An#t#n ad#: Diyarbak#r Kalesi. #ehir: Diyarbak#r, Türkiye

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "An#t#n ad#: Diyarbak#r Kalesi. #ehir: Diyarbak#r, Türkiye"

Gülistan Koçyiğit
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 An#t#n ad#: Diyarbak#r Kalesi #ehir: Diyarbak#r, Türkiye #n#a tarihi: Harput Kap#: 297/910; Mardin Kap#: 297/910; Melik#ah Burcu: / ; Urfa Kap#: 579/1183; Ulu Beden: 605/1209; Yedi Karde# Burcu: / Photograph: Mehmet Ko#tumo#lu Mimar(lar) / usta(lar): Mardin Kap# ve Harput Kap#: Ahmed bin Cemil el-amidi; Ulu Beden: Cafer o#lu #brahim; Yedi Karde# Burcu: #brahim as- #arafi nin o#lu Yahya; Keçi Burcu: Nas#r bin Habib; Melik#ah Burcu: Ebi Nasr Muhammed bin Abd-ül-Vahid. Dönem / Hanedan: 349 tarihinde, Roma #mparatoru Constantinus zaman#nda ilk kez in#a edilmi#tir. Bizans, Abbasi, Mervani, Artuklu ve Selçuklu dönemlerinde çe#itli eklemeler ve onar#mlar yap#lm##t#r Bani(ler): Harput Kap#: Halife Muktedir; Mardin Kap#: Halife Muktedir ve 540/1145, Nisano#lu El-Muayyed; Melik#ah Burcu: Büyük Selçuklu Sultan# Melik#ah; Urfa Kap#: Artuklu Hükümdar# Kara Arslan #n o#lu Muhammed; Ulu Beden ve Yedi Karde# Burcu: Artuklu Hükümdar# El Melik as-salih Mahmud. Tan#t#m: Antik ça#lardan beri, Amida, Kara-Amid, Diyar Bakr adlar#yla an#lan kent, 1938 y#l#nda Diyarbak#r olarak isimlendirilmi#tir. Güneydo#u Anadolu Bölgesinin en büyük kenti olan Diyarbak#r, Diclenin yukar# havzas#nda, nehrin sa# k#y#s#na hakim, 650 metre yükseklikte bir plato üzerinde kurulmu#tur. çevresi tamamen surlarla ku#at#lm## olan kentin, do#u-bat# yönünde 1700 metre, kuzey-güney yönünde 1300 metrelik bir alan# çevreleyen surlar# toplam 5 km. uzunlu#undad#r. Do#uda sarp kayalar üzerinde yükselen surlar di#er yönlerde, yakla##k 6 metre derinli#inde 15 metre geni#li#inde, bugün büyük bir k#sm# toprakla dolmu# olan hendeklerle çevrilmi#tir. Ana duvar#n yerden yüksekli#i 8-12 metre, kal#nl### ise 4-5 metre aras#nda de#i#mektedir. Surlar#n üzerinde 78 burç ve dört ana yönde dört kap# yer almaktad#r. Do#udaki Dicle (Yeni) Kap#, kuzeydeki Harput (Da#) Kap#, bat#daki Urfa (Rum=Anadolu) Kap# ve güneydeki Mardin Kap# (Bab-el Tell) ad#yla an#lmaktad#r. #ehrin ilk kuruldu#u yer olan iç kalenin, Dicle nehri k#y#s#na ula#an gizli bir kap#s# daha vard#r (O#run Kap#). #ç kalede, Kale Camisi d###nda, varl### bilinen Artuko#ullar# Saray# ve B#y#kl# Mehmed Pa#a Kona## günümüze ula#amam##t#r. Türk döneminde eklendi#i bilinen ve günümüze büyük ölçüde sa#lam olarak ula#an üç büyük burç süslemeleriyle dikkat çekmektedir. Urfa Kap# ile Mardin Kap# aras#ndaki Ulu (Evli) Beden, yar#m daire kesitli bir plan #emas#na sahiptir. Cephesindeki kitabenin alt ve üst kesimlerinde, çift ba#l# kartal, insan ba#l# iki aslan, ve iki bo#a tasviri yer almaktad#r. Plan #emas# ve cephe süslemeleri aç#s#ndan Ulu Bedene benzeyen Yedi Karde# Burcunun cephesini ortalayan kitabenin çevresinde de, çift ba#l# bir kartal ile iki aslan figürü dikkati çekmektedir. Mardin

2 Kap# yak#n#ndaki Keçi Burcu, süslemesiz olmakla birlikte, Kufi yaz#l# bir Arapça kitabeye sahiptir. Yukar#daki burçlar d###nda, kente aç#lan dört ana kap#n#n çevresinde de, güç simgesi olarak çift ba#l# ejder, atl# avc#, aslan ve aslanbo#a mücadelesi gibi figürlü süslemeler görülmektedir. Kale surlar#n#n büyük bir k#sm# koyu renkli bazalt kesme ta#larla ve yer yer beyaz kireç ta## ile in#a edilmi#tir. View Short Description Kenti çevreleyen yakla##k 5 kilometre uzunlu#undaki surlar#n büyük bir k#sm# günümüze sa#lam olarak ula#m##t#r. Roma, Bizans, Abbasi, Mervani, Artuklu ve Selçuklu dönemlerinde önemli de#i#iklikler geçirmi# olan kale, burçlar# ve kap#lar# üzerinde yer alan süslemeleriyle ünlüdür. Kale içinde varl### bilinen, Artuklu Saray# ve B#y#kl# Mehmet Pa#a Kona## günümüze ula#amam##t#r. Tarihlendirme: Kalenin, ilk olarak Roma #mparatoru Constantinus zaman#nda in#a edildi#i, tarihsel belgelerden ve üslup özelliklerinden, sonraki dönemlerde yap#lan onar#m ve eklemeler ise surlar üzerinde yer alan kitabelerden anla##lmaktad#r. Bu kitabelerden en önemlileri:harput Kap#, 297/909 tarihinde in#a edilmi# ve 447/1056 y#l#nda onar#lm##t#r. Urfa Kap#, 579/1183 tarihinde; Mardin Kap#, 297/909 ve 540/1145 tarihinde; Ulu Beden ve Yedi Karde# Burcu 605/ tarihinde; Keçi Burcu ise tarihleri aras#nda onar#lm## ve çe#itli eklemeler yap#lm##t#r. Seçme Kaynakça: Gabriel, A., (çev. Kaya özsezgin), Diyarbak#r Surlar#, Ankara Sönmez, Z., Ba#lang#c#ndan 16.yüzy#la kadar Anadolu-Türk #slam Mimarisinde Sanatç#lar, Ankara Sözen, M., Diyarbak#r: Its History, Settlement Plan and Problems, Urbanism in Islam (Icu#t II, Tokyo 1994, s Strzygowski, J. And van Berchem, M., Amida, Heidelberg Yinanç, M.H., Diyarbak#r, #slam Ansiklopedisi, c.3, 1945, s Citation: Ertan Da#Diyarbak#r Kalesi in Discover Islamic Art, Museum With No Frontiers, database_item.php?id=monuments;isl;tr;mon01;2;tr Haz#rlayan: Ertan Da# MWNF Numaras#: TR 02

Benzer belgeler

An#t#n ad#: Topkap# Saray# #ehir: Sultanahmet, #stanbul, Türkiye. Dönem / Hanedan: Osmanl# Dönemi

An#t#n ad#: Topkap# Saray# #ehir: Sultanahmet, #stanbul, Türkiye. Dönem / Hanedan: Osmanl# Dönemi An#t#n ad#: Topkap# Saray# Di#er ad(lar)#: Saray-# Hümayun; Saray-# Cedide-i Amire; Yeni Saray #ehir: Sultanahmet, #stanbul, Türkiye #n#a tarihi: II. Mehmed döneminde in#a edilmeye ba#lanm##t#r, eklenen