TARLADAN SOFRAYA SAĞLIKLI BESLENME Sağlıklı Tarım Politikası Prof. Dr. Ahmet ALTINDĠġLĠ Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü ahmet.altindisli@ege.edu.tr Tarım Alanları ALAN (1000 ha)
DetaylıTürkiye de hayvancılık sektörünün önündeki sorunları iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar;
Tarımı gelişmiş ülkelerin çoğunda hayvancılığın tarımsal üretim içerisindeki payı % 50 civarındadır. Türkiye de hayvansal üretim bitkisel üretimden sonra gelmekte olup, tarımsal üretim değerinin yaklaşık
DetaylıÜniversite öğrencilerinin biyoteknoloji ve genetiği değiştirilmiş gıdalar ile ilgili tutumları
ÖZGÜN ARAŞTIRMA Üniversite öğrencilerinin biyoteknoloji ve genetiği değiştirilmiş gıdalar ile ilgili tutumları The attitudes of university students about biotechnology and the genetically modified foods
DetaylıBir yandan bu katkı maddelerinin bulunmadığı yiyecekleri. Sağlıklı Olmanın Yolu, Doğal Beslenmeden Geçiyor. Derleyen: Mustafa Koç
Sağlıklı Olmanın Yolu, Doğal Beslenmeden Geçiyor Derleyen: Mustafa Koç Son zamanlarda daha çok gündeme gelen konuların başında doğal gıdalarla beslenme alışkanlıkları geliyor. Bilim adamlarını dinlersek
DetaylıBiyoteknolojik Uygulamalara ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara (GDO) İlişkin Tüketici Davranışları
Akademik Gıda / Academic Food Journal ISSN Print: 1304-7582 http://www.academicfoodjournal.com Akademik Gıda 8(5) (2010) 20-28 Derleme Makale / Review Paper Biyoteknolojik Uygulamalara ve Genetiği Değiştirilmiş
DetaylıDr. Gıda Müh. Sibel ÖZÇAKMAK
Dr. Gıda Müh. Sibel ÖZÇAKMAK Amaç Tüketicilerin gıdalarla ilgili bilgi kaynaklarını nereden aldıkları, hangi meslek gruplarına güvendiklerini, nelerden etkilendiklerini, güvenilir gıda algısını, satın
DetaylıAyakkabı Sektör Profili
Ayakkabı Sektör Profili Elif UĞUR Ayakkabı, çok eski çağlarda insanların zorlu coğrafya ve iklim koşullarında ayaklarını muhafaza etmek ve zarar görmelerini engellemek amacıyla kullanılırken günümüzde
DetaylıGIDA BİYOTEKNOLOJİSİNDE GÜVENLİK GIDA BİYOTEKNOLOJİSİNDE UYGULAMALARI. Neslihan ATLIHAN
GIDA BİYOTEKNOLOJİSİNDE GÜVENLİK GIDA BİYOTEKNOLOJİSİNDE VE GDO UYGULAMALARI GÜVENLİK VE GDO UYGULAMALARI Neslihan ATLIHAN Neslihan ATLIHAN Gıda Yüksek Mühendisi Gıda Yüksek Mühendisi Gıda ve Yem Kontrol
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 31
HABER BÜLTENİ 02.11.2016 Sayı 31 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıTÜRKİYE DE BİYOGÜVENLİK KONUSUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER VE UYGULAMALAR
GIDA TARIM ve HAYVANCILIK BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR ve POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE DE BİYOGÜVENLİK KONUSUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER VE UYGULAMALAR Dr. İsa ÖZKAN Daire Başkanı 5. Gıda Güvenliği
DetaylıTEST REHBER İLKELERİ PROGRAMI ULUSAL KOORDİNATÖRLER ÇALIŞMA GRUBU 26. TOPLANTISI (8-11 Nisan 2014, Paris)
TEST REHBER İLKELERİ PROGRAMI ULUSAL KOORDİNATÖRLER ÇALIŞMA GRUBU 26. TOPLANTISI (8-11 Nisan 2014, Paris) Dr. A. Alev BURÇAK Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Sunu Planı OECD Hakkında
DetaylıDeğişen Dünya ve GDOlar
Değişen Dünya ve GDOlar Prof. Dr. Selim ÇETİNER Sabancı Üniversitesi cetiner@sabanciuniv.edu 13 Kasım 2014 Biyoteknolojinin Gelişimi Modern Biyoteknoloji Monoklonal antikor üretimi Hayvanlarda embriyo
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 4
HABER BÜLTENİ 04.08.2014 Sayı 4 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin, yerel
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 34
HABER BÜLTENİ xx.02.2017 Sayı 34 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıStandard Eurobarometer EUROBAROMETER 7 AVRUPA BİRLİĞİNDE KAMUOYU BAHAR Bu rapor Avrupa Komisyonu Kıbrıs Temsilciliği için hazırlanmıştır.
Standard Eurobarometer European Commission EUROBAROMETER 7 AVRUPA BİRLİĞİNDE KAMUOYU BAHAR 2009 ULUSAL RAPOR Standard Eurobarometer 71 /Bahar 2009 TNS Opinion & Social ÖZET KIBRIS KIBRIS TÜRK TOPLUMU Bu
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 10
HABER BÜLTENİ 04.02.2015 Sayı 10 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin, yerel
DetaylıOECD TARIMSAL POLİTİKALAR VE PİYASALAR ÇALIŞMA GRUBU 31.07.2013
OECD TARIMSAL POLİTİKALAR VE PİYASALAR ÇALIŞMA GRUBU 31.07.2013 İÇERİK OECD Hakkında Genel Bilgi OECD Çalışma Şekli OECD Teşkilat Yapısı OECD Ticaret ve Tarım Direktörlüğü OECD ve Tarım 2 OECD HAKKINDA
DetaylıTEBLİĞ. a) 29/12/2011 tarihli ve 28157 3 üncü mükerrer sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğine dayanılarak,
15 Ağustos 2014 CUMA Resmî Gazete Sayı : 29089 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: TEBLİĞ TÜRK GIDA KODEKSİ DEVAM FORMÜLLERİ TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2014/32) Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı; devam
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 19
HABER BÜLTENİ xx.11.2015 Sayı 19 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 26
HABER BÜLTENİ 02.06.2016 Sayı 26 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıEUROBAROMETRE 71 AVRUPA BİRLİĞİ NDE KAMUOYU
Standard Eurobarometer European Commission EUROBAROMETRE 71 AVRUPA BİRLİĞİ NDE KAMUOYU BAHAR 2009 ULUSAL RAPOR ÖZET TÜRKİYE Standatd Eurobarometre 71 / Bahar 2009 TNS Görüş ve Sosyal Bu araştırma Avrupa
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 17
HABER BÜLTENİ 02.09.2015 Sayı 17 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 35
HABER BÜLTENİ xx.03.2017 Sayı 35 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 22
HABER BÜLTENİ xx.02.2016 Sayı 22 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
Detaylıİçindekiler İçindekiler... 2 Şekil Listesi Bağ Ve Bağ Ürünleri Sektörü Dünya da Bağ ve Bağ Ürünleri Sektörü Bağ Alanı...
1 İçindekiler İçindekiler... 2 Şekil Listesi... 3 1. Bağ Ve Bağ Ürünleri Sektörü... 4 2. Dünya da Bağ ve Bağ Ürünleri Sektörü... 4 2.1. Bağ Alanı... 4 2.2. Üzüm Üretimi... 5 2.3. Üzüm Üretimi Verimi...
DetaylıBölüm 2. Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı
Bölüm 2. Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Nüfus ve İşgücü Katkısı Üretim ve Verim Katkısı Toplum Beslenmesine Katkı Sanayi Sektörüne Katkı Milli Gelire Katkı Dış Ticaret Katkısı Nüfus ve İşgücü Katkısı
DetaylıBATMAN TİCARET BORSASI
BATMAN TİCARET BORSASI 10-14 KASIM 2014 EURO TIER 2014 TARIM VE HAYVANCILIK FUARI & HANNOVER/ALMANYA İŞ SEYAHATİ RAPORU 1.EURO TIER 2014 TARIM VE HAYVANCILIK FUARI 1.1. FUAR İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER Euro
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 5
HABER BÜLTENİ xx.09.2014 Sayı 5 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin, yerel
DetaylıİYİ TARIM UYGULAMALARI VE EUREPGAP. Prof. Dr. Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü
İYİ TARIM UYGULAMALARI VE EUREPGAP Prof. Dr. Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü TARIMDA DEĞİŞİM Dünyada 1970 li yıllarda; Tüketicilerin bilinçlenmesi, 1990 lı yıllarda
DetaylıHAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.
HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Ağustos 2017 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME Yılın İlk 7 Ayında
DetaylıORGANİK TARIMDA ÖNCÜ KENT: İZMİR
2015 KASIM-ARALIK- SEKTÖREL ORGANİK TARIMDA ÖNCÜ KENT: İZMİR Şebnem BORAN Dünya da ve Türkiye de organik tarım hızla gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Son 20 yılda Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya da organik
DetaylıİKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 16 Ekim Dünya Gıda Günü Herkesin gıda güvenliğine ve besleyici gıdaya ulaşma
DetaylıCOĞRAFİ ETİKETLİ ÜRÜNLERE İLİŞKİN TÜKETİCİLERİN TUTUM VE DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ
COĞRAFİ ETİKETLİ ÜRÜNLERE İLİŞKİN TÜKETİCİLERİN TUTUM VE DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ Dr.Aslı ZULUĞ Prof. Dr. Bülent MĠRAN 7. Gıda Mühendisliği Kongresi 24-26 Kasım Ankara Coğrafi Etiketli Ürünler TUTUM
DetaylıTürkler Kendi işinin patronu olmak istiyor!
Amway Avrupa nın Dünya Girişimcilik Haftası na özel 16 Avrupa ülkesinde yaptırdığı Girişimcilik Anketi sonuçları açıklandı! Türkler Kendi işinin patronu olmak istiyor! Amway Avrupa tarafından yaptırılan
DetaylıGELENEKSEL GIDA VE DİĞER TEMEL KAVRAMLAR
GELENEKSEL GIDA VE DİĞER TEMEL KAVRAMLAR 2016 Geleneksel gıdalar, her kültürde olduğu gibi Türkiye de de coğrafya, iklim, tarımsal üretim imkanları ve hepsinin üzerinde de «geleneksel yaşam tarzının» etkisi
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 24
HABER BÜLTENİ 15.04.2016 Sayı 24 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıMehmet Emin Turgut Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Yem Dairesi Başkanı. Antalya-18 Nisan 2016
Mehmet Emin Turgut Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Yem Dairesi Başkanı Antalya-18 Nisan 2016 Yem Mevzua*! 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu çerçevesinde uygulamaya esas
DetaylıANTEP FISTIĞI DÜNYA ÜRETİMİ
ANTEP FISTIĞI DÜNYA ÜRETİMİ Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nün en güncel verileri olan 2010 yılı verilerine göre; dünyada Antep fıstığı üretiminde lider durumda bulunan ülke İran dır. Ancak
Detaylı2014 YILI ŞUBAT AYI TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
DERİ VE DERİ MAMULLERİ SEKTÖRÜ 2014 ŞUBAT AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Marrtt 2014 2014 YILI ŞUBAT AYI TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
DetaylıMarmara Üniversitesi Hemşirelik,Istanbul, Turkey
İSTANBUL İLİNDE AKREDİTASYON BELGESİNE SAHİP HASTANELERDE HEMŞİRELİK HİZMETLERİNDE YENİLEŞİM (İNOVASYON) KÜLTÜRÜ * Funda Kosovalı Deşat Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Ve Göğüs Cerrahisi E.A.H, ** Yasemin
DetaylıUNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL
UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar
DetaylıHAZIRLAYAN GAZİANTEP SANAYİ ODASI TİCARET DAİRESİ EKİM
İTALYA ÜLKE RAPORU HAZIRLAYAN GAZİANTEP SANAYİ ODASI TİCARET DAİRESİ EKİM 2010 İTALYA ÜLKE VE İHRACAT RAPORU RESMİ ADI BAŞKENTİ DİL DİN YÖNETİM ŞEKLİ : İtalya Cumhuriyeti : Roma : İtalyanca (resmi), Almanca,
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 38
HABER BÜLTENİ xx.06.2017 Sayı 38 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıEkonomik Araştırmalar ÖDEME DAVRANIŞLARI. Mayıs Şirketlerin işletme sermayesi ihtiyaçları için iyi stok yönetimi çok önemli
Ekonomik Araştırmalar ÖDEME DAVRANIŞLARI Source: Pexels Şirketlerin işletme sermayesi ihtiyaçları için iyi stok yönetimi çok önemli Ödeme Davranışları, Euler Hermes Ekonomik Araştırmalar YÖNETİCİ ÖZETİ
DetaylıOECD Ticaretin Kolaylaştırılması Göstergeleri - Türkiye
OECD Ticaretin Kolaylaştırılması Göstergeleri - Türkiye OECD, hükümetlerin sınır (gümrük dahil) prosedürlerini geliştirmeleri, ticaret maliyetlerini azaltmaları, ticareti artırmaları ve böylece uluslar
DetaylıSağlık Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Dair Bilgi Tutum ve Davranışları
Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2008; 7(6):503-508 Sağlık Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Dair Bilgi Tutum ve Davranışları [Knowledge Attitude and Behavior
DetaylıAnket`e katılan KOBİ lerin ait olduğu branş 10,02% 9,07% 5,25% 3,10% Enerji sanayi. Oto sanayi. Gıda sanayi. Ağaç sanayi. İnformasyon teknolojisi
Metodoloji Anket`e katılan KOBİ lerin ait olduğu branş 25,0% 2 17,42% Birden fazla cevap 22,20% 15,0% 1 5,0% 12,89% 10,02% 9,07% 7,88% 8,11% 6,21% 5,97% 5,25% 5,49% 5,25% 3,10% 12,17% 10,26% 2,86% 3,58%
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 39
HABER BÜLTENİ xx.07.2017 Sayı 39 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıKÜRESELLEŞEN DÜNYADA COĞRAFİ İŞARETLER
TÜRKİYE NİN COĞRAFİ İŞARETLER VE BOLU 24 KASIM 2017 KÜRESELLEŞEN DÜNYADA COĞRAFİ İŞARETLER DR. PINAR NACAK İZMİR TİCARET BORSASI GENEL SEKRETER YARDIMCISI Dünyada Coğrafi İşaretler 2050 yılında dünya nüfusu
DetaylıKÜRESEL OTOMOTİV OEM BOYALARI PAZARI. Bosad Genel Sekreterliği
KÜRESEL OTOMOTİV OEM BOYALARI PAZARI Bosad Genel Sekreterliği SEKTÖR ANALİZİ Otomotiv OEM boyaları dünyanın en büyük boya segmentlerinden biridir. Otomotiv OEM boyaları, 2011 yılında toplam küresel boya
DetaylıKüresel Girişimcilik Endeksi Türkiye 2014 Sonuçları
Küresel Girişimcilik Endeksi Türkiye 2014 Sonuçları GEM Nedir? 1997 DE KURULDU VE KATKILARIYLA 2013 DE İLK DEFA BÖLGESEL BAZDA TÜRKİYE NİN GİRİŞİMCİLİK KARNESİ ÇIKTI. GEM Projesine Katılan Ülkeler Bangladeş
DetaylıEnerji ve İklim Haritası
2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.
DetaylıFEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALARA (GDO) DAİR BİLGİ DÜZEYLERİNİN VE GÖRÜŞLERİNİN BELİRLENMESİ *
The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss2714 Number: 32, p. 537-554, Winter III 2015 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ
Detaylı5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101]
5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] KARAR ADI NO E 2011/101 Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri ĠLGĠLĠ DĠĞER KARARLA R T...... 2005/201 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sisteminin
Detaylı2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
2010 YILI DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 yılı Ocak-Mart döneminde, Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı % 13,7 artışla 247,8 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 29
HABER BÜLTENİ 02.09.2016 Sayı 29 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin yerel
DetaylıZEYTİNYAĞI SEKTÖR RAPORU-2013
Türkiye de Üretim Zeytin ağacında periyodisiteden dolayı zeytin üretimi yıllara göre inişli çıkışlı bir grafik izlemekte ve üretime bağlı olarak bir yıl düşük (yok yılı) bir yıl yüksek (var yılı) ürün
DetaylıMADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, gıdaların mikrobiyolojik kriterleri ile gıda işletmecilerinin uyması ve uygulaması gereken kuralları kapsar.
TÜRK GIDA KODEKSİ MİKROBİYOLOJİK KRİTERLER YÖNETMELİĞİ Yetki Kanunu: 5996 Yayımlandığı R.Gazete: 29.12.2011-28157 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı;
DetaylıİLAÇ, ALET VE TOKSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI ÇALIŞMA GRUBU. Dr. A. Alev BURÇAK Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı
İLAÇ, ALET VE TOKSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI ÇALIŞMA GRUBU Dr. A. Alev BURÇAK Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı Sunu Planı Dünya da Tarım İlacı Kullanımı Türkiye de Tarım İlacı Kullanımı İlaç Alet
DetaylıİSPANYA ÜLKE RAPORU AĞUSTOS 2017 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ
İSPANYA ÜLKE RAPORU AĞUSTOS 2017 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ 1. ÖZET BİLGİLER Resmi Adı : İspanya Krallığı Nüfus : 48.146.136 Dil :İspanyolca (resmi dil), Katalanca, Portekizce. Din :%96 Katolik Yüzölçümü
DetaylıGDO VE DĠĞER BĠYOTEKNOLOJĠLERDE RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ
GDO VE DĠĞER BĠYOTEKNOLOJĠLERDE RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ 29 MAYIS 2013 / ANKARA Mazlum BEKTAġ GIDA MÜHENDĠSĠ GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Eğitim ile İlgili Bilgiler Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketiciyi
DetaylıHABER BÜLTENİ Sayı 3
HABER BÜLTENİ 02.07.2014 Sayı 3 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin, yerel
DetaylıSERAMİK SEKTÖRÜ NOTU
1. Dünya Seramik Sektörü 1.1 Seramik Kaplama Malzemeleri SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 2007 yılında 8,2 milyar m 2 olan dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi, 2008 yılında bir önceki yıla oranla %3,5 artarak
DetaylıMilli geliri yükselterek, döviz rezervlerini artırarak, her yıl ortalama yüzde 5 büyüyerek bir ülkeyi değiştirmek mümkün olmuyormuş!
Yaprak Özer İndeks İçerik İletişim Danışmanlık CEO Her şey para değil Milli geliri yükselterek, döviz rezervlerini artırarak, her yıl ortalama yüzde 5 büyüyerek bir ülkeyi değiştirmek mümkün olmuyormuş!
DetaylıET ÜRÜNLERİNDE FARKLI HAYVAN TÜRLERİNİN ELISA TEKNİĞİ İLE TESPİT EDİLMESİ
ET ÜRÜNLERİNDE FARKLI HAYVAN TÜRLERİNİN ELISA TEKNİĞİ İLE TESPİT EDİLMESİ Sertaç ATALAY, Süleyman KÖK, Yunus AVCIBAŞI Trakya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Genetik ve Biyomühendislik Bölümü Yüz binlerce
DetaylıGENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNLER (GDO) ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME. Mahmut ARIKAN
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNLER (GDO) ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME Mahmut ARIKAN GENETİK YAPISI DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizma (GDO) nedir? GDO lar, biyoteknolojik
DetaylıHABER BÜLTENİ xx Sayı 6
HABER BÜLTENİ xx.10.2014 Sayı 6 Konya Sanayi Odası (KSO) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) işbirliğinde gerçekleştirilen Konya İmalat Sanayi Güven Endeksi Anketi, Türkiye nin, yerel
DetaylıBİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ...
İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ... 1 A. Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 B. Kayıt Dışı Ekonominin Nedenleri... 4 C. Kayıt Dışı Ekonominin Büyüklüğü...
DetaylıİZMİR DE SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ
İZMİR DE SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ Büyük tarımsal ekonomiler sıralamasında 7. sırada yer alan ülkemiz tarımının milli gelire, istihdama ve dış ticarete katkısı giderek artmaktadır. Tarım sektörü; 2008 yılında
Detaylı2014 YILI EYLÜL AYI TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
DERİ VE DERİ MAMULLERİ SEKTÖRÜ 2014 EYLÜL AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Ekiim 2014 2014 YILI EYLÜL AYI TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
DetaylıRAKAMLARLA DÜNYA ÜLKELERİ
İSTANBUL YAYIN NO: 1991-22 TİCARET ODASİ RAKAMLARLA DÜNYA ÜLKELERİ Hazırlayan BİRGÜL ACARI Reklamcılık ve Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Haznedar, Menderes Cad. 25/2 34600 Bakırköy/İSTANBUL Tel: 556 04
DetaylıTilapia Yetiştiriciliğine Giriş
Tilapia Yetiştiriciliği Giriş Tilapia nın Tanıtımı Taksonomik sınıflandırma Tilapia nın Biyolojisi Anatomik özellikleri Genetik özellikleri Tilapia Yetiştiriciliğine Giriş Yetiştiriciliğinin Yayılışı-Gelişimi
DetaylıSami EROL Gıda Mühendisi Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Dairesi
Sami EROL Gıda Mühendisi Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Dairesi 1 24 Aralık 2012-22 Mart 2013 Maryland Üniversitesi Amerika Birleşik Devletleri 2 3 Maryland Üniversitesi
DetaylıSANAYİ SEKTÖRÜNDEKİ ENERJİ VERİMLİLİĞİ (EV) GÖSTERGELERİ
ELEKTRİK İŞLERİ ETÜT İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SANAYİ SEKTÖRÜNDEKİ ENERJİ VERİMLİLİĞİ (EV) GÖSTERGELERİ EROL YALÇIN Endüstri Mühendisi SUNUŞ BAŞLIKLARI Tanımlar EV Göstergelerinin Kullanma Amaçları Makro
DetaylıHalkın Genetiği Değiştirilmiş Ürünlere/Üretilme Süreçlerine Yönelik Algıları ve Etik İnançları
İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 37 / Güz 2013 Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Süreli Elektronik Dergi Copyright - 2013 Bütün Hakları Saklıdır E-ISSN: 2147-4524 Halkın Genetiği Değiştirilmiş
Detaylı