Phan Thuy, Ellen Hansen ve David Price. Çevlren: Metin Çulhaoglu ULUSLARARASI ÇALI MA OFÍSÍ ANKARA

Transkript

1 101B09 8 turk Degi en i gücü piyasasinda kamu istihdam hizmeti Phan Thuy, Ellen Hansen ve David Price Çevlren: Metin Çulhaoglu /8 turk cp.5 ULUSLARARASI ÇALI MA OFÍSÍ ANKARA

2 Uluslararasi Çaliçma Örgütü Uluslararasi Çahçma Örgütü 1919 yihnda, sosyal adaleti yayginla tirmak ve böylece evrensel ve kalici barifa katkida bulunmak amaciyla kurulmu tur. ILO'nun ûç tarafli yapisi, bu kurulu a Birle mi Milletler'e bagh örgütler arasmda özgün bir nitelik vermektedir. 1LO Yönetim Kurulu, hükümetlerle iççi ve içveren kurulu larinin temsilcilerinden olu maktadir. Bu ûç bileçen, ILO tarafmdan düzenlenen bölgesel ve diger toplantilara aktif biçimde katilmakta, ayrica toplumsal yaçam ve iççi-i veren iliçkileh konularini gorü mek üzere her yil toplanan Uluslararasi Çaliçma Konferansi'nda da yer almaktadir. ILO, kuruluçundan bugüne dek uzanan sürede, çaliçma ya amina iii kin çe itli sôzleçmeler ve tavsiye kararlari hazirlami, pek çok çevre tarafmdan saygiyla kar ilanan bu belgelerin üye Devletlerce benimsenmesini istemiçtir. Söz konusu sözle meler ve tavsiye kararlari, baçkalarmm yanisira, sendikalaçma özgürlügü, istihdam, sosyal politikalar, çaliçma koçullan, sosyal güvenlik, iççi-i veren ill kileri ve içgûcû yönetimi gib! konulan kapsamaktadir. ILO, 40'tan fazla ülkedeki ofisleri ve farkli disiplinlerden gelen ki ilerden oluçan ekiplerl lie üye Devletlere uzmanlik ve teknik yardim hizmetleri sunmakladir. Bu yardimlar, i çi hakian ve iççi-içveren ili kileri damçmanligi, istihdamin geliçtirilmesi, kùçûk içyerlerinin geliçtirilmesinde egitim, proje yönetimi, sosyal güvenlik alanmda tavsiyeier, içyeri güvenli^i ve çali?ma koçullan, içgûcû istatistiklerinin derlenmesi ve yaymlanmasi ve iççi egitimi gibi alanlarda gerçekle mektedir. ILO Yaymlan Uluslararasi Çali?ma Ofisi kuruluçun sekretaryasi, ara tirma kurulu ve yaym birimidir. Yaym Bûrosu, belli ba li sosyal ve ekonomik egilimler konusunda materyal hazirlamakta ve dagitmaktadir. Büro, tüm dünyada i gücünü ilgilendiren konularda politikalar oluçturmakta, baçvuru kaynaklari hazirlamakta; ayrica teknik kilavuzlar, araçtirmaya dayali kitaplar ve monografiler, uzmanlarca hazirlanan saglik ve güvenlik kurallan ve egitim el kitaplan yaymlamaktadir. Büro, yaym faaliyetlerinin bir parçasi olarak International Labour Review'u da ingilizce, Fransizca ve ispanyolca hazirlamaktadir. Bu yaym, özgün araçtirmalarm sonuçlanna, ortaya çikan konulara ili?kin perspektiflere ve kitap ele tinlerine yer vermektedir. Yeni yayinlarm kataloglan ve listeleri açagidaki adresten ücretsiz olarak edinilebilir; ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland. Kuruluçun web sayfasi se 'dur.

3 Degiçen i gücü piyasasinda kamu istihdam hizmeti

4 Degifen i gücü piyasasinda kamu istihdam hizmeti Phan Thuy Ellen Hansen ve David Price Çeviren: Metin Çulhaoglu ULUSLARARASI ÇALIÇMA OFÍS ANKARA Iii

5 Copyright Uluslararasi Çali ma ÖrgiitU 2001 Birinci baski 2001 Uluslararasi Çalijma Ofisi yaymlari, Uluslararasi Yayin Hakki Sözlejmesi'nin 2 numarah Protokolü auin.1.-. y-y:r. hi-vi""''»" yararlamr. Bununiu Pirükif.. k«yiuik bcürtme ko u!uylí>, i/in alinmaksizm kisa ahntilar yapilabilir. Çogaltma veya çeviri haklari için baçvurular, Publications Buicau (Rl^Uu and Permissions), International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland adresine yapilmahdir. Uluslararasi Çali ma Ofisi, bu tür baçvurulan memnuniyetle karçilar. Phan, T; Hansen, E; Price, D. Degi en içgiicû piyasasinda kamu istihdam hizmeti Ankara, Uluslararasi Çahçma Ofisi, 2001 ISBN X Ayni zamanda, Ingilizce The public employment service in a changing labour market (ISBN ), Geneva, 2001 olarak da yayimlanmiçtir. Birleçmi Milletler uygulamasina uygun olarak ILO yayinlannda kullanilan isimlendirmeler ve bu yayinlardaki bilgilerin sunuluçu, Uluslararasi Çahçma Ofisi'nin hiçbir ekilde, berhangi bir Ulke, saha ya da toprak veya bunlarin yetkililerinin vasal statiilerine veya onun simrlanni tabdide iliçkin görü bildirmesini ima etmez. Imzali makaleler, çahçmalar ve diger katkilarda belirtilen görü lerin sorumlulugu, miinhasiran bunlann yazarlari üzerindedir ve yayimlama, bunlara ifade edilen gôriiçlerin Uluslararasi Çaliçma Ofisi'nce onaylanmasi anlamma gelmez. Firma, ticari Uriinler ve içleme siireçlerine ismen atif yapilmasi, bunlarm Uluslararasi Çahçma Ofisi'nce onaylanmasi anlamina gelmeyecegi gibi, belirli bir firma, ticari ürün veya i leme siirecinden söz etmede ihmal, bir desteklememe i areti degildir. ILO yaymlan, baçlica kitapçilarindan. ya da birçok ülkedeki ILO yerel ofislerinden veya dogrudan dogruya ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland'dan temin edilebilir. Yeni yaymlann katalog veya listesi ücretsiz olarak yakandaki adresten veya elektronikposta adresi pubvente@ilo.org yoluyla gönderilecektir. Web sitemizi ziyaret ediniz: Türkiye'de Demircioglu Matbaacihk <0312)414 M 7/ tarafindan basilmiç ve ciltlenmijtir. iv

6 ÖNSÖZ Geçtigimiz yirmi yil içinde ekonomik liberallesme ve klireselleçme dünya ekonomisini degi tirmi tir ve bunun sonucunda piyasa giiçleri gerek sermaye gerekse i gücü piyasalarinda daha egemen bir rol oynamaktadir. Bu arada, eldeki kaynaklar sinirliyken, kamu hizmetlerinde yönelik beklentiler daha da artmi tir. Bu degi ikliklerm, kamu istihdam hizmeti (KÍH) üzerinde önemli etkileri olmu tur. 1990'li yillar, özellikle geli mi ülkelerde, KÍH'in operasyonel etkinligini ve hizmet kalitesini artirmayi amaçlayan çe itli reform giri imlerine tamk olmu tur. Bu giri imler, geleneksel bürokratik KÍH'ten, gerek agirlikli olarak hizmet ahcismi odak alan, gerekse hükümetin sosyal güvenlik yönetimi ve ekonomik-toplumsal kalkinma gibi alanlardaki etkinliklerine daha içselle mi bir KÍH yaklaçunina dogru önemli bir dönü göstermi tir. Bu reformlarm KÍH açismdan bir dizi yarar getirdigi açik olsa bile, aym reformlar bir karga a ortaminin dogmasina, birbirleriyle rekabet eden degerler ve amaçlar arasindaki gerilimlerin artmasma da yol açmi tir. Binyilm ba langicmda KÍH'in önündeki sorunlar önemlidir. KÍH'i etkileyen di etmenler ise çe itlidir: yapisal i sizlik; toplumsal di lanma, insana yaki ir i imkanlarmin smirli olu unun birçok çali ani olumsuz etkilemesi; istihdam ve kariyer alanlarinda istikrarsizlik; ya am boyu ögrenme taleplerinin artmasi; sosyal güvenligin giderek artan maliyetlerinin yarattigi genel kaygilar; birçok ülkede KÍH'in tekel konumundan çikartilmasi; ve i gücü piyasasmda özel ve kamusal aktörlerin çogalmasi bunlar arasmdadir. Bir örgütlenme olarak KÍH'i etkileyen etmenler arasinda ise, kaynaklarin azaltxlmasx yönündeki baskilar ile kamu hizmetlerinin sunumuna daha fazla rekabet katma çabalari yer almaktadir. Uluslararasi Çah ma Örgütü'nün (ILO) KÍH'e yönelik destegi, 1919 yilrnda Washington D.C.'de yapilan ilk çaliçma konferansma kadar gerilere gitmektedir. Bu konferansta kabul edilen Í sizlik Sözle mesi (No.2) ile, üye Devletlerde kamu istihdam hizmetlerinin örgütlenmesi tavsiye V

7 uogiçen lyyücü piyasasinda kamu istihdam hizmeti edilmisti. iy48 yiimda ulubiararasi Çali ma Konleransi isdhdani hizmctinin örgiitlenmesi ile ilgili ístihdain Hizmeti Sözle mesi'ni (No. 88) kahil etti. KIH birçok ülkedc bir vt- isçi uü1jií3 kurumu olarak gündeme gelmi tir ve i e yerle tiime hizmeti, 1933 tarih ve 34 sayih Ücret Alan îstihdam Kurulu lari Sözle mesi ile ayni sözle mede 1949 yilinda degiçiklikler yapan 96 sayih Sözle me uyarinca genellikle tekel koçuûarmcia verilmistir. Bununla birlikte, i e yerle tirmede KÎH tekeli, son yirmi yii içinde 15 ve i çi butiiia hizmctlcrinin serbestlestiriimesi ve deregülasyonu ile özel istihdam kurulu larinin (ÖIK) sayica artmasi sonucunda sarsilmi tir. Bu geli meler sonueunda 96 sayih Sôzleçmede de degi iklikler yapilmiçtir yilx Haziran aymda kabul edilen 181 sayih Özel Istihdam Kurulu lari Sözle mesi ÔÎK'nin i gücü piyasasinm i leyi ine ve geçici iççilerin korunmasina katkilarini kabul etmekte, ayrica KÍH ile ÖlK (özel istihdam kurulu lari) arasinda içbirligini te vik etmektedir. Dolayisiyla, degi en i gücü piyasasma e lik eden kari iklik ortammda ILO'nun KÍH'le ilgili son geli meleri degerlendirip gelecek için yol gösterici ilkeler belirlemesi yararli olacaktir. Elinizdeki kitap, Sergio Ricca'nm 1982 yilindan yayinlanan Les services de l'emploi: leur nature, leur mandat et leurs functions ba likla çali masindan bu yana ILO'nun KÎH'e iliçkin ilk kapsamh yaymidir. Yaym, resmi görevde olup KÎH'i etkileyen istihdam politikalariyla ilgilenenler ve bu sorunlan giindelik olarak yaçayan KÍH yöneticileri için hazirlanmi tir. Kitap, KÎH'in son dönemde çe^itli ülkelerde yöneldigi reformlann nedenlerini, içerigini ve yöntemlerini incelemektedir.. Kitap önce KÎH'in tarihçesini ve bugünkü i gücü piyasasi baglamindaki yerini anlatmakta, daha sonra KÎH'in genel rolünü, dort önemli i levini ve bunlarin nasil bir olu um içinde yer aldiklanm anlatmaktadir. Ardindan, çagdaç bir KÎH'in ba arisi açismdan kritik önem ta iyan yönetim ve i birligi konulari ele almmaktadir. Son olarak iizerinde durulan konu ise, halen gündemde oían reformlann ilerde nasil bir olu um geçirebilecegidir. Burada savunulan görü e göre, bugünkü reform yönelimlerinin yararli olabilmesi için, bir yanda birbirleriyle rekabet halindeki degerler ve amaçlar, diger yanda da istikrar ( sürekli bir tedrici geli meye imkan tanimak üzere) ile köktenci degiçim (ki bu da belirsiz ve sürekli degi en ortamlardan kaynaklanmaktadir) arasinda bir denge tutturulmasi gerekmektedir. Ayrica, KÎH ne ôlçûde etkin olursa olsun, bu sistemin etkililigi kismen hizmet ettigi hükümetin istihdam politikasinm ne ôlçûde tutarlilik ta idigma bagh olacaktir. vi

8 Önsöz Bu yayin, ILO'nun eski Sinai iliskiler ve Çali ma ídaresi Bölümü Çahsma ídaresi ubesinin Çaliçma Programmin bir parçasi olarak Îstihdam Hizmetleri Birimi tarafindan hazirlanmi tir. Ülke uzmanlarinin 12 ülkeyi kapsayan arastirmalarim temel almaktadir. Sözü edilen ülkeler unlardir: Arjantin, Kanada, Fransa, Japonya, Hollanda, Norveç, Polonya, íspanya, Tunus, Birle ik Krallik, ABD ve Hong Kong (Çin). Çali ma, bunlara ek olarak, Ekonomik Içbirligi ve Kalkinma Örgütü (OECD), Avrupa Komisyonu (AK) ve Diinya Kamu îstihdam Hizmetleri Birligi (WAPES) tarafindan diizenlenen toplantilar ve grup çali malarindan derlenen bilgi ve yorumlari da kullanmaktadir. Birçok iilkedeki KÍH yöneticilerine yaptiklari i in kalitesi ve bize sagladiklari yardim dolayisiyla te ekkür borçluyuz. Bu yayinda saglanan bilgilerin, 1998 ile 1999 yillarinda i lerlikte olan politikalara ve uygulamalara dayandigi ve bunlarin da degi ime tabi olduklan unutulmamalidir. Bu nedenle, okurlarin daha giincel bilgilere ula abilmelerini ve daha aynntih konulara girebilmelerini saglamak amaciyla kitabin sonuna ilgili web sayfalarim ekledik. Belirtilmesi gereken bir ba ka nokta da u: Ömegin kadinlar, özürlü i çiler, yerlerinden edilenler ve genç çahçanlar gibi çe itli özel gruplann marjinalleçmelerine kar i mücadelede açisindan gerekli olan stratejilere burada diger ILO yayinlarmdaki derinlikte yer verilmemi tir. Bununla birlikte elinizdeki yayin, KÍH'in bu programlann yönetimine yaptigi katkilardan söz etmektedir. Son olarak göz önünde tutulmasi gereken bir nokta da, kaynak ve zaman kisitliliklannin, sonuç bölümünde bu konuda kimi dü üncelere yer verilmesine kar m, KÍH'in geli mekte olan birçok ülkede kar ila tigi farkh sorunlarm derinlikli çôziimlemesine olanak tammamasidir. Çali maya yaptiklari degerli katkilardan ötürü eski Çali ma ídaresi Çubesi Ba kani Jean Courdouan'a; çah ma arkadaçlan Bjom Dolvik, Yves Malepart, Junko Nakayama'ya; iki uzman Ralph Cantrell ve Vincent Merle'ye (özellikle 8. bölümün ilk taslagmi hazirlayan Ralph Cantrell'e) te ekkiir borçluyuz. ídari ve sekreterlik desteklerinden ötürü Ruby Correa, Sol Dobberstein ve Jane Trotter'e de te ekkür ediyoruz. H.T. Perret-Nguyên Uluslararasi Çahçma Araçtirmalan Enstitüsü (Sinai Iliskiler ve Çahsma Ídaresi Bölümü eski Direktörü) vü

9 ÇiNDEKiLER Yönetici Özeti xv 1 Kökler ve tarihsel olu um 1 Giri 1 Kökler 1 tki sava arasinda 'ten 1970'lerin ortasina 'lerin ortasindan bu yana egilimler 6 Sonuç 9 2 Degi en i$gücü piyasasi 11 Giriç 11 Demografik ve toplumsal egilimler 11 Küresel degi im gûçleri 13 Kamu kesimi 16 Mesleki degi me 16 Esnek i gücü piyasasi 17 i sizlik 18 E itsizlik ve toplumsal di lanma 20 Sonuç 21 3 Kamu istihdam hizmetlerinin rolü, i levi ve kaynaklan 25 Giri 25 Gerekçe, rol ve görev 25 Hukuki statü ve kurumsal karakter 27 Misyon ve strateji 29 ix

10 Dogisen içgûcû piyasasinda kamu istihdam hizmeti X Aimn.i lidc Mil. Kuzey Amerika'da KÍH 30 Uimovflni'ii Asva'da KÍH 31 Ulevier 31 Kaynaklar 34 KÍH'in günümüzdeki evrimi 40 Geli mts ülkelerdeki bugünkü egilimler 41 ricyl.-;.-.iirccindcki ü'.ks'.crde bugünk" föilimler 42 Ueii mekle oían ülkekrüe bugünkü cgihmlcr 42 Binyil e iginde KÍH'in giindemindeki konular 44 4 Í ve i çi bulma 47 Giri 47 Í ve i çi bulma hizmetinin genel yönleri 48 I arayanlann ve bo içlerin kayda geçirilmesi 49 KÍH hizmetlerinin sunumu 51 í le e le tinne ve enformasyon sergileme yöntemleri 52 KÍH'te yenilikler ve ömek uygulamalar 56 Kendi kendine yardim ve giiçlendirilmiç kiçisel hizmetler 58 í ve i çi bulma hizmetlerinin etkisinin ôlçûlmesi 60 Sonuç 62 5 Í gücü piyasasina iliçkin enformasyon 65 Giri 65 Í gücü piyasasi enformasyonunda KÍH rolleri 66 KÍH içlevlerinin yan ürünü olarak ÍPE 66 Í gücü piyasasina ili kin birincil istatistiklerin üreticisi olarak KÍH 68 l gücü piyasasi bilgilerinin sentezlenmesi, yorumlanmasi ve dagitilmasi 70 Hizmet sunumunda egilimler 74 Enformasyon talebinde arti 74 Í giicü piyasasi enformasyon hizmeti saglayan alternatifler kanallar 74 Í gücü piyasasi enformasyon analizinde yenilikler 76 ÍPE dagitiminda yenilikler /ÍPE'de kendi i ini gorme 76 Sonuç 77 I gücü piyasasi uyum programlarinm idaresi 81 Giri 81 Hükümetler ve i gücü piyasasi uyum programlart 82 KÍH ve Í gücü piyasasi uyum programlan 83 Uyum programlan türleri 84

11 içindekiler Í aramada yardim 84 Yeti tirme ve Egitim programlan 93 Dogrudan i yaratan programlar 95 Entegre piyasa uyum programlannda yenilikler ve ömek uygulamalar 98 Mesleki rehabilitasyon programlan 99 Kitlesel i ten çikarma programlan 100 Sosyal yardimlardan çah maya yönelten programlar 101 Í gücü piyasasi uyum politikalanmn etkililigi 104 Içe yarayan ne? 104 Sonuç i$sizlik yardimlan ve kamu istihdam hizmeti 111 Giri 111 Içsizlik yardimlarmm ba lica biçimleri 111 i sizlik yardimlan: Genel politika konulan 113 Í sizlik yardimlannda KÍH'in rolil 115 i aramada yardim ya da yeniden istihdam hizmetleri 115 Seçilebilirligin sürmesi ve i arandiginin dogrulanmasi 120 Genel i sizlik yardimlan programinin idaresi 122 Sonuç: Egilimler ve konular Hizmetin örgütlenmesi ve yönetimi 127 Giri 127 Hükümetin çerçevesi ve sorumlulugu 128 ilgili taraflar 128 Stratejik ve operasyonel planlama 130 Performans yönetimi 132 Programlarm degerlendirilmesi 136 Örgütsel konular 137 Desantralizasyon 137 Hizmetlerin bütünle tirilmesi 139 Rekabetçi hizmet sunumu 144 Yönetim stratejileri ve araçlan 148 Kalite yönetimi 148 Enformasyon ve iletiçim teknolojisinin kullammi 155 Tesis planlanmasi ve yönetimi 158 Iç ileti im 159 Personel egitimi ve geli tirme 160 Sonuç 163 x

12 Degisen ísqücu piyasasinda kamu istihdam hizmeti " K'iî vc diëer kuruiusiar Giri$ 10/ So-syal iarailaria iüsküer!68 Hukiimet kurumlari ve diger ululai uiganiaila ili^kilcr 169 Yerel ortaklarla ili kiler 171 OiB'lerle ili kiler 174 Kamu istihdam hizmetlerinde iletiçim agi 179 Norme Sonuçlar 183 Girif 183 Genel sonuçlar 183 Di ortamlara yanit verebilme 184 Hiikiimetle ili kiler 185 Entegre hizmet sunumu 186 Yeni tiir bir hizmet i letmesi 187 Geliçmekte oían ülkelerde KÍH'i etkileyen özel etmenler 188 Kamu istihdam hizmetinin önündeki ikilem 190 EKLER I Sözlük 197 II KlH'in bachea içlevleri ve görevleri 202 III 26 OECD ülkesinde uyguyanan programlar için yapilan kamu Harcamalanmn GSMH içindeki payi, IV KÍH yeniliklerine ve ömek uygulamalara ili kin ömekler 207 IV. 1 Kanada: Kompüterize kiosklar 207 IV.2 Fransa: Í ve mesleklere ili kin kompüterize listeler 208 IV.3 Japonya: Genel istihdam enformasyon sistemi (GÍES) 210 IV.4 Meksika: Ulusal istihdam enformasyon hizmet sistemi 211 IV.5 Slovenya: Internet teknolojisi kullanimi 213 IV.6 Isveç: Intemette mûçteri self-servis sistemleri 215 IV.7 Birle ik Krallik: Dogrudan Istihdam Hizmeti: Bo i ler telefonda 218 IV.8 ABD: Amerika'mn Kariyer Dosyasi (ACK) - Intemette istihdam hizmeti sistemi 219 IV.9 Fransa: Fichier historique (FH) - ANPE'ye kayitli i arayanlann Dosyalan 221 IV. 10 Hollanda: Kansmeter - i arayanlann idari girdileri için yeni bir araç 222

13 içindekiler IV. 11 Fransa: i arayanlara yardimda yeni araç ve hizmetler 224 IV. 12 ABD: Entegre i veren hizmetleri mönüsü - Wisconsin Racine ili Í gücü Geliçtiime Merkezi (WDC) ömegi 227 IV. 13 ABD: ís ve isçi bulmada eyaletlerin basarili uygulamalan- Bir degerlendirme çali masi 228 IV. 14 Isveç: i arayanlar için istasyonlar- i arayanlar için self servis 232 IV. 15 Danimarka: Yerel i gücü piyasasinm izlenmesi 233 IV. 16 Kanada: Yerel içgiicû piyasasi enformasyonu 234 IV. 17 Finlandiya: l gücü piyasasina iliçkin kapsamh reformun bir parçasi olarak bireysel istihdam hizmeti siireçlerinin (is aramada yardim) aktifleçtirilmesi ve geli tirilmesi 235 IV. 18 Fransa: Geni letilmi ANPE hizmetleri baglaminda rehberlik kavrami 238 IV. 19 Birlejik Krallik: Yeni Politikalar Dönemi 241 IV.20 ABD: Gônenç Reformu - Muhtaç Ailelere Geçici Yardim (TANF) programi 243 IV.21 ABD: Í sizlik sigortasi idaresi - Telefon talepleri hizmeti 246 IV.22 Fransa: Espaces Cadres - Yönetici ve teknik personell i e yerle tirme Merkezleri 247 IV.23 Hong Kong, Çin: tstihdam Enformasyon ve Geliçtirme Programi (EIPP) 249 IV.24 Isveç: Fikir Bankasi 251 IV.25 Kanada: KÍH personel geli tirme karan 252 IV.26 0ÍK ile ili kiler: Yenilikçi kimi ömekler: 253 A. Belçika 253 B. Fransa 253 C. Birle ik Kralhk 254 V. KÍH'in egitim ve yeti tirme programlanna katihmi: Kimi ömekler 257 VI. Web sayfalan listesi 263 VI. 1 A. Ulusal kamu istihdam hizmetleri 263 B. Uluslararasi kurulu lar 266 VI.2 Seçilmi KÍH özel web siteleri 267 Kaynakça 269 Tablolar 3.1 Seçilmi ülkelerde düzeylere göre KÍH personel dagilimi KÎH'te personel ba ina i siz sayisi, xui

14 uegi^uti i^yoco piyasasmda kamu istihdam hizmeti J.j Kimt Avrupa üikek'riihlf ix-rsoncl hasína \y.,iz k!%! sayim. I S.l Alberta. Kanada'da LM1 Urünleri için veri kaynaklari ILU ülkc arasíimiai:iri kapsaiiiuiuaki i 2 iükcde s.si/.hk sigorta"«.. ijsizük Yardimlan ve sosyal haklar, 117 ekil 8.1 Wisconsin Eyaleti: Tam istihdam hedefi etrafinda i birligi 143 xiv

15 YÖNETiCi ÖZETi 1. Kamu istihdam hizmeti (KÎH), i sizligin toplumsal ve ekonomik etkilerine iligkin duyarliliklarin sonucu olarak 19. yüzyil sonlarmda sanayilesnii ülkelerde ortaya çikti. Bu alandaki ilk giri imler genel olarak i arayanlarin i bulmalarxna ve i verenlerin de bo i leri doldurmalarma yönelik düzenlemeler biçimindeydi. Ancak aralarmda i sizlik sigortasina ili kin yeni sistemler getirenler de vardi. Yeni kurulan Uluslararasi Çaligma Örgütü (ILO) 1919 yilinda, 2. sayili î sizlik Sözle mesi aracihgiyla üye Devletlere KÍH olu turulmasi tavsiyesinde bulundu. Daha sonra ILO uzun yillar boyunca ömegin 34. sayili Ücret Alan istihdam Kurulu lari Sözle mesi ve aym sözle mede 1949 yilinda degi iklikler yapan 96 sayili Sözle me gibi belgelerle KlH'e kendi alaninda tekel konumu saglamayi özel istihdam kurulu larini (0ÍK) kaldirmayi hedefledi. 2. ikinci Dünya Sava i'ni izleyen 25 yil içinde KÎH birçok ülkede normal olarak i ve i çi bulma hizmeti ile i sizlik yardimlarini kayna tiran bir sistem içinde geli me gösterdi. 1970'li yillarda birçok ülkede görülen ekonomik uyumsuzluklar ve i sizligin artmasiyla birlikte, i sizlik sorunlarini çôzmeye yönelik resmi istihdam politikalarinin ya da i gücü piyasasi uyum programlarmin bir araci olarak KlH'e daha fazla ba vuruldu. 1990'larin ekonomik serbestle me ve küreselle me ortami içinde ILO KIH'te tekel anlayi mi terk etti ve i gücü piyasalarinin i leyi ine olumlu katkilar saglayacak düzenlemelerle birlikte ÖtK'yi kabullendi. 3. Bugün KÍH hizla degi en bir i gücü piyasasinda i lev görmektedir. Gliçlû demografik etkenler geli mekte olan ülkelerde giderek ya lanan bir i gücünün olu umuna yol açarken, geli mekte olan ülkelerde sürüp giden nüfus artiçi genç kesimde i sizlik sorunlan yaratmaktadir. Í gücü piyasasinda yaratilan amansiz etkiler açismdan daha çarpici bir olgu ise, küresel rekabetin kizi masi ve enformasyon teknolojisindeki geli melerdir. Enformasyon teknolojisindeki devrimin sonuçlarindan biri geli mi ülkelerde imalat sanayiindeki istihdamin azalmasidir. ímalat sanayiindeki XV

16 Degiçen içgûcu piyasasinda kamu istihdam hizmeti teknolojik altyapiyi sagladigi, bu aityapi iemelinde i çilerle i veren!enn kendilerinin anlastigi koçullarda is ve i sei bulma etkinliklerinin ba ansini hangi ôlçiitierle tartacagidir. 9. KÎH'in i gücü piyasasi enformasyon sistemindeki rolü hem bu enformasyonun üretilmesini (genellikle gündelik i lemlerin yan ürünü olarak) hem de aym enformasyonun kullamlmasmi ve yorumlanmasim iijcia. i.jvci^ ilcrin vc arayanlann artik daha bilinçli hale gelmclcri, egitim ve yeti tirme kurumlariyla ve mesleki rehberlik uzmanlannm bilgi gereksinimlerinin giderek artmasi, KÍH'in saglayabilecegi türden bilgilere yönelik talebi de artirmi tir. Kanada, ABD ve Danimarka gibi kimi ülkeler bu i leve bilinçli tercihlerle yatirim yapmi lardir. ABD ve Kanada söz konusu oldugunda bunun anlami i gücü piyasasma ili kin enformasyonun Intemet'ten saglanmasidir. í gücü piyasasma ili kin bilgilerin etkili biçimde sunumu özel personel kaynaklarmi gerektirir ve bu yamyla kaynaklan yetersiz kalan ve istatistik bilgi kapsami enformel kesim dahil smirli oían geli me sürecindeki ülkeler için uygun olmayabilir. 10. I gücü piyasasi uyum programlarmm yönetilmesi son birkaç onyilda KÍH'in özellikle aktif i levler üslendigi bir alandir. Hükümetlerle birlikte OECD ve Avrupa Birligi (AB) gibi kimi uluslararasi kurulu ve örgütlenmeler dengeyi edilgen i gücü piyasasi politikalanndan (ki bu çerçevede i^sizlere gelir destegi saglanmaktadir) daha aktif politikalara (bu çerçevede ise i siz insanlarm i bulma ansi artirilmaktadir) kaydirmaya çaliçmaktadir. KÍH'in bu programlan uygulamada dogrudan y etkili konumu olmasa bile, bir çok ülkede, smirlan belirleyiei bir rolü olmaktadir. Burada ûç tür program söz konusudur: i aramada yardim programlan; egitim ve yeti tirme programlan; ve dogrudan i yaratma programlan. í aramada yardim programlan, insanlarm kendi i lerini bulmalanm saglama, grup etkinlikleri (i kulüpleri, i fuarlan ve grup çah malari biçiminde) ve ki isel yardim (mesleki rehberlik ve yogun damçmanhk programlan) gibi etkinlikleri içermektedir. KÍH bu alanlarda çogu kez dogrudan hizmet sunucusu konumundadir. Egitim ve yetiçtirme programlan ise, ya am boyu ögrenmenin bir ya am biçimi oldugu çagimizda i sizlerin i bulma anslarini artirmanin önemli bir yolunu olu turmaktadir. KÍH'in buradaki rolü en azmdan katihmcüan bu programlara yönlendirmektir. Ancak KÍH bunun ötesinde, ba kalarina görev olarak verilen egitim kurslarmin yönetimini üstlenebilecegi gibi, daha seyrek olmak üzere kendini de dogrudan dogruya egitim kurslan düzenleyebilir. xviii

17 yönetici özeti Dogrudan is yaratma programlan ise, zaman zaman ekonomideki talebi artirmaya, insanlann i bulma anslarini artinci i deneyimleri kazandirmaya ya da bunlarin her ikisine birden yönelik olabilmektedir. Kamu kesimi i programlan, kendi i inde çali anlara yardim, ücret sübvansiyonlari ve deneme çali malari bunlarin arasinda yer almaktadir. KÍH'in rolü, egitim programlarinda oldugu gibi, katilimcilari ba ka yerlere yönlendirmekten ibaret kalabilir ya da çesitli programlarm düzenlenmesini ve sponsorlugunu da kapsayabilir. 11. Birle ik Krallik ve ABD gibi ülkelerde bugünkü egilim, sosyal yardimlara bagimliligi azaltmak amaciyla bu i levlerden bir bölümünü geni ôlçekli ve degiçken paketlerde kayna tirma yönündedir. Bu egilimin, farkli yakla imlarin giiçlii yanlarindan yararlanma ve i sizlere geni seçenekler sunabilme gibi bir avantaji vardir. Kimi ülkelerde geli tirilen çe itli sistemlerin degerlendirme bulgulari isiginda belirli bir ana kanala baglanmasi gerekmektedir. Yapilan degerlendirmelere göre i arayanlara yardim yöntemi maliyet etkinligi açismdan hay Ii avantajli olabilmektedir. KÍH'in i gücü piyasasi uyumunda etkili bir rol oynayabilmesi için, hem ba kalariyla ortak çali maya hazirlikh olmasi hem de program yönetiminde deney biriktirmesi gerekmektedir. 12. KÍH i levlerinin dördüncüsü, yani i sizlik yardimlannm düzenlenmesi, pirim katkili i sizlik sigortasi ile devlet fonlarmdan gelir destegini içermektedir. Kimi ülkelerde KÍH bu sistemleri dogrudan yönetmektedir. Böyle olmadigi yerlerde bile KÍH normal olarak ve yogun biçimde i in içindedir. Bunun nedeni, i arayanlara yardimci olmasi, i arayanlarm kayitlarmi tutup bu ki ilerin igte çahçabilecek niteliklerini koruyup korumadiklarmi izlemesidir. Bu durum, zaman zaman, KÍH'in i sizlik yardimi alan kiçiler üzerinde gözcülük yapma rolü ile, hem i arayam hem de i vereni tatmin etmeyi amaçlayan i ve i çi bulma rolü konusunda garip gerilimler yaratmaktadir. KÍH yöneticileri kendilerini i sizlik yardimlarindan kolayhkla soyutlayamamaktadirlar; çûnkû KÍH'in insanlari sosyal yardimlardan çahçmaya yöneltme gibi temel bir rol üstlenmistir. O halde KÍH yöneticilerinin bu çahçmamn KÍH kültürü üzerindeki etkilerini izleyip gerektiginde telafi edici girisimlerde bulunmalari gerekmektedir. 13. KÍH'in bugün içinde islev görmeye çalistigi çalkantili ortamda, hizmetin düzenlenmesi ve yönetimi giderek karma ik ve gûç bir is haline xix

18 Uegiçen i^gücü piyasasinda kainu istihdam hizmoti geinu^tir. KiH'in üst düzey yoncticiierinin bûiiici önccligi. Bakanlardan iç arayanlara ve içverenlere uzanan eenis bir alici kesimle iyi ili kiler kurmakîir. KÎH etkmliklerinin. dcgiscn siyasai, topiumsa! ve ekonomik ortami dikkate alan stratejik bir plan çerçevesinde düzenlenmesi gerekir. KÍH'in denetlenebilirligi muhtemelen bir performans yönetimi sistemi içinde saglanacaktir ki, bu sistemin aym zamanda kurulu içindeki farkh birimlenn performan^ini da izlemesi eerekir. Bu tür sistemlere içsel risklerin asgari diizeyde tutulmasi için performans üi^üílerinin tcmcldeki program amaçlarmi yansitmasi gerekir. Aynca, maliyet etkinliginin saglanabilmesi için belli ba li bütün programlar için periyodik degerlendirmeler gerekecektir. 14. Hizmetin örgütlenmesini iiç önemli egilim etkilemektedir. Bunlardan birincisi, yetkinin desantralizasyonu ile gerek yerel yöneticilerin enerjilerinden yararlanmayi gerekse hizmetleri yerel gereksinimlere daha yakindan uyarlamayi saglayacak sorumlulugun üstlenilmesidir. íkinci olarak, KÎH'in çeçitli i levlerinin gerçekle tigi hizmetlerin entegrasyonu söz konusudur. Bu entegrasyon, yerel diizeyde bir kez ugramlan biirolar ile hizmet verilen kesimin gereksinimlerine göre hizmetleri sistematik biçimde aynçtiran kademeli hizmet sunumu aracihgiyla saglanmaktadir. Ûçiinciisû, hizmet sunumundaki rekabetçiliktir. Bu, kamu hizmetlerine damgasim vuran önemli bir egilimdir ve bu egilim sonucunda KÍH'in kimi unsurlari piyasada ba ka hizmetlerle rekabet etmek zorunda kalmaktadxr. O kadar ki, bugün ömegin Avustralya'da sistemin kimi ögeieii dcgil tamamx böyle bir rekabetin içinde olmak zorundadir. Bu ise, gerek maliyet etkin sonuçlar almabilmesi gerekse personelin morali ile ilgili sorunlarm çôziilebilmesi açismdan ustalikh bir yönetimi gerektirmektedir. 15. KÎH'in üst düzey yöneticileri ba ari kazanmak için çe itli yönetim stratejileri izlemektedir. Bu bakimdan be stratejiden söz edilebilir. Bunlardan ilkinde, aliciya dayanan planlama ve i siireci reformlari dahil kalite yönetim ilkeleri benimsenmektedir. îkincisi, enformasyon ve ileti im teknolojisinin kullammi, gerek iç yönetimin iyile tirilmesi gerekse ahcilara dogrudan hizmet ula tmlabilmesi için yayginla tinlmaktadir. Ûçûnciisiinde, tesis ve hizmetlerin planlanmasinda ve yönetiminde iyile tirmelere gidilmektedir. Dördüncüsü, iç ileti ime ve yerel ofis çali anlan merkez arasmdaki iki yönlü bilgi aki ina öncelik tamnmaktadir. Nihayet, personel egitim ve geli tirme programlan, gerek hizmetin amaçlarinda ve tekniklerinde meydana gelen degi iklikleri, gerekse içinde çaliijilan ortami gözetecek biçimde yeniden gözden geçirilmektedir. XX

19 yönetici özeti 16. KÍH programlarinin basansi, ba ka dönemlerde oldugundan çok daba fazla, KÍH ile diger kurulu lar arasindaki iliskilere baghdir. Bu iliskilerin düzenlenmesi büyük beceri gerektirmektedir. Bu alanda çe itli ili ki biçimleri ve muhataplardan söz edilebilir. Bir kere, sosyal taraflarla ili kiler söz konusudur. Bu ili kiler, özerk bir KÍH'in denetim kurulu ya da daha gayn resmi düzenlemeler aracihgiyla çekillenebilir. Sosyal taraflann verecekleri destek, ömegin i gücü piyasasi uyum programlarinin uygulanmasi gibi alanlarda KÍH'in i ini önemli ôlçiide kolayla tirabilir. Ikincisi, i gücü piyasasi programlan bugün giderek daha çok çeçitli hükümet kurulu lari ile hükümet di i kurulu larin i birligi temeline dayanmaktadir; bu ortaklik stratejilerinin önemi AB'deki KÍH yöneticileri tarafindan vurgulanmaktadir ve KÍH bu tür ortakliklarda merkezi bir rol oynayabilecek konumdadir. Ûçiincûsii, yerel gereksinimlere uyarlanmi programlarm uygulanmasi ya da tek kademeli hizmet sunumu amaciyla olu turulan yerel ortakliklar özellikle önemlidir. Dördüncü konuyu ÔÎK ile ili kiler olu turmaktadir. KÍH tekelinin sona ermesiyle birlikte bu ili ki i birligi, tamamlayicilik ya da rekabet biçimlerini alabilir ve bunlarin iiçiinûn de oynayacaklan roller vardir. Kayda deger bir nokta, program uygulamasina sira geldiginde i birliginin daha ön plana çikmasidir. Nihayet KlH'in üst düzey yöneticileri, Dünya Kamu ístihdam Hizmetleri Birligi (WAPES), AB üyeleri arasinda bilgi ali veri i ya da ABD söz konusu oldugunda eyaletler arasi ileti im araciligiyla diger KlH'çilerle uluslararasi ileti ime girip bundan yarar saglayabilirler. 17. A agida siralananlar KÍH açisindan belli ba li zorunluluklardir. Birincisi, KÍH degi im ve istikrar arasindaki dengeyi tuttururken, di ortamlardaki sürekli degi imler i iginda kendi hizmetlerini de degi tirip uyarlayabilmelidir. Íkincisi, KÍH hükümet politikalarinin bir araci olarak kendi konumunun bilincinde olmah, hükümetin bu anlamda güvenini kazanmah ve istihdam politikalarim etkilemelidir. Ûçûncûsû, KÍH bu çaliçmada belirlenen dort i levi mümkün oldugunca deneyip entegre etmelidir. Dördüncüsü, KÍH mümkün oldugu kadar çok sayida ortakla i yapmaya çali mali ve eger gerekliyse önderlik rolünü üstlenmelidir. Nihayet, KÍH, yöneticiler ve personel açismdan yeni profile sahip yeni türde bir hizmet giri imi olmaya çah mah, hizmetlerinin etkisini ve kalitesini sürekli geli tirmek için çaba göstermelidir. 18. KÍH'in geli mekte oían ülkelerdeki özel sorunlanni derinligine ara tirmak mümkün olmami tir. Derleyebildigimiz bilgilere dayanarak, xxi

20 Degiçen ijgüui jhydsasmda kartsu istihriarti hirmoti geii^iiiekte oian ulkeleriii K.I1Í in roiiine.siya>a dcstck saglamakla i^c h as! am alarm! îavsiye ediyoruz. Gelismekte oían ülkeler, geli mi kimi iilkelerdcki ny^iilniikilaii basitve (ckuulaniaktaii kaçiiiinali, bunun yerme ekonomik kaikinmaya genel yakla^imlan bagiaminda i gücü piyasasi alaninda neler yapilmasi gerektigini analiz edip buna göre davranmalidirlar. Ne tür KÍH hizmetlerinin uygun olacagi böyle belirlenmelidir. En for me I sektöriin genis olduëu durumlarda i ve i çi bulma hizmetlerinc özelhklc tiüzlikle egiimeiiuinci. lîii" bû^ka lavs-yerm? rtr» KÍH'in geli mekte olan ülkelerdeki rolüne iliskin daha ileri düzeyde ara tirmalardm yapilmasidir. 19. Son olarak, KÍH'in kar ismda duran ve henüz çôziime baglanamami u ikilemleri belirliyoruz. Birincisi, herkesi kapsayan ve kendi kendine yardim esasina dayanan hizmetle ki isel bazdaki hizmet arasinda bir gerilim söz konusudur. îkinci gerilim, acili yönelimli hizmet sunumu ile i sizlik yardimlarim gözetleme i levi arasindadir. Ûçiincii konu, KÍH'in ya am boyu ögrenme ve mesleki rehberlik alanlarinda gelecekte oynayacagi role ili kindir. Nihayet, özel mülkiyet ve desantralizasyon gibi örgütsel konular gündemdedir. xxii