SEÇİM DÖNEMİNDE YAZILI BASININ ANALİZİ

Transkript

1 SEÇİM DÖNEMİNDE YAZILI BASININ ANALİZİ

2

3 Hazırlayanlar: Esin Muzbeg, Bengi Muzbeg, Gökşen Uysal, Özay Pinduk Bu yayının tüm hakları Paradigma Araştırma Merkezi ne aittir. İzinsiz çoğaltılamaz. Paradigma Araştırma Merkezi bu yayının sanal ortamda dağıtılmasına izin vermiştir. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Copyright 2015 Bu yayın Araştırma Merkezi nin yayınıdır. İnceleme Dizisi: Tasarım: Fabrika Production Baskı: Siprint Paradigma Araştırma Merkezi Shpend Berisha No: Prizren/Kosova

4 1 ÖNSÖZ Paradigma Araştırma Merkezi olarak yaptığımız bazı spesifik çalışmaları dosya olarak hazırlama ve yayınlamayı uygun gördük. Eğitim ve Kimlik ana başlıkları ile bu çalışmalarımızı sürdüreceğiz. Kosova da medya ile siyasal iktidar ilişkilerini daha net bir tablo ile ortaya koymak amacıyla Kosova da seçim döneminde yazılı basını mercek altına aldık. Niceliksel verilerden hareketle, basın kuruluşlarının hem yayın politikalarını hem de siyasal iktidar ile bağlarını ele almaya çalıştık. Analiz metnini Bengi Muzbeg ile birlikte kaleme aldık. Seçim döneminde mercek altına alınan gazetelerin, niceliksel veriye dönüşümünü Gökşen Uysal kodlandırdı. Oluşan verileri daha sade tablolara ve grafiklere Özay Pinduk aktardı. Emeği geçen tüm arkadaşlarımıza teşekkür ederim. Seçim Döneminde Yazılı Basının Analizini değerlendirmelerinize sunarız. Esin Muzbeg

5 İÇİNDEKİLER GİRİŞ...1 ÖZET...2 KISALTMALAR...2 TABLOLAR LİSTESİ...3 GRAFİKLER LİSTESİ...3 YÖNTEM...4 KAPSAM...4 YAZILI BASINDA SEÇİM...5 Genel Seçim Haberleri Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili Siyasi Partilerin Aldıkları Oy Oranları Ve Medyada Temsilleri...8 Mecliste Yer Alan Partilerin Genel Toplamları...9 Azınlık Partilerin Ulusal Basında Temsil Görünümü...10 GAZETELERE GÖRE PARTİLERİN TEMSİL DURUMLARI...11 KOHA DİTORE TRİBUNA KOSOVA SOT ZERİ EPOKA E RE LAJM BOTA SOT BOTA PRESS BASININ SAHİPLERİ, SİYASİ DURUŞU VE REKLAM İLİŞKİSİ...24 Basının Reklam Pastası Gazetelerin Aldıkları Tam Sayfa Reklamlar ve Partisel Dağılımları Gazetelerin Aldıkları Yarım Sayfa Reklamlar ve Partisel Dağılımları Gazetelerin Aldıkları Çeyrek Sayfa Reklamlar ve Partisel Dağılımları...28 Gazetelerin Aldıkları Diğer Sayfa Formatındaki Reklamlar ve Partisel Dağılımları...29 GAZETELERİN SAHİPLİK VE YAYIN POLİTİKASI İLİŞKİLERİ...30 Koha Ditore...30 Tribuna Kosova Sot...31 Zeri...31 Epoka e Re...32 Lajm...32 Bota Sot...32 Bota Press...32 SONUÇ...33

6 GİRİŞ 1 Medya bir kitle iletişim aracı olduğu kadar, özellikle siyasal iktidarla ilişkileri açısından, kitleler için kamuoyu oluşturma ve kamuoyunu yönlendirme aracı olarak da kullanılmaktadır. Seçimler dönemi bu yönlendirmenin en yoğun olduğu ve en net görülebildiği dönemlerden birini teşkil etmektedir. Liberal demokrasilerde Dördüncü Güç olarak tanımlanan medya, özellikle ana akım medya, halk, siyasal iktidar ve sermaye yapısı üçgeninde bir dengede konumlanır. Sistem dengede olduğu sürece medya bu sistemin tarafsızlık ve nesnellik ilkeleri çerçevesinde hizmet verir ve genellikle sistemin sürdürülebilirliği yönünde yani statükonun korunması eğiliminde kamuoyu oluşturur ve yönlendirme yapar. Seçim sürecinde de kazanma ihtimali yüksek görülen siyasi parti veya koalisyon yönünde bir tavır sergiler. Ancak medyanın bu hassas dengede durduğu üç bacak tek boyutlu değildir. Bir ülkenin tüm bireylerinden oluşan halk dediğimiz kitleler bütünlüğü farklı ideolojik görüşlere ve farklı kamuoylarına sahiptir. Siyasal iktidar da tek düze değildir; üstelik sadece ideolojik olarak değil, iktidar ve muhalefet arasında da farklı çıkar grupları olarak bölünmüştür. Medyanın da dayandığı güç odakları hem iktidar ile hem de sermaye yapıları itibariyle benzeri karmaşık ilişkiler içindedir. Dolayısıyla medya çalışanları bir yandan etik ve ahlak ilkeleri ile boğuşurken, öte yandan siyasal iktidar ve sermaye yapılarının çıkarları ile de uğraşmaktadır. Bu ilişkileri net bir şekilde ortaya koymak sanıldığı kadar kolay değildir. Kamuoyunun gündemine düşen bazı konuların neden şimdi tartışıldığına ilişkin soruya cevap verebilmek için medya metinlerini bir yapı olarak eleştirel söylem analizine tabi tutmayı gerektirecektir; ancak bahse konu analiz bu çalışmamızın bir konusu değildir. Biz bu çalışmada seçimler döneminin medyada manipülasyonun görülmesi açısından bir fırsat sağladığı varsayımından hareket ederek Kosova daki yazılı basında manipülasyon eğilimlerini ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Araştırmanın ana konusu 8 Haziran 2014 tarihinde Kosova da düzenlenen parlamento seçimlerinde ulusal yazılı basının içerik analizi yöntemi ile incelenmesidir. Araştırma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kampanya döneminde ve seçimin hemen ertesinde yazılı basında yer alan haberler incelenmektedir. Önce genel olarak seçim haberlerinin yazılı basında kapsadığı yer ve bunların söylemi olumlayıcı, olumsuzlayıcı veya nötr bir dille verildiklerine bakılmaktadır; haberlerde kullanılan fotoğraf sayısı da bir referans olarak sayılmaktadır. Söz konusu olumlayıcı, olumsuzlayıcı veya nötr söylem ve haberde kullanılan fotoğraf sayısı tüm ulusal gazetelerde çıkan seçim haberleri ana akım siyasi partiler ve azınlık partileri açısından hem genel olarak sunulmaktadır hem de gazetelerin ayrı ayrı analizleri yapılmaktadır. Bu niceliksel veriler, yazılı basında siyasi partilerin temsili ve bu temsilin fotoğrafla desteklenmesi veya olumlayıcı, olumsuzlayıcı ya da nötr bir söylemle sunulması, niteliksel bir değerlendirme yapılmasına da ciddi bir olanak sağlamaktadır. Araştırmanın ikinci bölümünde ise ulusal gazetelerin siyasi partilerden aldıkları reklam, gazetenin yayın politikası olarak bunlarla ilişkisi ve sermaye yapısı ile bağlantısı konusunda bir değerlendirme yapılmaya çalışılmaktadır. Değerlendirmenin dayandığı temel veriler seçim kampanya döneminde gazetenin hangi siyasi partiye veya partilere ya da görüşlere ayırdığı temsil alanı ve aldığı reklam ilişkisinin yanı sıra bunun gazetenin bağlı olduğu grubun sermaye yapısı ile ilişkilendirilmesi çalışılmaktadır. Bu çerçevede Kosova daki yazılı basının seçim döneminde görülebildiği kadar siyasal ekonomik yapısı ortaya konulmaktadır.

7 ÖZET 2 Bu çalışmada, manipülasyonun daha net görülebildiği seçim döneminden hareket edilerek ve 8 Haziran 2014 Parlamento seçimleri örnek olay olarak ele alınarak Kosova da yazılı basının seçim analizi yapılmıştır. Gazetelerin siyasal partiler ve ideolojilerle olan ilişkileri, yayın politikaları ve partilere verdikleri yer ile önemi incelenerek tespit edilmeye çalışılmıştır. Örnek olay olarak alınan seçim döneminde ve hemen sonrasında yayınlanan haberler içerik çözümlemesi yöntemi ile incelenmiş ve yorumlanmıştır. Netice itibariyle siyasi partiler ile yazılı basın ilişkilerinin yoğun olduğu tespit edilmiş, bu yoğunlaşmanın basın özgürlüğü aleyhine yapılanmaların oluşmasına neden olduğu görülmüştür. Bu durum siyasi partiler ile basın organları arasındaki ilişkilerin siyasi etik ve basın meslek ilkelerini zora sokacak düzeyde olduğu izlenimini doğurmuştur. Ancak nesel tespitler için makro düzeyde bir söylem analizinin uygulanmasının gerekli olduğu görülmüştür. Netice itibariyle bu çalışmada, Kosova da bir seçim döneminde, yazılı basının ve sahiplerinin (sermaye yapısının) siyasal eğilimleri ve olası bağlantıları gazetelerdeki nesnel verilere dayanarak ortaya koyulmuştur. KISALTMALAR + olumlayıcı haber - olumsuzlayıcı haber 0 nötr haber AAK Alianca për Ardhmërin e Kosovës / Kosova nın Geleceği için İttifak AKR - Alianca për Kosovën e Re / Yeni Kosova İttifakı KQZ Merkez Seçim Komisyonu KDTP Kosova Demokratik Türk Partisi LDK Lidhja Demokratike e Kosovës / Kosova Demokratik Birliği PDK Partia Demokratike te Kosovës / Kosova Demokratik Partisi RAE Roman, Aşkali, Mısırlı Toplulukları VV Lëvizja Vetëvendosje / Vetevendosje Hareketi

8 TABLOLAR LİSTESİ 3 Tablo 1: Genel Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Tablo Tablo 2: Tüm Partilerle İlgili Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Tablo Tablo 3: Barajı Geçen Siyasi Partilerin Aldıkları Oy ve Medyada Temsil Oranları Tablo 4: Barajı Geçen Arnavut Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili Tablo 5: Azınlık Partilerin Yazılı Basında Temsili Tablo 6: Koha Ditore Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 7: Koha Ditore Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 8: Tribuna Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 9: Tribuna Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 10: Kosova Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 11: Kosova Sot Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 12: Zeri Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 13: Zeri Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 14: Epoka e Re Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 15: Epoka e Re Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 16: Lajm Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 17: Lajm Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 18: Bota Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 19: Bota Sot Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili Tablo 20: Bota Press Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Tablo 21: Bota Press Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1: Genel Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı Ve Veriliş Bağlamına İlişkin Grafik Grafik 2: Tüm Partilerle İlgili Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Grafik Grafik 3: Barajı Geçen Siyasi Partilerin Aldıkları Oy ve Medyada Temsil Oranları Grafik 4: Barajı Geçen Arnavut Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili Grafik 5: Azınlık Partilerin Yazılı Basında Temsili Grafik 6: Koha Ditore Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 7: Tribuna Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 8: Kosova Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 9: Kosova Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 10: Epoka e Re Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 11: Lajm Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 12: Bota Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 13: Bota Press Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili

9 YÖNTEM 4 İnceleme ulusal yazılı basının içerik analizine tabi tutulması yöntemiyle yürütülmüştür. Yazılı basında seçimle ilgili çıkan tüm haberler değerlendirilip tasnif edilmiş; hem tablolaştırılmış hem de grafikleştirilmiştir. Gazetelerde çıkan haberlerin ve fotoğrafların partilere göre dağılımları ve bunlara verilen yerler ölçülerek incelenmiştir. Haberlerin olumlayıcı, olumsuzlayıcı veya nötr bir söylemle verildikleri işaretlenmiş ve çıkarsamalarda bulunulmuştur. Seçim sürecine ilişkin enformasyon verici haberler ve genel seçim haberleri de ayrı bir kategori olarak incelenmiştir. Ancak haber metinlerinin söylemine ve kullanılan dile ilişkin bir inceleme yapılmamıştır. Son olarak da gazetelere verilen seçim reklamları ve gazete sahipliği ilişkileri değerlendirilmiş ve gazetelerin sermaye yapıları ile destek eğiliminde bulundukları siyasi parti ilişkileri ele alınmıştır. KAPSAM Çalışmanın kendine özgü sınırlılıkları mevcuttur ama kapsama ilişkin sınırlılıklar bununla sınırlı değildir. Paradigma Araştırma Merkezinin de çizmek zorunda kaldığı belli sınırlılıklar ortaya çıkmıştır. Araştırma kapsamına sadece yazılı basın belli bir süre içinde dahil edilmiştir. Bu sınırlı süre 28 Mayıs 2014 ile 11 Haziran 2014 tarihlerini kapsamaktadır. Seçim yasağının ve seçimin uygulandığı 7 8 Haziran 2014 tarihleri incelemeye tabi tutulmamıştır. Partilerin reklamları ise sadece seçim öncesi dönemde incelenmiştir. Seçim barajını geçip Parlamentoya giren partilere yazılı basında verilen yer daha detaylı incelenmiş, baraj altında kalan partiler ise diğer kategorisinde ele alınmıştır. Hafta sonu çıkmayan gazeteler o gün için istatistiklere dahil edilememiştir. Yazılı basın içinde de sadece ulusal basın araştırmanın kapsamına dahil edilmiştir. Yerel ve topluluk medyalarına ilişkin yayınlar kapsam dışı tutulmuştur. Bu sınırlılık hem araştırmanın dar çerçevesi nedeniyle hem de yerel basın ve topluluklara ait süreli yayın istikrarsızlığı nedeniyle bir zaruriyet olarak ortaya çıkmıştır. Elektronik medya, internet medyası ve sosyal medya ise araştırmanın kapasite sınırlılığı nedeniyle kapsam dışı tutulmuştur. Öte yandan siyasi liderlerin kamudaki farklı görevleri nedeniyle yaptıkları açıklamalar ve bu açıklamalar vesilesiyle medyadaki temsilleri incelemenin kapsamı dışında kalmıştır. Siyasi partilerin temsili, siyasi partilerin seçim faaliyetleri değerlendirilerek işaretlenmiş, bir siyasi liderin başka bir kamu görevi nedeniyle habere konu oluşu, seçimle ilgili ise genel seçim haberlerinde değerlendirilmiş, değil ise kapsam dışında tutulmuştur. Örneğin Kamu Yönetimi Bakanı Mahir Yağcıların, Genel Başkanı olduğu KDTP nin seçim mesajları ve kampanyaları ile ilgili olmayan haberleri, genel olarak seçimlerle ilgili ise genel seçim haberleri kategorisinde ele alınmış; bakanlıkla ilgili bir konu ise kapsam dışında tutulmuştur. Bu yöntem etnik topluluk partileri ile sınırlı kalmadığı gibi, diğer parti temsilcileri, liderleri veya görevlileri için de aynı şekilde uygulanmıştır. İncelemenin kapsamı niceliksel verilere dayanmaktadır. Haber sayısı, haberin veriliş söylemi, kapladığı alan ve kullanılan fotoğraflar niceliksel bir analize tabi tutulmuştur. Metinlerin söylem analizi ise bu araştırmanın dışında kalmıştır.

10 YAZILI BASINDA SEÇİM 5 Kosova daki ulusal basını genel olarak incelediğimiz zaman ortaya çıkan bariz sonuçlardan biri Kosova Demokratik Partisi PDK nın içerikten bağımsız olarak daha doğrusu hem olumlayıcı hem de olumsuzlayıcı söylem olarak en fazla yer verildiği konusudur. Yazılı basındaki bu yer aynı paralellikte fotoğrafla da desteklenmektedir. Ulusal basın Parlamentoya giren ana akım Arnavut partilerine de genel olarak bir temsiliyet imkanı sağlamıştır. Ancak gazeteler tek tek incelendiği zaman aralarında bazı partilerin daha fazla desteklendiği çok bariz bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Aldığı oy oranı ile kıyaslandığında Kosova nın Geleceği için İttifak AAK nin Vetevendosje nin önünde olması ilgi çekicidir. Keza NISMA hareketi oldukça olumlayıcı bir temsille medyada yer edinmiştir. Baraj altı kalan Yeni Kosova İttifakı AKR, analizde diğer Arnavut partileri başlığında değerlendirilmiştir ancak sadece AKR ye verilen yer değerlendirildiğinde temsil edilme oranı yüksek bir düzeydedir. Kosova daki ulusal basın, azınlık partilerine yok denecek kadar az yer vermiştir. Burada da ciddi bir ağırlığı Sırp partileri almaktadır. Türk, Boşnak, Goralı ve Roman Aşkali Mısırlı (RAE) toplulukları partileri ulusal basın tarafından adeta yok sayılmıştır. Genel Seçim Haberleri Genel seçim haberleri başlığında, seçimlere ilişkin enformasyon veren Merkez Seçim Komisyonunun (KQZ) açıklamaları, uluslarası kurum ve gözlemcilere ilişkin haberler ve sadece bir siyasi partiyle ilgili olmayıp seçimle ilgili genel haberler değerlendirilmiştir. Tablo 1: Genel Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Tablo Genel Haber Koha Ditore Tribuna Kosova Sot Alan bin cm Fotoğraf Zeri Epoka e Re Lajm Bota Sot Bota Press En fazla genel seçim haberi yayınlayan gazetelerin başında 85 haberle Lajm, 84 haberle Bota Sot ve 74 haberle Kosova Sot gelmektedir. Fotoğraf açısından ise Kosova Sot 70 fotoğrafla başı çekmektedir. Akabinde Lajm 68 ve Bota Press 61 fotoğrafla gelmektedir. En az haber yayınlayanlar arasında ise Tribuna 53, Epoka e Re 56 ve Koha Ditore 57 haberle gelmektedir. Haber metinlerine ayrılan yer açısından da Kosova Sot ve Zeri başı çekmekte, Bota Sot, Koha Ditore ve Lajm da onu takip etmektedir.

11 6 Grafik 1: Genel Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı Ve Veriliş Bağlamına İlişkin Grafik Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili Seçim kampanyaları döneminde en yoğun kampanya yürüten parti olarak PDK ön plana çıkmış ve basında da ciddi bir şekilde temsil edilmiştir. Ancak ilginç olan konu siyasi kampanyaların haberleştirilme süreçlerinde PDK nın söylemlerinin hem olumlayıcı hem de olumsuzlayıcı haberlere konu olmasıdır. Örneğin PDK nın seçim öncesi memur maaşlarına yaptığı zamma ilişkin haberler, PDK liderlerinin söylemleriyle birlikte olumlu olarak verilmiş ancak ekonomi uzmanlarına dayanılarak da eleştirilmiştir. Dolayısıyla aynı gazetenin haberlerinde memur maaşına zam haberleri hem olumlayıcı hem de olumsuzlayıcı içerikle sunulmuştur. Ancak haber metinlerinin söylemleri inceleme kapsamı dışında olduğu için söz konusu haberler niceliksel veri olarak istatistiklere yansıtılmıştır. Seçim kampanyalarının yoğunluğu sebebiyle de PDK habere konu olma açısından açık ara farkla önde gitmiştir. Diğer partilerle kıyaslandığında PDK ya ilişkin olumsuzlayıcı söylem ise daha ağırlıklıdır. PDK toplamda 364 habere konu olmuştur, bu haberler 274 fotoğrafla verilmiştir ve 96,2 bin santimetre alan kaplamıştır. LDK ise 202 haberle ve 180 fotoğrafla izlenmiştir; gazetelerde LDK ya ilişkin haberler için ayrılan alan 73,2 bin santimetre kare olmuştur. Akabinde 143 haberle ve 127 fotoğrafla AAK ye ilişkin konular işlenmiştir; AAK de ulusal yazılı basında 42,9 bin santimetre kare alan kaplamıştır. Vetevendosje Hareketiyle ilgili toplamda 110 haber ve 85 fotoğraf yayınlanmıştır; bu malzeme için 28,3 bin santimetre karelik bir alan kullanılmıştır. 91 habere konu olan Nisma haberlerinde 68 fotoğraf yayınlanmıştır ve toplam 21,1 bin santimetre karelik bir alan kapsamıştır. Barajı geçemeyen diğer haberler kategorisinde ele alınan AKR de diğerleri kategorisini istatistiksel olarak yukarıya çeken bir faktör olmuştur ve toplamda diğer Arnavut partileri 590 habere konu olmuştur. Bu görece yüksek haber sayısı 156 fotoğrafla verilmiş ancak haberin sayısal fazlalığı gazetelerde ayrılan yere yansımamıştır. Bu haberler için toplamda sadece 50,5 bin santimetre kare alan kullanılmıştır. Ulusal basın tarafından azınlıklara ilişkin haberler sadece Sırplar açısından sınırlı olarak değerlendirilmiş ve Sırp partileri toplamda 37 habere konu olmuşlardır. Bu haberler için 27 fotoğraf kullanılmış ve 9,6 bin santimetre karelik bir yer verilmiştir. Türk ve diğer azınlık partileri ise adeta yok sayılmışlardır. Türk partileri 1, diğer azınlıklar da 5 olmak üzere toplamda 6 habere konu olmuşlardır. Bu haberlerle ilgili 2 fotoğraf yayınlanmış ve bin santimetre karelik bir alan kullanılmıştır.

12 7 Tablo 2: Tüm Partilerle İlgili Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Tablo Ulusal yazılı basında PDK nın en fazla yer almasıyla doğru orantılı olarak PDK söylemlerinin olumsuzlayıcı bağlamda sunulması da en fazla yer almaktadır. AAK nin göreceli olarak düşük oy almasına rağmen hem haber ve fotoğraf sayısı hem de alan bakımından Vetevendosje Hareketinden daha fazla yer alması ilgi çekicidir. AAK ve Vetevendosje olumsuzlayıcı bağlamda en az habere konu olmaktadırlar. Sırp partileri olumlayıcı haberden çok olumsuzlayıcı bir haber bağlamıyla ön plana çıkmaktadır. Grafik 2: Tüm Partilerle İlgili Seçim Haberlerine İlişkin Gazetelerin Ayırdığı Yer, Kullandığı Fotoğraf Sayısı ve Veriliş Bağlamına İlişkin Grafik

13 Siyasi Partilerin Aldıkları Oy Oranları ve Medyada Temsilleri 8 Parlamentoya giren Arnavut partilerinin aldıkları oy oranları ile medyada temsil edilmeleri arasında da bir ilişkinin olduğu tespit edilmektedir. Bu ilişki genelde doğru orantılıdır. Ancak PDK en fazla oy almasına rağmen, diğer partilerle kıyaslandığında aldığı oy ile medyada temsil edilmesi açısından orantısal olmayan bir fazlalık mevcuttur. Bir diğer ortantısızlık ise Vetevendosje ve AAK arasında yaşanmaktadır. Vetevendosje AAK den daha fazla oy almasına rağmen, ulusal basında daha az temsil edilmektedir. LDK ve Vetevendosje aldıkları oy oranına kıyasla yazılı basında daha az bir temsiliyet oranına sahiptir. AAK ve NİSMA ise oy oranlarının oldukça üzerinde bir temsile sahiptir. Tablo 3: Barajı Geçen Siyasi Partilerin Aldıkları Oy ve Medyada Temsil Oranları PDK, aldığı oy oranıyla kıyaslandığında 1.5 puanlık bir farkla daha fazla temsil edildiği görülmektedir. LDK da ise bu durum 3 puan geride takip edilmektedir. Vetevendosje nin aleyhte olan farkı sadece 0,5 puandır. Medya temsiliyeti ve oy oranı arasında bariz fark AAK ve NISMA da ortaya çıkmaktadır. AAK 6 puan, NISMA da 5 puan kadar fazla bir temsiliyete sahiptir. Grafik 3: Barajı Geçen Siyasi Partilerin Aldıkları Oy ve Medyada Temsil Oranları

14 Mecliste Yer Alan Partilerin Genel Toplamları 9 Barajı geçen Arnavut siyasi partilerinin medyadaki temsil konularını değerlendirdiğimizde, uzun zaman iktidarda olan PDK ve LDK nın haber değeri ve sayısı açısından fazlaca yer almasına rağmen, iktidarda kalışlarıyla doğru orantılı olarak olumsuzlayıcı bağlamda da ele alındıklarını görmekteyiz. Uzun zamandır iktidarda olmayan AAK, hiç iktidara gelmeyen Vetevendosje ve PDK dan koparak yeni bir siyasi oluşum olarak sahneye çıkan Nisma nın çok az bir seviyede olumsuzlayıcı bağlamda ele alındığı görülmektedir. Yazılı basın ana akım Arnavut partileri olarak PDK LDK AAK sıralaması yaptığını ortaya koymaktadır. AAK nin oy olarak oldukça geride kalmasına rağmen, temsilde söylemlerinin iktidarı hedeflemesi dikkate alınarak fazlaca yer bulmuştur. Tablo 4: Barajı Geçen Arnavut Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili Haber sayısından bağımsız olarak siyasi partilere ayrılan yer, PDK, LDK, AAK, VV ve NISMA sıralaması olarak ortaya çıkmaktadır. PDK ya ilişkin haberler 96,2 bin cm2 lik alan kaplarken, bunu LDK 73,2 bin cm2 ve AAK 42,9 bin cm2 ile izlemiştir. AAK den daha fazla oy alan VV ise geride kalarak yazılı basında sadece 28,3 bin cm2 alan bulabilmiştir. Barajı geçen partiler arasında en az oy alan NISMA da yazılı basında 21,1 bin cm2 lik bir alan bulabilmiştir. Grafik 4: Barajı Geçen Arnavut Siyasi Partilerin Yazılı Basında Temsili t

15 Azınlık Partilerin Ulusal Basında Temsil Görünümü 10 Azınlık partileri değerlendirildiğinde ise Kosova ulusal basını tarafından sadece Sırpların dikkate alındığını bariz bir biçimde ortaya koymaktadır. Sırp partileri de genelde olumsuzlayıcı bir bağlamda sunulmaktadır. Sırplar arasında en çok oy alan Sırp listesinin %5,22 oy oranıyla az bir fark dahi olsa NISMA dan fazla oy almasına rağmen, Kosova ulusal basınında NISMA nın sadece üçte biri kadar temsil edilmiştir. Tablo 5: Azınlık Partilerin Yazılı Basında Temsili Ulusal yazılı basındaki bu durum değerlendirildiği zaman, etnik topluluklara göre parçalanmış Kosova nın ulusal medyasının da bütünleştirici değil ayrıştırıcı bir rol oynadığını söyleyebiliriz. Bu araştırmanın bir konusu olmamasına rağmen, elde edilen veriler, etnik toplulukların ulusal medyadan değil, kendi yerel medyalarından beslendiği gerçeğini ortaya koymaktadır. Bu durum da bütünleştirici Kosovalılık kimliği konusuna ulusal yazılı basının hizmet etmediği hipotezini doğrulamaktadır. Grafik 5: Azınlık Partilerin Yazılı Basında Temsili

16 GAZETELERE GÖRE PARTİLERİN TEMSİL DURUMLARI 11 Genel olarak haberler değerlendirildiğinde azınlıkların ulusal basında kayda değer bir temsile sahip olmadığı görülmektedir. Gazetelerin yayın politikaları açısından gazeteler tek tek incelendiğinde Parlamentoya giren Arnavut partileri ve kıl payı baraj altında kalan AKR basının odak noktasını oluşturmuştur. Temsiliyetteki genel eğilim gazetelerin genel olarak yayın politikalarına yansımış olsa bile özellikle ideolojik olarak bir partiye yakınlık gösteren gazetelerin tavırları da ortaya çıkmaktadır. Tüm çalışmanın genel tutumu açısından parlamentoya giren partilerle ilgili basın temsilinin alınmasına rağmen, AKR nin diğer kategorisini etkileyen ve gazetelerin yayın politikaları açısından belirleyici bir role sahip olması nedeniyle AKR ye ilişkin veriler de bu kapsamda değerlendirilmiştir. KOHA DİTORE Koha Ditore gazetesi, diğer partilerle kıyaslandığı zaman açık ara farkla PDK ya yer vermektedir. Ancak bu durum PDK nın yoğun bir kampanya düzenlemesinden kaynaklanmaktadır. PDK nın söylemlerini PDK ağzından resmi açıklamalar olarak olumlayıcı söylemle sunduğu kadar, olumsuzlayıcı bağlamda da dile getirmektedir. PDK ile ilgili 26 haberden 13 ü olumlayıcı, 12 si olumsuzlayıcı ve 1 i nötr söylemle kaleme alınmıştır. LDK daki bu orantı ise yarı yarıya kadardır. Toplamda 14 haberden 9 u olumlayıcı, 4 ü olumsuzlayıcı, 1 i de nötr bir söylemle verilmiştir. Vetevendosje Hareketi ve AAK ye ilişkin olumsuzlayıcı doz ise daha da düşük bir seviyede uygulanmıştır. Vetevendosje ye ilişkin 10 haberden 6 sı olumlayıcı, 1 i olumsuzlayıcı, 3 ü de nötr bir söylemle ele alınmıştır. AAK ya ilişkin 9 haberden 8 i olumlayıcı 1 ü de nötr bir söylemle yazılmıştır. NISMA, Vetevendosje ve AAK den daha fazla bir temsile sahip olmuştur ve toplamda 8 i olumlayıcı, 2 si olumsuzlayıcı ve 2 si nötr bir söylemle Koha Ditore gazetesinde temsiliyet bulmuştur. Baraj altında kalan AKR de toplam 13 haberle temsil edilmiş; bunların 9 u olumlayıcı, 3 ü olumsuzlayıcı, 1 i de nötr bir söylemle kaleme alınmıştır. Tablo 6: Koha Ditore Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili

17 12 Fotoğraf açısından baktığımızda gene PDK bariz bir farkla ön plana çıkmaktadır. PDK haberleri için Koha Ditore gazetesi toplam 20 fotoğraf kullanırken, AKR için 10, diğerleri için ise 9 ar fotoğraf kullanmıştır. Grafik 6: Koha Ditore Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Koha Ditore gazetesi, mesajları olumsuzlayıcı dozunu özellikle PDK ya karşı kullanmış; PDK dan ayrılan Nisma hareketine de oy oranıyla kıyaslandığı zaman fazla bir yer vermiştir. Diğer haber sunumlarının ise dengeli olduğu değerlendirilebilir. Koha Ditore Gazetesinin, etnik topluluk partilerine ilişkin yaklaşımı ise genel olarak ulusal yazılı basının yok sayma eğilimini sürdürmektedir. Toplamda yayınlanan 8 haberin 4 ü Sırp partileri ile ilgili olup bunların ikisi olumlayıcı, ikisi de olumsuzlayıcı bir söylemle ve 2 fotoğrafla verilmiştir. Diğer 4 haberden de 3 ü olumlayıcı, 1 i olumsuzlayıcı bir söylemle diğer azınlık partileriyle ilgilidir. Türk partileri Koha Ditore gazetesinde yer bulamamıştır. Tablo 7: Koha Ditore Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili

18 TRİBUNA 13 Tribuna Gazetesi de PDK ya en fazla yer veren, PDK nın mesajlarını da diğer partilere oranla olumsuzlayıcı bir bağlamda ele alan ulusal gazetelerden biridir. Tribuna da PDK ya ilişkin haberlerin 23 ü olumlayıcı, 13 ü olumsuzlayıcı, 3 ü de nötr bir söylemle verilmiştir. PDK haberlerinde toplam 36 fotoğraf kullanılmıştır. Gazetede baraj altı kalan AKR den sonra en fazla yer verilen siyasi parti PDK olmuştur. Ancak olumsuzlayıcı söylemi, diğer partilerde neredeyse gözükmezken, PDK da ön plana çıkmıştır. Tribuna, LDK ya da önemli bir yer ayırmış ve mesajı olumsuzlayıcı söylemde sadece 2 habere yer verirken, birini nötr 19 unu da olumlayıcı bir söylemle ele almıştır. Tribuna gazetesi LDK haberlerinde toplam 22 fotoğraf kullanmıştır. Vetevendosje ye ilişkin haberlerde olumsuzlayıcı bir söylem hiç kullanılmamıştır. Toplam 16 haberden 1 i nötr, 15 i de olumlayıcı bir içerikle sunulmuştur. Vetevendosje ye ilişkin haberler için 14 adet fotoğraf kullanılmıştır. AAK de Tribuna gazetesinin olumsuzlayıcı söylemine maruz kalmamış ve Vetevendosje ile eşit bir biçimde temsil edilmiş olup 15 olumlayıcı ve 1 nötr habere yer verilmiştir. Toplamda 15 fotoğraf kullanılmıştır. Nisma ise sadece 6 fotoğraflı haberle temsil edilmiştir. Haberlerin tamamı Nisma nın mesajlarını olumlayıcı bir dille verilmiştir. Tribuna Gazetesinin AKR ye ciddi bir yer ayırdığı ortaya çıkmaktadır. Baraj altında kalan, işadamı Behgjet Pacolli nin partisine PDK dan bile fazla yer vererek 13.4 bin santimetre kare alan ayrılmış, 4 ü nötr ve 30 u olumlayıcı bir söylemle olmak üzere toplam 34 habere ve 29 fotoğrafa yer verilmiştir. AKR de olumsuzlayıcı bir söyleme tabi tutulmamıştır. Tablo 8: Tribuna Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili

19 Grafik 7: Tribuna Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili 14 Tribuna gazetesi de en çok haberine yer verdiği PDK ya ilişkin olumsuzlayıcı söylemini kullanmıştır. Ancak Tribuna gazetesinin belirleyici manipülatif özelliği AKR haberlerinde ortaya çıkmıştır. AKR nin baraj altında kalmasına rağmen, Tribuna da PDK dan da fazla yer kaplamış, üstelik haberlerinin hiçbirinde olumsuzlayıcı bir söylem kullanılmazken, tamamına yakını mesajı olumlayıcı bir söylemle sunulmuştur. Tribuna Gazetesinin etnik topluluk partilerine ilişkin tutumu, genel ulusal basının tavrından farklı olmamış ve Türk ile diğer azınlık partilerine hiç yer verilmezken, 13 haberle temsil edilen Sırp topluluğuna ait partilerin tamamına yakını mesajı olumsuzlayıcı bir söylemle ele alınmıştır. Tablo 9: Tribuna Gazetesinde Etnik Topluluk Partilerinin Temsili

20 KOSOVA SOT 15 Kosova Sot Gazetesi de PDK ya önemli ölçüde bir yer vermiş ve haber oluşturma bağlamını olumlu bir söyleme oturtmuştur. PDK ya ayrılan 21 haberden 18 i PDK mesajlarını olumlayıcı bir bağlamda ele alınmış ve haberlerde toplam 23 fotoğraf kullanılmıştır. Kosova Sot Gazetesinin PDK dan da çok yer verdiği siyasi parti LDK olmuştur; ancak LDK nın veriliş biçimi çoğunlukla mesajı olumsuzlayıcı bir bağlamda sunulmuştur. LDK ya ilişkin haberlerin 9 u olumlayıcı, 2 si nötr, 15 i ise olumsuzlayıcı bir söylemde verilmiştir. Toplamda ise 26 fotoğraf kullanılmıştır. Vetevendosje, AAK ve NISMA ise aşağı yukarı aynı temsiliyet düzeyine sahip olmuştur. VV 9, AAK 9, Nisma ise 10 haber ve hepsi 9 ar fotoğraf ile temsil edilmişlerdir. Söylem biçimleri de mesajı olumlayıcı nitelikte olmuştur. Nisma nın haber sayısının fazla olmasına rağmen, ayrılan yer bakımından diğer partilerin gerisinde kalmıştır. Kosova Sot Gazetesi AKR ye ise önceki 3 partiden daha fazla yer vermiş ancak mesajı olumsuzlayıcı 3 habere de yer vermiştir. AKR 9 u olumlayıcı 3 ü olumsuzlayıcı toplamda 12 haber ve 11 fotoğraf ile gazetedeki temsiliyetini elde etmiştir. Tablo 10: Kosova Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili Grafik 8: Kosova Sot Gazetesinin Arnavut Partilerine İlişkin Temsili