Kurban; Allah'ın (cc) rahmetine yaklaşmak için ibadet niyeti ile kesilen özel hayvandır.

Transkript

1 Kurban; Allah'ın (cc) rahmetine yaklaşmak için ibadet niyeti ile kesilen özel hayvandır. Kurban fıkıhta udhiyye demektir. Yani Kurban Bayramı vakti kesilen hayvandır. Biz buna kurban diyoruz. Kurban kesmeye ise tadhiye denir ki; ibadet ve taat niyetiyle, belli vakitte belirli hayvanı, boğazlamaktan ibarettir. Buna zebh ve nahr da denir. Belirli hayvandan maksat; koyun, keçi, sığır ve deve gibi şer an kurban edilmesi caiz olan hayvanlardır. Belli vakitten maksat, kurban bayramı günleridir. Kurbanın hükmü dünyada bir vacibi yerine getirmek, âhirette sevap kazanmaktır. Sebebi ise vakittir. Vakit tekrar ettikçe kurban kesmenin vücubu da tekerrür eder. (Ebu Davud) Sözlükte yaklaşmak anlamına gelen kurban, Allah'a (cc) yaklaşmayı Allah (cc) yolunda malların feda edilebileceğini, Allah'a teslimiyeti ve şükrü ifade eder. Hicretin ikinci yılında meşru kılınmıştır. Kurban Allah'a (cc) yaklaşmak maksadıyla ve yalnız O'nun (cc) rızasını kazanmak için kesilir. Allah'tan (cc) başkası adına hayvan kesmek haramdır ve bu yola tevessül edenleri Hz. Peygamber (asm): "Allah'tan başkası namına hayvan kesene Allah lânet etsin." (Müslim, Nesâî) şeklindeki ifâdeleriyle uyarmıştır. Kurban ibadetinin hükmü nedir? Kurban gelenek midir? Kurban kesmenin hükmü nedir? Kurban, kitap, sünnet ve icma-ı ümmet ile sabit olan bir ibadettir 1 / 16

2 Kurban bir gelenek değil, meşruiyeti kitap, sünnet ve icma-ı ümmet ile sabit olan bir ibadettir. Kurban da zekât gibi Hicretin ikinci yılında meşru kılınmıştır. Allah ü Teala Kur'an-ı Kerim'de: "Öyleyse Rabbin için namaz kıl ve kurban kes!" (Kevser, 2) buyurarak kurban ibadetini emretmiştir. Aşağıda zikredilen ayetler de kurban emrini açıkça ifade eder: Ta ki kendilerine ait (dünyevî ve uhrevî) menfaatlere şahit olsunlar ve (Allah ın) kendilerine rızık olarak verdiği sağmal hayvanlar üzerine belli günlerde (onları kurban ederken) Allah ın ismini zikretsinler! Artık (siz de) bunlardan yiyin, darda kalmış fakire de yedirin! (Hac, 28) Her ümmet için bir kurban ibadeti (ve yeri meşru ) kıldık ki, (O nun) kendilerine rızık olarak verdiği sağmal hayvanlar (dan kurban keserken) üzerine Allah ın ismini zikretsinler! Çünkü sizin İlâhınız tek bir İlahtır; öyle ise O na teslîm olun! (Ey Resulüm!) İşte o gönülden bağlı olanları müjdele! (Hacc, 34) Kurbanlık develeri (ve sığırları) da sizin için Allah ın (dininin) alâmetlerinden kıldık; onlarda sizin için hayır vardır. Öyle ise (onlar) ayakta dururken, üzerlerine Allah ın ismini zikredin (ve kurban edin)! Nihayet yanları yere yaslandığında (canları çıkınca) onlardan yiyin ve kanaat edene (istemeyene) de (açıkça) isteyene de yedirin! İşte böylece onları sizin istifadenize verdik; ta ki şükredesiniz. (Hacc, 36) Hz. Peygamber'in (asm) de: "İmkânı olup da kurban kesmeyen bizim namazgâhımıza yaklaşmasın." (İbn Mâce, Ahmed b. Hanbel, Müsned) şeklindeki ifadeleri konunun önemini ortaya koymaktadır. (Fetava-i Hindiyye) "Peygamber (asm), Medine'de on sene ikamet etti, bu müddet zarfında kurban kesti." (Tirmizî) Hanefi mezhebine göre kurban kesmek vaciptir Hanefi fıkıhçıları kurban kesmenin vacip olduğu görüşündedirler. (Fetava-i Hindiyye) Şafii mezhebine göre kurban kesmek sünnet-i ayndır Şafiiler dediler ki; Kurban kesmek sünnet-i ayndır. Ev halkının ve geçimleri aynı kişi tarafından karşılanan birkaç ev halkı içinse sünnet-i kifayedir. (Dört Mezhebe Göre İslam Fıkhı) Maliki mezhebine göre kurban kesmek sünnettir 2 / 16

3 İbn Ömer 'den (ra) : İmam Malik e (ra) göre kurban kesmek vacip değil, sünnettir. Buna rağmen gücü yetenin kesmemesini hoş karşılamam. (Muvatta) Kurban kesmenin adabı ve sünnetleri nelerdir? Kurban keserken dikkat edilmesi gereken adab ve sünnetler nelerdir? Kurbanı yatırmadan önce hazırlığı tam yapmak Hz. Peygamber (asm) ayağını koyunun yüzüne koymuş, koyun kendisine gözünün ucuyla bakarken, onu kesmek üzere bıçağını bileyen birine uğradı ve: Bundan önce bıçağını bileyemez miydin, yoksa koyunu iki defa mı öldürmek istiyorsun buyurdu. (Taberanî) Kurbanı kıbleye doğru yatırıp kesmek Kurban kesiniz; kurbanınızı da süsleyiniz. Bir kimse kurbanını tuttuktan sonra, kıbleye doğru 3 / 16

4 yatırır ise onun kanı ve tüyleri, kendisi için ta kıyamete kadar bir kale olur. Kurban kesilip de, kanı yere damladığı zaman, onu kesen Yüce Allah ın korumasına girer. Az veriniz; çok ecir alınız. (Gunyet üt Talibin) Kurban keserken besmele çekip tekbir getirmek Ebû Musa'dan (ra): "O (Peygamber Efendimiz), kızlarına kurbanlarını bizzat kendi elleri ile kesmelerini, ayaklarını kurbanın böğrüne koymalarını ve besmele çekip tekbir getirmelerini emretti." (Rezîn) Enes (ra) anlatmıştır: Resulullah (asm) aklı karalı alaca ve boynuzlu iki koç kurban etti. Hazret-i Peygamber i (asm) onları kendi eliyle kurban ederken gördüm. Ayağını yanlarına basıp; Bismillahi Allahü Ekber. (Allah ın adıyla. Allah en büyüktür) dediğini de gördüm.(sünen-i Ebu Davud) Kurbanı keserken acele etmek Hz. Peygamber (asm) bıçağı keskinleştirmeyi ve hayvandan gizlemeyi emredip: Sizden biri hayvan kestiğinde çabuk kessin buyurdu. (İbn-i Mace) Kurbana eziyet etmemek Kurbanlık hayvana yumuşak, nazik, kibar, sevecen, şefkatli, merhametli ve incitmemeye azamî özen gösteren bir duyarlılıkla yaklaşılmalıdır. Şüphesiz ki Allah her şeye karşı iyiliği yazmıştır (emretmiştir). Bu nedenle öldürürseniz iyi şekilde öldürün ve hayvan kestiğinizde kesimi iyi yapınız. Sizden hayvan kesecek kimse bıçağını iyice keskinleştirsin ve keseceği hayvana eziyet vermesin. (Müslim) Kurbanlarınıza iyi davranınız; zira onlar kıyamet günü sizin binekleriniz olacaktır. (Gunyet üt Talibin) İbn Sirin anlatıyor: Ömer (ra) kesmek için koyunu ayaklarından çekip sürükleyen bir adam görünce ona: Yazıklar olsun sana! Koyunu ölüme güzel götür. dedi. (Nesâi, Hâkim) 4 / 16

5 Kurban kesilirken başında hazır bulunmak Ey Fatıma! Kurbanlığının başında durup hazır ol. Çünkü onun kanının ilk damlasıyla geçmiş günahların bağışlanır. Hz. Fatıma: Ya Resulallah! Bu biz ehl-i beyte mi hastır yoksa hem bize hem de diğer müslümanlara mı? dedi. Resulullah (asm): Bilakis hem bize ve hem de diğer müslümanlara buyurdu. (Bezzar Ebu ş Şeyh İbn Hıbban) Kurbanı namazdan önce kesmemek Uveymir İbnu Eşkar ın (ra) anlattığına göre; kurbanını bayram namazından önce kesmiş, sonra da durumu Resulullah a (asm) açmıştır. Peygamber Efendimiz (asm) de kendisine: Kurbanını iade et (yeniden kes, o kurban yerine geçmez) cevabında bulunmuştur. (Kütüb-i Sitte) Namazdan önce kurban kesmiş olan (bilsin ki kestiği kurban değildir, ailesine et takdim etmiştir), yeniden kessin! (Buhari, Müslim) Kadın kurban kesebilir mi? Kadın kurban kesebilir mi? Kadının kestiği hayvan helal olur mu? 5 / 16

6 Müslümanların ve kitap ehli olan Yahudi ve Hıristiyanların, kadın dahi olsalar, Besmele ile (Allah'ın adını anarak) boğazlayacak oldukları hayvanların, eti yenen hayvanlar olmak şartıyla etleri yenir. Besmele tam kesim anında olacaktır, bu şarttır. Kesim anında bir şey yemek suretiyle veya başkası ile konuşmakla önceki besmeleye ara verilerek meclis değişirse, bu yeterli olmaz. Yeniden Besmele getirmek gerekir. Müslüman veya kitap ehlinden olan ve Bismillah demeye gücü yeten bir çocuğun veya delinin, dilsizin, sünnetsizin ve sarhoşun Besmeleyle kesecekleri bu tür hayvanların etleri de yenebilir. (Ömer Nasuhi Bilmen-Büyük İslam İlmihali) Mezheplerin buna ilişkin detaylı görüşleri aşağıya alınmıştır. Malikiler dediler ki: Kurbanda kesme işini Müslüman ın yapması şarttır. Kestikten sonra yüzüp, parçalama ve benzeri işleri yapan kimsenin Müslüman olması ise, şart değildir. Şunu söylemekte de fayda vardır ki; kesmeleri helâl olmayan kimseleri altı maddede toparlamak mümkündür: 1- Mümeyyiz olmayan çocuk 2- Mümeyyiz olmayan sarhoş 3- Deli 4- Ateşperest 5- Mürted 6- Zındık Kesmeleri mekruh olmakla birlikte helâl olanları da altı maddede toparlamak mümkündür: 1- Mümeyyiz çocuk 2- Erselik 3- Kadın 4- Buruk 5- Sünnetsiz 6- Fasık Kesmelerinin kerahetle veya kerâhetsiz olarak helâl olduğu hususunda ihtilâf vuku bulmuş olan kimseleri de altı maddede toparlamamız mümkündür: 1- Namazı terk eden 2- Hata ve isabet eden sarhoş 3- Kâfir olup olmadığı hususunda ihtilâf olan bidatçi' 4- Arap Nasranisi (Hıristiyan Arap) 5- Kesmesi için kendisine izin veren Müslüman için kesen Nasrani 6- A'cemi, yani buluğdan önce İslâm'a icabet eden kimse Mümeyyiz çocukla kadının kesmesi meşhur görüşe göre kerahetsiz olarak caiz olur. Zahir kavle göre kesmesi mekruh olan kimsenin avlanması da, yani avladığı hayvanın etinin yenilmesi de mekruhtur. Hanefîler dediler ki: Yahudi olsun Hıristiyan olsun, Kitap Ehlî kimselerin kestikleri hayvanların helâl olması için; keserken haç, İsa ve Uzeyf gibi Allah'tan başka varlıkların adlarını anmaması gerekir. Kesimde bir Müslüman hazır bulunur da onun yalnızca Mesih adını veya Allah'ın adıyla beraber Mesih adını andığını işitirse, o eti yemesi haram olur. Ama hiç bir şey işitmezse, hakkında hüsnü zanda bulunarak kitâbînin gizlice Allah adını andığını takdir edip yemesi helâl olur. Kesim yerinde hazır bulunmaz ve bir şey söylediğini işitmezse; kesen kişi ister "Allah, üçün üçüncüsüdür" desin; ister Hz. Uzeyr'in Allah'ın oğlu olduğuna inansın, 6 / 16

7 ister inanmasın etini yemesi hak görüşe göre helâl olur. Ama zaruret olmadığı takdirde yememesi daha uygundur. Hıristiyan ın Arap Nasranisi, Beni Tağlib Nasranisi, franklardan, Ermenilerden veya İsa (a.s.)'ı kabul eden Sabiîlerden olması arasında bir fark yoktur. Yahudinin de Samirî veya diğer zümreden olması arasında bir fark yoktur. Gayr-ı Müslimlerin kendi kiliseleri için kestikleri hayvanın etini yemek mekruhtur. Şafiîler dediler ki: Üzerine Allah adını ansın anmasın, kitâbî kimsenin kestiği hayvanın eti helâl olur. Ama keserken haç, Mesih, Uzeyr ve başkalarının adlarını anmamaları şarttır. Aksi takdirde yenmesi haram olur. Kiliseleri için kesmiş oldukları hayvanın etini yemek de helâl olmaz. Hanbelîler dediler ki: Kitâbînin kestiği hayvanın helâl olması için, üzerine Müslümanlar gibi Allah adını anıp besmele çekmesi şarttır. Kasıtlı olarak besmeleyi terk eder veya Allah'tan başkasının adını anarsa, kestiği hayvanı yemek helâl olmaz, besmele çekip çekmediğini bilmezse, kestiği hayvanın eti helâl olur. Kendi bayramı veya kilisesi için bir Müslüman kestirirse ve Müslüman da keserken besmele çekerse eti kerahetle birlikte helâl olur. Kitâbî biri de besmele çekerek keserse, aynı şekilde helâl olur. Ama Allah'tan başkasının adını anar veya kasıtlı olarak besmeleyi çekmezse eti haram olur. Bize Yezid b. Harun haber verip (dedi ki), bize Yahya b. Saîd, Nafi'den, (O da) İbn Ömer'den (naklen) haber verdi ki, bir kadın Sel' (dağında) Ka'b b. Malik oğullarının koyunlarını otlatıyormuş. Derken bir koyunun ölmesinden korkmuş ve bir taş alıp onunla onu boğazlamış. Bu (olay) Rasulullah'a (asm) anlatılmıştı da O, onlara (yani koyun sahiplerine) onu yemelerini emretmişti. (Buhari) (Sünen-i darimi) Feteva-yı Hindiye de de kurban kesmek hususunda kadın ve erkek müsavidir, denmiştir. Yani, Müslüman kadın, hayvanları kesmede erkek gibidir, demek: erkeğin kestiği nasıl helâl olursa, şeriatın beyan ettiği şekilde kadınında kestiği yenir. Müslüman olsun, kitâbî olsun Müslüman kadının kestiği hayvanlar yenir. (Kütüb-i Sitte) Hayızlı kadının kestiği kurban helal midir? Boğazlayan (kesen) kimse, gerek kadın olsun, gerek çocuk ve gerekse deli olsun boğazladıkları helâl ve caizdir. Yalnız çocuk ile delinin besmele ile kesildiğinde helâl olabileceğini ve kesme şartlarını bilmesi şarttır. Hayvanı kesen kadın, hayızlı, nifas ve cünüp olsa dahi kestiği helaldir ve temiz hâlindeki gibi kesmesi caizdir ve hatta hayvanı kesecek kimse olarak ancak kadın bulunduğunda vacip olduğu gibi, ana hali, nifas ve cünüp olsa dahi vaciptir. Kadın, ana halinde ve nifaslı iken yemeği yiyebildiği, Kuran dan başka her zikri ilâhiyi yapabildiği gibi, koyun, keçi, deve, sığır ve horoz gibi hayvanları da kesmesi ânında besmele (Bismillah) ile hayvanı kesebilir. Keza cünüb olan erkekde besmele ile hayvanı kesebilir. Binâen aleyh eğer ölecek olan veya bir şey sebebiyle kesilmesi zarurî olan hayvan meydana gelir ve oradada kadından başka kimse bulunmazsa, derhal kadının kesmesi üzerine vacibdir. Şayet hayvanı kesmez ve o hayvanda mundar ölürse, o kadın millî servetin boşa gitmesine sebep olduğundan âsî ve günahkâr olur. (Multeka) 7 / 16

8 Kurbandan eti, derisi, postu vb. ile istifade etmek caiz midir? Kurbandan eti, derisi, postu vb. ile istifade edilebilir mi? Kurban kesen kişinin kendisinin ve ailesinin kurbanın etinden yemesi uygun mudur? Kurban kesilmeden önce ondan faydalanılmaz Kurbanın kesilmeden önce yünü kırkılmaz, onlardan faydalanılmaz. Yine kurban olacak hayvanın sütünden istifade edilmez, kurban kesildikten sonra derisi ve bağırsaklarından faydalanılabilecek kısımları, sadaka olarak verilebilir. Kurbanın derisinden çeşitli ev eşyası yapılabilir. (Sünen-i Ebu Davud) Kurbanlıktan tüylerinin kırpılması ve sütünün sağılması suretiyle faydalanmak mekruhtur. Eğer kırpılmış ise tüyü ve sütlü ise sütü sağılıp tasadduk edilir. Hatta karışmasın diye alâmet olmak üzere alınan tüyleri bile tasadduk etmek gerekir. Eğer kullanılmış ise parası tasadduk edilir. (Fetâva-i Hindiyye) Kurbanlığa binmek, onunla yük taşımak veya herhangi bir iş için ondan istifade etmek mekruhtur. Eğer hayvan kullanılır ve değeri noksanlaşırsa eksilen kıymeti tasadduk etmek gerekir. Kiraya verilmiş ise kiradan elde edilen para da tasadduk edilir." (Kâsânî) Kurban kesildikten sonra ancak derisi, postu vb. ile istifade edilebilir Kurbanın postu sadaka diye verilir veya ondan seccade ve sofra gibi evde kullanılacak eşya yapılır. Kurban edilecek hayvanı kesilmeden önce kırkmak mekruhtur. Yünleri kırkılacak olursa, sadaka olarak verilmelidir. Fakat hayvan kesildikten sonra yünleri kırkılabilir ve kullanılabilir. (Büyük İslam İlmihali) Kesilen kurbandan satarak istifade etmek ise caiz değildir 8 / 16

9 Kurbanın derisini satan kurbanından tam sevap alamaz. (Hâkim) Kurbanın eti, yağı, başı, tüyü, sütü vb.lerinin satışı câiz değildir. Eğer satılmış ise tasadduk etmek gerekir. (Fetâva-i Hindiyye) Kestiği kurbanın etinden kişinin kendisi ve ailesi faydalanabilir Kestiği kurbandan kişinin kendisi ve ailesi faydalanabilir. Ulema kurban sahibinin kurbanının etinden bir kısmını yemek, bir kısmını da dağıtmakla emr olunduğunda müttefiktirler. Zira Cenab-ı Hak: "Kurbanlarınızdan siz de yiyin ve çaresiz kalmış yoksula da yedirin" (Hacc, 28) ve "Kurbanlar kesilince onlardan yiyin ve isteyene de, istemeyene de verin" (Hacc, 36) buyurmuştur. Peygamber Efendimiz (asm) de: Yiyin, tasadduk edin ve kendinize kaldırın. (Buhârî) buyurmuştur. Bir kimse kendi malından sevabını ölüye bağışlamak niyeti ile bayram günü kestiği kurbanın etinden yiyebilir, başkalarına da verebilir. Tercih edilen hüküm budur. Fakat bir kimse, murisin emri ile miras bırakan adına keseceği kurbanın etinden yiyemez. Bunun tümünü sadaka vermesi gerekir. (Büyük İslam İlmihali) Maddi gücü olmayanlar kurban kesmekle yükümlü müdür? Kurban ibadeti maddi gücü olmayanlara da vacip midir? Kurban kesmeye imkanı olmayanlar bu sevaptan mahrum mu kalırlar Kurban kesmeye mâli gücü yetmeyen Müslüman bir kimse bu sevabından mahrum kalmaz 9 / 16

10 Kurban kesmek maddi yönden gücü olanlar için vacip, gücü olmayanlar için vacip değildir. Maaşlı olsa bile, maddi imkana ulaşamadığından dolayı kurban kesmeyen kimse günahkâr olmadığı gibi, sevap mahrumiyetine de uğramaz. Böyle kimseler imanıyla, niyetiyle ve sâir salih amelleriyle inşallah kurban sevabından hissedar olurlar. Mâli gücü olmadığı için kurban kesmeye gücü yetmeyen Müslüman bir kimse kurban sevabından mahrum kalmaz. O da aynen kurban kesmiş gibi sevaba erişir. Çünkü Fahr-i Kâinat Efendimiz (asm), sağlığında ümmetinden fakir olup kurban kesmeyenlerin tümü için kurban kesmiştir. (Ebu Davud) Abdullah Bin Amir Bin As (ra) anlatmıştır: Resülullah (asm): Allah kurban günlerini bu ümmet için bayram kıldı. buyurmuştu. Bir adam: Ya Resulullah! Sütü için beslediğim bir koyunumdan başka hayvanım yok. Onu kurban edeyim mi? diye sordu. Hazreti Peygamber (asm): Hayır. Saçını ve bıyığını kısaltırsın, tırnağını kesersin, etek tıraşını olursun. Böyle yapman Allah katında kurban yerine geçer. buyurdu. (Nesâî) "Kurban gününü bayram yapmakla emr olundum. Allah, onu bu ümmet için bayram kılmıştır."bir adam ona dedi ki: "Sütünden istifade ettikten sonra geriye verecek olduğum dişi bir hayvandan başka bir şey bulamazsam onu kurban edeyim mi?" "Hayır, kendi saçlarından biraz al, tırnaklarını kes, bıyıklarını kırp, etek traşı ol! Allah katında bunlar (kesecek olduğun) kurbanın yerine geçer." (Ebu Davud, Nesâi) Peygamber Efendimiz (asm) ümmetinin fakirleri için kurban kesmiştir Peygamber e (asm) iki alaca koç getirildi. Birisini keserken: Bu, Muhammed ve Ehl-i Beyt i namınadır diğerini keserken: Bu da ümmetimden kurban kesemeyenlerin namınadır. derdi. (Ahmed, Said Bin Mansur) İkincisini keserken: Bu, ümmetimden bana iman edip tasdik edenlerin namına. derdi. (Cem ul-fevaid) 10 / 16

11 Kurban ibadetinin tarihçesi nedir? Kuran-ı Kerim de kurbanın tarihçesinin izahı nasıldır? Kurban ibadeti ilk olarak hangi peygamber zamanında yapılmıştır? Kuran-ı Kerim in ifadesiyle kurban ibadetinin tarihçesi nasıldır? Kurban ibadetinin tarihçesi insanoğlunun yeryüzünde varlığı kadar eskidir. Kurban ibadeti ilk insan olan Hz. Âdem (as) zamanından günümüze süregelmiştir. Maide suresinde bu hadise şu şekilde izah edilmiştir: (Ey Resulüm!) Onlara, Âdem in iki oğlunun (Hâbil ile Kabil in) haberini de hakkıyla oku! Hani birer kurban takdim etmişlerdi de birisinden (Habil den) kabul edilmiş, diğerinden (Kabil den) ise kabul edilmemişti. Kabil, Habil e: Seni mutlaka öldüreceğim! dedi. (Hâbil ise:) Allah, ancak takva sahiplerinden (amellerini) kabul buyurur dedi. Yemîn olsun ki, eğer beni öldürmek için bana elini (kötü bir niyetle) uzatsan da, ben seni öldürmek için elimi sana uzatıcı değilim. Şübhesiz ki ben, âlemlerin Rabbi olan Allah dan korkarım. Doğrusu ben isterim ki, (sen) kendi günâhın ile benim günâhımı da yüklenesin de ateşin ehlinden olasın! İşte zalimlerin cezası budur! Nihayet nefsi ona kardeşini öldürmeyi hoş (ve kolay) gösterdi de onu öldürdü; bu yüzden hüsrana uğrayanlardan oldu. (Maide, ) Kurban ayrıca Hz. İbrahim in (as) sünnetidir. Bu hadise ise Kuran-ı Kerim de şu şekilde anlatılmaktadır: Nihayet (çocuğu) onunla berâber çalışacak çağa erişince (İbrahim): Ey oğulcuğum! Doğrusu ben uykuda (rüyamda) görüyorum ki, gerçekten ben seni boğazlıyorum (kurban ediyorum); artık bak, (bu rüyam hakkında) sen ne görürsün (fikrin nedir)? dedi. (Çocuğu İsmail:) Ey babacığım! Sana emredileni yap! İnşaallah beni sabredenlerden bulacaksın! dedi. Böylece (ikisi de) teslîm olup (İbrahim) onu alnının bir tarafı (yere gelecek şekilde, yanı) üzerine yere yatırınca, artık ona: Ey İbrahim! Hakikaten rüyaya sadakat gösterdin! İşte biz iyilik edenleri böyle mükâfatlandırırız. Şübhesiz ki bu, gerçekten apaçık bir imtihandır! diye seslendik. Ve (oğluna bedel) ona büyük bir kurbanlık fidye verdik. 11 / 16

12 Hem sonraki (ümmet)ler içinde ona (iyi bir nam) bıraktık. İbrahim e selâm olsun! İyilik edenleri böyle mükâfatlandırırız. (Saffat, ) Kurban ibadetinin kişinin şahsına bakan hikmet ve faydaları nelerdir? Kurban ibadetinin kişinin şahsına bakan hikmetleri nelerdir? Kurban ibadeti kişiye dünya ve ahirette neler kazandırır? Yüce dinimizin bizlerden istemiş olduğu bütün ibadetlerde hem fert açısından hem de toplum açısından birçok faydalar bulunmaktadır. Çünkü Cenab-ı Hak hikmetsiz şeyler yaratmaktan ve hikmetsiz şeyleri emretmekten münezzehtir. Tüm mahlûklarında ve emirlerinde olduğu gibi kurban emrinde de pek çok hikmetler, dünya ve ahiret için pek çok faydalar vardır. Ancak Mümin, Allah-ü Teâlâ nın emirlerini hikmetlerine mazhar olmak için değil Rabbinin emrini yerine getirmek, rabbine karşı teslimiyetini ifade etmek ve rızasını kazanmak için yerine getirir. Kurban ibadetiyle bir yandan ibadet etmeninin vermiş olduğu sevap ve haz alınırken, diğer yandan da toplumda bulunan ihtiyaç sahiplerine ihtiyaçlarının aktarılması neticesinde, toplum birlikteliği sağlanmasının huzuru yaşanır. Kurban, kulun Cenab-ı Hakk a karşı olan yakınlığını arttırır Kurban kelimesinin lûgat anlamı, kendisi ile Allah'a yaklaşılan şey demektir. Bu manadan da anlaşıldığı gibi kurban; Allah'a yaklaşmaya ve O'nun rızasını kazanmaya vesilesidir. İnsan nisyandan geldiği için fıtraten unutmaya ve gaflete düşmeye çok meyillidir. Bunun için çoğu zaman Cenab-ı Hakk ın kendisine verdiği malın, mülkün, evladın hakiki sahibini unutur, hakiki mal sahibi olduğunu düşünüp gurura ve kibre girebilir. Kurban emri ise insana hakiki mal sahibinin kim olduğunu hatırlatır. Bütün o nimetlerin Rabbimiz in birer lütfu olduğunu ve onun izni olmadan hiçbir şeyin olamayacağını hissettirir. 12 / 16

13 Böylece Cenab-ı Hakk a karşı gönlünde derin bir şükran duygusu oluşur. Bu hal ise onun Rabbine yakınlaşmasına ve onun rızasını kazanmaya sebep olur. Kurban, kullar için fırsattır Cenab-ı Hakk ın bizim hiçbir ibadetimize muhtaç olmadığı gibi kurban kesmemize de ihtiyacı yoktur. Fakat bu ibadete ihtiyacı olan bizleriz. Zira kurban günahlardan arınmamız, büyük sevaplara erişmemiz ve Rabbimiz in rızasını kazanmamız için büyük bir fırsattır. Kurbanın derisindeki her tüy sayısınca size sevap vardır. Kanının her damlası kadar mükâfat vardır. O sizin mizanımıza konacaktır. Müjdeler olsun. (İbn-i Mace) Kurbanlarınız semiz olsun. Onlar Sıratta bineklerinizdir. (Zâd-ül Mukvin) Kurban vesilesiyle kişinin Allah-ü Teâlâ ya karşı olan itaati ölçülür Kurban; kişinin samimiyetinin bir ifadesidir. Kurban; yaratanının istediği şeyi yerine getirmedeki samimiyeti ortaya çıkaran bir ibadettir. Kurban; ferdin yaratanına karşı duyduğu takvanın işaretidir. Bu sebeple, kurban; zekât ve fıtır sadakası vermekten daha fazla fedakârlık ifade eden bir ibadettir. Allah, kurban kesme emriyle kullarını imtihan etmekte, onların takvalarını, ilâhî emre itaatteki titizliklerini, Allah'a yakınlık derecelerini ölçmektedir. Hacc suresi, 37. ayette bu husus şöyle belirtilir: "Onların ne sadaka edilen etleri, ne de kanları hiçbir zaman Allah'a yükselip erişmez. Fakat sizden O'na yalnız takva Allah'ın emirlerine itaat ve yasaklarından uzaklaşma titizliği ulaşır..." Başka bir ayette ise mealen şöyle buyrulmaktadır: Bu böyle. Her kim de Allah ın nişanelerini (kurbanlıklarını) yüceltirse şüphesiz ki bu kalplerin takvasından (Allah a karşı gelmekten sakınmasından) dır. (Hac, 32) Ayet-i kerimeler bize, Allah a (cc) ulaşabilmemizin ve O na (cc) karşı takva sahibi olabilmemizin bir yolu olarak kurbana işaret etmektedir. Kurban ibadeti bizlere, Hz. İbrahim (as) ve Hz İsmail in (as) teslimiyetini hatırlatır Cenab-ı Hak, Hz. İbrahim'i (as) büyük bir imtihana tâbi tutmuş, çok sevdiği biricik evlâdını Allah için kurban etmesini istemiştir. Her ikisi de bu isteğe, tam bir teslimiyet ve sadakat içinde 13 / 16

14 uymuşlardır. Hz. İbrahim (as) oğlunu kesmek üzere yatırmış ve bıçağı boynuna koymuştur. Fakat bıçak İsmail'i (as) kesmemiştir. Çünkü Cenab-ı Hakk'ın arzusu, Hz. İsmail'in kesilmesi değil, tam tersi bu iki şanlı nebinin erişilmez teslimiyet ve sadakatlerinin, ihlâs ve fedakârlıklarının, kıyamete kadar gelecek bütün insanlar tarafından bilinmesi, daima hatırlanması idi. Bu hikmet ortaya çıktığı için, bıçağa İsmail'i (as) kesmemesini emretmiş; Hz. İsmail'in (as) yerine onlara cennetten bir koç göndererek onu kurban etmelerini istemiştir. İşte kurban kesmek, bu büyük ve ibretli hâdiseyi hatırlamaya vesiledir. Ataları Hz. İbrahim (as) ve Hz. İsmail in (as), Allah'ın (cc) emrini yerine getirmekteki ilahi sınavını hatırlayıp kurban kesmekle, benzer bir itaate kendisinin de hazır olduğunu simgesel bir davranışla göstermiş olmaktır. Kurban kesen bir Müslüman, Allah'ın emrine boyun eğmiş ve kulluk bilincini ispatlamış olur. Kurban ile Hz. İbrahim (as) ile Peygamber Efendimiz in (asm) sünneti devam ettirilmiş olur Kurban Hz. İbrahim in sünneti olduğu gibi Peygamber Efendimiz in de sünnetlerindendir. Nitekim sevgili Peygamberimiz (asm) vefatına kadar on yıla yakın bir süre hep kurban kesmiştir. Bu yüzden kurban ibadetini yerine getiren kişi iki peygamberin sünnetini de devam ettirmiş olmaktadır. Ashab-ı Kiram (ra): Yâ Resulallah! Şu bayramda kesilen kurban nedir? dediler. Peygamber Efendimiz (asm): Babanız İbrahim in sünnetidir buyurdu. (Zeyd bin Erkâm) Resulullah (asm) Medine de on sene ikamet etti ve her sene kurban kesti. (Tirmizî) Kurban verilen nimetlere karşı şükürdür Cenab-ı Hak bizlere sayısız nimetler vermiştir. Bunun karşılığında bize düşen elbette şükürdür. İşte kurban, Rabbimizin Rahman suresinde saymakla bitiremezsiniz dediği nimetlere karşılık şükrün ifadesidir. Kurbanlık büyük baş hayvanları da sizin için Allah ın dininin nişanelerinden kıldık. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar saf saf sıralanmış dururken (kurban edeceğinizde) üzerlerine Allah ın adını anın. Yanları üzerlerine düşüp canları çıkınca onlardan siz de yiyin, istemeyen fakire de istemek zorunda kalan fakire de yedirin. Şükredesiniz diye onları böylece sizin hizmetinize verdik. (Hac, 36) 14 / 16

15 Kurban kişiyi cimrilikten korur Rabbimiz: İşte sizler, Allah yolunda harcamaya çağrılıyorsunuz. Ama içinizden cimrilik yapanlar var. Kim cimrilik yaparsa ancak kendi zararına cimrilik yapmış olur. Allah her bakımdan sınırsız zengindir, siz ise fakirsiniz. (Hac, 38) buyurarak bizi kendi yolunda harcamaya davet etmekte ve cimrilikten sakınmamızı emretmektedir. Peygamberimiz de (asm) bir hadis-i şerifinde cimriliğin zararını şöyle ifade etmektedir: Cimrilikten sakının; Çünkü cimrilik, sizden önce geçenleri helak etmiş, onları kan dökmeye ve haramı helal görmeye sevk etmiştir. (Müslim) İşte kurban ibadeti ile kişi cimrilikten kurtulur. Çünkü kurban ile kişi mal sevgisinden uzaklaşır ve malını Allah (cc) için harcama lezzetini tatmış olur. Kurban ibadetinin toplum hayatına getirileri nelerdir? Kurban ibadetinin sosyal boyutu nedir? Kurban ibadeti toplum hayatına neler kazandırır? Kurban ibadeti toplumda yardımlaşma ve kardeşliği diriltir Kurbanın kesilip dağıtılmasıyla komşular ve akrabalar görülüp gözetilmiş olur. Zengin ile fakir arasında güzel bir köprü kurulur. Bu da toplum refahının sağlanmasına büyük ölçüde yardımcı olduğu gibi fertlerin birbirine yaklaşmasını da sağlar. Bunun gibi toplumu ayakta tutan daha pek çok önemli değerler kurban sayesinde gerçekleştirilmiş olur. Her gün kesilen milyonlarca hayvanın etlerini daha çok mali gücü olanlar tüketmektedirler. Kurban bayramı vesilesiyle birçok kurban kesilir ve dağıtılır. Tanıdık-tanımadık, uzak-yakın her yere bu etler ulaştırılır. Çünkü dinimizin emri kurban etinin en az üçte ikisini muhtaç insanlara dağıtılması şeklindedir. Allah ın kendilerine rızık olarak verdiği (kurbanlık) hayvanlar üzerine belli günlerde (onları kurban ederken) Allah ın adını ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, yoksula fakire de yedirin. (Hacc, 36) Bu vesileyle özellikle et alma imkânı bulamayan veya çok sınırlı alan aileler kurban bayramında kesilen hayvanların etleri sebebiyle hem kendilerine hem de çocuklarına bu lezzeti 15 / 16

16 tattırma imkânı bulmakta hem de toplumda dışlanmadıklarını aksine toplumun bir parçası olduklarını hissetmektedirler. Ayrıca fakir aileler kurban bayramında rızık endişesi içine girmekten kurtulur. Böylece bayrama gönül rahatlığı ve huzur içinde iştirak eder. Bunun yanında kurbanın derisi de sosyal dayanışma amaçlı kuruluşlar aracılığıyla yoksul vatandaşlara daha fazla hizmetin ulaşmasını sağlamaktadır. Tüm bunlar da Müslümanlar arasındaki sevgi, saygı ve muhabbetin artmasına sebep olur. Ayrıca İslâm ın sosyal adaleti temin edici bir hususiyeti de ortaya çıkmış olur. Kurban ticareti canlandırır Sosyal hayatta kurbanın getirdiği bir başka önemli husus ise, ticaretin canlanmasıdır. Kurban ibadetini yerine getirmek isteyenlerin oluşturduğu pazar, hem hayvan yetiştiriciliği yapanlara ekonomik alanda kazançlar sağlamakta hem de bu günlerde yeni iş sahaları açılmasına sebep olmaktadırlar. Günümüzde birçok yerde kurban çadırları kurulmakta bu yerlerde yeni iş sahaları açılmakta ve ticari hayata farklı bir canlılık getirmektedir. 16 / 16