Temel Kaynak 4. Sosyal Problem, Resmî Kurum ve Sosyal Örgütler

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte Sosyal Problem, Resmî Kurum ve Sosyal Örgütler Hepimiz bir toplum içerisinde yafl yoruz. Toplu yaflaman n bir sonucu olarak ihtiyaçlar ve baz sorunlar yaflanabilir. htiyaç ve sorunlar n ortaya ç kmas n n nedenlerinden baz lar toplumlar n ekonomik, kültürel, sosyal yap lar d r. Sosyal problemlerden baz lar flunlard r: flsizlik Yafll, kimsesiz, bak ma muhtaç insanlar Okuryazar oran n n düflüklü ü Do al çevrenin yok olmas ve çevre kirlili i Bak ma muhtaç ya da kimsesiz çocuklar Do al afetlerden sonra yard ma ihtiyac olan insanlar Sosyal problemlerin çözümlenmesinde devlet baz resmî kurumlar görevlendirmifltir. Kamu hizmetlerini yürütmek amac yla devlet taraf ndan kurulan kurumlara resmî kurum denir. Resmî kurumlar n giderleri devlet taraf ndan karfl lan r. Bu kurumlar n yetkileri ve güçleri de yasa ile belirlenmektedir. Resmî kurumlar n yan s ra sosyal örgütler de sosyal problemleri çözmeye yönelik çal flmalar yaparlar. Sosyal örgüt, toplumla ilgili amaç ya da ifli gerçeklefltirmek için bir araya gelmifl kurumlar n, kiflilerin oluflturdu u birliktir. Sosyal örgütlerde gönüllülük esast r ve gelirleri vatandafllar n ba fllar ndan oluflur. Sosyal örgüt ve kurumlar toplum için çal fl rlar. Farkl alanlarda hizmet ederler. Baz lar e itim, baz lar çevre konular nda çal flmalar yaparlar. Sosyal örgütlerden birkaç n n çal flma alanlar n, amaçlar n inceleyelim: 468

3 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER Türkiye K z lay Derne i Savafl alanlar nda yaralanan ya da hastalanan askerlere hiçbir ay r m gözetmeden yard m etme arzusundan do an K z lay, taraf oldu umuz bütün savafllarda bu do rultuda çok baflar l hizmetler vermifltir. Cephe gerisinde kurdu u seyyar ve sabit hastaneler, hasta tafl ma servisleri, donatt hastane gemileri, yetifltirdi i hemflireler ve gönüllü hasta bak c lar arac l yla savafl alanlar nda yaralanan ya da hastalanan on binlerce Mehmetçik in, dost ve düflman askerinin bak m ve tedavisine yard mc olmufl; Türk olsun, düflman olsun savafl esirlerine gereken insanc l yard mlar yapm fl; savafltan etkilenen sivil halk n bak m ve korunmas için çaba göstermifltir. Ülkemizde, sa l k ve sosyal yard m alanlar nda birçok hizmete öncülük etmifl ve uluslararas insanc l yard m faaliyetlerine de kat lm flt r. K z lay etkin bir flekilde kat ld Kurtulufl Savafl n n zaferle sonuçlanmas ve cumhuriyetin ilan ndan sonra ülkemizin içinde bulundu u pek çok sorunun çözümü için bütün imkânlar n seferber etmifltir. Cumhuriyetimizin ilk y llar nda, art arda girdi i savafllardan yorgun düflmüfl ulusumuz, açl k, kurakl k ve salg n hastal klarla karfl karfl yayd. K z lay bir yandan bu sorunlarla u rafl rken, di er yandan da esir ve göçmenlerin giyecek, yiyecek, bar nma ve sa l k ihtiyaçlar n karfl lam fl, imkânlar oran nda da meydana gelen afetlerin yaralar n sarmaya çal flm flt r. Mevcut sorunlar n yan s ra h zla geliflen ve de iflen toplumumuzda, do al olarak yeni istek ve ihtiyaçlar da belirlemeye bafllam flt. K z lay bu geliflmelerin gerisinde kalmam fl, sa l k ve sosyal alanlardaki sorunlar n çözümü do rultusunda amaçlar n ufkunu ve faaliyet alanlar n sürekli geniflletmifltir. Türk K z lay n n zamanla yöneldi i faaliyet ve hizmet alanlar flunlard r: 1. Afete Haz rl k ve Müdahale Savafl durumunda Do al afetlerde Ola an dönemlerde 2. Nakdi ve ayni yard m hizmetleri 3. Sa l k ve Sosyal Yard m Hizmetleri T p merkezleri Psiko-Sosyal destek hizmetleri lk yard m kurslar 4. Gençlik ve Gönüllülük hizmetleri Gençlik kamplar Burslar Yurtlar Gönüllülük hizmetleri 5. Kan Hizmetleri 6. Uluslararas liflkiler 469

4 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte K z lay n amac ; Savaflta felakete u rayanlar koruyan, 12 A ustos 1949 tarihli Cenevre Sözleflmeleriyle Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin taraf bulundu u uluslararas anlaflmalar n kendisine yükledi i hizmetleri görmek, bunlar n yerine getirilmesine yard mc olmak, Bar flta yurt içinde ve yurt d fl nda meydana gelen her türlü afet ve felaketlere karfl tüzük dahilinde üzerine düflen hizmetleri yerine getirmek, nsaniyetçi hukuk ilkelerine ba l kalmak, sa l k ve sosyal dayan flmay desteklemek, sosyal refah n gelifltirilmesine yard mc olmak, Uluslararas K z lhaç Komitesi, Uluslararas K z lay-k z lhaç Dernekleri Federasyonu ve bu federasyona dahil ulusal kurulufllarla amaç ve ifl birli i yapmakt r. K z lay n Görevleri K z lay, savaflta ve bar flta amac n n gerektirdi i hizmetlerle kanunlar n yükledi i görevleri yapar. Savaflta veya hükûmetin ilan etti i ola anüstü hâllerde; K z lay, hükûmetin gösterdi i lüzum ve ihtiyaca göre cephede ve cephe gerisinde Türk Milleti ve Silahl Kuvvetlerine amac na uygun yard mlarda bulunur. Savafl görevlerini yerine getirecek araç ve gereçlerle ilaçlar sürekli kontrol alt nda bulundurur, bozulma ve eksilmeye mahal b rakmadan gerekenleri elden ç kar r, yerine tazelerini, yenilerini koymak suretiyle stok seviyesini korumaya çal fl r. Silahl Kuvvetlerde görülecek bulafl c hastal klara karfl aç lacak mücadeleye kat l r. Tehlikeli bölgelerde bulunan çocuklar n ve korunmalar gerekenlerin hükûmetin gösterece i yerlere tafl nmalar na ve yerlefltirmelerine yard m eder. Hükûmetin iste i üzerine gösterece i yerlerde hastaneler açar. Hemflireler, gönüllü hemflireler ve hasta bak c lar, ilk yard m ve acil bak m, laboratuvar, radyoloji ve gereksinim duyulacak di er branfllarda sa l k meslek eleman yetifltirir. Dispanserler, sa l k merkezleri ve hastaneler, amaçlar na uygun e itim ö retim merkez ve kurumlar, rehabilitasyon merkezleri açar ve yönetir. Kan yard m ile kan türevlerini sa layacak teflkilat kurar, yönetir ve teflkilat n yurt düzeyinde geliflmesi için gereken önlemleri al r. Salg n hastal klara, halk sa l n ilgilendiren benzer afetlere ve çocuk ölümlerine karfl mücadeleye kat l r ve yard m eder. Bar flta ve savaflta görevlerini yerine getirebilmek için gereken araç ve gereçleri haz rlar. Yoksullara yard mda bulunur. Muhtaç hastalara tedavi yard m yapar; güçsüz ve fiziksel özürlülere noksan veya ar zal organlar n n fonksiyonlar n tamamlay c, destekleyici veya rehabilite edici nitelikte araç temin etmeye çal fl r. 470

5 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER Yang n, yer sars nt s, su bask n, kurakl k, k tl k, topluca veya savafl dolay s yla göçler ve benzeri olaylarda gerekli yard mlarda bulunur. Kurtar c ve ilk yard mc lar yetifltirir, gerekli kadrolar teflkil eden ekipler kurar, her türlü araç-gereç ve donan mlar haz r bulundurur ve bunlar n çal flma flekillerini yönetmelikle belirler. K z lay gönüllü örgütünü kurar. Sivil savunma planlamas na ve e itimine yard m eder. K z lay n amac na uygun hükûmet karar ve isteklerini yerine getirir. TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele ve A açland rma) Vakf Kaybolan gelece i kurtarmak, açl k ve yoksullu u gidererek topraktan gelen toplumsal bar fl sa lamak için: Erozyon, çoraklaflma, çölleflme, kirlilik, hatal tar m teknikleri ve amaç d fl arazi kullan m n önlemek, Do al varl klar n tahribine yönelik ulusal ve uluslararas her türlü idari, siyasi ve ekonomik bask lara karfl mücadele etmek ve sorunlara çözüm önermek, Do al varl klar n korunmas na yönelik politikalar n hükûmetlerce üretilmesini, gerekli yasal düzenlemelerin yap lmas n, uygulanmas n ve uluslararas anlaflmalara uyulmas n sa layacak bilinçli ve etkin kamuoyu oluflturmak, Biyolojik çeflitlilik, toprak, su ve di er do al kaynaklar n korunmas, verimli k l nmas ve sürdürülebilir yönetimini gerçeklefltirmeyi amaçlam flt r. Türk E itim Vakf 1967 y l ndan bu yana hizmet veren vak f, e itime gönül vermifl ayd n kifliler ve ifl adamlar n n katk lar yla kurulmufltur. Vakf n amac, maddi deste e ihtiyac olan baflar l ö rencilere burs TÜRK E T M VAKFI vermek, okul, ö renci yurdu ve merkezleri açmak, e itim ve ö retim alan nda araflt rmalar yapmak, millî e itime destek olmakt r. 471

6 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte LÖSEV (Lösemili Çocuklar Vakf ) LÖSEV in ilk amac, lösemili ve kan hastas çocuklar n e itim ve sa l k baflta olmak üzere her türlü ihtiyaçlar n n sa lanmas na yard mc olmakt r. Vakf n di er önemli amac ise kan hastal klar konusunda ulusal düzeyde tedavi, e itim ve araflt rma kurumlar kurmak ve iflletmektir. LÖSEV, gerçeklefltirdi i tüm faaliyetlerde; lösemi hastal n tan tmay, lösemili çocuklar n ve ailelerinin s k nt lar n topluma aktarmay ve toplumu bilinçlendirmeyi amaçlamaktad r. Türk Kalp Vakf Bir grup hay rseverin 1975 y l nda kalp sa l n gelifltirme düflüncesi ile kurdu u bir vak ft r. Vak f, sa l k sigortas ndan mahrum olan insanlara ucuz veya ücretsiz kalp muayeneleri yapmaktad r. E itim Gönüllüleri Vakf Vakf n kurulufl nedeni, devlet taraf ndan verilen temel e itime katk da bulunmakt r. Buradan yola ç karak oluflturduklar donan ml e itim ortamlar na kendi iste i ile gelen 7-16 yafl grubu çocuklar gönüllüleri ile e itmektedirler. Çocuklar gelece e haz rlar. Ba flç lar n n katk lar yla sürdürdü ü bu faaliyetler hakk nda kamuoyunu düzenli olarak bilgilendirir. E itim Gönüllüleri Vakf n n misyonu fludur: Çocuklar m z n; cumhuriyet temel ilke ve de erlerine ba l, ak lc, sa duyulu, öz güven sahibi, düflünen, sorgulayan, kendi iç yarat c l n harekete geçirebilen, bar flç, farkl, düflünce ve inançlara sayg l, insan iliflkilerinde cinsiyet, rk, din, dil fark gözetmeyen bireyler olarak yetiflmelerine katk da bulunacak okul d fl e itim programlar oluflturmak ve uygulamakt r. lkyar ( lkö retim Okullar na Yard m Vakf ) Özellikle köy çocuklar na okuma heyecan ve e itimini daha ileri düzeyde sürdürme motivasyonu kazand rmak, e itimlerine katk da bulunmak ve bu faaliyetin her aflamas n, hiçbir politik kayg tafl madan ve insanlar n eflit oldu u ilkesinden yola ç karak uygulamak, Köylere kitap yard m yapmak, Ö retmenler için programlar düzenlemek. 472

7 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER AKUT (Arama Kurturma Derne i) Bafllang çta temel hedefi da ve di er do a koflullar nda do ru ve etkin arama ve kurtarma faaliyetleri düzenlemekti y l Ocak ay nda deprem e itimini, haziran ay nda ise ilk sel e itimini almaya bafllayan AKUT, böylece talep edildi i takdirde do al afetlerde de ilgili resmî kurumlara yard mc olabilir hâle geldi. AKUT, gönüllü çal flanlar yla yard ma ihtiyac olan kiflilere en k sa sürede ulaflmak, yard m için gereken en uygun koflullar sa lamak, kazazedenin temel ilk yard m deste ini sa lamak ve can kayb n en aza indirmeyi amaçlam flt r. ÇEKÜL (Çevre ve Kültür De erlerini Koruma ve Tan tma Vakf ) Ülkemizin do al ve kültürel miras n korumak amac yla kurulmufl bir sivil toplum kurulufludur. ÇEKÜL, do al ve kültürel çevreyi korumak için kent, havza, bölge, ülke ölçe inde projeler gelifltirmektedir. DHKD (Do al Hayat Koruma Derne i) DHKD nin amac Türkiye nin ola anüstü zengin bitki ve hayvan türleri ile bunlar n do al yaflam alanlar n n de erinin fark na var lmas, koruma alt na al nmas d r. DHKD bu koruma projeleri yürütmekte, ilgili yasalar n uygulanabilmesi için lobi faaliyetleri sürdürmektedir. Kamuoyu, yerel ve merkezî yöneticiler ve flirketlerle ifl birli i yapmaktad r. 473

8 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte Sosyal Örgütler ile Etkileflim Sosyal örgütlerde gönüllü çal flmak esast r. Bu örgütler ve kurulufllar kâr amac gütmezler. Yapt klar çal flmalar yard m amaçl d r. Sosyal örgütler, vatandafllar n ba fllar ile giderlerini sa lar ve projelerini yürütürler. Bir kurumda çal flan insanlar maafl karfl l nda ifl yaparlar. Bofl zamanlar nda da herhangi bir ücret almadan sosyal örgüt ya da kuruluflta çal fl rlar. Sosyal örgütlerin çal flmalar na yapt klar kampanyalara kat larak da destek olunabilir. Zaman zaman kermesler düzenlenir. Kermeslerden sa lanan gelir, sosyal örgütlere aktar l r. E itsel Kulüp Çal flmalar E itsel kulüp çal flmalar, ö rencilerin kendilerini tan ma, yeteneklerini gelifltirmeleri amac yla kurulmufltur. E itsel kulüp çal flmalar n n katk lar flunlard r: Bofl zamanlar yararl flekilde de erlendirmeyi sa lamak Planl çal flma al flkanl kazand rmak Ö rencilerin yeteneklerinin fark na varmas n sa lamak Sosyal iliflkilerin güçlenmesine yararl olmak Farkl düflünce ve görüfllere sayg l olmay ö renmek E itsel kulüpler, okul yaflam nda gereklidir. Siz de gerekli oldu unu düflündü ünüz e itsel kulüpler hakk nda önerilerde bulunabilirsiniz. 474

9 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER E lenerek Ö renelim - 6 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Ayn toprak parças üzerinde bir arada yaflayan ve temel ç karlar n sa lamak için ifl birli i yapan insanlar n tümü. 2. a. Küme, b. Görüflleri, ç karlar bir olan kimseler bütünü. 3. Gönüllü olma durumu. 5. Bir mal, para veya hakk n karfl l k beklenmeden birine ya da bir yere verilmesi. 6. Topluma hizmet amaç ve göreviyle kurulan her fley. 7. Mesele, sorun. 4. Ortak bir amac veya ifli gerçeklefltirmek için bir araya gelmifl kurumlar n veya kiflilerin oluflturdu u birlik. 475

10 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte Ö rendiklerimizi Uygulayal m - 6 A. Afla daki ifadelerde bofl b rak lan yerlere verilen kelime ve kelime gruplar ndan uygun olanlar n yaz n z. K z lay kâr sosyal örgüt resmî kurum iflsizlik ba fllar TEMA Vakf yeteneklerimizi gönüllülük ÇEKÜL Kamu hizmetlerini yürütmek amac yla devlet taraf ndan kurulan kurumlara denir. Toplumla ilgili bir amaç için bir araya gelmifl kurumlar n veya kiflilerin oluflturdu u birli e denir., sosyal problemlerden biridir., kan yard m yapar. erozyonla mücadele eder., ülkemizin do al ve kültürel miras n korumak amac yla kurulmufltur. Sosyal örgütlerde esast r. Sosyal örgütlerin amac yoktur. Sosyal örgütler vatandafllar n ile projelerini yürütürler. E itsel kulüp çal flmalar, fark etmemizi sa lar. 476

11 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER B. Afla da baz sosyal örgütler ile görevleri verilmifltir. Sosyal örgütlerle görevleri efllefltiriniz. Sosyal Örgütler Görevler 1. TEMA Vakf A. Sa l k sigortas olmayan insanlara ucuz veya ücretsiz kalp muayenesi yapmak 2. lkyar B. Lösemili ve kan hastas çocuklar n e itim ve sa l k baflta olmak üzere her türlü ihtiyaçlar n n sa lanmas na yard mc olmak 3. AKUT C. Ülkemizde do al ve kültürel çevreyi korumak 4. LÖSEV D. Türkiye nin zengin bitki ve hayvan türleri ile bunlar n do al yaflam alanlar n n korunmas 5. Türk Kalp Vakf 6. Türk E itim Vakf 7. ÇEKÜL 8. DHKD E. Erozyon, çoraklaflma, çölleflme, kirlilik, hatal tar m teknikleri ve amaç d fl arazi kullan m n önlemek G. Özellikle köy çocuklar na okuma heyecan ve e itimini daha ileri düzeye ç karmak, onlar n e itimine katk da bulunmak H. Maddi deste e ihtiyac olan ö rencilere burs sa lamak, millî e itime destek olmak. Sivil savunma planlamas na ve e itimine yard m etmek 477

12 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte TEST 6 1. I. flsizlik II. Kimsesiz çocuklar III. Do al çevrenin yok olmas ifadelerinden hangileri sosyal problemlerdendir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 2. Kamu hizmetlerini yürütmek amac yla devlet taraf ndan kurulan kurumlara ne denir? a. Grup b. Sosyal örgüt c. Resmî kurum d. Vak f 3. Sosyal örgütlerle ilgili afla daki ifadelerden hangisi do rudur? a. Yasa d fl çal fl rlar. b. Ayn amaca hizmet ederler. c. Meslek sahibi kiflilere yard m ederler. d. Gönüllülük esast r. 4. Afla dakilerden hangisi kan yard m yapar? a. AKUT b. K z lay c. lkyar d. ÇEKÜL 5. Afla dakilerden hangisi do al afetlerde kurtarma çal flmalar yapmaktad r? a. DHKD b. AKUT c. LÖSEV d. lkyar 6. Afla dakilerden hangisi çal flma alan bak m ndan di erlerinden farkl d r? a. Millî E itim Vakf b. Türk E itim Vakf c. E itim Gönüllüleri Vakf d. Lösemili Çocuklar Vakf 7. Afla daki sosyal örgütlerden hangisi erozyonla mücadele etmektedir? a. TEMA b. AKUT c. K z lay d. ÇEKÜL 8. Özellikle köy çocuklar n n e itimine yard m amaçlayan sosyal örgüt afla dakilerden hangisidir? a. Do al Hayat Koruma Derne i b. Türkiye K z lay Derne i c. lkö retim Okullar na Yard m Vakf d. Arama Kurtarma derne i 478

13 Hep Birlikte SOSYAL B LG LER 9. Afla dakilerden hangisi evlat edinme hizmeti yapmaktad r? a. Türk E itim Vakf b. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu c. Türkiye K z lay Derne i d. lkö retim Okullar na Yard m Vakf 13. Afla daki sosyal örgüt ile çal flma alanlar efllefltirmelerinden hangisi yanl flt r? a. lkyar - E itim b. AKUT - Kurtarma c. ÇEKÜL - Çevre ve Kültür d. TEMA - Kültür 10. Afla dakilerden hangisi Türkiye nin bitki ve hayvan türlerini koruma alt na almay amaçlar? a. DHKD b. TEMA c. AKUT d. lkyar 11. Afla dakilerden hangisi resmî kurumdur? a. Millî E itim Bakanl b. E itim Gönüllüleri Vakf c. Türk E itim Vakf d. Türkiye K z lay Derne i 12. Afla dakilerden hangisi Türkiye K z lay Derne inin görevlerinden de ildir? a. Yoksullara yard m etmek b. Evsizlere ev almak c. Depremzedelere giyecek vermek d. Sivil savunma e itimine yard m etmek 14. Afla daki ifadelerden hangisi yard mlaflma ya örnektir? a. Çöpleri çöp kutusuna atmak b. Huzurevine yiyecek götürmek c. Evini kiraya vermek d. Aç kalan insanlar düflünmek 15. Kendi iste iyle gelen belli yafl grubundaki çocuklar n gönüllü çal flanlar ile e itimini afla dakilerden hangisi sa lamaktad r? a. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu b. E itim Gönüllüleri Vakf c. Millî E itim Bakanl d. lkö retim Okullar na Yard m Vakf 16. Sosyal örgütlerde esast r. cümlesinde bofl b rak lan yere afla dakilerden hangisi gelmelidir? a. gönüllülük b. güç c. zenginlik d. kültür 479

14 Temel Kaynak 4 Hep Birlikte 17. Zor durumda olan insanlara maddi ve manevi yönden destek olmaya ne denir? a. Yard mlaflma b. Vatanseverlik c. Sayg duyma d. Çal flkanl k 18. E itsel kulüplerle ilgili, I. Kiflisel geliflime katk sa lar. II. Kendine olan güveni art r r. III. Ekiple çal flma al flkanl kazand r r. ifadelerinden hangileri do rudur? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 19. Afla dakilerden hangisi e itsel kulüp de ildir? a. Sivil savunma b. Tiyatro c. Foto rafç l k d. Da c l k 20. Bir e itsel kulüp önerirken öncelikle afla dakilerden hangisi yap lmal d r? a. Niçin önerdi imizi aç klamak b. Oylamaya sunmak c. Millî E itim Bakanl na bildirmek d. Kulüp çal flmalar n bafllatmak 480