EŞ SESLİ (SESDEŞ) Yazılışları aynı; anlamları farklı olan sözcüklerdir.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "EŞ SESLİ (SESDEŞ) Yazılışları aynı; anlamları farklı olan sözcüklerdir."

Transkript

1 SÖZCÜKTE ANLAM Sözcüklerin tek başlarına anlamları olmakla beraber cümle içinde de farklı anlam özellikleri kazanabilirler. Hatta aynı sözcük farklı cümlelerde farklı anlama gelebilmektedir. Ör: Üzerinde ince bir gömlek vardı. (kalın değil) Bu yaptığın çok ince bir davranıştı. (kibar) GERÇEK ANLAM Bir sözcüğün söylendiğinde aklımıza gelen ilk anlamıdır. Sözlükte ilk anlam olarak verilir. Ör: Kağıtların hepsini tek tek yaktı. Yere düşen çocuğun burnu kanadı. Kuşun kanadında kırmızı bir tüy var. YAN ANLAM Sözcüğün gerçek anlamına bir yönü ile benzeyen yeni anlamıdır. Mutlaka gerçek anlam ile şekil, özellik, renk gibi bir bağlantısı vardır. Ör: Yine bizimki yemeği yaktı. Ayakkabının burnunu eskitiyor. Uçağın kanadını maviye boyamışlar. MECAZ ANLAM Bir sözcüğün gerçek anlamı ile hiçbir ilişkisi olmadan o sözcüğü yepyeni bir anlama gelecek şekilde kullanmaktır. Ör: Ayrılık acısı ciğerimizi yaktı. Ne kadar da burnu havada bir kızsın sen. Rıfkı Bey, mahallenin yetimlerini kanatları altına aldı. AD AKTARMASI Bir kavramı uzun uzun anlatmak yerine, o kavramla alakalı bir yada birkaç sözcüğü kullanıp tamamını kastetmedir. Ör: Bizler Yahya Kemal okuduk. (Yahya Kemal şiirleri) Yine sobayı yakmamış. (Sobanın içindeki odunları) Beş dakikada üç tabak yedi. (Üç tabak yemek) DUYULAR ARASI AKTARMA Bir duyu organının bir bir özelliğini başka bir duyu organınınkini karşılayacak şekilde kullanmaktır. Ör: Adamın acı bir sesi vardı. (Acı - tat alma) DOLAYLAMA Tek sözcükle ifade edilebilecek bir kavramı, birkaç sözcükle anlatmaktır. Ör: Kaleci file bekçisi Kömür kara elmas Sinema beyaz perde Turizm bacasız sanayi GÜZEL ADLANDIRMA Söylenince insanlarda korku, üzüntü, uğursuzluk gibi duyguları uyandıran sözcüklerin yerine başka sözcüklerin kullanılmasıdır. Ör: Verem ince hastalık Ölüm son yolculuk Cinler üç harfliler doğa üstü varlık iyi saatte olsunlar EŞ ANLAM (ANLAMDAŞ) Yazılışları farklı; anlamları aynı olan sözcüklerdir. Ör: öğrenci talebe konuk misafir EŞ SESLİ (SESDEŞ) Yazılışları aynı; anlamları farklı olan sözcüklerdir. Ör: Yaz: yazma eylemi Yaz: bir mevsim ZIT ANLAMLI Birbirine karşıt anlamları karşılayan sözcüklerdir. Ör: Güzel - çirkin ağla gül Not: Bir sözcüğün olumsuzluk eki almış hali ile zıt anlam yapılmaz. Ör: gel git ( gelme zıt anlam olmaz) Not: Her sözcüğün eş anlamlısı, eş seslisi, ya da zıt anlamlısı yoktur. Not: sözcüklerin bu anlam özellikleri cümledeki kullanılışı ile bulunur. Örneğin ince sözcüğünün zıt anlamlısı kalın dır. Oysa çok ince bir insansın cümlesindeki ince sözcüğünün zıt anlamlısı kaba dır. GENEL VE ÖZEL ANLAM Dar kapsamlı sözcüklere özel; geniş kapsamlı sözcüklere genel anlamlı denir. Aşağıda genelden özele bir sıralama yapılmıştır. Varlık-canlı-bitki-ağaç-çam ağacı-diken yapraklı çam ağacı NİCEL VE NİTEL ANLAM Nicel sayılabilen, ölçülebilen özelliği olan kelimelerdir; nitel sayılamayan, ölçülemeyen özelliği olan kelimelerdir. Ör: Eve gelince bir tabak yemek yedi. (Nicelik) Bu çok lezzetli bir yemek. (Nitelik) SOYUT VE SOMUT ANLAM Beş duyu organımızdan herhangi biri ile algılayamadığımız varlıklar soyuttur. Beş duyu organımızdan herhangi biri ile algılayabildiğimiz varlıklar somuttur. Ör: Akıl, zeka, sevgi, ilgi, nazar, öfke - soyut anlamlı Kalem, okul, taş, hava, yazı, gül. somut anlamlı TERİM ANLAM Bilim, sanat ya ada meslekle alakalı özel kelimelerdir. Bir sözcüğün günlük anlamdaki kullanımı terim değildir. Ör: Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir. (Terim) Bu olaya bakış açını beğenmedim. (Terim değil) SÖZCÜK ÖBEKLERİ (GRUPLARI) Birkaç sözcüğün bir araya gelmesi ile oluşmuş, kendi içinde kalıplaşıp artık bir bütün olmuş sözcükleridir. DEYİMLER En az iki sözcüğün bir araya gelerek kendi anlamlarından başka bir anlamı karşılayarak oluşturduğu bütündür. Tüm deyimler mecaz anlamlıdır. Deyimler genellikle eylem bildirdikleri için, genellikle sonlarına -mek,-mak eki alırlar. Ör: Aldığı her işi yüzüne gözüne bulaştırır. Bu yaptıklarınla öğretmenin gözünden düştün. ATASÖZÜ Söyleyeni belli olmayan, deneyimlere dayanan, bizlere öğüt veren ve her zaman bir cümle şeklinde olan kalıplaşmış kelime gruplarıdır. Ör: Dost ile ye iç; alışveriş etme. 1

2 Horoz ölür gözü çöplükte kalır. Not: Kimi atasözleri sadece gerçek; kimileri hem gerçek hem de mecaz; kimileri ise sadece mecaz anlamlıdır. Ör: Son pişmanlık fayda vermez (gerçek) Ağaç yaşken eğilir (hem gerçek hem mecaz) Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır (mecaz) Not: Deyimleri ve atasözlerini oluşturulan kelimeler kesinlikle atılamaz ya da değiştirilemez. ÖZDEYİŞLER (VECİZE) Ünlü biri tarafından söylenmiş özlü sözlerdir. Atasözlerinden farkı söyleyenin belli olmasıdır. Ör: Bir Türk dünyaya bedeldir (Atatürk) İKİLEMELER İki sözcüğün bir araya gelerek kalıplaşması ile oluşan gruplardır. Şu şekillerde oluşur: Aynı sözcüğün tekrarı ile, Ör: Her tarafa sarı sarı yapraklar dökülmüş. Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarı ile, Ör: Yalan yanlış sözlerle beni oyalama. Zıt anlamlı sözcükler ile, Ör: Elindeki irili ufaklı taşları denize atıyor. Anlamsız sözcüklerle, Ör: Abur cubur yemekten midesi bozuldu. Biri anlamlı diğeri anlamsız iki sözcükle, Ör: Bu sorunu para mara çözemez. YANSIMA SÖZCÜKLER Doğada duyulan seslerin taklidiyle oluşur. Ör: Ağaçlardan gelen hışırtı beni korkutuyor. Not: Önemli olan bir sesten yola çıkarak oluşmasıdır. Ör: Masa gıcır gıcır ediyordu. ( Yansıma) Evi temizledi, her yer gıcır gıcır oldu. (Yansıma değil) Sabahleyin pırıl pırıl güneşte uyandım. (Yansıma değil) Not: İsim ve sıfat tamlamaları da birer söz öbeğidir. CÜMLEDE ANLAM Her cümle bir şeyi ifade etmek amacıyla kurulur. Yüklemsiz cümle olmaz. Her sözcüğün kendi başına bir anlamı olsa bile cümle içinde yeni anlam kazanabilir. TANIM CÜMLESİ Bir şeyin ne olduğunu anlatan cümlelerdir. Ör: Çiçek, renkli ve kokulu bir bitkidir. Not: Tanımlama öznel ya da nesnel olabilir. Ör: Sevgi emektir. (Öznel tanımlama) Not: Tanım cümlesi Bu nedir? sorusuna cevap verir. ÜSLUP BİLDİREN CÜMLE Bir sanatçının dili kullanma şekli, sözcük seçimi, cümle kurma biçimi o yazarın üslubudur. Üslup bir cümlenin Nasıl anlatıldığıdır. Ör: Öyle şairler vardır ki onların yazdıklarını dağdaki çoban bile anlar. (Yazarın anlaşılır bir dil kullandığı söylenmiştir) İÇERİK İLE İLGİLİ CÜMLELER Bir sanatçının yazısında nelerden bahsettiği, hangi konulara değildir. İçerik bir cümlede Ne anlatıldığıdır. Ör: Bu kitapta Keloğlan ın başına gelenlerden bir bölüm bulabilirsiniz. (Kitapta neler anlatıldığı söylenmiştir) KARŞILAŞTIRMA CÜMLESİ En az iki kavramın ya da varlığın birbiri ile kıyaslanmasıdır. Ör: Ali Mehmet ten daha uzundur. Not: en sözcüğü de karşılaştırma anlamı içerir. Ör: Sınıfın en başarılısı Nuri dir. (Sınıf ile Nuri karşılaştırıldı) BENZETME CÜMLESİ Bir varlık ya da kavramın bazı özellikleri ile diğerine benzetilmesidir. Ör: O da babası gibi siyah saçlı ve ela gözlüydü. Not: Benzetme ve karşılaştırma birbirine karıştırılabilir; bu durumda anlamsal özelliğine dikkat etmek gerekir. Ör: Arslan kadar güçlü çocuktur o. (Karşılaştırma) Arslan gibi güçlü çocuktur o. (Benzetme) YORUM Cümleyi söyleyenin, sözünü ettiği konu hakkında kendi görüşlerini ortaya koymasıdır. Ör: Bu kasaba deniz kıyısında kurulmuştur. (Yorum yok) Bu şirin kasaba deniz kıyısına kurulmuştur. (Yorum var) ÖZNEL VE NESNEL ANLATIM Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan, kişiden kişiye değişiklik gösteren cümleler özneldir. Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen, kişiden kişiye değişiklik göstermeyen cümleler nesneldir. Ör: Bu çok güzel bir renkmiş. (Öznel) Gökkuşağında yedi renk vardır. (Nesnel) ELEŞTİRİ - DEĞERLENDİRME Bir kişi, sanat eseri ya da varlığı çeşitli yönleri ile inceleyip bir çıkarımda bulunmaktır. Not: Bu cümleler çoğunlukla özneldir ama nesnel değerlendirmeler de yapılabilir. Ör: Bu kitaptaki anlatım çok başarılıdır. (Öznel) 100 sayfanın 95 inde uzun uzun onu anlatmış. (Nesnel) Not: Eleştiri her zaman olumsuz olmaz. Ör: Bu roman okuyucuyu çok sıkıyor. (Olumsuz eleştiri) Bu roman dili ve içeriği ile fark yaratıyor (Olumlu eleştiri) NEDEN SONUÇ CÜMLESİ Bir işin hangi gerekçe ile yapıldığını bildirir. Neden? sorusu sorularak bulunur. Ör: Uyumadığı için sabah kalkamadı. (Neden kalkamadı?) AMAÇ SONUÇ CÜMLESİ Bir işin yapılma amacını söyleyen cümlelerdir. Hangi amaçla? sorusu sorularak bulunur. Ör: İlaç almak için eczaneye gitti (Hangi amaçla gitti?) KOŞUL ŞART CÜMLESİ Bir işin gerçekleşmesinin diğerine bağlı olduğu cümlelerdir. Genellikle -se,-sa eki ile yapılır. Ör: Yemeğini yersen kola içebilirsin. Başarılı olmak için ders çalışmalısın. 2

3 CÜMLE ANLAMI SORULARINDA SORULAN ÖZEL KAVRAMLAR Varsayım: Olmamış bir olayı olmuş gibi kabul etmek. Ör: Diyelim ki Ankara ya gittin, ne yapacaksın orda? Öneri: Bir konunun eksikliğini gidermek için çözüm sunma. Ör: Sınava bir hafta önceden çalışmak sizi öne geçirir. Tasarı: İlerde yapılması planlanan cümlelerdir. Ör: Yarın o arkadaşlarla görüşeceğim. Not: Tasarı kesin planlanır; önerinin yapılıp yapılmayacağı belli değildir. Ör: Bu kitaba önsöz yazılması iyi olurdu. (Öneri) Bu kitaba bir de önsöz yazacağım. (Tasarı) Önyargı: Kesin bilgiye sahip olmadan olumsuz karar verme. Ör: Bu çocuk ne kadar çalışsa da başarılı olamaz. Tahmin: Kimi kanıtlara dayanarak bir durumun sonucunu sezmeye çalışmaktır. Ör: Kapıyı çalan Ahmet olmalı, aç lütfen. Yakınma: Olumsuz bir durumdan üzülme ve şikâyetçi olma. Ör: Bu sınıfın yaramazlıkları insanı bıktırıyor. Sitem: Birine kırıldığını bildirmektir. Ör: İnsan buraya kadar gelir de annesini ziyaret etmez mi? Hayıflanma: Kendi kendine kızma ve pişman olmadır. Ör: Ah karnım! O son sarmayı yemeyecektim. Kaygı : Bir durumun daha kötüye gideceğinden korkmakdır. Ör: Yeni nesil her geçen gün daha saygısız olacak galiba. Uyarma: Bir durumun kötüleşmemesi için ikaz etme. Ör: Sakın gitme oraya, köpekler var! Kinaye: Tersini söyleyerek alay etmek. Ör: Ayda bir çalışıyor, okul birincisi olacak bizimki! Karşıtlık: Zıt kavramların beraber söylenmesidir. Ör: Önceleri çok dar giyiyordu; şimdi ise çok bol Beğenme: Olumlu karşılamak, hoşuna gitmektir. Ör: İşte ev dediğin böyle olmalı. ANLATIMDA DERECELENDİRME Bir durumun zihinde daha iyi canlanması için aşamaları ile birlikte anlatılmasıdır. Ör: Sesler önce fısıltıya, sonra homurtuya, sonra bağrışmaya dönüştü. Ör: Hava gittikçe kararıyordu. GENEL VE ÖZEL ANLAMLI CÜMLELER Geniş kapsamlı olan cümleler genel anlamlı; dar kapsamlı olan cümleler özel anlamlıdır. Ör: Kitapları çok severim. Romanları çok severim. Polisiye romanları çok severim. Ahmet Ümit in polisiye romanlarını çok severim. Ahmet Ümit in son polisiye romanını çok severim. (Cümleler genelden özele doğru sıralanmıştır.) ANLAMCA ÇELİŞEN CÜMLELER Birbiri ile farklı veya karşıt şeyleri söyleyen cümlelerdir. Ör: Büyük yazarın en önemli özelliği yıllarca okunmasıdır. Büyük yazarın en büyük özelliği şimdi okunmasıdır. AKTARMA CÜMLELERİ Düz Anlatım: Sözü söyleyenin lafının hiç değiştirilmeden aktarıldığı cümlelerdir. Ör: Öğretmen Çabuk gel! dedi. Dolaylı Anlatım: Başkasına ait bir sözü kendi söyleyişimizle iletmektir. Ör: Öğretmen çabuk gelmeni söyledi. PARÇADA ANLATIM Paragraf sorularını çözerken önce paragrafı değil soruyu okumalıyız. Emin olduğumuz şıklara + işareti koyup diğerleri üzerinde daha fazla zaman harcamalıyız. Paragraf sorularını çözerken kendi görüşümüze değil paragrafın bize anlattığına dikkat etmeliyiz. Mesela bir paragrafta Hırsızlık iyidir diyorsa biz Hırsızlık kötüdür diyemeyiz. Paragraf sorularında zorlanmamak için çok sayıda paragraf sorusu çözmeliyiz. Sınava kadar kendimize bir hedef koyup, mesela her gün en az 5 paragraf sorusu çözmeliyiz. Mutlaka sorudaki değildir, olamaz, bu çıkarılamaz gibi olumsuz ifadelere dikkat etmeliyiz. ANLATIM BİÇİMLERİ Anlatım biçimleri 4 tanedir. 2 tanesi olay yazılarında (Öyküleme, betimleme) ; 2 tanesi düşünce yazılarında (Açıklama, tartışma) kullanır. Şifre : ABTÖ 1- AÇIKLAYICI ANLATIM Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir şeyler öğretmek amacı ile kullanılır. Açık ve anlaşılır bir dili vardır. Öznellikten kaçınılır, tanımlar yapılır ve örnekler verilir. 2 - TARTIŞMACI ANLATIM Yazar bir konuda kendi görüşünü savunurken bu anlatım biçimini kullanır. Zaman zaman iki düşünce karşılaştırılır ve biri kanıtlanmaya çalışılır. Amaç okuyucunun düşüncesini yazarın düşüncesi yönünde değiştirmektir. 3- ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM Olayların, oluş sırasına göre anlatıldığı yazılarda kullanılır. Olay olmazsa öyküleme de olmaz. Yani okuyucuya mutlaka bir hikaye anlatılır. 4- BETİMLEYİCİ ANLATIM Okuyucunun kafasında resim çiziyormuş gibi bir anlatım yapmadır. Öyle ki okuyucu anlatılanları hiç görmemiş olsa bile, zihninde ona dair görünüş özellikleri canlanır. a) Ruhsal Betimleme : Kişilerin iç dünyası ve ruh halleri anlatılır. Ör: İçli ve çok duygulu bir adamdı; konuşurken hem ağlar, hem ağlatırdı. b) Fiziksel Betimleme: Dış görünüş özellikleri anlatılır. Ör: Kırmızı duvarlı, sarı pencereli, üç katlı bir okuldu. Kocaman, kahverengi demirden bir kapısı vardı. Not: Genellikle açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimleri beraber; betimleyici ve öyküleyici anlatım biçimleri de beraber kullanılır. Açıklama ve tartışma, makale, deneme, Ansiklopedi, ders kitabı, araştırma vb. bilimsel eserlerde kullanılır. Öyküleme ve betimleme, roman, hikâye, masal, tiyatro vb. sanatsal yapıtlarda kullanılır. 3

4 DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Anlatım biçimi ile düşünceyi geliştirme yolları farklı kavramlardır. Düşünceyi geliştirme yolları anlatın biçimlerinin içinde kullanılır. Mesela, açıklayıcı anlatımda, tanımlama, karşılaştırma, sayısal verilerden yararlanma kullanılabilir. 1- TANIMLAMA Bir kavram yada varlığın ne olduğunun anlatılmasıdır. Tanım nedir sorusuna verilen cevaptır. 2- KARŞILAŞTIRMA En az iki farklı düşünce, durum ya da varlığın birbiri ile benzer veya zıt yönlerinin ortaya konarak aralarındaki farkın ortaya çıkarılmasıdır. Ali Mehmet ten daha çalışkandır. derken Ali ile Mehmet karşılaştırılmıştır. Ali sınıfın en çalışkanıdır. derken Ali tüm sınıf ile karşılaştırılmıştır. 3- ÖRNEKLENDİRME Anlatılan konu ile ilgili örneklerin verilmesidir. Konuyu daha anlaşılır yapmak veya kanıtlamak için kullanılır. 4- TANIK GÖSTERME Yazarın görüşüne destek bulmak için başka birinin, o konudaki bir sözünün alıntı yapılmasıdır. Örnekleme ile karıştırılmamalıdır. Tanık göstermede kavramlar ve varlıklar yerine birinin sözü verilir. 5- BENZETME Bir kavramın yada varlığın diğerine ait özellikle anlatılmasıdır. 4 öğesi vardır ama hepsi kullanılmayabilir. Aslan gibi güçlü adam Benzetilen Ben. Edatı Ben. Yönü Benzeyen 6- SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA Düşünceyi kanıtlamak için sayılardan, istatistiklerden, araştırma sonuçlarının verilerinden yararlanmaktır. 7- DUYULARDAN YARARLANMA Görme, tatma, duyma, dokunma ve koklama duyularının yazıda kullanılmasıdır. Yazar bu duyuları ile hissettiklerini anlatır. Bazen bir duyunun özelliği başka bir duyuya aktarılabilir. Ör: Birden bire acı bir çığlık duyduk. (Acı sözcüğü tatma ile ilgili bir duyu iken, bu cümlede duyma ile ilişkilendirilmiştir.) ANLATICILAR VE BAKIŞ AÇILARI ANLATICILAR 1- Birinci Kişili Anlatım: Olayın Ben in ağzından yapılmasıdır. Ör: Eve geldim, yemek yedim, sonra uyudum. 2- Üçüncü Kişili Anlatım: Olayın O nun ağzından yapılmasıdır. Ör: Eve geldi, yemek yedi, sonra uyudu. ANLATICI BAKIŞ AÇILARI 1- İlahi (Hakim Tanrısal) Bakış Açısı: Anlatıcının gizli olayları ve kişilerin iç dünyalarını dahi bildiği anlatımdır. 3. kişi tarafından anlatılır. 2- Kahraman Bakış Açısı: Anlatıcı metindeki kahramanlardan biridir. Olayı kendi gördükleri ve düşündükleri ile anlatır. 1. kişi tarafından anlatılır. 3- Gözlemci Bakış Açısı: Anlatıcı olayların içinde yer almaz, sanki bir köşeden izlediklerini bize anlatır. Kahramanların ruh hallerini bilmez, sadece gördüklerini anlatır. 3. kişi tarafından anlatılır. SÖZCÜK TÜRLERİ İSİM (AD) Evrende her şeyin bir adı vardır. İşte bu adlara isim denir. İsimler çeşitli bölümlerde incelenir. 1- Varlıklara Verilişlerine Göre: Özel İsim: Tek olan ve tam olarak bir benzeri bulunmayan isimlerdir. Ör: Çukurova, Yunus Emre, Türkçe, İslamiyet, Kızılay Cins İsim: Aynı türden varlıkların adıdır. Ör: Kitap, köpek, ev, hayal, nefes, şiir, yıldız Not: Bir sözcük kullanıldığı cümleye göre özel ya da cins isim olabilir. Ör: Uzaydan Dünya nın fotoğrafı çekildi (Özel) Seni dünyalar kadar seviyor. (Cins) 2- Varlıkların Sayısına Göre: Tekil İsim: Tek bir varlığı karşılar. Ör: Ağaç, asker, koyun Çoğul İsim: Birden çok varlığın adıdır. -ler,-lar eki ile yapılır. Ör: Ağaçlar, askerler, koyunlar Topluluk İsmi: -ler,-lar eki almamasına rağmen bir çokluk ifade eden isimlerdir. Ör: Orman, ordu, sürü 3- Varlıkların Oluşlarına Göre: Somut isim: Beş duyu organından en az biri ile algıladığımız isimlerdir. Ör: Kitap, taş, su, orman Soyut İsim: Beş duyu organından hiçbiri ile algılayamadığımız isimlerdir. Ör: Aşk, sevinç, korku, saygı, insanlık Not: Bir sözcük kullanıldığı cümleye göre somut ya da soyut isim olabilir. Ör: Duvarları maviye boyadım. (Somut) Aramızdaki düşmanlık duvarını yıkmalıyız. (Soyut) 4- Yapısına Göre İsimler: Basit isim: Hiç yapım eki almamış isimdir. Çekim eki alabilir. Ör: Gün, kelebek, hava, evim, yollar Türemiş İsim: Yapım eki almış isimdir. Çekim eki de alabilir. Ör: Yağmurluk, sözlük, sevinç, bilgiler, korkum Birleşik isim: En az iki sözcüğün birleşmesiyle yapılır. Ör: Uyurgezer, kahvaltı, ketenhelva, cumartesi İsimlerde Küçültme: İsimlere sevgi, şefkat, acıma gibi anlamları yüklemek için -cık,-cik,-cuk,-cağız,-ceğiz eklerinin eklenmesi ile yapılır. Ama kimi zaman bu ekler kalıplaştığı için küçültme anlamı taşımaz. Ör: kitapçık, odacık, yavrucak, çocukcağız (Küçültme var) Bademcik, oyuncak, gelincik, Mehmetçik (küçültme yok) İSİM TAMLAMASI İki ya da daha fazla isimden oluşmuş tamlamadır. İki öğeden birincisine tamlayan, ikincisine tamlanan denir. Tamlayan eki: -ın,-in-,-un,-ün,-nın,-nin,-nun,-nün Tamlanan eki: İyelik (sahiplik) ekidir. 4

5 İsim tamlamaları 4 e ayrılır. 1- Belirtili İsim Tamlaması: İkisi de ek alır. Ör: Evin kapısı, portakalın suyu, kalemin ucu Not: İsim soylu sözcükler dışındaki sözcüklerle tamlama yapılamaz. Ama zamirlerle yapılabilir (bizim evimiz) Ör: okulun açılması, onun döneceği (tamlama değil) 2- Belirtisiz İsim Tamlaması: Sadece biri ek alır. Ör: Ev kapısı, portakal suyu, kalem ucu 3- Takısız İsim Tamlaması: Hiçbiri ek almaz. Ör: ipek gömlek, bakır kap, mermer saray Not: Takısız isim tamlamasının da sıfat tamlamasın da eki yoktur. Takısız isim tamlaması bir şeyin neye benzediğini ya da neden yapıldığını (hammaddesini) söyler. Ör: kırmızı kalem (Sıfat t.) tahta kalem (İsim t.) 4- Zincirleme İsim Tamlaması: En az üç isimden oluşur. Ör: demir kapının kolu, bizim evin sahibi Not: Tamlamalarda -ın eki yerine -dan eki olabilir. Ör: çocukların birkaçı, çocuklardan birkaçı Not: Eğer isim tamlamasının tamlayanı bir zamirse kimi zaman bu zamir kullanılmaz, buna tamlayanı düşmüş isim tamlaması denir. Ör: Bizim evimiz çok güzel. Evimiz çok güzel. SIFAT (ÖNAD) Bize isimlerin özelliklerini anlatan sözcüklerdir. İsimden önce gelirler. 2 ye ayrılırlar. 1 Niteleme Sıfatları : Nasıl sorusu ile bulunur, ismin özelliğini anlatır. Ör: çizgili gömlek, yumuşak söz, sapsarı yapraklar 2- Belirtme Sıfatları: Kendi içinde 4 e ayrılırlar. İşaret Sıfatları: İsimlerin bulunduğu yeri gösterir. Ör: şu ev, buradaki çocuk, o adam Sayı sıfatları: İsimlerin sayısal özelliklerini anlatır. Ör: yedi öğrenci (Asıl sayı sıfatı) Yedinci öğrenci (Sıra sayı sıfatı) Yedişer kişi (Üleştirme sayı sıfatı) Yedide bir ihtimal (Kesir sayı sıfatı) Belgisiz Sıfat: Sayıca tam belli olmayan sıfatlardır. Ör: bazı evler, hiçbir resim, bütün çiçekler, her konu Soru Sıfatı: İsimlerin özelliklerini soran sıfatlardır Ör: nasıl ev, kaç kişi, hangi kitap Not: Sıfatların türleri kullanıldıkları cümleye göre değişebilir. Ör: Burada bir gün kalacak (Sayı sıfatı) Bir gün çok pişman olacaksın. (Belgisiz sıfat) Sıfat Tamlaması En az bir isim ve bir sıfattan oluşan söz gurubudur. Bir sıfat birden çok isimi etkileyebildiği gibi, birden çok sıfat tek ismi de etkileyebilir. Ör: Yeşil kalemi bana ver.( yeşil-sıfat, kalem-isim) Yeşil ve büyük kalemi bana ver.(yeşil, büyük-sıfat) Yeşil kalem ve defteri bana ver. (kalem, defter-isim) Adlaşmış Sıfat Kimi zaman sıfat tamlamasını oluşturan isim düşer geriye sadece sıfat kalır, bu sıfata adlaşmış sıfat denir. Ör: Yeni ayakkabılarını görünce eski ayakkabılarını attı. Yenilerini görünce eskilerini attı. Not: sıfat ve isim arasına noktalama işareti konmaz; ama bir isim birden çok sıfatla niteleniyor ya da belirtiliyorsa kullanılır. Ör: Taze elmalar çok güzel görünüyor, Yeşil, taze, büyük elmalar çok güzel görünüyor. Sıfatlarda Pekiştirme Sözcüğün ilk hecesi ve m,p,s,r harfleri ile yapılır. Ör: pembe-pespembe, temiz-tertemiz, uzun-upuzun Tekrar yolu ile yapılır. Ör: uzun uzun kavaklar, yeşil yeşil yapraklar Sıfatlarda Küçültme -ce, -cık, -ımsı, -ımtırak ekleri ile yapılır. Ör: iyice, azıcık, yeşilimsi, mavimtırak Sıfatlarda Derecelendirme pek, çok, daha, en gibi sözcüklerle yapılır. Ör: en çalışkan öğrenci Sıfatların Yapısı 1- Basit Sıfat: Yapım eki almamış, birleşmemiştir. Ör: iyi çocuk, az para, mor duvar 2- Türemiş Sıfat: Yapım eki almıştır. Ör: yaşlı adam, solgun çiçek, gönülsüz iş 3- Birleşik Sıfat: İkiye ayrılırlar. Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar: Birden fazla sözcüğün birleşmesi ile oluşur. Ör: Kahverengi göz, okuryazar adam, sıcakkanlı çocuk Kurallı Birleşik Sıfatlar: belli kurallara göre birleşen sıfatlardır. Sıfat tamlamasının sonuna -lı,-sız getirilerek, Ör: uzun boy - uzun boylu adam Sıfat tamlamasının ters çevrilmesi ve iyelik eki ile, Ör: küçük oda odası küçük ev -e eki almış isim ve bir sıfattan, Ör: cana yakın komşu, boğazına düşkün adam ZAMİR ( ADIL ) İsimlerin yerine kullanılan sözcüklerdir. Zamirler isimlerin aldığı ekleri alabilirler. Cümlede isimmiş gibi kullanılırlar. Ör: Ahmet kitabı masaya bırakmış. / O, bunu, buraya bırakmış. ( Ahmet=O, kitabı=bunu, masaya=buraya) 1-Şahıs (Kişi) Zamiri: Kişi isimlerinin yerine kullanılırlar. ben, sen, o, biz, siz, onlar 2- Dönüşlülük Zamiri: kendi sözcüğüdür. kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri 3- İşaret Zamiri: İsimlerin yerini işaret ederek tutarlar. bu,şu,o,bunlar,şunlar,onlar,burası, şurası,öteki 4- Belgisiz Zamir: İsimlerin yerini belirli belirsiz tutarlar. bazı, kimse, hepsi, herkes, bazıları 5

6 5- Soru Zamirleri: İsimlerin yerine soru yoluyla geçerler. Ne, nerede, hangisi, kaçı, kim Not: Aynı zamirler kullanıldıkları cümleye göre farklı türe dönüşebilirler. Ör: O, ders çalışmıyor. (Kişi Z.) O, demirden yapılmıştır. (İşaret Z.) Not: Dönüşlülük zamiri başka bir zamirle beraber kullanılabilir. Ör: Buraya ben kendim geldim. Not: şey sözcüğü zamir olarak kullanılabilmektedir. Ör: Bana iki yıl önce şey almıştı Neydi Ha! Kol saati almıştı. (şey=kol saati) Not: Zamirler, sıfatlar ile karıştırılmamalıdır. Ör: Bu çocuk daha akıllı. (sıfat) / Bu daha akıllı. (zamir) Kimi insan çok uyur. (sıfat) / kimi çok uyur. (zamir) Ek Halindeki Zamirler 1 İlgi Zamiri: ismin yerini tutan ki ekidir. Ör: Onunki daha güzel. (Onun kıyafeti) 2- İyelik Zamiri: isimlerin sonuna eklenip onların kime ait olduklarını belirten ekleridir. -m,-n,-i,-miz,-niz,-leri Ör: evim (benim evim) kitapları (onların kitapları) ZARF (BELİRTEÇ) İsimlerin önüne gelip onların özelliklerini bize söyleyen sözcüklere sıfat demiştik. Fiillerin önüne gelip onların niteliklerini anlatan sözcüklere ise zarf denir. Ör: güzel ev (sıfat) güzel konuş (zarf) Not: zarfların mutlaka fiilin önüne gelmesi gerekmez, araya başka sözcükler girebilir. Ör: Öğretmen yavaşça yerinden kalktı. 1. Durum (Hal) Zarfı Fiilin durumunu anlatır. nasıl sorusu ile bulunur. Ör: O hızlı koşardı. 2. Zaman Zarfı Fiilin zamanını anlatır, ne zaman sorusu ile bulunur. Ör: Tatilden dün dönmüşler. 3. Yer-Yön Zarfı Fiilin yöneldiği yeri anlatır, nereye sorusuna cevap verir ve ek almaz. Ör: Yukarı çık, ben de geliyorum. 4. Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfı Fiilin, sıfatın, zarfın, adlaşmış zarfın miktarını anlatır. ne kadar sorusuna cevap verir. Ör: Pastadan biraz alabilir miyim? (fiilin önünde) Çok güzel bir kitaptı. (sıfatın önünde) Çok hızlı koşuyor. (zarfın önünde) En yaşlı içeri girdi. (adlaşmış sıfatın önünde) 5. Soru Zarfı Cümlede zarfı bulmak için sorduğumuz sorular (nereye hariç) soru zarflarıdır. nasıl, ne zaman, ne kadar, neden, niçin, ne diye, neyle, kimle, ne Ör: Nasıl buldun burayı? EDAT (İLGEÇ) Tek başına anlamı olamayan diğer sözcüklerle anlam ilişkileri kuran sözcüklerdir. Gibi Ör: Bu onun gibi kısa değil. Kadar Ör: Eşek kadar adam olmuşsun. İçin Ör: Gezmek için dışarı çıktı. Mi Ör: Öğrenciler okula geldi mi? İle Ör: Sakarya ya tren ile gittik. Yalnız Ör: Aradığını yalnız İstanbul da bulursun. Göre Ör: At sahibine göre kişner. Sanki Ör: Sen sanki çok biliyorsun. Üzere Ör: Kitap almak üzere kütüphaneye gittim. Karşı Ör: Sabaha karşı ayrıldılar. Örnekler Her şeye rağmen iyiyiz. Sadece seninle konuşurum. Burada ancak iki saat kaldık. Üsküdar dan beri yürüyoruz. Akşama doğru dışarı çıktık. Benden başka herkes biliyor. Çalışmadığından dolayı sınıfta kaldı. Sevinsin diye geldik. BAĞLAÇ Tek başlarına anlamları olmayan, sözcükleri, sözcük gruplarını, cümleleri birbirine bağlayan cümlelerdir. Cümlede virgül, noktalı virgül gibi bağlamaya yarayan noktalama işaretleri gibi kullanılırlar. De Ör: Düşünse de bulamaz. İle, ve Ör: Leyla ile Mecnun u bilir misin? Ev ve araba almış. Ki Ör: Bana söylemiyorsun ki bileyim. Çünkü Ör: Çalışmam gerek çünkü para biriktirmeliyim. Meğer Ör: Biliyor sanıyordum; meğer onun da haberi yokmuş. Ama Ör: Baktım ama kimseyi göremedim. Fakat Ör: Okula gel; fakat uslu dur. Yalnız Ör: Şiir yazıyor; fakat okumuyor. Ya ya Ör: Ya sev, ya terk et! Ne ne Ör: ne yemek yedim ne su içtim. Hem hem Ör: Hem suçlu hem güçlü! Örnekler İster sev, ister öldür! Korkmuş, hatta kaçmış. Televizyonu kapat, yoksa kızarım. Ha geldi ha gelecek Geldi ya da gelmek üzere. Gelmedi öyleyse hastadır. Mademki sen yoksun, ben de gelmiyorum. 6

7 Not: Kimi sözcükler hem bağlaç hem de edat olarak kullanılabilir. Önemli olan bağlacın bağladığını; edatın ise ilgi kurduğunu unutmamaktır. Ör: Bu soruyu yalnız sen çözersin. (edat) Yemeğini ye yalnız üstüne dökme. (bağlaç) Okula araba ile geliyor. (edat) Ahmet ile Mehmet kardeştirler. (bağlaç) ÜNLEM Cümlede acıma, korku, üzülme, sevinme, şaşırma, beğenme, kızma, öfkelenme, yalvarma gibi duygularla birden söylenen sözlerdir. Gerçek Ünlemler: a! ah! vah! of! Yansıma Ünlemler: çat! güm! pat! hor hor! Öbekleşmiş Ünlemler: Hadi oradan! Aman Yarabbi! Not: Bunların dışında vurgu ve tonlama yoluyla düğer sözcükler de ünlem anlamı kazanabilir. Ör: Çabuk dışarı çık! İleri gidin! Not: Ünlem işareti ünlem sözcüğünün arkasına da cümlenin sonuna da konabilir. Ör: Hey! Buraya gelin. Hey, buraya gelin! FİİL (EYLEM) Hareketleri, oluşları ya da durumları karşılayan sözcükleridir. -mek, -mak eklerini alabilirler. 3 e ayrılırlar: İş (kılış) Fiil: yapılan hareket bir varlığa yönelmiştir. neyi, kimi sorularını cevaplar. Ör: sallamak, itmek, ezmek, onarmak, temizlemek Durum Fiil: bu fiillerde hareket vardır; fakat hareketten etkilenen bir varlık yoktur. Yani yapılan iş sadece işi yapan ile alakalıdır. neyi, kimi sorularına cevap vermez. Ör: yatmak, durmak, bakmak, susmak, kalmak Oluş Fiil: bu fiillerde bir hareket yoktur. İş bizim isteğimiz dışında gerçekleşir yani kendiliğinden olur. Ör: sararmak, büyümek, kaşınmak, zayıflamak, doymak Çekimli Fiil Kip ve kişi bildirecek şeklinde yapılandırılmış fiillerdir. Bir çekimli fiilde kip eki mutlaka bulunur ama kişi eki bulunmayabilir; çünkü bazı kişilerin ekleri yoktur. KİP EKLERİ Haber (bildirme-zaman) kipleri ve dilek kipleri olarak ikiye ayrılır. Haber Kipleri 1- Bilinen Geçmiş Zaman -di : geldin 2- Öğrenilen (duyulan) Geçmiş Zaman -miş : gelmişsin 3- Şimdiki Zaman -(i)yor : geliyorsun 4- Gelecek zaman -(e)cek : geleceksin 5- Geniş Zaman -er : gelirsin Not: Şimdiki zamanı -mekte, makta eki de ifade eder. Dilek Kipleri 1- Gereklilik Kipi -meli : gelmelisin 2- Şart Kipi -se : gelsem 3- İstek Kipi -e : gelesin 4- Emir Kipi eki yoktur : gel KİŞİ EKLERİ İşi yapanı gösteren eklerdir. Türkçede 6 kişi vardır; 3 ü tekil, 3 ü çoğul kişidir: 1.Tekil Kişi: Ben geliyorum geldim 2.Tekil Kişi: Sen geliyorsun geldin 3.Tekil Kişi: O geliyor geldi 1.Çoğul Kişi: Biz geliyoruz geldik 2.Çoğul Kişi: Siz geliyorsunuz geldiniz 3.Çoğul Kişi: Onlar geliyorlar geldiler Fiillerde Olumsuzluk: -me, - ma eki ile yapılır. Geniş zamanın olumsuzu -mez, -maz eki ile yapılır. Ör: gelmişsin - gelmemişsin bırakacak - bırakmayacak sormalıyım - sormamalıyım bilirsin - bilmezsin Fiillerde Soru: -mı, -mi eki ile yapılır. Bu ek ayrı yazılır, daha sonra gelen bir ek varsa bu eke birleşik yazılır. Ör: geldin mi? gelmeli miyim? FİİLDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI Her kip ekinin kendine ait bir anlamı vardır. Bir fiil kipinin kendi anlamında değil başka bir kipin anlamında kullanılmasına almam kayması denir. Mesela şimdi yapılan bir iş için şimdiki zaman eki (-yor); gelecekte yapılacak bir iş için gelecek zaman eki (-ecek) kullanılır. Oysa aşağıdaki cümlede şimdiki zaman eki, gelecek zaman ekinin anlamında kullanılmıştır. Ör: Yarın size geliyorum. (geleceğim) Daha üç yaşındayken babasını kaybediyor. (kaybetti) Şöyle buyurun efendim. (buyurasınız) Burayı hemen terk edeceksin. (terk et) Her yıl bize geliyor. (gelir) FİİLDE YAPI 1- Basit Fiil: Hiç yapım eki almamış fiildir, çekim eki alabilir. Ör: gel, geliyorum 2- Türemiş Fiil: Bir isim ya da fiil kökünün aldığı yapım eki ile yeni bir fiil haline gelmesidir. Ör: Göz-le (isim kökü fiile dönüşmüştür) Ye-dir (fiil kökü yapım eki alarak yeni bir fiile dönüşmüştür) 3- Birleşik Fiil: a)yardımcı Fiil İle Yapılan Birleşik Fiiller: İsim soylu bir sözcükten sonra et, ol, kıl, eyle, buyur gibi sözcüklerin gelmesi ile yapılır. Ör: arz etmek, yardım etmek, namaz kılmak, mutlu kılmak b) Kurallı Birleşik Fiiller: Bir fiile özel 4 ekten birinin getirilmesi ile yapılırlar. Bunlar; * Yeterlilik: (-ebilmek): gelebildik. Not: bu fiilin olumsuz şeklinde yardımcı fiil ortadan kalkar. (gelebildik gelemedik) * Tezlik: (-ivermek): bakıverdin. * Süreklilik: (-ekalmak, -edurmak, -egelmek): Ör: bakakaldı, düşünedursun, süregeliyor. * Yaklaşma: (-e yazmak): öleyazdık 7

8 c) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller: Bir isim ve bir fiilin anlamca kaynaşması ile oluşurlar. Sözcüklerden biri ya da ikisi anlamını yitirir. Bunlar genellikle deyimdirler. Ör: ağzını aramak, laf atmak, hapı yutmak, başvurmak EKFİİL (EKEYLEM) Bazı ekler isimleri yüklem yapar, onları fiilmiş gibi kullandırır veya tek zamanlı fiilleri iki zamanlı yapar. Bu eklere ekfiil denir. Ekfiilin iki görevi vardır: 1- İsimleri Yüklem Yapmak: (-idi ) (-imiş) (-ise) (-dir) güzelidim güzelidin güzeldi güzelimişim güzelimişsin güzelimiş güzelidik güzelidiniz güzelleridi güzelimişiz güzelimişsiniz güzelimişler Güzelisem güzelisek Güzelisen güzeliseniz Güzelise güzeliseler Güzelimdir güzelizdir Güzelsindir güzelsinizdir Güzeldir güzeldirler Not: Bu ekfiiller ses değişikliğine uğrarlar. Yeni halleri ile söylenir ve yazılırlar. Ör: güzelidin- güzeldin güzeliseniz- güzelseniz Not: -dir eki genellikle düşer. Ör: güzelsindir- güzelsin güzelizdir- güzeliz Ekfiilin Olumsuzu Ekfiil değil sözcüğü ile olumsuz yapılır. Ör: hastaydım- hasta değildim yeşilse- yeşil değilse Not: var sözcüğünün olumsuzu yok sözcüğü ile yapılır. Ör: Bugün çok işim vardı. Bugün çok işin yoktu. Ekfiilin Sorusu Tıpkı fiiller gibi mi eki ile yapılır. Ör: çalışkandın- çalışkan mıydın? 2- Birleşik Zamanlı Fiil Yapmak: -idi, -imiş ve ise ekleri kullanılarak tek zamanlı fiiller iki zamanlı yapılabilir. a) Hikaye Birleşik Zaman: (-idi) Ör: biliyorduk (şimdiki zamanın hikayesi) çözmeliydik (gereklilik kipinin hikayesi) gitmiştik (geçmiş zamanın hikayesi) alacaktık (gelecek zamanın hikayesi) b) Rivayet Birleşik Zaman: (-imiş) Ör: geliyormuşum (şimdiki zamanın rivayeti) gitmeliymişiz (gereklilik kipinin rivayeti) sorarlarmış (geniş zamanın rivayeti) çözmüş müymüş (geçmiş zamanın rivayeti) c) Şart Birleşik Zaman: (-ise) Ör: geliyorsanız (şimdiki zamanın şartı) gelmişseniz (geçmiş zamanın şartı) gelmeliyseler (gereklilik kipinin şartı) Not: ek fiil zamir ve fiilimsilere gelerek onları da yüklem yapar. (sendin, okumaktı) Not: ek fiil alan cümleler isim cümlesidir. FİİLİMSİLER Fiilden türeyen ve cümlede isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılan sözcüklerdir. 3 e ayrılır. 1- İSİM-FİİL ( -ma, -ış, -mak) Ör: Yazı yazma bana hep zor geldi. Yemek hazırlayışını çok beğendim. Üç saat yol yürümek beni bitirdi. Ör: 2- SIFAT-FİİL (Ortaç) (-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş, -dığı) Kışın açan çiçek beni duygulandırdı. Kırılası eller neler yaptılar? Bu kesmez bıçak beni bıktırdı. Burada akar çeşme yok. Tanıdık bir adam var mı? Kırılacak odun var mı? Çok bilmiş bir çocuksun sen. Anlamadığım konu kalmadı. 3- ZARF-FİİL ( Ulaç / Bağ-fiil ) (-ınca, -dıkça, -meden, -ıp, -ken, -a -a, -r mez, -arak, -eli, - maksızın, -esiye) Ör: Kapıyı açınca onu gördüm. Soruları çözdükçe daha iyi anlıyorum Bize haber vermeden gitti. Bu kağıdı imzalatıp gelin. Televizyon seyrederken uyudu. Bunları anlata anlata bitiremiyordu. Sınıfa girer girmez yazılı yaptı. Sadece kitap okuyarak yaşıyor. Köyden ayrılalı on yıl oldu. Ders çalışmaksızın sınav kazanılmaz. Adam ölesiye çalışıyordu. Not: Kimi fiilimsi ekleri Türkçenin başka ekleri ile karışabilir. Ayrıca kimi kelimelerin kendi kök veya gövdelerindeki ekler fiilimsi ekleri gibi görünebilir. Bunu ayırabilmek için öncelikle fiilimsi eklerinin fiillere geldiğini unutmamak gerekir. Ayrıca bu sözlerin fiilimsi olduklarında; isim, sıfat, zarf görevinde kullanıldıkları bilinmelidir. Ör: Kırılmaz camdan bir bardağı var. ( Fiilimsi) Bu bardak asla kırılmaz. ( Geniş Zaman Eki) Görür göz gerek insana. (Fiilimsi) Herkes yakında bunları görür. ( Geniş Zam. Eki) Bilinmedik fıkralar anlattı durdu. (Fiilimsi) Biz kimse tarafından bilinmedik (Geç. Zam. Eki) Konuşan adam bize bakıyordu. (Fiilimsi) Yine soğan aldık. ( sözcüğün kökünün parçası) 8

9 Not: Bazı sözcükler ilk önceleri fiilimsi eki almakla beraber, zamanla kalıplaşıp bir kavramın adı olduğu için artık fiilimsi sayılmazlar. Ör: Ekmek, kazma, yağış, yemek, dolma, sarma, saçma Not: Eğer sıfat fiilin nitelediği isim cümlede kullanılmazsa bu sıfat fiil adlaşır, buna adlaşmış sıfat fiil denir. Ör: Söylenen sözler beni çok kırdı. Sıfat-fiil isim Söylenenler beni çok kırdı. Adlaşmış sıfat-fiil SÖZCÜKTE YAPI 1 - KÖK Sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır. Fakat bulduğumuz bu anlamlı en küçük parçanın, sözcüğün tamamı ile anlamsal olarak bir ilişkisi olması gerekir. Ör: gül gel bak-ış kitap-lık göz-lük-çü Kelebek sözcüğünün kökü kel değildir. Çünkü kelebek ile kel arasında bir ilişki yoktur. Aynı şekilde balıkçı sözcüğünün kökü bal değil; balık tır. Kök Çeşitleri: 1- İsim Kökü: -mek,-mak eki almaz. Ör: masa kalem bilgisayar 2- Fiil Kökü: -mek,-mak eki alır. Ör: gel düşün anlaş 3-Ortak Kök: Hem isim hem fiil olarak kullanılabilen ve aralarında anlam yakınlığı olan köklerdir. Ör: Boya (Boya maddesi ve boyamak eylemi) Savaş (Savaş kavramı ve savaşmak eylemi) 4-Sesteş Kök: Yazılışları aynı fakat aralarında anlamsal yakınlık bulunmayan köklerdir. Bunlar ortak kök olarak kabul edilmez. Ör: Gül (Çiçek ve gülmek eylemi) Diz (Bacağın bir bölümü ve dizmek eylemi) 2 - EK Sözcüklerin sonuna eklenerek yeni kelime türeten ya da anlam ilişkisi kuran parçacıklardır. Yapım ve çekim ekleri olarak ikiye ayrılır. YAPIM EKLERİ Eklendiği sözcüğün anlamını değiştiren, kafamızda yeni bir resim oluşturan eklerdir. Ör: simit simitçi bu sözcükteki çi eki bir yapım ekidir. A) İsimden İsim Yapan Yapım Eki Sözcüğün önceki hali de, sonraki hali de isimdir. -lık: yazlık tuzluk -sız: yolsuz işsiz -ce: Türkçe kolayca -ci: demirci şakacı -lı: akıllı kirli -deş: özdeş çağdaş -cil: evcil bencil B) İsimden Fiil Yapan Yapım Eki Sözcüğün önceki hali isim, sonraki hali fiildir. -el: düzel daral -ar: sarar morar -len: evlen süslen --leş: iyileş beyazlaş -imse: benimse küçümse -a: yaşa C) Fiilden Fiil Yapan Yapım Eki Sözcüğün önceki hali de, sonraki hali de fiildir. -il: veril dikil -in: görün giyin -uş: buluş tartış -it: yürüt taşıt -ir: geçir yatır -dir: yaptır bindir B) Fiilden İsim Yapan Yapım Eki Sözcüğün önceki hali fiil, sonraki hali isimdir. -ge: dalga süpürge -gen: atılgan ısırgan -geç: süzgeç utangaç -gi: silgi bilgi -gin: yaygın keskin -giç: bilgiç dalgıç -im: ekim geçim -ucu: tutucu yapıcı -it: geçit umut Not: Fiilimsi (Eylemsi) isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil ekleri fiilden isim türetme ekleri olarak kabul edilir. Not: Fiil ve eylem sözcüğü; isim ve ad sözcüğü eş anlamlıdır. Yapım ekleri türleri söylenirken zaman zaman eylem ve ad sözcükleri kullanılır. ÇEKİM EKLERİ Sözcüklerin kök ya da gövdelerine eklenip, onların anlamını değiştirmeyen ama sözcükler arasında anlam ilişkileri kuran eklerdir. Hal Ekleri İyelik Ekleri Tamlayan Ekleri Çoğul Eki Soru Eki Olumsuzluk Eki Kip ve Kişi Ekleri 1- Hal Ekleri 1- Yalın Hal: isimlerin hiçbir hal eki almamış halidir. Ör: Ev İp Taş 2- Belirtme Hali (-i): işten etkilenen varlığı bildirir. Ör: Evi İpi Taşı 3- Yönelme Hali (-e): işin neye, kime, nereye yöneldiğini belirtir. Ör: Eve İpe Taşa 4- Bulunma Hali (-de): Bir yerde olma anlamı taşır Ör: Evde Çöpte Taşta 9

10 5- Ayrılma Hali (-den): isimlerin hiçbir hal eki almamış halidir. Ör: Evden Çöpten Taştan Not: Bu ekler her zaman hal ekleri olarak kullanılmazlar. Ör: Beni sevdiğinden geldi. Aydan bize geldi. 2- İYELİK EKLERİ Bir varlığın kime ait olduğunu gösteren eklerdir. İye, sahip demektir. 1.Tekil Kişi(Ben): -m Evim 2.Tekil Kişi (Sen): -n Evin 3.Tekil Kişi (O): -ı Evi 1.Çoğul Kişi (Biz): -mız 2.Çoğul Kişi (Siz) -nız 3.Çoğul Kişi (Onlar) -ları Evimiz Eviniz Evleri 3 TAMLAYAN EKİ İsim tamlamalarında kullanılır. ın (-in,-un,-ün) Ör: Evin Önü 4 ÇOĞUL EKİ Sayısal çokluk bildiren eklerdir. (-ler,-lar) 5- SORU EKİ İsimlere soru anlamı katar. ( mi, mı, mu, mü) Soru eki her zaman ayrı yazılır, soru ekinden sonra gelen ek soru ekine bitişik yazılır. Ör: Geldin mi? Bakıyorlar mıymış? 6- OLUMSUZLUK EKİ Bir işin yapılmadığını bildirir. (-me,-ma) Ör: gelmedim 7- KİP VE KİŞİ EKLERİ Kip ekleri, zaman ve dilek ekleri demektir. Kişi eki ise işi yapanı gösteren ektir. Ör: geliyorum yor=kip eki um=kişi eki Kişi ekleri ise yapılan işi, kimin yaptığını gösteren eklerdir. Not: Gövde ve türemiş sözcük aynı kavramdır. İkisi de yapım eki almış sözcük demektir. BASİT SÖZCÜK Yapım eki almış sözcüklerdir. Çekim eki alabilirler. Ör: kitap (hiç ek almamıştır, basittir) kitaplar (sadece çekim eki almıştır, basittir) Not: Her kök basit sözcüktür ama her basit sözcük kök olmayabilir. Çünkü basit sözcükler çekim eki ala birken, kök olan sözcükler hiçbir ek alamazlar. BİRLEŞİK SÖZCÜK İki farklı sözcüğün birleşerek kendi anlamlarından az çok uzaklaşıp, farklı bir anlam oluşturacak şekilde kalıplaşması ile oluşurlar. Farklı şekillerde yapılırlar: İsim Tamlaması Yolu İle: kuşpalazı, balayı, aslanağzı Sıfat Tamlaması Yolu İle: açıkgöz, sivrisinek, karatavuk İyelik Eki İle: bağrı yanık, başıboş, sütü bozuk İki Fiil İle: çekyat, gelgit, biçerdöver, uyurgezer Bir İsim Bir Fiil İle: mirasyedi, ateşkes, imambayıldı Bir İsim Ve Bir Fiilimsi İle: günebakan, oyunbozan, çöpçatan CÜMLENİN ÖĞELERİ Bir duygu ya da düşünceyi tam olarak anlatan sözcük ya da sözcük gruplarına cümle denir. Cümlede özne ve yüklem temel öğeler; nesne, zarf tümleci ve dolaylı tümleç yardımcı öğelerdir. Bir cümleyi öğelerine ayırırken öncelikle yüklem bulunur, daha sonra yükleme sorular sorularak diğer öğelere ulaşılır. Yüklemden hemen sonra özne bulunmalıdır. Tamlamalar, deyimler, ikilemeler, yardımcı fiil ile yapılmış birleşik fiiller gibi öbekler ayrılamaz, tek öğe olarak kabul edilirler. Devrik cümleler kurallı hale getirilerek; soru cümleleri cevap cümleleri haline getirilerek öğeler daha açık bir şekilde görülürler. Bağlaçlar, ünlem ve hitaplar bir kelime grubunun içinde yer almıyorsa cümlenin öğesi sayılmaz. YÜKLEM Cümlede yargı bildiren çelimli öğeye denir. Bir cümle sadece yüklemden oluşabilir. Yüklemsiz cümle olmaz. Ör: Geliyorum. Yarın okula geliyorum. Olayı duyunca küplere bindi. Avludaki demir, meğer sokak kapısının anahtarıymış. Sonbaharın kışa döndüğü, esintili, az güneşli bir gündü. ÖZNE Cümlede işi yapandır. kim ve ne soruları ile bulunur. Ör: Öğretmen soruyu bana sordu. (kim sordu?) Özne Yüklem Bahçede çiçekler açmıştı. (açan ne?) Özne Yüklem Gizli Özne: Bazen cümlede özne açıkça olmaz, biz yüklemdeki kişi ekinden işi yapanı biliriz. Bu özneye gizli özne denir. Ör: Bu kitabı ona verdim. (Kim verdi? Ben verdim) Yüklem (Ben: Gizli Özne) Not: edilgen çatılı cümlelerin öznesi yoktur. Ör: Cam kırıldı. (kıran kim? belli değil) Yüklem Sözde Özne: Edilgen çatılı cümlelerde özneymiş gibi görülen ama aslında belirtisiz nesne olan sözcüklere sözde özne denir. Ör: Ferit dün orada görülmüş. Sözde Özne Yüklem Örtülü Özne: Edilgen çatılı cümlelerde özne olmaz fakat tarafından, etkisiyle, -ce gibi sözcük ve ekler ile cümlede özne de verilebilir. Bu yolla cümleye eklenmiş öznelere örtülü özne denir. Ör: Kütüphane öğrenciler tarafından temizlendi. Örtülü Özne Ödevler öğretmence verildi. Örtülü Özne Yüklem Yüklem 10

11 NESNE (Düz Tümleç) Bir cümlede işten etkilenen varlık, kişi ya da kavramdır. 1- Belirtili Nesne: İsmin -i halindedir. neyi, kimi soruları sorularak bulunur. Ör: Ben arabayı yıkadım. Özne Bli. Nesne Yüklem 2- Belirtisiz Nesne: İsmin yalın halindedir. ne, kim soruları sorularak bulunur. Ör: Ben araba yıkadım. Özne Bsiz. Nesne Yüklem Not: Sorulan soruları aynı olduğu için özne ve nesne çoğu zaman karıştırılır. Unutmamak gerekir ki, özne işi yapandır, nesne işten etkilenendir. Aşağıda aynı sözcükler farklı cümlelerde özne ve nesne olarak kullanılmıştır. Ör: Teyzesi kazak ördü. Özne Ben teyzesini yolda gördüm. Bli. Nesne Araba saatte 180 km hız yapıyor. Özne Komşumuz yeni bir araba aldı. Bsiz. Nesne DOLAYLI TÜMLEÇ (Yer Tamlayıcısı) Yüklemin bulunduğu, yöneldiği ve çıktığı yeri gösterir. İsmin -e, -de,-den hal eklerini alan sözcükler dolaylı tümleç olurlar. kime, kimde, kimden, neye, nede, neyden, nereye, nerede, nereden gibi sorularla bulunur. Ör: Elindeki kitap ve defterleri Bli. Nesne bana Dol. Tüm. verdi. Yüklem Evden elma ve kiraz getirdiler. Dol. Tüm. Bsiz. Nesne Yüklem Pazardan iki kilo erik almış babam. Dol. Tüm. Bsiz. Nesne Yüklem Özne Not: Her -e,-de,-den eki alan sözcük dolaylı tümleç değildir. Dolaylı tümleç olmak için bir yer-mekan kavramına ihtiyaç vardır. Bu sözcükler zaman ve neden anlamı gibi anlamla r taşırlarsa zarf tümleci olurlar. Ör: İşte bu evlerin hepsi kağıttan yapılmış Zarf Tümleci Sizinle yaza görüşürüz. Zarf Tümleci Seninle gelmeyi yürekten istiyorum. Zarf Tümleci ZARF TÜMLECİ Yüklemi zaman, durum, miktar, yön, koşul gibi yönlerden tamamlayan sözcüklerdir. Ne zaman, nasıl, ne kadar, nereye doğru, nere, niçin, hangi şartla, neden, ne ile, kim ile gibi sorular zarf tümlecini buldurur. Ör: Hava kararmadan köye inmeliyiz. Zarf Tümleci Dol. Tüm. Yüklem Aldığı notlar şaşılacak kadar iyiydi. Özne Zarf Tümleci Yüklem Zamanımız kalırsa bir örnek daha çözeriz. Zarf Tümleci Bsiz. Nesne Yüklem Not: Yön bildiren aşağı, yukarı, ileri, geri gibi sözcükler ismin -e,-de,-den hal eklerini alırlarsa dolaylı tümleç olurlar, almazlarsa zarf tümleci olurlar. Ör: Yukarıya yeni bir anten takmışlar. (Dolaylı Tümleç) Yukarı yeni bir anten takmışlar (Zarf Tümleci) ARASÖZ Cümleyi söylerken araya sıkıştırılan, bazen bir öğenin açıklayıcısı, bazen cümle dışı unsur olan söz ya da söz gruplarına arasöz denir. Ör: Seni hiçbir zaman, emin ol, unutmayacağım. (ara söz) Yürüyorum ama yoruldum. (bağlaç) Anne, bana yemek yapar mısın? (hitap-seslenme) Eyvah! Yine geliyorlar (ünlem) Not: Yukarıdaki arasözler cümlenin bir öğesi sayılmaz; ancak bir öğenin açıklayıcısı olan arasözler açıkladığı öğeden sayılırlar. Ör: Eve, yıllarımızın geçtiği o yere, gittim. Dol. Tüm Dol. Tüm. Yüklem CÜMLE VURGUSU Cümlede asıl anlatılmak istenen öğe vurgulanır. Vurgulanan öğe yüklemden hemen önce gelir. Ör: O beni hep burada bekler. (Dol. tümleç vurgulanmıştır.) O burada hep beni bekler. (Bli. nesne vurgulanmıştır.) Not: Kelime vurgusu ise genellikle son hecededir. Ör: güçlü, Aydın FİİLEDE ÇATI Bir çekimli fiilin özneye ve nesneye göre aldığı duruma çatı denir. Çatı iki ana bölüme ayrılır. NESNESİNE GÖRE ÇATI (NESNE-YÜKLEM İLİŞKİSİ) 1 - Geçişli Çatı: Nesne alabilirler. Neyi, kimi sorularına cevap verebilirler. Önlerine onu sözcüğü getirilebilir. Ör: Etrafı görebilmek için ışığı yaktı. Bahçedeki kurumuş ağaçları kestiler. Not: Bir fiil neyi, kimi sorularına cevap verebiliyorsa; fakat bu soruların cevabı cümlede yoksa, yine de geçişlidir. Ör: Ben aldım. (neyi aldım? -kalemi, taşı, parayı.) 2 - Geçişsiz Çatı: Nesne alamazlar. Neyi, kimi sorularına cevap veremezler. Önlerine onu sözcüğü getirilemez. Ör: Bahçede saatlerdir dolaşıyordu. Bu sabah komşunun köpeği çok havladı. Not: Kimi sözcükler bulunduğu cümleye göre geçişli ya da geçişsiz olabilir. Ör: O kadar yolu yayan mı gittin? (geçişli) Okula hep bu yoldan gittin. (geçişsiz) 3 - Oldurgan Çatı: Geçişsiz bir fiile -dır, -r, -t ekleri getirilerek geçişli hale getirilmesi ile yapılır. Ör: düşmek-düşürmek ağlamak-ağlatmak gülmekgüldürmek 4 - Ettirgen Çatı: Zaten geçişli bir fiile -dır, -r, -t ekleri getirilerek bir daha geçişli hale getirilmesi ile yapılır. Ör: temizlemek-temizletmek yakmak-yaktırmak duymakduyurmak ÖZNESİNE GÖRE ÇATI (ÖZNE-YÜKLEM İLİŞKİSİ) 1 - Etken Çatı: Öznesi belli olan cümleler etken çatılı cümlelerdir. Ör: Çocuklar evcilik oynuyorlar. (özne: çocuklar) Mehmet bu akşam geldi. (özne: Mehmet) Not: Gizli öznesi olan cümleler de etken çatılıdır. Ör: Yağmurlu günlerde uyurdum. (gizli özne: ben) 11

12 2 - Edilgen Çatı: Öznesi belli olmayan cümleler edilgen çatılı cümlelerdir. -l,-n ekleri ile yapılır. Ör: Masa temizlendi. (kimin temizlediği belli değil) Cam kırılmış. (kimin kırdığı belli değil) Not: Bir cümlede sözde özne varsa, o cümlenin çatısı yine de edilgendir. Ör: Masalar bir güzel temizlenmişler. (Sözde özne: masalar) Resim, hoca tarafından beğenildi. (örtülü özne: hoca) Not: Edilgen fiiller her zaman geçişsizdir. 3 - Dönüşlü Çatı: özne yaptığı işi kendi üzerinde yapıyorsa cümle dönüşlü çatıdır. -l,-n ekleri ile yapılır. Ör: Tarağı eline alıp bir güzel tarandı. Hasan bu olaydan çok sıkıldı. Not: -l,-n ekleri hem edilgen çatıda hem de dönüşlü çatıda vardır, bunlar karıştırılmamalıdır. Ör: Adam yatmadan önce yıkandı. (dönüşlü çatı) Evin bütün halıları yıkandı. (edilgen çatı) 4 - İşteş Çatı: En az iki özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapılan fiillerin çatısıdır. Mutlakla -ş eki almalıdır. Ör: Yolda karşılaşınca selamlaşırlardı. (karşılıklı) Kuzular otların arasında meleşiyorlar. (birlikte) Not: her -ş eki alan fiil işteş değildir. Ör: Adam genç yaşta dünyayı dolaştı. (işteş değil) Not: Bazı sözcükler kelimelerinin köklerindeki -ş eki dolayısıyla yapıca değil, anlamca işteştir. (barış-, savaş-, güreş-, üleş-) Not: İsim cümlelerinde çatı aranmaz. CÜMLE ÇEŞİTLERİ Dört ana bölüme ayrılır: 1- Yüklemin Türüne Göre (İsim-Fiil) 2- Yüklemin Yerine Göre (Kurallı-Devrik) 3- Anlamına Göre (Olumlu-Olumsuz-Soru ) 4- Yapısına Göre (Basit- Birleşik) 1- YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER Eğer cümlenin yüklemi fiil ise o cümle fiil cümlesidir; cümlenin yüklemi isim soylu ise o cümle isim cümlesidir. Fiil soylu sözcükler -mek,-mak eki alır. Ör: Burası Afşin in en güzel köyüdür. (İsim Cümlesi) Sabahtan beri peşinde koşuyor. (Fiil Cümlesi) 2- YÜKLEMİNİN YERİNE GÖRE CÜMLELER Eğer yüklem olan sözcük, cümlenin sonunda ise o cümle kurallı cümledir ; yüklem olan sözcük cümlenin sonunda değilse o cümle devrik cümledir. Ör: Her gün buraya geliyor. (Kurallı Cümle) Buraya geliyor her gün. (Devrik Cümle) 3- ANLAMINA GÖRE CÜMLELER A) Olumlu Cümle: Bir şeyin olduğunu, bir işin yapıldığını anlatan cümlelerdir. Ör: Köyden eve kadar koştu. B) Olumsuz Cümle: Bir şeyin olmadığını, bir işin yapılmadığını anlatan cümlelerdir. Ör: Köyden eve kadar koşmadı. Not: Olumlu ve olumsuz olma durumu, bir işin iyi ya da kötü olması ile ilgili değildir. Ör: Hırsızlık yaptım. (olumlu) Hırsızlık yapmadım. (olumsuz) Not: Kimi cümleler biçim olarak olumlu, anlamca olumsuz olabilir. Kimileri ise biçim olarak olumsuz, anlamca olumlu olur. Ör: Ne yemek yedim, ne su içtim. yemedim-içmedim (biçim olarak olumsuz, anlamca olumlu) Seni sevmiyor değilim. seviyorum (biçimce olumsuz, anlamca olumlu) Not: Fiillerde olumsuzluk -me,-ma eki ile; isimlerde ise değil sözcüğü ile yapılır. Ör: Yürüdüm (olumlu) yürümedim (olumsuz) hasta (olumlu) hasta değil (olumsuz) Not: Kimi kaynaklarda olumlu ve olumsuz cümleye Haber Cümlesi denir. Not: yüklemi olmayan, yüklemi okuyucunun hayal gücüne bırakılan cümlelere Eksiltili Cümleler denir. Ör: Eve gelince kapıya yönelip C) Soru Cümlesi: Soru yolu ile bilgi almayı amaçlayan cümlelerdir. Sonuna soru işareti (?) konur. Kimi soru cümleleri gerçekten soru sorarken, kimileri de onaylatmak amacı taşırlar. Her iki durumda da soru işareti kullanılır. Ör: Akşam yemekte ne yedin? ( Gerçek soru) İnsan kardeşini sevmez olur mu? (Onaylatma Anlamı) Not: Bazı cümlelerde soru eki olmamasına rağmen ses tonu o cümleyi soru cümlesi yapar. Ör: Adınız, soyadınız? C) Ünlem Cümlesi: Acıma, heyecan, sevinç, korku gibi duyguları bildiren cümlelerdir. Ör: Sakın uzaklaşmayın ha! Ah, nerede o güzel günler! Eyvah, kitapları evde unuttum! Not: Eğer ünlem işareti cümlenin sonuna konacaksa, ünlem bildiren sözcükten sonra virgül kullanılır. Ör: Hey, bana bakın! Hey! Bana bakın. C) Emir Cümlesi: Bir işin yapılmasını kesin bir dille bildiren cümlelerdir. Ör: Akşam kitabı getireceksin Not: Emir cümlesi söyleyenin uygularını aşırı biçimde yansıtırsa, ünlem cümlesine dönüşür. Ör: Çabuk yerleri süpür tembel adam! D) Şart Cümlesi: Şart kipi - se, -sa ile çekimlenmiş fiillerin yüklem olduğu cemlerdir. Ör: Çalışırsa para kazanır. Not: Her -se,-sa eki şart anlamı katmaz Ör: Keşke onlar da okusa ( şart değil istek anlamı var) 3- YAPISINA GÖRE CÜMLELER A) Basit Cümle: Tek yüklemi olan, tek yargı bildiren cümlelerdir. Ör: Arkadaşım şubat tatilinde gelecek. Not: Bir cümlenin basit olması az sözcükten oluştuğu anlamına gelmez. Not: Basit cümlenin yüklemi bir fiil de olabilir, bir isim de olabilir. Ör: En sevdiğim renk kırmızıdır.(isim) Ben geliyorum anne. (Fiil) 12

13 B) Birleşik Cümle: İçinde birden fazla yargı taşıyan cümledir. Birleşik cümlede temel asıl yargıyı ifade eden cümleye Temel Cümle denir. Temel cümleyi tamamlayan diğer yargılara Yan Cümle denir. Ör: Her yüzüne gülen, dost değildir. Yan Cümle Temel Cümle Birleşik cümle 6 ya ayrılır: 1) Girişik Birleşik Cümle: İçinde fiilimsi bulunan cümledir. Ör: eve gelen adam, bizi gördü. 2) Şart - Birleşik Cümle: Şart kip eki -se,-sa eki ile birbirine bağlanmış cümlelerdir. Ör: Biraz yürürsen, açılırsın. 3) ki İlgi Cümlesi: İki farklı cümlenin ki bağlacı ile bağlanmasıyla yapılır. Ör: Bunları yazdım ki size bir faydası olsun. 4) İç İçe Birleşik Cümle: Bir cümlenin içinde başka bir cümlenin olduğu cümlelerdir. Ör: Duyduğum sözler, çık dışarı terbiyesiz, beni çok üzdü. 5) Sıralı Cümle: Arka arkaya cümlelerin sıralanması ve bir noktalama işaretiyle ayrılması ile yapılır. İkiye ayrılır: a) Bağımsız Sıralı: Ortak öğesi yoktur. Ör: Ağaçlar yaprak döktü, kış yaklaşıyor. b) Bağımlı Sıralı: Ortak öğesi vardır. Ör: Ahmet ceketini giydi, son bir defa baktı, çıktı. 6) Bağlı Cümle: Arka arkaya cümlelerin sıralanması ve bir bağlaçla ayrılması ile yapılır. Ör: Eve geldim ve yemek yedim. YAPISINA GÖRE CÜMLE Birleşik Cümle Basit Cümle Girişik Birleşik Şart Birleşik İlgi Cümlesi İç İçe Birleşik Sıralı Birleşik Bağımsız sıralı Bağımlı Sıralı Bağlı Cümle ANLATIM BOZUKLUKLARI ANLATIM BOZUKLUKLARI Bir cümlenin dil bilgisel ve anlamsal açıdan eksikliğinin ya da fazlalığının olmaması gerekir, aksi durumda anlatım bozukluğu yapılmış olur. A) ANLAM İLE İLGİLİ OLANLAR 1 Gereksiz Sözcük ve Ek Kullanılması: Cümlede fazladan bulunan ve aynı işi gören kelime kullanılmamalıdır. Ör: O çok burnu havada, kendini beğenmiş biridir. Onunla aşağı yukarı yaklaşık 5 yıldır tanışıyoruz. İki kardeşten en küçüğü benim arkadaşımdı. Eve arkadaşı ile birlikte geldi. Onu sevmemin nedeni, çok uslu olmasındandır. 2 - Cümlede Belirsizlik Bulunması: Cümlenin anlamında karışıklık olmamalıdır. Ör: Geleceğini babamdan öğrendim. Yaşlı evine doğru gitti. 3 Birbiri ile Çelişen İfadelerin Bulunması: Bir eylem ya da kavram anlamsal açıdan hem olumlu hem de olumsuz olamaz. Ör: Sanırım o bu işi mutlaka kabul edecektir. Onunla görüşmeyeli aşağı yukarı tam 3 sene oldu. Yarına kadar eminim ona herhalde ulaşırsınız. 4 - Yanlış Anlamda Sözcük Kullanılması: her kelime kendi anlamına uygun cümlede kullanılmalıdır. Ör: Ödül kazanmama babam neden oldu. (sağladı) İnsanlar bilmedikleri yerde çekimser olurlar. (çekingen) Düğün resimlerini arkadaşına gösterdi. (fotoğraflarını) Çocuklar uygunluk içinde oynuyorlardı. (uyum) 5 Mantık Hatasının Olması: Eylemlerin oluş sırası ve anlatımı mantıklı olmalıdır. Ör: Böyle ilaçlar insanı öldürür, hatta hasta eder. (Böyle ilaçlar insanı hasta eder, hatta öldürür.) Arkasındaki yarışçıyı geçince birinci oldu. (Önündeki yarışçıyı geçince birinci oldu) 6 Sözcüklerin Tek Eyleme Yanlış Bağlanması: Her eylem her sözcüğe bağlanamaz, anlamsal özelliğine dikkat etmek gerekir. Ör: Bize yarar mı sağladı zarar mı belli değil. (Bize yarar mı sağladı, zarar mı verdi belli değil.) Adam aksama kadar bir aşağı bir yukarı çıktı. (Adam akşama kadar bir aşağı indi, bir yukarı çıktı.) Sabah ceketimi ve kravatımı takıp okula geldim. (Sabah ceketimi giydim, kravatımı takıp okula geldim) 7 Deyim ve Atasözlerinin Yanlış Anlamda Kullanılması: Bunların sözcükleri değiştirilemez, bunlar anlamları dışında kullanılamaz. Ör: Kardeşim sevinçten küplere binmişti. (Kardeşim öfkeden küplere binmişti.) Ben sana demedim mi aka aka göl olur diye? (Ben sana demedim mi damlaya damlaya göl olur diye) 8 Sözcüklerin Yanlış Yerde Kullanılması: Sözcük yerinde kullanılmazsa anlam belirsizliğine yol açar. Ör: Yorgunluktan ihtiyar ağaca dayandı. (Ağaca ihtiyar yorgunluktan dayandı.) Yeni okula gelmiştim ki o olayı gördüm. (Okula yeni gelmiştim ki o olayı gördüm.) Not: Noktalama İşaretlerinin kullanılmaması da anlatım bozukluğuna yol açar. Ör: O köşeyi döndü. (O, köşeyi döndü.) 13

14 B) YAPI İLE İLGİLİ OLANLAR 1 Öğe Eksikliği (Özne, Nesne, Dolaylı Tüm., Yüklem, Zarf Tüm.Eksikliği): Genellikle öğeleri ortak cümlelerde öğe eksikliği ya da öğenin tüm cümleye yeterli olmayışı anlatım bozukluğu yapar. Aşağıda işaretli yerlerde eksiklik vardır. Ör: Hiçbirimiz onu üzmez, * severdik. (özne: hepimiz eksik) Ne sen beni *, ne ben seni severim. (yüklem: seversin eksik) Arkadaşlarını sevmez, * nefret ederdi.(dol.tüm:onlardan ek.) Bebeğe sevgiyle baktı, * sevdi. (Nesne:bebeği eksik) Bizi hep koruyor, * üzmüyordu. (Zarf Tüm.:hiçbir zaman eksik) 2 Özne/Yüklem Uyumsuzluğu: Özne ile yüklem kişi ve teklik-çokluk açısından uyum içinde olmalıdır. Özne ve yüklem sayıca eşit olmalıdır. Ör: Sen ve ben okula gidiyorum. (gidiyoruz) sen ve ben=biz Not: İnsanlar çoğul olduklarında yüklem çoğul da olabilir tekil de olabilir. Yani Çocuklar okula geldiler de doğrudur, Çocuklar okula geldi de doğrudur. Ama eğer özne bitkiler, hayvanlar, varlıklar,soyut kavramlar ise yüklem her zaman tekil olur. Aşağıdaki kullanımlar yanlıştır. Ör: Kuşlar dallara kondular. (kondu) Sevgiler gizli kaldıkça güzelleşirler. (güzelleşir) 3 Tamlama Hataları: İsim ve sıfat tamlamalarının birbirlerini karşılayamamaları, tamlayan ya da tamlananın eksik olması anlatım bozukluğuna yol açar. Ör: Pasta ve meyve suyu ikram ettik. ( Meyve suyu ve pasta ikram ettik.) Kaza yerine birçok askeri ve polis aracı geldi. ( Kaza yerine bir çok askeri araç ve polis aracı geldi.) 4 Ek Yanlışlıkları: eklerin eksik, fazla ya da yanlış kullanılması anlatım bozukluğu yapar. Ör: Hedefimiz sınavı kazanmak ve iyi bir fakülteye girmemizdir. (girmektir) Senin en beğendiğim yanın, derslerine düzenli çalıştığındır. (çalışmandır) Birçok insanlar müziksiz yapamaz. (birçok insan) 5 Çatı Uyumsuzluğu : Birleşik cümlelerde aynı öznenin yüklemleri çatı açısından uyumlu olmalıdır. Ör: Düğüne giderek bir güzel oynandı. ( Düğüne gidilerek bir güzel oynandı ya da Düğüne giderek bir güzel oynadı ) Bütün yemekleri hazırlayıp bir kenara koyulmalıdır. ( hazırlanıp koyulmadır ya da hazırlayıp koymalıdır ) 6 Ekfiil Eksikliği: Sıralı cümlelerde ek fiilin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Ör: O yaşlı şair geleneklere bağlı, ama yeniliklere kapalı değildi. (O yaşlı şair geleneklere bağlıydı, ama yeniliklere kapalı değildi.) Sen benim, ben de seninim (Sen benimsin, ben de seninim) 7 Gereksiz Yardımcı Eylem Kullanması: Yardımcı eylemin yerini tek sözcük tutabiliyorsa o yardımcı eylem (etmek, olmak, eylemek, kılmak ) gereksizidir. Ör: Artik ben de yaşlı oldum. (yaşlandım.) Beni unutmayacağınızı umut ediyorum. (umuyorum) Kazandıklarını hesap ediyordu. (hesaplıyordu) SES OLAYLARI ÜNLÜ HARFLER DÜZ YUVARLAK Geniş Dar Geniş Dar Kalın a ı o u İnce e i ö ü ÜNSÜZ HARFLER YUMUŞAK SERT Sürekli Süreksiz Sürekli Süreksiz Dudak m, v b f p Diş j, n, z c, d s, ş ç, t Damak ğ, l, r,y g k Gırtlak h ÜNLÜ UYUMLARI 1 Büyük Ünlü Uyumu (Kalınlık İncelik): Bir sözcükteki tüm sesli harflerin ya kalın ya da ince olması kuralıdır. Ör: öğretmen (uyar) asker (uymaz) Not: Kimi sözcüklerin eski söylenişleri uyarken, şimdiki söylenişleri uymaz. Ör: karındaş >kardeş şışman>şişman kangı>hangi Not: kimi ekler uymaz (-yor, -ki, -ken, -leyin, -gil, -daş, imtrak) Not: yabancı, birleşik ve tek heceli sözcüklerde aranmaz. 2 Küçük Ünlü Uyumu (Düzlük Yuvarlaklık): düz ünlülerden sonra (a, e, ı,i ) düz ünlüler gelir. Eğer ilk hecede yuvarlak ünlüler (o, ö, u, ü) varsa ya a, e ya da u, ü gelir. Yani ilk hecede yuvarlak ünlü varsa daha sonra ı, i, o, ö gelemez. Ör: yazı (uyar) kavun (uymaz) olay (uyar) koli (uymaz) SES OLAYLARI 1 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi): Eğer kelimenin sonunda f,s,t,k,ç,ş,h,p sessizleri varsa ve bu sözcüğe b,c,d,g ile başlayan bir ek gelirse; b-p,c-ç,d-t,g-k değişimleri yaşanıp ve ünsüz sertleşmesi görülür. Ör: ağaç-dan > ağaçtan ocak-cı > ocakçı Seç-gin > seçkin kaç-dı > kaçtı Not: Kimi sözcükler bu kurala uymazlar. (üçgen, beşgen) 2 Ünsüz Değişimi (Yumuşaması): Eğer bir sözcük p,ç,t,k sesleri ile bitiyorsa ve bu sözcüğe sesli harfle başlayan bir ek gelirse; p-b, ç-c, t-d, k-g değişimleri yaşanıp ve ünsüz yumuşaması görülür. Ör: dolap-a > dolaba ağaç-a > ağaca Kanat-ı > kanadı yemek-e > yemeğe Not: kimi sözcüklerde yumuşama olmaz ve bunun kuralı yoktur. (teki, hukukun, kanıtıdır, adaleti, kökü, ata, pilotu) 3 Ünlü Düşmesi: Sözcüğün aslında bulunan bir ünlü harfin düşmesidir. Ör: sarı-ar-dı > sarardı sabır-ı > sabrı Kahır olmak > kahrolmak kahve altı > kahvaltı Besi-le > besle yumurta-la > yumurtla Ne için > niçin bu öyle > böyle 14

15 4 Ünsüz Düşmesi: Sözcüğün aslında bulunan bir ünsüzün düşmesidir. Ör: küçük-cük > küçücük ufak-cık > ufacık Ufak-l >ufalmak küçük-l > küçülmek 5 Ses Türemesi (Ünlü ve Ünsüz Türemesi): Ek ile sözcük arasına ünlü harf girebilir. Ör: genç-cik > gencecik bir-cik > biricik sap-sağlam > sapasağlam Kelimeler birleşirken ünsüz harf türeyebilir. Ör: his etmek > hissetmek red etmek > reddetmek 6 Ünlü Darlaşması (daralması): Sonunda a,e sesleri bulunan bir sözcüğe -yor eki gelirse; e,a sesleri, ı,i,u,ü seslerine dönüşür. Ör: bekle-yor > bekliyor de-yor > diyor sorgula-yor > sorguluyor kork-ma-yor > korkmuyor 7 Kaynaştırma Harfleri (Koruyucu Ünsüzler): Eğer sözcük ile ek birleşirken iki ünlü harf yan yana geliyorsa araya y,ş,s,n seslerinden biri girer. Ör: yedi-er > yedişer ayı-ı > ayıyı evi-in > evinin ağla-an > ağlayan Not: ile idi, -imiş, -ise gibi sözcükler ünlü ile biten bir kelimeye ekleniyorsa i sesi düşer, araya y kaynaştırma harfi girer. Ör: bitti ise > bittiyse kısa idi > kısaydı araba ile > arabayla hasta imiş > hastaymış 8 Yer Değiştirme (Göçüşme / Metatez): Yan yana gelen kimi ünsüzlerin yer değiştirmesidir. Konuşma dilinde görülür, yazıya geçerse yazım yanlışı kabul edilir. Ör: köprü-körpü / toprak-torpak / yanlış-yanlış / ekşi - eşki 9 Ulama: bir sözcük sessi harf ile bitiyorsa ve ondan sonra gelen kelime sesli harf ile başlıyorsa birleşik sözcük gibi okunmasıdır. Ör: Okumak istiyorum. 10 Yardımcı Ünlüler: Yan yana gelen iki ünsüz harfin okunuşunu kolaylaştırmak amacıyla araya giren u,ü,ı,i harflerine denir. Genellikle -yor ekinden önce gelir. Ör: yak-ı-yor kes-i-yor koş-u-yor 11 n/b Değişmesi (n/b Çatışması): b ünsü-zünden önce gelen n ünsüzü bazı sözcüklerde m ye dönüşür. Ör: penbe>pembe canbaz>cambaz sünbül>sümbül YAZIM (İMLA) KURALLARI 1 Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Cümleler büyük harfle başlar Ör: Her sabah erkenden kalkarım. Kitap, dergi, kurum, kuruluş isimleri ile özel isimler büyük harfle başlar. Ör: Ben Yalnızız romanını çok beğeniyorum. Sonunda Milli Eğitim Bakanlığı nda iş bulmuş. Sınıf başkanımız Ahmet çok çalışkandır. Özel isimlere bağlı unvan ve lakaplar her zaman büyük yazılır. Ör: Bunu yapsa yapsa Çakal Nedim yapar. Bugün bize Avukat Rıza Bey gelecek. Ay, güneş, gezegen isimleri gibi sözcükler terim anlamıyla kullanılırsa büyük harfle başlar. Ör: Seni dünyalar kadar seviyor. Ay Dünya nın etrafında döner. Yön bildiren sözcük, yönünü bildirdiği sözcükten önce gelirse büyük; sonra gelirse küçük yazılır. Ör: Anadolu nun kuzeyi çok soğuktur. Ben Kuzey Anadolu yu çok iyi bilirim. Tarihler arasında kullanılan gün ve ay isimleri büyük yazılır. Ör: 30 Mart 1914 Çarşamba günü geldi. Bize her mart ayında gelirdi. Dil, din, mezhep, devlet, yer isimleri büyük harfle başlar. (İslam, Türkçe, Azerbaycan, Afşin Ovası) Not: Nokta, iki nokta, soru işareti, ünlem işaretinden sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Eğer cümle değilse küçük harfle başlar. Ör: İnsan: Düşünebilen varlıktır. Sıfat: kırmızı, güzel, hızlı Not: Amca, teyze, hala gibi sözcükler akrabalık bildiriyorsa küçük; lakap-unvan anlamında kullanlıyorsa büyük yazılır. Ör: Bakkal Selim Dayı çok pahalı satıyor. Yazın bize Selim Dayım gelecek. 2 Sayıların Yazılışı Sayılar edebi metinlerde yazıyla yazılır. Saat, para, ölçü, istatistik veriler ile büyük sayılar rakamla yazılır. (14.30, ) Sayılar birden fazla kelimeden oluşuyorsa her kelime ayrı yazılır. Ör: üç yüz altmış beş Üleştirme sayıları yazıyla yazılır. (ikişer) Parasal anlamdaki sayılar bitişik yazılır. Ör: onaltıbinüçyüzyetmişaltı- Sayılardan oluşan kalıplaşmış sözcükler birleşik yazılır. Ör: beştaş, altmışaltı, üçtaş 3 ki ve de nin Yazımı Bir yerde olma (bulunma) anlamı taşıyan ki ve de ler birleşik yazılır. Bir yerde olma anlamı taşımayan ki ve de ler ayrı yazılır. Ör: Evde yemek de kalmamış. Unutma ki, bendeki kalem çok pahalı. Not: çünkü, sanki, meğerki, halbuki, oysaki gibi kalıplaşmış sözcüklerde bulunma anlamı taşımamasına rağmen bitişik yazılır. Not: Ayrı yazılan de/da nın te/ta biçimi yoktur. Ör: İnsan buraya gelip te beni görmez mi? (yanlış) 4 mi nin Yazımı Soru eki olan mi ayrı yazılır. Ünlü uyumuna uyarak, mı, mi, mu, mü şekillerine girebilir. Ör: eve geldin mi? Hala konuşuyor mu? Soru ekinden sonra gelen ekler soru ekine birleşir. Ör: Yarın tatile gidiyor muyuz? mi soru edatı gerçekten soru sormak istemese de ayrı yazılır. Ör: Güzel mi güzel bir yerdi. 15

16 İnsan hiç annesini sevmez mi? Not: soru eki olan mi ile olumsuzluk eki olan me karıştırılmamalıdır. Olumsuzluk eki birleşik yazılır. Ör: Bir türlü söylemiyor. 5 Kısaltmaların Yazımı Tek kelimeden oluşan kısaltmalar sözcükten birkaç harf alınarak yapılır ve bu kısaltmaların sonuna nokta konur. Ör: Dr.(Doktor) Md. (Müdür) Öğrt. (Öğretmen) Birkaç kelimeden oluşan kısaltmalar her sözcüğün ilk harfi alınarak yapılır, büyük harfle yazılır ve araya nokta konmaz. Ör: TBMM TSK TDK THY Not: Birkaç kısaltmada araya nokta konur. (T.C K.K.K) Kısaltmalardan sonra gelen ekler, eğer kısaltma büyük harfle yapılmışsa kısaltmanın okunuşuna; kısaltma küçük harfle yapılmışsa kısaltılan sözcüğün okunuşuna uyar. Ör: Dr.un verdiği ilaçları al. THY den bilet aldık. 6 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler Ses olayı yaşanan kelimeler: ne asıl>nasıl, kayın ana>kaynana, Pazar ertesi>pazartesi Anlamını kaybederek birleşen kelimeler: hanımeli, karafatma, alinazik, imambayıldı Bir ya da iki kelimesi emir kipi ile kurulanlar: ateşkes, çekyat, kapkaç, albeni Ara yön adları: kuzeybatı, güneydoğu bir kelimesi ile oluşturulan sıfat ve zamirler: birkaç, birçok, hiçbir, biraz Renk adları: kavuniçi, yavruağzı, gülkurusu Sıfat-fiil eki ile kalıplaşanlar: oyunbozan, cankurtaran, bilgisayar, kuşkonmaz hane, zade, name ile oluşan kelimeler. Ayrıca hane sözcüğü sesli harf ile biten bir kelimeye eklenirse ses düşmesi yaşanır: hastane, beyanname, nezarethane, siyasetname ev ve baş sözcükleri ile yapılanlar: öğretmenevi, başbakan, huzurevi, başkent Birden çok kelimeden oluşmuş yer adları: Büyüksevin, Çanakkale, Gümüşhane Oyun isimleri: beştaş, dokuztaş, körebe 6 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler: Ses olayı yaşanmayan birleşik fiilller: arz etmek, kabul etmek, hasta olmak Anlam değişmesi olmayan kelimeler: sakız ağacı, Antep fıstığı, gök taşı, kuyruklu yıldız, Urfa kebabı Bir ismin yönünü bildirerek kalıplaşanlar: İç Anadolu Batı Trakya, Orta Avrupa ar ve mez eki kullanılarak yapılan, sıfat tamlaması şeklinde kalıplaşanlar: çalar saat, çıkmaz sokak iç, dış,sıra sözcükleri ile yapılanlar: Ahlak dışı, kanun dışı, ceviz içi, hafta içi, aklı sıra, peşi sıra Not: şey sözcüğü daima ayrı yazılır. (her şey, birçok şey, hiçbir şey) Not: ikilemeler ayrı yazılır, araya noktalama işaretleri girmez. (hızlı hızlı, abur cubur, baş başa, dişe diş, soy sop, bata çıka, çoluk çocuk) Not: Bir hece ekleyerek yapılan pekiştirme sıfatları birleşik yazılır. (bembeyaz, dümdüz, çepeçevre, sapsarı, sırılsıklam) Not: Sayılardan sonra gelen ekler sayıların okunuşuna uyar ( 6 ıncı-yanlış 6 ncı-doğru) NOKTALAMA İŞARETLERİ Nokta (. ) Tamamlanmış cümlelerin sonuna Ör: Bu konuyu mutlaka öğrenmeliyim. Kısaltmalarda Ör: Dr. (Doktor) Cad. (Cadde) Not: Eğer kısaltma birden çok sözcüğün kısaltması olacaksa, her sözcüğün ilk harfi alınır ve aralara nokta konulmaz. (T.C. hariç) Ör: TBMM TDK MEB Rakamla yazılan tarihlerin arasına Ör: te doğdu. Sıra bildirmek için Ör: Dershanede 5. olduğunu söyledi. Saat ve dakikaların yazımında Ör: Bugün da geliyorlarmış. Matematikte çarpı işareti olarak Ör: Öğretmen bize 15.4 = 60 işlemini sordu. Virgül (, ) Birbirine benzeyen, aynı görevli sözcüklerin arasına Ör: Kitaplarını, kalemlerini, defterlerini aldı. Anlam karışıklığını önlemek için Ör: Yaşlı, ağaca yaslandı. Yaşlı ağaca yaslandı. Arasözlerin başına ve sonuna Ör: Bu yazarı, Ömer Seyfettin i, çok seviyorum. İçinde başka virgül olmayan sıralı cümlelerin ayrılmasında kullanılır. Eğer başka bir virgül daha varsa, cümleleri ayırmak için ( ; ) kullanılır. Ör: Eve geldim, yemek yedim. Cümle içindeki ünlem sözcüğünden sonra Ör: Eyvah, buna izin yok! Seslenme bildiren sözcüklerden ve mektuplardaki hitaplardan sonra Ör: Arkadaşlar, beni dinleyin. Sevgili Ali, Özne yüklemden çok uzakta kalmışsa Ör: Kitap, yaşamın tüm renklerini içinde barındıran güzellikte bir arkadaş gibi, bizi huzurla doldurdu. Sayıların ondalık kısımlarında ( 5,86 ) Noktalı Virgül ( ; ) ama,fakat,oysa,çünkü gibi bağlaçlardan hemen önce kullanılır. Ör: Eve geldim; ama kimse yoktu. İçinde virgül bulunan birleşik cümleleri ayırmak için kullanılır. Ör: Öğretmen, elindeki defteri açtı ; isimleri okudu. Virgülle ayrılmış gurupları ayırmak için Ör: Meyvelerden muz, kiraz, üzümü; sebzelerden havuç, pırasa, lahanayı seviyorum. Öznenin karıştığı durumlarda kullanılır. Ör: Küçük, eski bir eve girdi. 16

17 İki Nokta ( : ) Bir cümlede açıklama yapılacaksa Ör: Bizi seven ki kişi vardı: annemiz, babamız. Tanımlama ve açıklamada Ör: İsim: Evrendeki varlıkların adıdır. Konuşma metinlerinde Ör: Ahmet: Ne zaman geldiniz? dedi, Not: İki noktadan sonra bir cümle geliyorsa büyük harfle başlar; örnek geliyorsa küçük harfle başlar. Üç Nokta ( ) Benzer örneklerin devam edebileceği Ör: Bahçede elma, armut, kiraz ağaçları vardı. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna Ör: Bir de eve geldim ki Söylenmek istenmeyen yerlerde Ör: Bu suçu işlemiş olmalı. Bir alıntının alınmayan yerlerinde Ör: Hoca :. bu çok kötü bir davranış! dedi. Not: Ünlem ve soru işaretinden sonra yan yana iki nokta konur. Ör: Bir de baktım ki!.. Ünlem (! ) Korku, heyecan, sevinç cümlelerinin sonuna Ör: Hey! Eyvah! Abooo! İnanılmayan sözlerde Ör: Ne kadar da nazik (! ) bir adamsın sen. Not: Ünlem bildiren sözcük cümlenin bir parçasıysa ve sonunda değilse bu sözcükten sonra virgül konur, cümle sonuna ünlem konur. Ör: Hey, bana baksana sen! Sıralı Noktalar (.. ) Bir metinde alınmayan yerler ya da diyaloglarda susmalar yerine kullanılır. Ör: Bahar gelmiş memleketime,.. Her taraf çiçekler içinde! Kısa Çizgi ( - ) ve, ile gibi sözcüklerin yerine Ör: Bu savaş yılları arasında oldu. Kağıda sığmayan sözcükleri ayırmada kullanılır. Kağıt sonuna tek harf bırakılmaz. Sığmayan kısım kesme işaretine denk geliyorsa, ayrıca kısa çizgi konmaz. Ek ve kök ayırmada kullanılır Ör: Ev-ler-i-miz Osmanlıca tamlamalarda Ör: Fecr-i Ati KESME İŞARETİ ( ) Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmada Ör: Ahmet in arabası Not: Özel isimlere gelen yapım ekleri ayrılmaz. Yapım eklerinden sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz. Ör: Türkçe Afşinli Sayılara ve kısaltmalara gelen eklerde Ör: te THY nin Not: Kısaltmalara gelen ek, kısaltmanın okunuşuna uyar. Soru İşareti (? ) Gerçekten soru sorsa da, sormasa da, soru soran tüm cümlelerin sonuna konur. Ör: Yemek yedin mi? İnsan annesini sevmez mi? Bir sözcüğün tam tersi anlamında kullanılır. Ör: Burada en akıllı (? ) insan Ali dir. Kesin olmayan tarihlerde Ör: Yunus Emre (1298 -? ) büyük bir şairdir. Uzun çizgi ( --- ) karşılıklı konuşmada kullanılır Tırnak İşareti ( ) Başkasına ait sözleri belirtmede Ör: Ahmet : Eve yarın geleceğim. dedi. Cümlede özellikle vurgulanmak istenen yerlerde Ör: Bu sınıfta herkes yaramazlık yapıyor. Alıntılarda Ör: Yunus Emre nin Bana seni gerek, seni dizesi var. Parantez / Ayraç ( ) Bir sözcüğün eş anlamlısı verilirse Ör: Bu öğrenci (talebe) çok yaramaz. Açıklamalarda Ör: İki ülke ( Türkiye ve Yunanistan) anlaştılar. Cümle içinde verilen tarih aralıklarında, yabancı sözcüklerin okunuşunda, tiyatro metinlerindeki hareketleri anlatan bölümlerde. Ör: Yunus Emre ( ) büyük bir şairdir. Bacon (Beykın) ünlü bir düşünürdür. Adam ( gülerek ) : Gel yemek yiyelim. Düzeltme İşareti ( ^ ) Düzeltme işareti, dilimize Arapça ve Farsçadan giren g,k,l seslerinin ince okunması gerektiği durumlarda, bu seslerden sonra gelen a,u sesleri üzerine konur. Ör: mekân, rüzgâr, kağıt, dergah, mahkum, dükkan, hikaye Not: l den sonra gelen seslere artık düzelme işareti konmamaktadır. lale, reklam, selam vb. bunun sebebi l sesinin zaten inceltici bir etkisinin olmasıdır. Yazılışları aynı fakat anlamları farklı sözcükleri ayırt etmek için de kullanılır. Ör: âdem adem âlâ ala âlem alem âmâ ama âşık aşık dâhi - dahi hâk hak hâl hal hâlâ hala mâni mani nâr nar tâbi tabi yâd yad yâr - yar Nispet î si denilen ek, bazı isimleri sıfat haline getiren bir ektir. Eklendiği kelimeye ait, ilgili anlamları katar. Ör: hukuk hukukî asker askerî 17

18 YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU asvalt asfalt doğal gaz doğalgaz af edersin affedersin egzos egzoz alınyazısı alın yazısı eşkiya eşkıya alel acele alelacele erazyon erozyon antreman antrenman etüd etüt ağaç kakan ağaçkakan edavat edevat ağırsıklet ağır sıklet entellektüel entelektüel açık göz açıkgöz espiri espri alış veriş alışveriş espiritüel espritüel arasöz ara söz elektirik elektrik acaip acayip florasan floresan ard arda art arda faranjit farenjit anne anne anneanne fedaral federal ardısıra ardı sıra fesh etmek feshetmek aparatif aperitif fantazi fantezi alt yapı altyapı fülüt flüt anektot anekdot firitöz fritöz bilinç altı bilinçaltı fasülye fasulye baba anne babaanne gardrop gardırop başbaşa baş başa gelişi güzel gelişigüzel başabaş başa baş gök kuşağı gökkuşağı baş hekim başhekim göz yaşı gözyaşı baş ucu başucu gider ayak giderayak başı bozuk başıbozuk gün aşırı günaşırı baş vurmak başvurmak güleryüz güler yüz baş örtüsü başörtüsü git gide gitgide baş rol başrol hoş sohbet hoşsohbet bir çok birçok hava alanı havaalanı bir kaç birkaç hava yolu havayolu birşey bir şey her hangi herhangi baş sağlığı başsağlığı herkez herkes cici anne cicianne her halde herhalde çinakop çinekop herşey her şey çeki düzen çekidüzen hoperlör hoparlör def etmek defetmek hoş görü hoşgörü def ol defol hıristiyan hristiyan döküman doküman hiç bir hiçbir düz yazı düzyazı halbu ki halbuki dinazor dinozor iç güdü içgüdü idda iddia kıravat kravat ilüzyon illüzyon klasizim klasisizim ispad ispat klavuz kılavuz ilk öğretim ilköğretim kuruyemiş kuru yemiş ilk okul ilkokul kalemtraş kalemtıraş iş veren işveren kolestrol kolesterol insiyatif inisiyatif kamu oyu kamuoyu iki yüzlü ikiyüzlü lavobo lavabo ip ucu ipucu labaratuar laboratuvar karekter karakter müsvette müsvedde karnıbahar karnabahar mütevazi mütevazı koperatif kooperatif metod metot kontür kontör makina makine kangıren kangren motorsiklet motosiklet kırathane kıraathane müsade müsaade kurdale kurdele malesef maalesef YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU meyva meyve sömesdir sömestir meğer ki meğerki saygı değer saygıdeğer madem ki mademki silahşör silahşor nükler nükleer süpriz sürpriz okur yazar okuryazar sandiviç sandviç orotoryo oratoryo soy adı soyadı orta öğretim ortaöğretim sivri sinek sivrisinek orta okul ortaokul sarmsak sarımsak orjinal orijinal sezeryan sezaryen ortaoyunu orta oyunu sıtajyer stajyer olagan üstü olağanüstü şarz şarj ön görü öngörü şöför şoför oysa ki oysaki şohben şofben öğe öge tesbih tespih öte beri öteberi telafuz telaffuz parelel paralel ünvan unvan pardesü pardösü uslup üslup perhis perhiz uniforma üniforma peşisıra peşi sıra üstgeçit üst geçit pilaj plaj var yemez varyemez prosedör prosedür vejeteryan vejetaryen profosör profesör vijdan vicdan peşpeşe peş peşe yanlız yalnız pis boğaz pisboğaz yalnış yanlış pedogog pedagog zatüre zatürre poaça poğaça sıkboğaz sık boğaz resturan restoran YANLIŞ alacakaranlık bir mukabele bire bir (etkili) birebir (ölçü) bir takım (bazı) direk (aracısız) düz üstü (pc) gurup (küme) grup (günbatımı) halüsilasyon konservatuar milletler arası uluslar arası vaz geçmek DOĞRU alaca karanlık bilmukabele birebir (etkili) bire bir (ölçü) bir takım (bazı) direkt (aracısız) dizüstü (pc) grup (küme) gurup (günbatımı) halüsinasyon konservatuvar milletlerarası uluslararası vazgeçmek 18

*Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası, orası,

*Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası, orası, ZAMİRLER Kişi (Şahıs) Zamirleri *ben, sen, o,biz, siz, onlar Not: Ek alabilirler: bana, sana, bize, ondan, onları İşaret Zamirleri *Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası,

Detaylı

Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz.

Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz. CÜMLENİN ÖĞELERİ Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz. Bir cümlenin oluşması için en önemli şart,

Detaylı

EKLER VE SÖZCÜĞÜN YAPISI

EKLER VE SÖZCÜĞÜN YAPISI EKLER VE SÖZCÜĞÜN YAPISI *KÖK * YAPIM EKLERİ * ÇEKİM EKLERİ * YAPILARINA GÖRE SÖZCÜKLER K Ö K Sözcüğü oluşturan en küçük anlamlı dil birimine kök denir. Kök halinde bulunan sözcükler yapım eki almamıştır

Detaylı

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar.

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar. Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar. Mustafa Öğretmenim, cümlenin asıl öğeleri Yüklem ve Özne dir. Öğretmenim, Zarf Tümleci, Dolaylı Tümleç ve Nesne (Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne) de yardımcı öğeleridir.

Detaylı

SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı

SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı TÜR VE ŞEKİL BİLGİSİ Düz Yazı Bilgisi Efsane Destan Masal Hikâye Tiyatro Gezi Yazısı Anı (Hatıra) Günlük (Günce) Deneme Biyografi Otobiyografi Mektup Münazara Şiir Bilgisi

Detaylı

FİİLİMSİLER. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y IŞ MAK) ekleriyle türetilen sözcüklere isim fiil denir.

FİİLİMSİLER. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y IŞ MAK) ekleriyle türetilen sözcüklere isim fiil denir. FİİLİMSİLER Fiillere getirilen, özel eklerle türetilen cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsiler üçe ayrılır. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y

Detaylı

Fiil kök ya da gövdeleri üzerine birtakım türetme ekleri getirilerek fiillerin özne ve nesnelerine göre göstermiş oldukları durumlara fiillerde çatı

Fiil kök ya da gövdeleri üzerine birtakım türetme ekleri getirilerek fiillerin özne ve nesnelerine göre göstermiş oldukları durumlara fiillerde çatı Fiil kök ya da gövdeleri üzerine birtakım türetme ekleri getirilerek fiillerin özne ve nesnelerine göre göstermiş oldukları durumlara fiillerde çatı denir. ÖZNELERİNE GÖRE NESNELERİNE GÖRE A) Öznelerine

Detaylı

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür.

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. SÖZCÜK TÜRLERİ İsimler (Adlar) Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. Özel İsimler Özel adlar, benzerleri bulunmayan, yaratılışta tek olan varlıklara verilen

Detaylı

FİİLER(EYLEMLER) 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK VE GÖVDELERİNDEN YAPIM EKİ ALARAK TÜREMİŞ FİİLERDİR. ÖRN:SU-LA(MAK),YAZ-DIR(MAK)...

FİİLER(EYLEMLER) 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK VE GÖVDELERİNDEN YAPIM EKİ ALARAK TÜREMİŞ FİİLERDİR. ÖRN:SU-LA(MAK),YAZ-DIR(MAK)... FİİLER(EYLEMLER) İŞ,HAREKET,OLUŞ BİLDİREN KELİMELERE FİİL DENİR. YAPILARINA GÖRE FİİLER: 1-BASİT FİİLER:HİÇBİR YAPIM EKİ ALMAYAN FİLLERDİR. ÖRN:OKU-,GÖR-,GELDİLER... 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK

Detaylı

Dal - mış - ım. Dal - mış - sın. Dal - mış. Dal - mış - ız. Dal - mış - sınız. Dal - mış - lar. Alış - (ı)yor - um. Alış - (ı)yor - sun.

Dal - mış - ım. Dal - mış - sın. Dal - mış. Dal - mış - ız. Dal - mış - sınız. Dal - mış - lar. Alış - (ı)yor - um. Alış - (ı)yor - sun. EYLEM ve EYLEMSİ FİİL (EYLEM) İsimler varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir. Fiiller ise hareketleri, oluşları, durumları karşılar. Fiiller genel olarak mastar hâlinde ifade edilir. Mastar hâlinde

Detaylı

ZAMİR Varlıkların veya onların isimlerinin yerini geçici veya kalıcı olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle, bazı eklere zamir denir. Zamirlerin Özellikleri: İsim soyludur.

Detaylı

CÜMLE ÇEŞİTLERİ. Buna yükleminin türüne göre de denebilir. Çünkü cümleyi yüklemine göre incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır.

CÜMLE ÇEŞİTLERİ. Buna yükleminin türüne göre de denebilir. Çünkü cümleyi yüklemine göre incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır. CÜMLE ÇEŞİTLERİ Cümleler, kendini oluşturan sözcüklerin anlamlarına, cümlede bulundukları yerlere, türlerine göre değişik özellikler gösterir. İşte bu özelliklere göre cümleler değişik gruplar altında

Detaylı

BAĞLAÇ. Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere "bağlaç" denir.

BAĞLAÇ. Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere bağlaç denir. BAĞLAÇ Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere "bağlaç" denir. Bağlaçlar da edatlar gibi tek başlarına anlamı olmayan sözcüklerdir. Bağlaçlar her

Detaylı

CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE. Fiil Cümlesi. *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir.

CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE. Fiil Cümlesi. *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir. CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE Fiil Cümlesi *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir. İnsan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez. Seçilmiş birkaç kitaptan güzel ne olabilir. İsim

Detaylı

Adlar ADLAR (İSİMLER) Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir. A)Ad Soylu Sözcükler: 1)Ad (İsim) 2)Sıfat (Önad) 3)Zamir (Adıl)

Adlar ADLAR (İSİMLER) Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir. A)Ad Soylu Sözcükler: 1)Ad (İsim) 2)Sıfat (Önad) 3)Zamir (Adıl) Adlar ADLAR (İSİMLER) Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir. A)Ad Soylu Sözcükler: 1)Ad (İsim) 2)Sıfat (Önad) 3)Zamir (Adıl) 4)Zarf (Belirteç) 5)Edat (İlgeç) 6)Bağlaç 7)Ünlem B)FİİLLER

Detaylı

Fiiller nesne alıp almamalarına göre değişik şekillerde adlandırılır. Bunları dört grupta inceleyebiliriz.

Fiiller nesne alıp almamalarına göre değişik şekillerde adlandırılır. Bunları dört grupta inceleyebiliriz. FİİL ÇATISI Çekimli bir fiilden oluşan yüklemin nesne ve özneye göre gösterdiği durumlara çatı denir. Bundan hareketle, yüklemin isim soylu sözcüklerden oluştuğu cümlelerde çatının aranmayacağını söyleyebiliriz.

Detaylı

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI:

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: Bu formun ç kt s n al p ço altarak ö rencilerinizin ücretsiz Morpa Kampüs yarıyıl tatili üyeli inden yararlanmalar n sa layabilirsiniz.! ISBN NUMARASI: 65482464 ISBN NUMARASI: 65482464! ISBN NUMARASI:

Detaylı

» Ben işlerimi zamanında yaparım. cümlesinde yapmak sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.

» Ben işlerimi zamanında yaparım. cümlesinde yapmak sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir. CÜMLENİN ÖĞELERİ TEMEL ÖĞELER Yüklem (Fiil, Eylem) Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem denir. Yükleme, cümlede yargı bildiren çekimli öge de diyebiliriz. Yüklem, yukarıda belirttiğimiz

Detaylı

KURALLI VE DEVRİK CÜMLELER. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir.

KURALLI VE DEVRİK CÜMLELER. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir. Örnek: Mustafa okula erkenden geldi. ( Kurallı cümle ) --KURALSIZ (DEVRİK) CÜMLE: Eylemi cümle sonunda yer almayan

Detaylı

CJ MTP11 AYRINTILAR. 5. Sınıf Türkçe. Konu Tarama Adı. 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I. 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II

CJ MTP11 AYRINTILAR. 5. Sınıf Türkçe. Konu Tarama Adı. 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I. 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II 5. Sınıf Adı Öğrenme Alanı 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II 03 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - III (Sözcükte Anlam) 04 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam -

Detaylı

TÜRKÇE BİÇİM KISA ÖZET. www.kolayaof.com

TÜRKÇE BİÇİM KISA ÖZET. www.kolayaof.com DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ KISA ÖZET www.kolayaof.com

Detaylı

Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri. Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne'de oturduk.

Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri. Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne'de oturduk. ANLATIM BOZUKLUKLARI Her cümle belli bir düşünceyi, duyguyu aktarmak için kurulur. Bu cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. Ayrıca cümle mümkün olduğunca

Detaylı

c. Yönelme Hâli: -e ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir.

c. Yönelme Hâli: -e ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir. ÇEKİM EKLERİ: Çekim ekleri, kelimelerin diğer kelimelerle bağ kurmasını, kelimelerin cümlede görev almasını sağlar, hâlini, sayısını, zamanını, şahsını belirler. Çekim ekleri eklendiği sözcüğün anlamında

Detaylı

Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır:

Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır: EDAT-BAĞLAÇ-ÜNLEM EDATLAR Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır: 1-GİBİ Cümleye benzerlik, eşitlik,

Detaylı

SIFATLAR. ÖN ADLAR (Sıfatlar)

SIFATLAR. ÖN ADLAR (Sıfatlar) SIFATLAR ÖN ADLAR (Sıfatlar) Varlıkları niteleyen, onların durumlarını açıklayan, onları değişik yollarla belirten kelimelere ön ad (sıfat) denir. Ön ad, isim soylu bir kelimedir. Bir isim başka bir ismi

Detaylı

5. SINIF TÜRKÇE KELİME TÜRLERİ TESTİ. A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir.

5. SINIF TÜRKÇE KELİME TÜRLERİ TESTİ. A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir. 1- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışlığı vardır? A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir. B) İyi bir aşçıydı. Cümlesinde özel isim kullanılmıştır. C) Tavuklar

Detaylı

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq q Sıfatlar Bilgisayar I 10.12. Salim Erer 0 1. Ünite Hakkında Genel Bilgi Sözcükler tür bakımından üç ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır. A. AD SOYLU SÖZCÜKLER 1. İsim (Ad) - İsim Çekim Ekleri 2. Sıfat

Detaylı

Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000)

Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000) Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000) 14.08.2014 SIRA SIKLIK SÖZCÜK TÜR AÇIKLAMA 1 1209785 bir DT Belirleyici 2 1004455 ve CJ Bağlaç 3 625335 bu PN Adıl 4 361061 da AV Belirteç 5 352249 de

Detaylı

6. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ

6. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ EKİM 6. SINIF TÜRKÇE İ KURS I VE LERİ AY 1 Biçim Bilgisi Biçim Bilgisi Biçim Bilgisi 4 5 Çok anlamlılık (temel, yan, mecaz ve terim anlam) Çok anlamlılık (temel, yan, mecaz ve terim anlam) Kök ve eki kavrar.

Detaylı

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Özne Yüklem Tümleç Nesne

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Özne Yüklem Tümleç Nesne CÜMLENİN ÖĞELERİ Özne Yüklem Tümleç Nesne 1 Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına cümlenin öğeleri denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz.

Detaylı

ÜNİTE 14 ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ. TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri

ÜNİTE 14 ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ. TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ İÇİNDEKİLER BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri HEDEFLER TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

Detaylı

Tek Anlamlılık: Tek bir kavramı karşılayan, başka anlamlar kazanmayan sözcüklerdir.

Tek Anlamlılık: Tek bir kavramı karşılayan, başka anlamlar kazanmayan sözcüklerdir. SÖZCÜKTE ANLAM Tek Anlamlılık: Tek bir kavramı karşılayan, başka anlamlar kazanmayan sözcüklerdir. ağaç, termometre, kiremit Çok Anlamlılık: Bir sözcüğün temel anlamının yanında yeni kavramları da karşılayacak

Detaylı

CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE

CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE YÜKLEM Cümlede işi, oluşu, durumu bildiren öğeye yüklem denir. Diğer öğeleri bulmak için bütün sorular yükleme yöneltilir. Dilimizde her türlü sözcük ve söz öbeği yüklem

Detaylı

Bu gerçeği bilen Atatürk, Türk Dil Kurumunu kurdu. ( Aşağıdaki ilk üç soruyu parçaya göre cevaplayın.)

Bu gerçeği bilen Atatürk, Türk Dil Kurumunu kurdu. ( Aşağıdaki ilk üç soruyu parçaya göre cevaplayın.) Dil ve kültür birbirini tamamlar. Biri olmadan diğeri olmaz. Dil, ulusal olduğu ölçüde ulusal kültür oluşur. Biraz Fransızca, biraz İngilizce çokça Arapça sözcüklerle dolu bir dil ile ulusal kültür oluşmaz.

Detaylı

TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI. 11.Hafta

TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI. 11.Hafta TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI 11.Hafta Yapım Ekleri ve Uygulaması Fiilden İsim Yapma Ekleri Sıfat Fiil Ekleri Fiilden Fiil Yapma Ekleri Zarf Fiil Ekleri Fiilden İsim Yapma Ekleri Fiil

Detaylı

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür.

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. İsimler (Adlar) Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. Özel İsimler Özel adlar, benzerleri bulunmayan, yaratılışta tek olan varlıklara verilen adlardır. Kişi

Detaylı

Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir.

Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir. [adıllar] Dil ve Anlatım 10. sınıflar 5. Ünite Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir. >>> ÖR: Ahmet'ten öğrendim. > Ondan

Detaylı

Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir.

Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. CÜMLENİN ÖĞELERİ Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da

Detaylı

Cümle içinde isimlerin yerini tutan, onları hatırlatan sözcüklere zamir (adıl) denir.

Cümle içinde isimlerin yerini tutan, onları hatırlatan sözcüklere zamir (adıl) denir. ZAMİR (ADIL) Kitapları dolabın diğer rafına koyalım. Bunları dolabın diğer rafına koyalım. Yukarıdaki cümlelerde koyu yazılmış sözcükleri inceleyelim: ilk cümlede "kitap" sözcüğü bir varlığı kar şıladığından

Detaylı

ç- Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler: İçerdikleri anlamlar açısından tezat içeren sözcüklerdir. Örnek: ileri geri, sık seyrek, iyimser kötümser

ç- Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler: İçerdikleri anlamlar açısından tezat içeren sözcüklerdir. Örnek: ileri geri, sık seyrek, iyimser kötümser Sözcükte Anlam a- Gerçek (Temel) Anlamlı Sözcükler: Sözcüklerin herkes tarafından bilinen ortak anlamıdır. Bir sözcüğün söylendiği anda ilk akla gelen anlamı o sözcüğün gerçek (temel) anlamıdır. Örnek:

Detaylı

yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam

yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam VARLIKLARIN ÖZELLİKLERİNİ BELİRTEN KELİMELER yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam şu otobüs birkaç portakal Yuvarlak masa : Yuvarlak sözcüğü varlığın biçimini bildiriyor. Yeşil erik : Yeşil sözcüğü

Detaylı

5.SINIF TÜRKÇE (GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ) almıştır?

5.SINIF TÜRKÇE (GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ) almıştır? 5.SINIF TÜRKÇE (GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ) Öğle üstü bir cip gelip obanın çadırları önünde durdu. Çocuklar hemen çevresinde toplaştılar. Cipten önce veteriner, sonrada kaymakam indi. Obanın yaşlıları hemen

Detaylı

Çekim Ekleri. Çözümler. 1. Test. 4. Bölüm

Çekim Ekleri. Çözümler. 1. Test. 4. Bölüm 4. Bölüm Çekim Ekleri 1. 1. Parçada IV numaralı sözcük birden fazla çekim eki almıştır. Kelime isim kökü önce -ler çokluk eki sonrasında da -in ilgi eki almıştır. kelime - ler - in isim kökü çokluk eki

Detaylı

Türkçe. Cümlede Anlam 19.02.2015. Cümlenin Yorumu. Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler

Türkçe. Cümlede Anlam 19.02.2015. Cümlenin Yorumu. Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler 16-20 MART 3. HAFTA Cümledeki sözcük sayısı, anlatmak istediğimiz duygu ya da düşünceye göre değişir. Cümledeki sözcük sayısı arttıkça, anlatılmak istenen daha

Detaylı

CÜMLENİN ÖGELERİ. YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir.

CÜMLENİN ÖGELERİ. YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir. CÜMLENİN LERİ YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir. ÖZNE Yüklemin bildirmiş olduğu iş, oluş, hareket veya yargıyı gerçekleştiren, cümlede yargının

Detaylı

Sözcüklerin ve harflerin yazılışıyla ilgili belli kurallar da vardır. Bunları şimdi ayrı ayrı göreceğiz.

Sözcüklerin ve harflerin yazılışıyla ilgili belli kurallar da vardır. Bunları şimdi ayrı ayrı göreceğiz. YAZIM KURALLARI Sözcüklerin ve harflerin yazılışıyla ilgili belli kurallar da vardır. Bunları şimdi ayrı ayrı göreceğiz. BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER Her cümle büyük harfle başlar. Ancak sıralı

Detaylı

4. Demiryolu ile tren arasındaki ilşki vapur ile aşağıdakilerden hangisi arasında vardır? A) Karayolu B) Gökyüzü C) Denizyolu D) Yeraltı

4. Demiryolu ile tren arasındaki ilşki vapur ile aşağıdakilerden hangisi arasında vardır? A) Karayolu B) Gökyüzü C) Denizyolu D) Yeraltı 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi devrik cümledir? A) Bunu sen mi getirdin bana? B) Bütün olayların sorumlusu kim? C) Dersten önce öğretmeni görecekmişsin. D) Bu çocukların hangisi sizin öğrenciniz? 2. Aşağıdaki

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BÖLÜM 2

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÖNSÖZ DİL NEDİR? / İsmet EMRE 1.Dil Nedir?... 1 2.Dilin Özellikleri.... 4 3.Günlük Dil ile Edebî Dil Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar... 5 3.1. Benzerlikler... 5 3.2. Farklılıklar...

Detaylı

1 TEMA OKUMA KÜLTÜRÜ SÖZCÜKTE ANLAM

1 TEMA OKUMA KÜLTÜRÜ SÖZCÜKTE ANLAM 1 TEMA OKUMA KÜLTÜRÜ SÖZCÜKTE ANLAM 1. Konuşma kurallarını uygulama 6. Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır. 4.Söz varlığını zenginleştirme 2.

Detaylı

A - İSİM SOYLU SÖZCÜKLER

A - İSİM SOYLU SÖZCÜKLER SÖZCÜK TÜRLERİ Sözcükler tür bakımından üç ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır: a. İsim Soylu Sözcükler : İsim, sıfat, zamir, zarf b. Edat Soylu Sözcükler : Edat, bağlaç, ünlem c. Fiiller A - İSİM SOYLU

Detaylı

ÝÇÝNDEKÝLER TEMA 1. Anlam Bilgisi. Yazým Bilgisi. Dil Bilgisi. SÖZCÜK ANLAMI...15 Gerçek, Yan ve Mecaz Anlam...15 Deyim...15

ÝÇÝNDEKÝLER TEMA 1. Anlam Bilgisi. Yazým Bilgisi. Dil Bilgisi. SÖZCÜK ANLAMI...15 Gerçek, Yan ve Mecaz Anlam...15 Deyim...15 ÝÇÝNDEKÝLER TEMA 1 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...15 Gerçek, Yan ve Mecaz Anlam...15 Deyim...15 CÜMLE ANLAMI...16 Öznel ve Nesnel Anlatým...16 Neden - Sonuç Ýliþkisi...16 Amaç - Sonuç Ýliþkisi...16 Koþula

Detaylı

5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI

5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI 5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI 2018-2019 1.hafta 17-23 Eylül Sözcüğün Anlam Özellikleri (Gerçek ve mecaz anlam, çok 5.3.1.33 2.hafta 24-30 Eylül anlamlılık, söz sanatları, terim anlam) 5.3.1.32 SÖZCÜKTE

Detaylı

İsim İsim İsimlerin Tamamlanmış Hali

İsim İsim İsimlerin Tamamlanmış Hali Aşağıda verilen isimleri örnekteki gibi tamamlayınız. Örnek: Ayakkabı--------uç : Ayakkabının ucu İsim İsim İsimlerin Tamamlanmış Hali Kalem sap Çanta renk Araba boya Masa kenar Deniz mavi Rüzgar şiddet

Detaylı

ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda kalsın.

ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda kalsın. ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! Zarf sözcük türlerinden bir tanesidir. Sıfat çözerken isim arayın diye ifade etmiştik burada da fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda

Detaylı

ADIN YERİNE KULLANILAN SÖZCÜKLER. Bakkaldan. aldın?

ADIN YERİNE KULLANILAN SÖZCÜKLER. Bakkaldan. aldın? 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ismin yerini tutan bir sözcük kullanılmıştır? A) Onu bir yerde görmüş gibiyim. B) Bahçede, arkadaşımla birlikte oyun oynadık. C) Güneş gören bitkiler, çabuk büyüyor.

Detaylı

2. Sınıf Kazanım Değerlendirme Testi -1

2. Sınıf Kazanım Değerlendirme Testi -1 by Mehmet- omeruslu06 1 3. Bayrağımızdaki hangi renk daha fazladır? 1. Sınıfımızdaki arkadaşlarımızın her siyah A. B. kırmızı birinin farklı güçlü yanları var. Mesela, Elif. Çizdiği resimleri Ahmet beyaz

Detaylı

İsimlere eklendiğinde onları yüklem yapan; çekimli fiillere eklendiğinde onları birleşik zamanlı yapan i- fiiline denir.

İsimlere eklendiğinde onları yüklem yapan; çekimli fiillere eklendiğinde onları birleşik zamanlı yapan i- fiiline denir. Ek Eylem (Ek Fiil) Ek Eylem (Ek Fiil) İsimlere eklendiğinde onları yüklem yapan; çekimli fiillere eklendiğinde onları birleşik zamanlı yapan i- fiiline denir. İsim (Birinci Görevi İsimleri Yüklem Yapmaktır.)

Detaylı

1.KÖK 2.EK 3.GÖVDE. Facebook Grubu TIKLA.

1.KÖK 2.EK 3.GÖVDE. Facebook Grubu TIKLA. 1.KÖK Facebook Grubu TIKLA 2.EK https://www.facebook.com/groups/turkceogretmenler/ 3.GÖVDE 1 Ailesi 2 Tanımlar: 1-KÖK:Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük parçasıdır. Bütün ekler çıkarıldıktan

Detaylı

ÄEKİM EKLERİ. Kardeşine kitabın yerini sor. (Senin) kardeşin: Tamlama (iyelik) eki. Kardeşin-e: Kime?: YÅnelme durum eki

ÄEKİM EKLERİ. Kardeşine kitabın yerini sor. (Senin) kardeşin: Tamlama (iyelik) eki. Kardeşin-e: Kime?: YÅnelme durum eki ÄEKİM EKLERİ Kardeşine kitabın yerini sor. (Senin) kardeşin: Tamlama (iyelik) eki Kardeşin-e: Kime?: YÅnelme durum eki Kitab-ın yer-i: Tamlama ekleri Yeri-n-i: Neyi?: Belirtme durum eki Kardeşimden kitapların

Detaylı

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı BİÇİM BİLGİSİ (Kök, Ek ve

Detaylı

Eylemlerin, eylemsilerin, sıfatların ve zarfların anlamlarını çeşitli yönden etkileyen sözcüklere zarf denir. Ör. Büyük lokma ye: büyük konuşma. Ör.

Eylemlerin, eylemsilerin, sıfatların ve zarfların anlamlarını çeşitli yönden etkileyen sözcüklere zarf denir. Ör. Büyük lokma ye: büyük konuşma. Ör. Eylemlerin, eylemsilerin, sıfatların ve zarfların anlamlarını çeşitli yönden etkileyen sözcüklere zarf denir. Eylem ve eylemsilerin anlamalarını durum yönünden tamamlayan zarflardır. Eylem ya da eylemsiye

Detaylı

İşte sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı bu anlama mecaz anlam diyoruz.

İşte sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı bu anlama mecaz anlam diyoruz. KELİME ANLAMI GENEL BİLGİLER Sözcük, çoğu zaman, dilin kendi başına anlamı olan en küçük parçası, diye tanımlanır. Ağaç, hayal, dost gibi sözcükler buna örnektir. Bazı sözcükler ise tek başına anlam taşımayıp

Detaylı

ilkokul1.com YAPANIN YANINA KALMAZ Padişah, sarayının bahçesindeki ağacı çok seviyordu. Bahçıvana; Bu gül ağacına iyi bak! emrini verdi. Günün birinde bir bülbül bu ağaca musallat olup, gülleri yerlere

Detaylı

ZAMİRLER(ADILLAR) Zamir sözcük türlerinden biridir. Zamiri yapmak için cümleyi çok çok iyi anlamak gerekir

ZAMİRLER(ADILLAR) Zamir sözcük türlerinden biridir. Zamiri yapmak için cümleyi çok çok iyi anlamak gerekir ZAMİRLER(ADILLAR) Zamir sözcük türlerinden biridir. Zamiri yapmak için cümleyi çok çok iyi anlamak gerekir çünkü zamirler isimlerin yerine geçen sözcüklerdir sözcüğün neyin yerine, nasıl geçtiğini kavramak

Detaylı

25. Aşağıdaki deyimlerle anlamca üçlü bir grup oluşturulduğunda hangisi dışta kalır? A) eli bol B) eli açık C) eli geniş D) eli kulağında

25. Aşağıdaki deyimlerle anlamca üçlü bir grup oluşturulduğunda hangisi dışta kalır? A) eli bol B) eli açık C) eli geniş D) eli kulağında 21. Hangi cümlede "mi" farklı anlamda kullanılmıştır? A) O bu resmi gördü mü? B) O buraya geldi mi bayram olur. C) Zil çaldı mı içeri girer. D) Yemeği pişirdi mi ocağı kapat. 22. "Boş boş oturmayı hiç

Detaylı

II. başarıya III. çalışmıyorsanız IV. ulaşmanız

II. başarıya III. çalışmıyorsanız IV. ulaşmanız SABEDİN TÜRKER İÖO 5.SINIF TÜRKÇE Cümlede Anlam TEST 37 1) V. mümkün değildir I. II. başarıya III. çalışmıyorsanız IV. ulaşmanız Yukarıda numaralandırılmış sözcüklerden anlamlı ve kurallı bir tümce oluşturulduğunda

Detaylı

ANLATIM BOZUKLUKLARI

ANLATIM BOZUKLUKLARI ANLATIM BOZUKLUKLARI 1. Dün beklenmedik bir sürprizle karşılaştık. Gereksiz Sözcük Kullanımı 2. Yoğun sis sayesinde kaza yapmışlar. Sözcüğü Yanlış Anlamda Kullanma 3. Trafik kazasında yaralananlara başınız

Detaylı

Sıfat Tamlaması Tanımı. Sıfat Tamlamalarının Özellikleri. Yazı Menu. - Sıfat Tamlaması Nedir. - Sıfat Tamlamalarının Özellikleri

Sıfat Tamlaması Tanımı. Sıfat Tamlamalarının Özellikleri. Yazı Menu. - Sıfat Tamlaması Nedir. - Sıfat Tamlamalarının Özellikleri Yazı Menu - Sıfat Tamlaması Nedir - Sıfat Tamlamalarının Özellikleri - Sıfat Tamlaması Örnekleri SIFAT TAMLAMASI: İsimlerin sıfatlarla oluşturdukları tamlamalara SIFAT TAMLAMASI denir. Bir sıfat tamlamasında

Detaylı

2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde daha kelimesi yerine henüz kelimesi getirilebilir?

2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde daha kelimesi yerine henüz kelimesi getirilebilir? 1) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna soru işareti konulmalıdır? A) Annem geldi mi gelmedi mi bilmiyorum B) Almanya ya siz mi gittiniz C) Bir yere gidilecek mi uçağa binilmeli ) Güneş doğdu mu ağaçların

Detaylı

EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ DERS SAATİ

EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ DERS SAATİ AY HAFTA 016-017 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE DERS SAATİ KONU ADI 1 FİİLİMSİLER SÖZCÜKTE ANLAM KAZANIMLAR Fiilimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler arasındaki farkları kavrar.

Detaylı

EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR

EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere

Detaylı

Anlatım bozukluklarını anlama ve yapıya dayalı bozukluklar olmak üzere iki grupta toplayabiliriz:

Anlatım bozukluklarını anlama ve yapıya dayalı bozukluklar olmak üzere iki grupta toplayabiliriz: ANLATIM BOZUKLUKLARI Her cümle belli bir düşünceyi, duyguyu aktarmak için kurulur. Bu cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. Ayrıca mümkün olduğunca gereksiz

Detaylı

3) Bir gün bu delikten bir tarla faresi çıktı. cümlesinde aşağıdaki sorulardan hangisi nin cevabı

3) Bir gün bu delikten bir tarla faresi çıktı. cümlesinde aşağıdaki sorulardan hangisi nin cevabı SABEDİN TÜRKER İÖO 5.SINIF TÜRKÇE Cümlede Anlam TEST 35 1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma söz konusudur? 1. A. Seni bu başarından dolayı kutlarım. 2. B. Çalışıyorsunuz diye yanınıza girmedim.

Detaylı

.com. Faydalı Olması Dileklerimizle... Emrah&Elvan PEKŞEN

.com. Faydalı Olması Dileklerimizle... Emrah&Elvan PEKŞEN .com Faydalı Olması Dileklerimizle... Emrah&Elvan PEKŞEN ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkokul1.com ilkok Adı-Soyadı:... Önce kelimeleri tek

Detaylı

TÜRKÇE DİL BİLGİSİ KURALLARI-Dil Yapısı

TÜRKÇE DİL BİLGİSİ KURALLARI-Dil Yapısı Pazar, 27 Eylül 2009 0949 - Son Güncelleme Pazar, 27 Eylül 2009 0950 TÜRKÇE DİL BİLGİSİ KURALLARI-Dil Yapısı Dil İnsanların duygu, düşünce ve isteklerini anlatmak için kullandıkları ses ya da işaretler

Detaylı

gösteren gösterilen biçim anlam

gösteren gösterilen biçim anlam Anlam ve Kavram Her kelime bir göstergedir. Bir gösterge gösteren ve gösterilen olmak üzere iki ögeden oluşur. Gösteren, kelimenin kulakla işitilen sesi, yani kelimenin dış yapısıdır. Gösterilen ise kelimenin

Detaylı

TÜRKLER İÇİN TÜRKÇE DİLBİLGİSİ

TÜRKLER İÇİN TÜRKÇE DİLBİLGİSİ 2. İÇİNDEKİLER.qxp_Layout 1 8.01.2019 7.8 Page V İÇİNDEKİLER Bu kitapla ilgili birkaç söz XVII-XVIII 1. BÖLÜM: DİLBİLGİSİ, DİL BİLİNCİ, DİL SEZGİSİ 19-30 Doğru ve iyi anlatımın önemi 19 Bilginin davranışa

Detaylı

5. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ

5. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ EKİM 5. SINIF TÜRKÇE İ KURS I VE LERİ 3 4 5 Ön bilgilerini kullanarak okuduğunu anlamlandırır. Çok anlamlılık (temel, yan, mecaz ve terim Metinde verilen ipuçlarından hareketle, karşılaştığı yeni kelimelerin

Detaylı

Konu: Zamirler Ders: Bilgisayar I Akdeniz Üniversitesi İsmail Kepek

Konu: Zamirler Ders: Bilgisayar I Akdeniz Üniversitesi İsmail Kepek Konu: Zamirler Ders: Bilgisayar I 11.12.2012 Akdeniz Üniversitesi İsmail Kepek İçindekiler 1. Ünite Hakkında Genel Bilgi... 2 2. ZAMİRLER... 2 2.1. Zamir Çeşitleri... 2 2.1.1. Şahıs Zamirleri... 3 2.1.2.

Detaylı

Türkçede sözcükler görevleri bakımından iki ana gruba ayrılır:

Türkçede sözcükler görevleri bakımından iki ana gruba ayrılır: SÖZCÜK TÜRLERİ Türkçede sözcükler görevleri bakımından iki ana gruba ayrılır: Ad soylu sözcükler (Ad, Sıfat, Zamir, Zarf, Bağlaç, Edat, Ünlem) Eylem soylu sözcükler (Eylemler) ADLAR Canlı ve cansız varlıklara,

Detaylı

SIFATLAR (ÖNADLAR) İsimlerden önce gelerek onların anlamlarını sayı, renk, durum, hareket, biçim, yer, işaret ve soru yönlerinden tamamlayan; onları niteleyen ve belirten kelimelere sıfat denir. Bu iki

Detaylı

(22 Aralık 2012, Cumartesi) GRUP A. 2012-2013 Türkçe Ortak Sınavı Lise Hazırlık Sınıfı

(22 Aralık 2012, Cumartesi) GRUP A. 2012-2013 Türkçe Ortak Sınavı Lise Hazırlık Sınıfı 2012-2013 Türkçe Ortak Sınavı Lise Hazırlık Sınıfı AÇIKLAMALAR 1. Soruların cevaplarını kitapçıkla birlikte verilecek optik forma işaretleyiniz. 2. Cevaplarınızı koyu siyah ve yumuşak bir kurşun kalemle

Detaylı

Kelimelerin çekimlenerek değişik yerlerde ve görevlerde kullanılmasını sağlayan eklere çekim eki denir.

Kelimelerin çekimlenerek değişik yerlerde ve görevlerde kullanılmasını sağlayan eklere çekim eki denir. I. ÇEKİM EKLERİ Kelimelerin çekimlenerek değişik yerlerde ve görevlerde kullanılmasını sağlayan eklere çekim eki denir. Çekim ekleri, kelimelerin diğer kelimelerle bağ kurmasını, kelimelerin cümlede görev

Detaylı

ADLAŞMIŞ SIFAT ZAMİR

ADLAŞMIŞ SIFAT ZAMİR ADLAŞMIŞ SIFAT ADLAŞMIŞ SIFAT ZAMİR ZAMİR Öğretmenler çalışkan öğrencileri sever. Öğretmenler çalışkanları sever. Öğretmenler bu öğrencileri sever. Öğretmenler bunları sever. Yaralı, olayı ilgililere tüm

Detaylı

Fiilde Kip / Kişi K O N U. Durum. Oluş ETKİNLİK 1

Fiilde Kip / Kişi K O N U. Durum. Oluş ETKİNLİK 1 Fiilde ip / işi ETİLİ İstanbul u dinliyorum, gözlerim kapalı Önce hafiften bir rüzgâr esiyor Yavaş yavaş sallanıyor Yapraklar, ağaçlarda; zaklarda çok uzaklarda Sucuların hiç durmayan çıngırakları İstanbul

Detaylı

1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR

1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR 15 1.1. Dilin Tanımı 16 1.1.1. Dil Tabii Bir Vasıtadır 17 1.1.2. Dil, Kendi Kanunları Olan Canlı Bir Varlıktır 17 1.1.3. Dil, Temeli Bilinmeyen Zamanlarda

Detaylı

NOKTALAMA İŞARETLERİ Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için. Nokta (. ) Annem bana meyve getirdi.

NOKTALAMA İŞARETLERİ Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için. Nokta (. ) Annem bana meyve getirdi. Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için kullandığımız işaretlere NOKTALAMA İŞARETLERİ deriz. Nokta (. ) 1-Tamamlanmış cümlelerin sonuna nokta koyarız. Annem

Detaylı

1) O, bu işin. Yukarıdaki cümle aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa zor bir işi başarmak anlamına gelir?

1) O, bu işin. Yukarıdaki cümle aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa zor bir işi başarmak anlamına gelir? 1) O, bu işin Yukarıdaki cümle aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa zor bir işi başarmak anlamına gelir? 1. A. üstüne gider. 2. B. sonunu bilmiyor. 3. C. altından kalkar. 4. D. zor olduğunu anladı.

Detaylı

EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER

EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER 2012 EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER Zafer KARAKABAK TÜRKÇE DERSİ 10.12.2012 İçindekiler EK FİİLLER... 1 2.3.2 Ek Fiiller Genel Olarak Dört Bölümde İncelenir:... 1 FİİLİMSİLER... 5 EK FİİLLER İsim soylu kelimelerin

Detaylı

TÜRKÇE. Değerlendirme 1 Harf Bilgisi. A. Seviyorum B. Süt. A. Anne B. Dede. C. Baba. A. Kaplumbağa B. Tavşan C. Kurbağa. A. Okul B.

TÜRKÇE. Değerlendirme 1 Harf Bilgisi. A. Seviyorum B. Süt. A. Anne B. Dede. C. Baba. A. Kaplumbağa B. Tavşan C. Kurbağa. A. Okul B. Ad :... Değerlendirme 1 Harf Bilgisi 1. 5. Selin Süt içmeyi seviyorum. Selin in cümlesindeki hangi sözcüğün harf sayısı en azdır? Seviyorum Süt Anne Dede Baba Yukarıda verilen sözcüklerin hangisi sözlükte

Detaylı

Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar.

Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar. Edatlar (ilgeçler) Tek başına bir anlam taşımayan, ancak kendinden önceki sözcükle birlikte kullanıldığında belirli bir anlamı olan sözcüklerdir.edatlar çekim eki alırsa adlaşırlar. En çok kullanılan edatlar

Detaylı

1) Eğer tartı eksik gelmişse, bu benim hatam değil, onun hatasıdır.

1) Eğer tartı eksik gelmişse, bu benim hatam değil, onun hatasıdır. 1) Eğer tartı eksik gelmişse, bu benim hatam değil, onun hatasıdır. Cümlesinde altı çizili kelimenin zıt anlamlısı hangi cümlede vardır? 1. A. Bugün çok çalıştım. 2. B. Akşamları az yemek yemeliyiz. 3.

Detaylı

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 12 Biçim Bilgisi ORTAK DERSLER TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 1 Ünite: 12 BİÇİM BİLGİSİ Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR İçindekiler 12.1. Çekim Ekleri... 3 12.1.1. İsim Çekim Ekleri... 3 12.1.2. FİİL

Detaylı

MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE KONULARI

MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE KONULARI MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE NOT: Sınav tarihleri ve Yıllık Ders Planına göre öngörülmüştür. Öğrencilere sınav öncesi TÜRKÇE 19.03.2015 Sözcükte,

Detaylı

SIFATLAR (ÖN ADLAR) İSİM ARAYIN!!! Varlıkların rengini, biçimini, büyüklüğünü, durumunu bildiren ya da onları sayı, soru, işaret

SIFATLAR (ÖN ADLAR) İSİM ARAYIN!!! Varlıkların rengini, biçimini, büyüklüğünü, durumunu bildiren ya da onları sayı, soru, işaret SIFATLAR (ÖN ADLAR) İSİM ARAYIN!!! Sıfat, sözcük türlerinden önemli bir sözcük türüdür ve genelde soru hep çıkmaktadır. Varlıkların rengini, biçimini, büyüklüğünü, durumunu bildiren ya da onları sayı,

Detaylı

Fiilde Çatı (Eylemde Çatı)

Fiilde Çatı (Eylemde Çatı) Fiilde Çatı (Eylemde Çatı) Cümlede, eylemin nesne alabilip alamamasına ya da öznenin, eylemde bildirilen işle ilgili olarak gösterdiği özelliğe eylem çatısı denir. Not: Yüklemi isim olan cümlelerde fiil

Detaylı

*Aynı anlama gelen sözcüklerin bir cümlede kullanılmasıdır. Duruluk ilkesi ile ilgilidir.

*Aynı anlama gelen sözcüklerin bir cümlede kullanılmasıdır. Duruluk ilkesi ile ilgilidir. ANLATIM BOZUKLUĞU ANLAMLA İLGİLİ YANLIŞLAR 1-Gereksiz Sözcük Kullanımı *Aynı anlama gelen sözcüklerin bir cümlede kullanılmasıdır. Duruluk ilkesi ile ilgilidir. Kadın makyajını tazelemek için dudak rujunu

Detaylı

ANLATIM BOZUKLUKLARI Sözcük Düzeyinde Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları Anlatım Bozuklukları

ANLATIM BOZUKLUKLARI Sözcük Düzeyinde Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları Anlatım Bozuklukları ANLATIM BOZUKLUKLARI Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları SÖZCÜK DÜZEYİNDE ANLATIM BOZUKLUKLARI Gereksiz Sözcük Kullanımı: İçinde bulunduğu cümlenin anlamına bir şey

Detaylı

Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından farklıdır?

Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından farklıdır? 1. (1) Şair yeni bir şiir kitabı yayınladı.(2) Kitap, şairin geleneksel şiir kalıplarını kullanarak yazdığı şiirlerden oluşuyor.(3) Bu şiirlerde kimi zaman, şairin insanı çok derinden etkileyen sesini

Detaylı