Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Yayınları

Transkript

1 Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Yayınları

2 Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Yayınları REC Türkiye Hakkında REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi nin (REC) Türkiye deki ofisidir. REC Türkiye nin genel amacı, Türkiye nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek, böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır. REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum kuruluşları (STK lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın katılımını desteklemektedir. Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Yayınları Bu yayının bütün hakları saklıdır. 2010, Bölgesel Çevre Merkezi - REC Türkiye Bu yayının hiçbir kısmı herhangi bir formda izin alınmadan satılamaz ya da satılmak için çoğaltılamaz. Bu yayının basımı yararlanıcısının Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve sözleşme biriminin Merkezi Finans ve İhale Birimi olduğu Çevre Alanında Kapasite Geliştirme projesi kapsamında REC Türkiye tarafından Avrupa Komisyonu nun mali desteği ile gerçekleştirilmiştir. ISBN Yayımcı: Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye İlkbahar Mahallesi 571. Cadde 617. Sokak No:8 Yıldız Ankara, Türkiye Tel: +90 (312) Faks: +90 (312) E-posta: info@rec.org.tr Web sitesi: Çeviri: Eren Paydaş Öznur Karakaş Mine Yıldırım Zeynel Gül Redaktör: Kemal Bertan Salmanlı Sıtkı Demirkan Gözden geçiren: Başak Gündüz Füsun Çağlar Havva Aslan Editör: Yeşim Aslıhan Çağlayan Hukuk Danışmanı: Abdurrahman Saygılı Yayın Koordinatörü: Yeşim Aslıhan Çağlayan Kapak çizimi: Özgür Kuvvet Kapak ve iç sayfa tasarımı: Ceviz İletişim Baskı hazırlık ve takip: Bayt Ltd. Şti. Basım: Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş. Baskı Tarihi: Kasım 2010

3 İçindekiler SUNUŞ 19 ÖNSÖZ 21 I - GENEL UYGULAMA VE KATILIM SÜRECI GENEL BAKIŞ KAPSAM UYGULAMA SÜRECININ YÖNETIMI ÜYELIĞE YÖNELIK PLANLAMA UYGULAMA GENEL KONULAR HUKUKÎ KONULAR TÜZÜKLERE İLIŞKIN ÖZGÜL DURUM KURUMSAL KONULAR Yönetim Toplumun Katılımı Yaptırım UYGULAMA SÜRECININ YÖNETIMI UYGULAMA YÖNETIMI KONTROL LISTESI 34 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 3

4 İÇİNDEKİLER II - MEVZUATA GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA ÖNERILERI 35 BÖLÜM I YATAY MEVZUAT - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı Bilgilendirme ve İstişare TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Uygulama Çalışmalarının Önceliklendirilmesi Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Kurumsal Gelişim Tesisler Maliyetin Karşılanması TEMEL KONULARIN ÖZETI 64 4 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

5 İÇİNDEKİLER BÖLÜM II HAVA KALITESI MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR PAYDAŞLAR MERKEZI KAMU KURUMLARINA BAĞLI KURUMLAR YETKILI MAKAMLAR YEREL YÖNETIM ÖZEL SEKTÖRÜN KATILIMI BILGILENDIRME VE İSTIŞARE TEKNIK HUSUSLAR Teknik Standartların Kabulü Ortam Havası Kalitesinin İzlenmesi Kalitenin Teminatı YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Yetkilendirme ve İzinlendirme İzleme, Denetleme ve Yaptırım Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Uygulama Çalışmalarının Önceliklendirilmesi Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Ana Maliyet Kalemleri Kurumsal Gelişim Tesisler Diğer Ekonomik Gereçlerin Uygulanması TEMEL KONULARIN ÖZETI 96 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 5

6 İÇİNDEKİLER BÖLÜM III ATIK YÖNETIMI MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Giriş Olası Yaklaşımlar Stratejinin Geliştirilmesi KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı Bilgilendirme ve İstişare TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Yetkilendirme ve İzinlendirme İzleme, Denetleme ve Yaptırım Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Uygulama Çalışmalarının Önceliklendirilmesi Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Kurumsal Gelişim Tesisler Maliyetin Karşılanması Diğer Ekonomik Araçların Uygulanması TEMEL KONULARIN ÖZETI AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

7 İÇİNDEKİLER BÖLÜM IV SU MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Nehir Havzası Yönetimi Önlemlere İlişkin Program Ortak Yaklaşım İzlemeye İlişkin Program Maliyetin Karşılanması İstişare Süreçleri KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı Çevre Denetim Birimi Bilgilendirme ve İstişare TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Yetkilendirme ve İzinlendirme İzleme, Denetleme ve Yaptırım Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Uygulama Çalışmalarının Önceliklendirilmesi Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Kurumsal Gelişim Tesisler Maliyetin Karşılanması TEMEL KONULARIN ÖZETI 174 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 7

8 İÇİNDEKİLER BÖLÜM V DOĞA KORUMA MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler Doğanın Korunmasına Dair İlgili Uluslararası Antlaşmalar STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Giriş Yaklaşım KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Bilgilendirme ve İstişare TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Yetkilendirme ve İzinlendirme İzleme, Denetleme ve Yaptırım Yeterliliğe Sahip Tür ve Bölgelerin Belirlenmesi Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Kurumsal Gelişim Önemli Alanların ve Türlerin Korunması TEMEL KONULARIN ÖZETI 196 BÖLÜM VI ENDÜSTRIYEL KIRLILIK KONTROLÜ VE RISK YÖNETIMI MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Genel Bakış Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler IPPC nin Çevreye İlişkin Diğer Avrupa Topluluğu Mevzuatlarıyla İlişkisi AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

9 İÇİNDEKİLER 2. STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Strateji Geliştirilmesini Etkileyen Kilit Etmenler Uygulama Sürecinde Karşılaşılabilecek Muhtemel Zorluklar Strateji Geliştirilmesine İlişkin Kilit Aşamalar KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Endüstriyel Kirlilik Kontrol Sektörüne İlişkin Kurumsal Gereklilikler TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Giriş IPPC Endüstriyel Kaza Tehlikelerinin Kontrolü EMAS IPPC, Seveso II ve ÇED Mevzuatları Arasındaki İlişkiler Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Giriş Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Başlangıç Maliyetleri Endüstriye Düşen Maliyetler Maliyetin Karşılanması TEMEL KONULARIN ÖZETI 232 BÖLÜM VII KIMYASALLAR MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Stratejinin Geliştirilmesini Etkileyen Kilit Etmenler Uygulama Sürecinde Yaşanacak Muhtemel Zorluklar Strateji Geliştirilmesinde Kilit Aşamalar 249 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 9

10 İÇİNDEKİLER 3. KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı Bilgilendirme ve İstişare TEKNIK HUSUSLAR YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Yetkilendirme, İzinlendirme, İzleme, Denetleme ve Yaptırım Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI Uygulama Çalışmalarının Önceliklendirilmesi Zaman Planlaması EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Ana Maliyet Kalemleri Maliyetin Karşılanması ve Ekonomik Araçların Kullanılması TEMEL KONULARIN ÖZETI 259 BÖLÜM VIII GÜRÜLTÜ MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler İleriye Dönük Gelişmeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Giriş Stratejinin Geliştirilmesi KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı Bilgilendirme ve İstişare AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

11 İÇİNDEKİLER 4. TEKNIK HUSUSLAR Avrupa Topluluğu Direktiflerinde Belirlenen Standartlar ile Gönüllü Standartlar Arasındaki İlişki Gürültü Ölçüm Yöntemleri YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA Genel Bakış Tip Onayı ve Tip İncelemesi Gürültü Onayı ve Kayıt Şartları İzleme, Denetleme ve Yaptırım Veri Toplama ve Raporlama ÖNCELIKLER VE ZAMAN PLANLAMASI EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR Giriş Ana Maliyet Kalemleri TEMEL KONULARIN ÖZETI 286 BÖLÜM IX SIVIL SAVUNMA MEVZUATI - GENEL BAKIŞ VE UYGULAMA STRATEJILERI GIRIŞ VE BÖLÜME GENEL BAKIŞ Avrupa Birliği Politikası Yasal Düzenlemeler STRATEJI VE UYGULAMA PLANININ GELIŞTIRILMESI Giriş Sivil Savunma ve Deniz Kirliliği KURUMLAR VE İLGILI TARAFLAR Paydaşlar Merkezi Kamu Kurumlarına Bağlı Kurumlar Yetkili Makamlar Yerel Yönetim Özel Sektörün Katılımı TEKNIK HUSUSLAR RAPORLAMA EKONOMIK VE FINANSAL HUSUSLAR TEMEL KONULARIN ÖZETI 308 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 11

12 İÇİNDEKİLER III - ÖNEMLI AB ÇEVRE DIREKTIFLERINE YÖNELIK UYGULAMA ÖNERILERI YATAY MEVZUAT: ÇEVRESEL SORUMLULUK DİREKTİFİ ÇEVRESEL SORUMLULUK DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE ÜLKELERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme Bilgi verme ve Raporlama Ek Hukuki Belgeler UYGULAMA UYGULAMA KILAVUZU Planlama Düzenleme Rehberlik ve Eğitim Avrupa Birliği düzeyinde Rehberlik ve Eğitim MALIYETLER AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

13 İÇİNDEKİLER HAVA KALITESI MEVZUATI: PETROLÜN DEPOLANMASI VE DAĞITIMINDAN KAYNAKLANAN VOC (UÇUCU ORGANIK BILEŞIKLER) SALIMLARI DIREKTIFI PETROLÜN DEPOLANMASI VE DAĞITIMINDAN KAYNAKLANAN VOC (UÇUCU ORGANIK BILEŞIKLER) SALIMLARI DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Düzenleme İzleme ve Uygulatma Raporlama Ek Yasal Belgeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama Meseleleri UYGULAMA REHBERI Düzenleme İzleme ve Yaptırım MALIYETLER 330 HAVA KALİTESİ MEVZUATI: UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLERE İLİŞKİN DİREKTİFLER UÇUCU ORGANIK BILEŞIKLERE ILIŞKIN DIREKTIFLERIN RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme Raporlama ve Bilgi Sağlama UYGULAMA REHBERI Düzenleme İzleme ve Yaptırım MALIYETLER 341 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 13

14 İÇİNDEKİLER ATIK YÖNETIMI MEVZUATI: ATIKLARIN DEPOLANMASI DIREKTIFI ATIKLARIN DEPOLANMASI DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme ve Uygulatma İletişim ve Raporlama Ek Yasal Belgeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama Meseleleri UYGULAMA REHBERI Altyapının Planlanması ve Sağlanması Düzenleme İzleme Teknik Yetkinlik Mali Konular Raporlama MALIYETLER AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

15 İÇİNDEKİLER SU MEVZUATI: KENTSEL ATIK SU ARITMA DIREKTIFI KENTSEL ATIK SU ARITMA DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme Bilgi ve Raporlama Ek Yasal Belgeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama Konuları MALIYETLER 364 DOĞA KORUMA MEVZUATI: HABITAT DIREKTIFI HABITAT DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme ve Araştırma Bilgi ve Raporlama Ek Yasal Belgeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama UYGULAMA REHBERI Planlama SAC ların Kurulması SAC ların Korunması İzleme Raporlama 381 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 15

16 İÇİNDEKİLER DOĞA KORUMA MEVZUATI: KUŞ DİREKTİFİ KUŞ DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HEDEFLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme İzleme ve Araştırma İstişare ve Raporlama İlave Yasal Belgeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama UYGULAMA REHBERI Planlama Raporlama MALIYETLER 395 ENDÜSTRİYEL KİRLİLİĞİN KONTROLÜ MEVZUATI: IPPC DİREKTİFİ IPPC DIREKTIFI RESMI TANIMI ANA AMAÇ VE HÜKÜMLERIN ÖZETI ÜYE DEVLETLERIN BAŞLICA YÜKÜMLÜLÜKLERI Planlama Düzenleme Bilgi ve Raporlama İlgili Yasal Düzenlemeler UYGULAMA Temel Görevler Safhalama Meseleleri UYGULAMA REHBERI Planlama Düzenleme ve İzleme İstişare ve Raporlama MALIYETLER AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

17 İÇİNDEKİLER EKLER 413 EK 1. DIREKTIFLERE YÖNELIK UYGULAMA YÖNETIMI KONTROL LISTESI 415 EK 2. MEVZUAT KARŞILAŞTIRMA 419 EK 3. KURUMLAR LISTESI 429 EK 4. KISALTMALAR LISTESI 431 EK 5. SÖZLÜKÇE 434 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 17

18 18 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

19 SUNUŞ Sunuş REC Türkiye olarak 2004 yılından itibaren, tam yedi yıldır, Avrupa Birliği (AB) uyum sürecinde, başta kamu olmak üzere, tüm paydaşlara destek veriyoruz. Bugüne kadar AB ne uyum konusunda 20 ye yakın yayın, 100 ün üzerinde eğitim ve seminer ile uyum sürecinin planlanması için farklı etki analizi çalışmaları yapma fırsatı bulduk. Ancak, Aralık 2009 da çevre faslı müzakerelere açıldıktan sonra iş yoğunluğumuz ile beraber beklentiler arttı. AB çevre müktesebatı konusunda yıllardır çalışan bir kurum olarak bu konuda bazı temel gereksinimler ve öncelikler belirlememiz pek zor olmadı. Uyum için gerekli olan en temel süreçlerin tüm ilgili kurumlar tarafından özümsenmesi sadece çevre müktesebatı konusunda değil, diğer fasıllarda da zaman alıyor ve karışıklığa neden oluyor. Uyum sürecinde elzem olan mevzuat uyumlaştırması, mevzuatın uygulanması ve yaptırım konularının netlik kazanması için Türkçe kapsamlı yayınlar bulunmaması işi zorlaştırıyor elbette. Araştırmalarımızın sonucunda gereksinimlerin başında Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı nı detaylı bir biçimde inceleyen ve aday ülkelerin geçirdikleri süreçleri özetleyen bir çalışma olduğunu gördük. Bu düşünceyle, Bölgesel Çevre Merkezi (REC) tarafından Avrupa Komisyonu na sunulan Handbook for Implementation of EU Environmental Legislation başlıklı raporu tercüme etmeye karar verdik. Ancak, bu çalışmayı layıkıyla yapabilmek için bu yayına sadece bir tercüme olarak yaklaşmadık. Öncelikle, Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı nı detaylı bir biçimde inceleyen ve aday ülkelerin geçirdikleri süreçleri özetleyen bu kapsamlı raporun hepsini tercüme etmemizin çok anlamlı olmadığını gördük. Dolayısıyla, çalışma grupları oluşturarak Türkiye için faydalı olacak bölümleri tespit ettik ve yapılacak vurgulara karar verdik. Böylece, uzun ve oldukça zahmetli bir süreç başladı. Son derece kapsamlı olan çeviriler yapıldıktan sonra, çevirilerin dil uygunluğu kontrol edildi, metin tutarlılık açısından elden geçirildi ve tüm katkılar bittikten sonra son okuması yapıldı. Yayının kalitesini artırmak açısından tüm bu süreçler farklı kişiler tarafından gerçekleştirildi. Ayrıca, tüm çalışma çevre hukuku ve çevre uygulamaları konusunda akademisyenler ile Çevre ve Orman Bakanlığı uzmanları tarafından kontrol edildi. Ancak, Avrupa Birliği düzenlemelerinin sürekli yenilenen ve yeni mevzuatlar ile birlikte değişen yapısı göz önünde bulundurulmalı ve gerekli görüldüğünde yayın içinde işaret edilen kaynaklara başvurularak konu ile ilgili en güncel bilgiye erişim sağlanmalıdır. Çalışma ilk aşamada kısıtlı sayıda basılmış ve uzmanlara iletilmiştir. Uzmanlardan gelen düzeltilerin eklendiği ikinci baskı ise daha geniş bir kitleye dağıtılarak, çevre faslı üzerinde sorumluluk sahibi kurumların konuyla ilgili bilgi sahibi olmaları hedeflenmiştir. Yayın ayrıca elektronik olarak REC Türkiye web sitesinden yayınlanmaktadır. Bu elektronik versiyonun, gelen okuyucu yorumları ve önerileri doğrultusunda, AB süreçlerindeki değişikliklere uygun olarak güncellenmesi hedeflenmektedir. Özde bu çalışma, Avrupa Birliği uyum sürecinde kurumlara düşen görevleri ve sorumlulukları belli başlı teknik konulara atıfta bulunarak anlatmayı hedeflemektedir. Bu düşünceyle, Türkiye de AB Çevre Mevzuatı nın uyumlaştırılmasına yönelik çalışan tüm kamu kurumu çalışanlarının ve özellikle uygulamanın hayata geçirilmesi için çok önemli sorumluluklar yüklenmesi gereken yerel yönetimler ve özel sektörün bu yayından faydalanmalarını öngörmekteyiz. Kısacası, teknik konulardan bağımsız olarak, yöntem ve süreçlerle ilgili önerileriyle, uyum sürecinde çevre mevzuatının kapsamına giren kurum ve kuruluşlara yol gösterici bir kaynak olacağı inancındayız. Türkiye de ilk defa bu kapsam ve içerikte bir Türkçe yayın hazırlanmıştır. Zaten çok kapsamlı ve zorlayıcı olan çevre başlığının uyumu konusunda, umuyoruz ki bu yayın kamu kurumları için zorlu müzakere sürecinde başvuracakları bir başucu rehberi niteliği taşır. Yayının çalışmalarınızda faydalı olmasını diliyoruz. Sibel Sezer Eralp, REC Türkiye Direktörü AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 19

20 ÖNSÖZ Önsöz Avrupa Birliği (AB), 1970 li yıllarda çevre koruma politikalarını, daha çok iç pazarda belirli bir rekabetin sağlanabilmesi için geliştirmiş ancak daha sonra ortaya çıkan küresel çevre problemlerine çözüm üretmek amacı ile hem kendi sınırları içerisinde hem de uluslararası alanda birçok girişimi başlatmış ve bu süreçlere öncülük etmiştir. Bu kapsamda, çevre alanında geçtiğimiz 40 yılda uygulamaya koyduğu çevre koruma politikalarından çok daha fazlasını bu son 20 yıllık dönemde gerçekleştirmiştir. Günümüzde, AB çevre politikalarını 10 yıllık eylem planları ile hayata geçirirken üye ülkelerin çevre gündemini belirliyor ve planlanan genel politika hedeflerine yönelik düzenlemelerin AB nin kendi kurumsal yapısı içerisinde şekillendiğini görüyoruz. Diğer önemli sebep ise; Avrupa Tek Pazar ı kapsamında temel olarak malların ve hizmetlerin serbest dolaşımına karşı üye ülkelerin tek taraflı çevre düzenlemeleri ile tarife dışı teknik engeller yaratması ihtimali. Bu nedenle, AB ye üye olan ülkelerin çevre politikalarının %90 ı Brüksel de kararlaştırılıyor. Bu dinamik yapı içerisinde ise üye ülkeler, şirketler, yerel yönetimler ve diğer tüm paydaşlar sürece paralel olarak uyum çalışmaları içerisinde etkin yer almaya çalışıyor. Bugün, AB çevre mevzuatı 300 ün üzerinde yasal düzenlemeden oluşuyor. Türkiye gibi çevre başlığında müzakerelere başlamış bir ülkede söz konusu hukuki mevzuatın iç hukuk sistemine geçirilmesi ile birlikte uygulamaya dönük tüm yatırımların da belirli bir süre içerisinde gerçekleştirilmesi gerekiyor. Daha önce üye olan ülkelerden elde edilen deneyimlerden yola çıktığımızda, AB çevre mevzuatının büyük mali kaynak gerektiren ağır yatırımlarının (atık su arıtma tesisleri, düzenli çöp depolama alanları, vb. gibi) tamamlanması için çeşitli sürelerde derogasyonlar -yani geçiş süreçleri- müzakerelerde talep edilebiliyor. Bu nedenle, AB çevre mevzuatının uygulanabilmesi için Türkiye nin ulusal dinamiklerinin ve ekonomisinin dikkate alınarak kısa, orta ve uzun vadeye yayılması ile mümkün olması bekleniyor. Uyum planlamasına yönelik müzakerelerde talep edilmesi beklenen geçici istisnalar ve geçiş süreçleri ise ilgili yönergelerde ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin araştırılmasına ve buna bağlı olarak mali ve idari planlamanın başarısına bağlı. AB çevre müktesebatı, piyasa-temelli araçlar, gönüllü girişimler gibi çeşitli mekanizmaları kullanarak Birlik içerisinde uyumlu bir koruma politikası geliştirmiştir. Aslında 300 yönerge ve yönetmelikten oluşan söz konusu mevzuatı basitçe iki ana başlık altında değerlendirmek doğru olur: Mevzuatlar ile belirlenmiş genel çevre koruma politikalarını belirleyen düzenlemeler (örnek: hava ve su kalitesi yönergeleri) Çeşitli salım oranları, deşarj limitleri, ürün standartları ve belirli kirletici partiküllerin azaltımı, vb. gibi teknik mevzuatlar Bu kapsamda, AB çevre müktesebatı, Türkiye de üç aşamalı bir uyum sürecinden geçiyor: Mevzuat Uyumlaştırması: AB çevre mevzuatının tüm şartları ulusal mevzuata uygun hale getirilmelidir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli nokta AB mevzuatının büyük çoğunluğunun yönergelerden oluşması. Böylece, Türkiye gerekli olan uyumlaştırma çalışmalarında hukuki, kurumsal ve idari yapılanmasına uygun olarak ilgili yönergenin nihai amacına ulaşacak her türlü uygulama yöntemini kendi belirleyebilme hakkına sahip. Bu da Türkiye ye her bir yönergenin ulusal yapıyı dikkate alarak uyumlaştırması imkanı tanıyor. Mevzuatın Uygulanması: Ulusal hukuka uyumlaştırılmış mevzuatın yetkili otorite- 20 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

21 ÖNSÖZ lerce uygulanması, uyum sürecinin en önemli aşaması. Söz konusu mevzuatın uygulanabilmesi için ilgili otoritenin kapasitesinin ve altyapısının geliştirilmesi, yeterli bir bütçenin tahsisi ve mevzuata uygun yönetmelik çıkarabilme yetkisi verilmesi gerekiyor. Yaptırım: Mevzuatın uygulanmasına yönelik kontrollerin yapılması ve mevzuata uygun uygulamaların yapılmadığı zamanlarda cezaların verilmesi gerekiyor. Bu zamana kadar yapılmış çalışmaları göz önünde bulundurduğumuzda, iç hukuk düzenlemesi tamamlanmış AB çevre mevzuatına uyumun tam olarak sağlanmış olduğunu söylemek gerçekten uzak olur. Ancak, AB çevre müktesebatına uyum sürecinin sadece hükümetlerin, özel sektörün yada belediyelerin içinde olacağı bir süreç değil. Toplumsal desteğin sağlanabilmesi için tüm kesimleri temsil eden grupların da söz konusu sürece katkı yapması gerekiyor. Yerel düzeyde uygulanacak her türlü yeni politikanın toplum tarafından benimsenmesi sadece uygulamanın başarısı için değil, AB nin kirleten öder prensibi nden yola çıkarak yatırımların finansmanı için de sürecin önemli aşamalarından biri olacak. Diğer yandan, AB ile uyumlu çevre politikalarını, uyum sürecinde ek bir maliyet olarak görmekten çok, sürdürülebilir kalkınmanın bir parçası olarak uzun dönemde üretim süreci içerisinde verimliliğin artırılması, kaynakların etkin kullanılması, atık miktarının ve dolayısıyla arıtma maliyetlerinin azaltılması, doğal kaynakları korunması ve bu kaynakların sağladığı hizmetlerin sürdürülebilirliğinin desteklenmesi, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması yoluyla ilgili maliyetlerin düşürülmesi için bir fırsat olarak değerlendirmek gerekiyor. Bu düşüncelerden yola çıkarak hazırlanan bu yayın, müzakere sürecinde bulunan ülkemiz için AB mevzuatının uyumlaştırılmasına yönelik destek sağlamayı hedefliyor. Uygulama rehberi olarak kullanılabilecek olan bu yayın, kamu kurumlarına, yerel yönetimlere ve iş dünyasına mevzuatların adım adım nasıl hayata geçirilebileceğinin ipuçlarını veriyor. Yararlanmanız dileğiyle... Saygılarımızla Kerem Okumuş REC Türkiye Direktör Yardımcısı AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 21

22 TEŞEKKÜRLER Teşekkürler Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Uygulama Kılavuzunun çıkmasını sağlayan Yayın Koordinatörü ve editörü Yeşim Çağlayan a; terminoloji, uyumlaştırma ve eş koordinasyon sağlayan Nafiz Güder e; ve, AB Çevre Müktesebatı konularındaki uzmanlığı ile verdiği katkıyla Kerem Okumuş a; çevirileri hukuki dil tutarlılığını sağlayan Dr. Abdurrahman Saygılı ya; süreç içinde uzmanlıklarını bizden esirgemeyen Prof. Dr. Nesrin Algan a, Gülün Egeli ye ve Dr. Gürel Tüzün e bu kalitede bir yayın çıkmasını sağladıkları için çok teşekkür ederiz. Güncelliğini ve uygulama ile örtüşmesini sağlamak üzere teknik olarak kontrol eden Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) AB ve Dış İlişikler Dairesi çalışanlarından Evren Sapmaz Veral, Nihan Sümer, Funda Yetgin ve Hesna Aydın a, ÇOB Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nden Sevil Öksüz, Ahmet Rıfat İlhan, Eylem Özlem Nalbantoğlu ve Esra Yılmaz a, ÇOB Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nden Hakan Baykal a da teşekkürü borç bilirim. Ayrıca, metne emeği geçen Eren Paydaş a, Bilge Kahramanyol a, Kemal Bertan Salmanlı ya, Füsun Çağlar ve Başak Gündüz e da çok teşekkür ediyoruz. 22 AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI

23 Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı Yayınları Genel Uygulama ve Katılım Süreci Genel Uygulama ve Katılım Süreci

24

25 GENEL UYGULAMA VE KATILIM SÜRECİ - GENEL BAKIŞ 1. Genel Bakış 1.1 Kapsam Bu bölümde, Avrupa Birliği üyeliğine hazırlık aşamasında, uygulamaya yönelik konuların taşıdığı önem üstünde durulmaktadır. Bu bağlamda, pek çok direktifi ortak olarak ilgilendiren uygulama konularına değinilmekte ve uygulama planlamasının, söz konusu hükümetin katılım yönündeki genel planlaması ile nasıl bütünleştirilebileceği üstünde durulmaktadır. Bölümde ayrıca, Topluluk hukuku ve mevzuatında ortak olarak görülen katılım sürecine ilişkin konulara da kısaca değinilmekte ve Topluluk tüzüklerine ilişkin bazı ayrıntılı bilgiler de verilmektedir. Bölümün sonunda, müktesebatı uygulama sürecinde kaydettikleri ilerlemeyi takip edebilmeleri amacıyla, hükümetlerin kullanabileceği bir uygulama yönetimi kontrol listesi sunulmaktadır. 1.2 Uygulama Sürecinin Yönetimi Aday ülkelerdeki hukuki ve idari sistemlerin, Avrupa Birliği hukukunun büyük ve karmaşık yapısıyla uyumlaştırılması süreci çok kapsamlı bir iştir ve sürekli olarak titiz bir planlama ve yönetim gerektirir. Belirli direktiflerin veya direktiflerin kapsadığı hükümlerin uygulanmasına ilişkin olarak belirlenmiş son tarihler, aday ülkelerin çoğunun Üye Devlet olması beklenen tarihten önce yürürlüğe girmediği için, bu aşamada teklif edilen tedbirlerin, bu ülkelerin Üye Devlet sıfatıyla gelecekte ortaya çıkacak uyum taleplerini karşılayacak nitelikte olması önem taşımaktadır. Aday ülkeler, hem hukuki açıdan hem de uygulamada eksiksiz bir uyum sağlama hedefiyle, bütün bakanlıklardaki yasamaya ilişkin hukuki ve idarî uygulamaları koordine etmeye yönelik bir çerçeve oluşturmalıdır. Bu çerçeve, aynı zamanda yasal düzenleme faaliyetlerini de kapsamalıdır. Aday ülkeler, Topluluk direktiflerini kendi ulusal hukuklarında etkinleştirmek amacıyla ilgili mevzuatı kabul ettiklerinde yeni mevzuatın, mevcut ulusal yasaların hangi alanlarını etkileyeceğini ve dolayısıyla nerelerde değişiklik veya ilga gerekeceğini göz önünde bulundurmalıdır. Aday ülkeler ayrıca, bağlayıcılığı olan ulusal yasalar karşısında Topluluk Hukukunu üstün kılmak için, kendi anayasal ve yasal düzenlemelerinde ne tür hükümlerin bulunması gerektiği sorusunu da kendilerine yöneltmelidir. Örneğin, bir çerçeve direktif, ulusal mevzuat düzeninde, birincil bir mevzuat vasıtasıyla; alt direktifler de bu birincil mevzuatın şemsiyesi altındaki ikincil mevzuatla daha mı sağlıklı uygulanabilir; yoksa birincil mevzuat bu tür bütün direktifler için yeterli midir? Buna ek olarak, aday ülkelerin, direktiflerde bazı teknik değişiklikler yapılabileceği olasılığını göz önünde bulundurarak, bu tür teknik değişikliklere işlerlik kazandırmak için yürürlükteki mevzuatın en etkili şekilde kabul edilmesini sağlamak amacıyla ne tür bir parlamenter mekanizmanın oluşturulması gerektiğini de düşünmeleri gerekir. Topluluk çevre hukukunun tüm alanlarının hayata geçirilmesi, aday ülkelerin hukukunda ciddi değişikliklere neden olabilir. Bu noktada; değişikliklerin aday ülkelere aktarılma ve yasal işlerlik kazanma hızı ve de mevzuat uygulamasındaki değişikliklerin nasıl yönetileceği konularını değerlendirme sürecinde mümkün olduğu kadar çok sayıda paydaşın bu değerlendirme sürecine dâhil edilmesi önemlidir. Buna ilave olarak, Topluluk hukukunun gerekliliklerine işlerlik kazandıracak mevzuat değişiklikleri; düzenleyici kurumlar, özel sektör, ticari faaliyetler ve toplumun geneli için, ülke ölçeğinde merkezî, bölgesel ve yerel yönetim düzeyinde ek maliyetlerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Toplumun bilgilendirilmesi ve görüşüne sunulması bu süreci kolaylaştırabilir ve kanun taslaklarının istişareye açılması, uygulama sürecinin faaliyet alanları ile ilişkisi anlamında ulusal, bölge- AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE MEVZUATI YAYINLARI 25