Sevgili Arkadaşlar, Çalışmalarınızda kolaylık ve sınavlarda başarılar diliyorum Şakir DEMİRBUĞA Muhasebe Ve Finansman

Transkript

1 Sevgili Arkadaşlar, Ülkemizde kariyerli bir iş sahibi olabilmek için KPSS, Bankaların açtığı sınavlar, Maliye Bakanlığı Uzmanlık ve Müfettişlik Sınavları, vs.. bir çok sınavla karşı karşıya kalabiliyoruz. Muhasebe bu sınavlarda önemli bir yer tuttuğu gibi, genelliklede çalışırken zor zannedilerek göz ardı edilen bir alan oluyor. Bu ders notlarından yapacağınız çalışma ile KPSS ve diğer mesleki sınavlarda en kötü şartlarda dahi (KPSS için 35/40 gibi) çok yüksek bir başarı elde edeceğinizi garanti ediyorum. 14 Yıllık Eğitimcilik hayatımda birçok ders notu, birçok kitap çalışmalarım oldu. Ancak çalışmalarımı, kâr amaçlı olarak kitaba çevirip 30 TL, 40 TL gibi yüksek kâr içerikli yayınlara dönüştürmemeye özen gösterdim.. Bu çalışmamın da yine aynı şekilde kâr amacı gütmeyerek fotokopi şeklinde çok daha ekonomik ulaşılabilir olması için fotokopi ders notu olarak dağıtımını uygun gördüm. Sevgili Arkadaşlar, Çalışmalarınızda mümkün olduğunca ders notlarından tekrar yapmaya özen gösterin. Fotoğraf hafızamıza hitap edecek şekilde hazırlanan bu notları ne kadar çok tekrar edersek o kadar fazla soru çözümünde daha rahat hareket edeceğinizi fark ettirecek. Bu ders notları sadece konu anlatımı değil yüzlerce soru çözümünü de içeriyor. Geçmiş yıllar sınav soruları ve örnek sorular çözümleriyle konuyu daha geniş bir perspektif ile yorumlama şansı elde edeceksiniz. Her sayfada alt bilgi olarak verdiğim gerek facebook, gerek twitter adresim den gerekse Telefon numaramdan (Whatsap dan soru göndererek) bana ulaşabilir, bu notlarda ya da başka bir kaynaktaki muhasebe sorularından sorabilirisiniz. Derste olduğum saatlerde cevap veremeyebilirim ama en kısa zamanda tekrar size dönüş yaparım Çalışmalarınızda kolaylık ve sınavlarda başarılar diliyorum Şakir DEMİRBUĞA Muhasebe Ve Finansman 1

2 MUHASEBE Muhasebe: İşletmedeki mali karakterli işlemleri sistemli bir şekilde kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, analiz eden ve yorumlayarak muhasebe bilgisini kullananlar için hazır hale getirerek raporlayan bir kayıt sistemidir. Muhasebe: İşletmelerin varlık ve kaynakları üzerinde artış (kâr) veya azalış (zarar) meydana getiren, para birimi ile ifade edilebilen mali olaylara ait belgeleri toplayan, kayıtlayan, sınıflandıran, mali tablolar şeklinde özetleyen ve yorumlayan bir bilgi sistemidir. MUHASEBENİN TÜRLERİ GENEL (FİNANASAL) MUHASEBE İşletme varlık (aktif) ve kaynaklarının (pasif) dağılımını, finansal olayların kaydını ve sonucundaki değişimini izlemek amacıyla kullanılan muhasebe türüdür. Genel muhasebe kayıtlarının sonunda elde edilen özet bilgiler (mali tablolar) sayesinde işletmenin mevcut durumu ve geleceği hakkında ön görüde bulunma imkânı verir. MALİYET (ÜRETİM) MUHASEBESİ Üretim (imalat) ve hizmet işletmeleri tarafından kullanılan, birim maliyetlerin hesaplanması ve kontrol aracı olarak kullanılması amacıyla kullanılan muhasebe türüdür. YÖNETİM MUHASEBESİ Genel muhasebe ve Maliyet muhasebesinden elde edilen bilgilerin sistemli bir şekilde yöneticilere aktarılması, yöneticilerin kullanacağı bilgiler haline getirilmesi görevini üstlenen muhasebe türüdür. Varlık ve kaynaklarla ilgilidir. Gelir Gider karşılaştırılması yapılarak kâr / zarar (faaliyet sonucu) belirlenir. Bilanço, Gelir Tablosu temel mali tablolarıdır. Üretimi yapılan mamul ya da hizmetin maliyetlerini hesaplayabilmek, Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılacak bilgileri elde edebilmek, Özel yönetim kararları alabilmek amacıyla kullanılır. Satılan Malların Maliyeti Tablosu, temel Mali tablosudur. Proje hazırlama ve planlama sürecinde yönetim muhasebesinden yararlanılır. Yöneticilerin karar almalarında, önemli katkıda bulur. MUHASEBENİN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI) Kaydetme Mali nitelikli olayları tarih, konu, miktar, tutar belirterek belgelendirmek ve bu belgeleri ilgili deftere (yevmiye ) günlük yazma işlevidir. 1. İşlevi Sınıflandırma Kayıtları yapılan çok sayıdaki işlemleri belirli grup ve sınıflara göre düzenlenmesi işlevidir. Büyük defter (Defter-i Kebir) de her sayfaya ayrı bir ana hesap açılması ve izlenmesi bu işlev gereğidir. Özetleme Kayıt ve sınıflandırma işlevleri yapılmış ve mizanlarla doğruluğu kontrol edilmiş, hesaplamaları yapılmış bilgilerin, işletmeyle ilgili tarafların kullanacağı özet bilgiler haline getirmek amacıyla mali tabloların (Bilanço, Gelir Tablosu gibi) düzenlenmesi işlevidir. 2. İşlevi Analiz ve Yorum Yönetici ve analistler tarafından, işletmenin hazırladığı Mali Tablolar ve Raporlar halindeki bilgilerin incelenmesi, anlamlı bilgiler elde etmek amacıyla bir takım analiz tekniklerinin kullanıldığı (oran analizi, karşılaştırmalı tablo analizi vs..) elde edilen sonuçların ne anlama geldiğinin belirlenmesi işlevidir. 2

3 MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI Sosyal Sorumluluk Kavramı Belli kişi veya grupların değil tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi, gerçeğe uygun tarafsız, dürüstlük ilkeleriyle mali olayların kayıt altına alınması kavramıdır. Bu kavramın göz ardı edilmesi durumunda diğer kavramlar önemini kaybeder. Örnek: Vergi kaçırmak amacıyla gelirin olduğundan daha az gösterilecek şekilde kaydedilmesi bu kavramın ihlal edildiğini gösterir. Kişilik Kavramı İşletmenin, sahip, ortak ve çalışanlarından ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu vurgulayan kavramdır. İşletme varlıkları ile işletme sahip ya da çalışanlarının varlıklarının ayrıdır dolayısıyla sorumluluklar şahsi varlıklarla sınırlandırılmalıdır. Çift taraflı kayıt esasının ve muhasebenin temel eşitliğinin (Varlık = Sermaye + Borç) temelini oluşturur. Örnek: İşletme sahibinin kendi şahsi cep telefon faturasının işletme gideri olarak kaydedilememesi bu kavram gereğidir. İşletmenin Sürekliliği İşletme amacına ulaşıncaya kadar ömrünün uzun olması sonsuz kabul edilmesi gerektiğini belirten kavramdır. Maliyet Esası Kavramının temelini oluştur Birçok değerleme ölçüsü kullanılması bu kavram gereğidir. Örnek: İşletme ortaklarından birinin ölmesi durumunda işletmenin kapanmaması ve ölen kişinin varislerine hisseleri intikal ederek faaliyetlerine devam etmesi süreklilik kavramı gereğidir. Dönemsellik Kavramı Sınırsız kabul edilen ömrünün belirli dönemlere bölünmesi Gelirlerin aynı zaman dilimdeki giderlerle karşılaştırılması (tahakkuk esasına göre kaydedilmesi), amortisman kayıtları, reeskont kayıtları, dönem sonu işlemlerinin yapılması bu kavram gereğidir. Muhasebenin en uzun dönemi 1 yıldır. Aylık, üç aylık, altı aylık gibi isteğe göre ya da yasal zorunluluklar nedeniyle dönemler oluşturulabilir. Örnek: İşletmenin kiraladığı bir bina için 3 yıllık kira bedelini peşin ödemesi durumunda ödenen kiranın sadece bu yıla isabet eden kısmının gider olarak gelir tablosu hesaplarına (sonuç hesaplarına) kaydedilmesi, gelecek döneme ait olan kısmının bilânço hesaplarıyla muhasebeleştirilmesi bu kavram gereğidir. Parayla Ölçme Kavramı Ortak bir ölçü birimi olarak ulusal para biriminin kullanılmasıdır Yabancı para ile yapılan mali olaylarda, işlemin yapıldığı günkü kur üzerinden TL ye çevrilerek kaydedilmesi, bu kavram gereğidir. Yabancı paralar borsa rayiciyle değerlenir ancak ülkemizde yabancı para borsası olmadığı için Maliye Bakanlığının belirlemiş olduğu kur ile değerlemesi yapılır. Örnek: Mobilya ticareti yapan bir işletmenin satmak amacıyla satın aldığı (Ticari Mal) 10 adet kanepe için kayıtlarda 10 adet yerine 10 adet x 100 TL = TL şeklinde hesapladıktan sonra TL şeklinde sadece tutarının yazılması bu kavram gereğidir. daha önceden 1 = 1,8 TL iken alınan , bozdurulurken 1 = 2,1 TL kur ile bozdurulduğunda ortaya çıkan kambiyo kârının muhasebeleştirilmesi yine bu kavram gereğidir. Maliyet Esası Kavramı İşletmenin aldığı mal ya da hizmetlerin işlem tarihindeki elde edilme maliyeti ile muhasebeleştirilip o şekilde gösterilmesi bu kavram gereğidir. İşletmenin Sürekliliği Kavramıyla ilişkilidir. Örnek: İşletmeye üç yıl önce satın alınan TL maliyetli taşıtın kayıtlarda hala TL olarak görünüyor olması bu kavram gereğidir. Bilançoda taşıtın değerindeki eskimeyi düzeltmek için amortisman hesapları kullanılacaktır. 3

4 Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Mali olayların objektif belgelere Yasal belgelere dayandırılarak muhasebeleştirilmesi, Söz yerine belgenin dikkate alınarak muhasebeleştirilmesi bu kavram gereğidir. Örnek: İşletmeye ait personel servis aracının yakıt faturası olmadan deftere yakıt gideri olarak muhasebeleştirilememesi bu kavramın gereğidir. Tutarlılık Kavramı Mali dönemlerin biçim ve içerik yönünden tek düzen olması, geçmiş dönemlerde uygulanan politikalarının izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereği bu kavram gereğidir. Geçerli nedenler olmak koşulu ile işletme değerleme ölçülerinde, kayıt politikasında değişiklik yapmak zorunda kalabilir. Bu durumda Tam Açıklama Kavramı gereği mali tablolarda dipnot halinde belirtilmesi gerekecektir. Örnek: İşletmenin satın aldığı bir varlık için ödediği sigorta bedeli maliyet bedeline eklenir. Ancak varlık alımından sonra yaptırılan sigorta gideri 770 Genel Yönetim Giderinde izlenir. Sigorta bedeli Bilançoda dipnotlarda gösterilmesi gerekir. Tam Açıklama Kavramı Muhasebe bilgilerden yararlanacak kişilerin yanlış anlamalarına, yanlış karar almalarına neden olmayacak şekilde yeterli, açık ve anlaşılır şekilde kayıt tutulması gereğidir. Bir bilgi mali tablolarda yer almamasına rağmen karar alacak kişileri etkileyebilecek ise dip notlarda belirtilmesi bu kavram gereğidir. Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eden kavramdır. Gelecekteki gider ve zararlar için karşılık ayrılarak kayıt yapılmasına rağmen, gelir ve kârlar için herhangi bir işlem yapılmaması bu ilke gereğidir. İhtiyatlılık Kavramı Örnek: Alacağın vadesi gelmesine rağmen tahsil edilememesi durumunda şüpheli alacak olarak kaydedilmesi bu kavram gereğidir. Değeri düşen stoklar için karşılık ayrılması bu kavram gereğidir. DİKKAT: Alacağın henüz vadesi gelmemesine rağmen alacaklı olunan kişi ya da işletmenin iflas gibi nedenlerle tahsil edilebilme durumu şüpheli duruma düşerse karşılık ayrılması özün önceliği kavramı gereğidir. Ve yine; VUK a göre şüpheli sayılan bir alacağın tahsil edileceği biliniyorsa tahsilât gerçekleştirilinceye kadar karşılık ayrılmaması da özün önceliği kavramı gereğidir. Önemlilik Kavramı Bir hesap kaleminin veya mali olayın nisbi ağırlık değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olması bu kavram gereğidir. Bir bilgi belirtilmediğinde sonuçlar yanlış çıkıyor ya da mali tabloların yorumlanmasını güçleştiriyorsa o bilgi önemli bilgidir ve muhasebeleştirilmesi gerekir. Örnek: İşletmenin çalışanı, dışarıda 50 kuruşa çektirdiği fotokopi giderinin muhasebeleştirilmemesi gibi. Özün Önceliği Kavramı İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında onların biçimlerinden önce finansal özellikleri esas alınması gerektiğini belirten kavramdır. İleri vadeli çeklerin, senet olarak kaydedilmesi bu kavram gereğidir. Alacağın henüz vadesi gelmemesine rağmen alacaklı olunan kişi ya da işletmenin iflası gibi nedenlerle tahsil edilebilme durumu güçleşmiş ise, karşılık ayrılması, VUK a göre şüpheli sayılan bir alacağın tahsil edileceği biliniyorsa tahsilât gerçekleştirilinceye kadar karşılık ayrılmaması da özün önceliği kavramı gereğidir. Vadesi uzun olan çeklerin senet olarak kaydedilerek izlenmesi özün önceliği kavramı gereği, Senetlerin, dönem sonundaki değerinin bulunması dönemsellik kavramı gereği, Senetlere her yıl reeskont hesaplanması tutarlılık kavramı gereği. 4

5 GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ BİLANÇO İLKELERİ VARLIKLARA İLİŞKİN İLKELER 1. Dönen ve duran varlık ayrımında ölçü 1 yıl dir. 2. Vadeleri 1 yılın altına inen duran varlıkların, dönen varlıklara aktarılması gerekir. 3. Varlıklardaki değer düşüklüklerini belirleyerek KARŞILIK AYRILMASI gerekir. 4. Dönem ayırıcı aktif karakterli işlemlerin ayrıca gösterilmesi gerekir (Aktif ve Pasifi düzenleyici hesap ) 5. Vadeli alacakların bilanço günündeki değerinin hesaplanması ve o değerle gösterilmesi gerekir. (reeskont) 6. Birikmiş amortismanların gösterilmesi gerekir 7. Özel tükenmeye tabi varlıkların tükenme paylarının birikmiş tutarının bilançoda gösterilmesi gerekir 8. Alacakların özelliklerine göre ayrılması gerekir (Ticari Alacak Diğer alacak ) 9. Tutarı kesin olarak saptanamayan alacaklar için tahakkuk işlemi yapılamaz. (Dip not ve eklerde gösterilir) 10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları dipnot ve eklentilerde açıkça gösterilmelidir ilkesi. İşletme varlıklarıyla ilgili olan tüm sigorta tutarlarının bilanço dipnot ve eklentilerinde açıkça gösterilmesi gerekir. YABANCI KAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER 1. Bir yılın altındaki borçlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda gösterilir. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak ayrımını belirleyen süre 1 yıldır. 2. Vadeleri 1 yılın altına inen borçların kısa vadeli borçlara aktarılması gerekir. 3. Borçların tümünün gösterilmesi gerekir (tutarları kesin olarak bilinmeyenler dahil) 4. Dönem ayırıcı pasif karakterli işlemlerin ayrıca gösterilmesi gerekir. ( Aktifi ve pasifi düzenleyici hesap ) Gelecek döneme ait olup önceden tahsil edilen ile cari dönemde tahakkuk etmiş gelecek dönemde ödenecek giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5. Vadeli borçların günündeki değerinin hesaplanması gerekir. ( Borç Senetleri Reeskontu ) 6. Borçların özelliklerine göre ayrılması ilkesi (Ticari borçlar Diğer borçlar ) ÖZ KAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER 1. Özkaynaklar, işletme sahip / ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarını gösterir. Ödenmiş sermaye ile bırakılan kârlar dönem net kârı/zararı oluşturur. 2. Ödenmiş sermaye bilanço kapsamında tek bir kalem olarak gösterilir ancak, sermaye paylarının özellikleri bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir. 3. Özkaynakları azaltan durumların (zarar) hem dönemsel hem de kümülatif olarak izlenmesi gerekir. 4. Özkaynağın net olarak belirtilmesi gerekir. (geçmiş yıllar zararı vs.. indirim unsuru olarak yer almalı) 5. Özkaynaklar, ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları (zararı) ve dönem net kârı (zararı) ndan oluşur. GELİR TABLOSU İLKELERİ 1. Gerçekleşmiş satışlar, gelir ve kârlar, gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem ve dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem ve dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kalemi işlemleri yapılmalıdır. 2. Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda alacak ve borçlarda DOĞRU HESAP KALEMİ işlemleri yapılmalıdır. 3. Maddi duran varlık, Maddi olmayan duran varlık, Özel tükenmeye tabi varlık için uygun amortisman ve tükenme payı ayırmalıdır. 4. Maliyetler, Maddi duran varlıklar - stoklar - bakım onarım ve gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Direkt olanları, doğrudan doğruya; Birden fazla faaliyeti ilgilendirilenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip dağıtılmalıdır. 5. Arazi ve olağanüstü niteliğe sahip KÂR VE ZARARLAR meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. 6. Bütün kâr ve zararlardan önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltmeler yapılmasını gerektirecek büyüklük ve nitelikler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. 7. Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacı ile kullanılmamalıdır. 8. Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulanan genel değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde bu değişikliğin etkileri açıklıkla belirtilmelidir. 9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eder. Şarta bağlı olaylardan kaynaklanan makul bir şekilde geçeğe yakın olarak tahmin edilebilen GİDER VE ZARARLAR tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksekte olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Dipnotlarda açıklama yapılır. 5

6 Örnek ( KPSS 2013): I. Parayla Ölçme II. Maliyet esası III. Tutarlılık IV. Dönemsellik V. Tarafsızlık ve Belgelendirme Finansal olayların tahakkuk esasıyla muhasebeleştirilmesinde yukarıdaki muhasebe temel kavramlarından hangileri etkilidir? a) Yalnız II b) Yalnız IV c) I ve III d) I ve V e) II ve III Örnek ( KPSS 2012): İşletme, 2010 yılında alacak ve borç senetlerine reeskont işlemi uygulamayı unutmuştur. Bu durum, aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine uyulmadığını gösterir? a) Parayla ölçme b) Özün önceliği c) İhtiyatlılık d) Tam açıklama e) Tutarlılık Örnek (KPSS 2012): İşletmenin bankaya yatırdığı yabancı paranın, bankalar hesabına Türk Lirası cinsinden kaydedilmesi, aşağıdaki muhasebe temel ilkelerinden hangisinin gereğidir? a) Tutarlılık b) Özün Önceliği c) Parayla ölçülme d) Önemlilik e) Tam açıklama Örnek (KPSS 2011): İşletmenin önceki dönemlerde alacak ve borç senetleri için yapmış olduğu reeskont işlemlerini bu dönem yapmaması durumunda muhasebe temel kavramlarından hangisine aykırı davranılmış olur? a) Maliyet esası b) Tutarlılık c) Dönemsellik d) Özün önceliği e) Önemlilik Örnek (KPSS 2011): A işletmesi personeli olan bir kişinin, işletmenin ortaklarından birinin ailesinin özel şoförü olarak görevlendirilmesi durumunda aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine aykırı davranılmış olur? a) Özün önceliği b) İşletmenin sürekliliği c) Tarafsızlık ve belgelendirme d) Tutarlılık e) Kişilik Örnek (KPSS 2010): İşletme ortaklarından olan birinin ölmesi ve ölen ortağın varislerinin işletmeden ayrılmasına karşılık işletmenin faaliyetlerini devam ettirmesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisinin gereğidir? a) İşletmenin sürekliliği b) Kişilik c) Özün önceliği d) Tutarlılık e) Dönemsellik Örnek (KPSS 2010): İşletmenin stok değerleme yöntemlerini değiştirmesi halinde, konuyla ilgili bilgi vermesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine uygunluk gösterir? a) Tutarlılık b) İşletmenin sürekliliği c) Tam açıklama d) Dönemsellik e) Kişilik Örnek ( KPSS 2008):.. /.. Gelecek Aylara Ait Giderler Gelecek Yıllara Ait Giderler.. /.. Yukarıdaki kayıt hangi muhasebe temel kavramına uygun olarak yapılmıştır? a) Önemlilik b) Özün önceliği c) Dönemsellik d) Tam açıklama e) Maliyet esası KPSS 2013 : Cevap C KPSS 2012 : Cevap C KPSS 2011 : Cevap E KPSS 2010 : Cevap C KPSS 2012 : Cevap E KPSS 2011 : Cevap B KPSS 2010 : Cevap A KPSS 2008 : Cevap C 6

7 MALİ (FİNANSAL) TABLOLAR Finansal Tablolar: Düzenlendiği tarihte işletmenin varlıklarını, yükümlülüklerini, faaliyet dönemi sonu itibariyle kâr veya zarar gibi işletmenin mali durumunu gösteren tablolardır. İşletmenin finansal durumunun ve finansal performansının biçimlendirilmiş sunumudur. Finansal Durum Tablosu (Bilanço), Gelir Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Fon Akım Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu, Öz Kaynak Değişim Tablosu finansal tablolardandır. Finansal Tabloların Amacı: İşletme içi ve işletme dışı paydaşların alacakları kararları etkileyecek olan bilgileri üretmektir. Bilanço ve Gelir Tablosu temel mali tablolardır. BİLANÇO (Finansal Durum Tablosu) İşletmenin belli bir tarihteki finansal durumunu (= mali yapısını) gösteren tablodur. İşletmenin varlıklarını, Yabancı kaynaklarını (3. Kişilere borçlarını) ve öz kaynaklarını (Ortaklarına borçlarını) özlü bir biçimde gösteren tablodur. Statik bir tablodur. Bilançonun Özellikleri: Bilançolar net değer esasına göre düzenlenmelidir. Hesaplar arasında mahsuplaşma olmaz Diğer başlığına taşıyan hesaplarda yer alan tutarların ilgili grup toplamının %20 sini aşması durumunda ayrı bir başlık halinde gösterilir. Bilançolar karşılaştırmalı olarak düzenlenmelidir. Bilançonun düzenlenmesinde kısaltmalar kullanılabilir Bilançolarda dipnotlar yer almalıdır. AKTİF (Varlık) 1. Dönen Varlıklar 2. Duran Varlıklar...TARİHLİ İŞLETMESİNİN BİLANÇOSUDUR PASİF(Kaynak) 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynak 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynak 5. Öz Kaynak ( Sermaye) VALIKLAR: İşletmelerin sahip olduğu ve parayla ifade edilebilecek tüm ekonomik değerler toplamıdır. KAYNAKLAR: İşletmenin sahip olduğu ve bilançonun aktifinde gösterilen tüm varlıkların nasıl elde edildiğini kimlerden sağlandığını (finansal kaynağını) gösterir. BORÇ (YABANCI KAYNAK): Üçüncü kişilerin varlık üzerindeki haklarıdır. ÖZKAYNAK (SERMAYE): İşletme sahip ve ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarıdır. 1. Dönen Varlıklar: İşletmenin nakit para, banka mevduatı, vadesi bir yıldan kısa olan alacaklar, yıl içerisinde nakde dönüştürülmesi beklenen stoklar ve diğer varlıkların yer aldığı hesap sınıfıdır. Burada ölçü, varlığın kullanım süresi ya da nakde dönüşme süresi (vadesi) dir. Bir yıldan daha kısa ise dönen varlık sınıfında bilançoda yer alır. 2. Duran Varlıklar: Bir yıl içerisinde paraya çevrilmeyen, tüketilmeyen, Ömrü bir yıldan daha uzun olan ve işletme faaliyetlerinde kullanılan varlıklardır. 3. Kısa Vadeli Borçlar: Sermaye piyasasından, uluslar arası kuruluşlardan, kredi kuruluşlarından, devletten veya üçüncü kişilerden sağlanan ve bir yıl içerisinde ödenecek olan borçlardır. Genellikle dönen varlıkların finansmanında kullanılan borçlardır. 4. Uzun Vadeli Borçlar: Sermaye piyasasından, uluslar arası kuruluşlardan, kredi kuruluşlarından, devletten veya üçüncü kişilerden sağlanan bir yıldan daha uzun vadeye sahip borçlar ve fon kaynaklarıdır. 5. Öz Kaynaklar: İşletme sahip ve ortaklarının varlıklar üzerindeki haklarının göstergesidir. İşletme kuruluşu esnasında ve sonradan konulan sermaye, sermaye yedekleri ve kar yedekleri, kar ve uğranılan zararlardan oluşmaktadır. Faaliyet Döngüsü: İşletmenin ana faaliyetine ilişkin olarak nakdin mala, malın alacağa ve alacağın tekrar nakde dönüşme sürecinin mali yılda en az bir kez tekrarlanma sürecidir. 7

8 10 HAZIR DEĞERLER 100 Kasa 101 Alınan Çekler 102 Bankalar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) 108 Diğer Hazır Değerler 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 11 MENKUL KIYMETLER 110 Hisse Senetleri 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları 118 Diğer Menkul Kıymetler 119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 12 TİCARİ ALACAKLAR 120 Alıcılar 121 Alacak Senetleri 122 Alacak Senetleri Reeskontu (-) 124 Kazanılmış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 126 Verilen Depozito ve Teminatlar 127 Diğer Ticari Alacaklar Senet ve Bonoları 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 13 DİĞER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar 132 İştiraklerden Alacaklar 133 Bağlı ortaklardan Alacaklar 135 Personelden Alacaklar 136 Diğer Çeşitli Alacaklar 137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 138 Şüpheli Diğer Alacaklar 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 15 STOKLAR 150 İlk Madde ve Malzeme 151 Yarı Mamuller Üretim 152 Mamuller 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 159 Verilen Sipariş Avansları 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ Yıllara yaygın inşaat ve Onarım Maliyetleri 179 Taşeronlara verilen avanslar 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUK- LARI 180 Gelecek aylara ait giderler 181 Gelir Tahakkukları 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 190 Devreden KDV 191 İndirilecek KDV 192 Diğer KDV 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 195 İş avansları 196 Personel avansları 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar 199 Diğer Dönen varlıklar Karşılığı (-) 22 TİCARİ ALACAKLAR 220 Alıcılar 221 Alacak Senetleri 222 Alacak Senetleri Reeskontu (-) 224 Kazanılmış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 226 Verilen Depozito ve Teminatlar 229 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 23 DİĞER ALACAKLAR 231 Ortaklardan Alacaklar 232 İştiraklerden Alacaklar 233 Bağlı ortaklardan Alacaklar 235 Personelden Alacaklar 236 Diğer Çeşitli Alacaklar 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 24 MALİ DURAN VARLIKLAR 240 Bağlı Menkul Kıymetler 241 Bağlı Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 242 İştirakler 243 İştirakler Sermaye Taahhütleri (-) 244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düş. Karşılığı (-) 245 Bağlı Ortaklıklar 246 Bağlı Ortaklık Sermaye Taahhütleri (-) 247 Bağlı Ortaklıklara Sermaye Pay. Değ. Düş. Karşılığı (-) 248 Diğer Mali Duran Varlıklar 249 Diğer Mali Duran Varlık Değ. Düş. Karş.(-) 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 250 Arazi ve arsalar 251 Binalar 252 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri 253 Tesis Makine ve Cihazlar 254 Taşıtlar 255 Demirbaşlar 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar 257 Birikmiş Amortismanlar (-) 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar 259 Verilen Avanslar 26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260 Haklar 261 Şerefiyeler 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri 263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 264 Özel Maliyetler 267 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 268 Birikmiş Amortismanlar (-) 269 Verilen Avanslar 27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 271 Arama Giderleri 272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri 277 Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 278 Birikmiş Tükenme Payları (-) 279 Verilen Avanslar 28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKLARI 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler 281 Gelir Tahakkukları 29 DİĞER DURAN VARLIKLAR 191 Gelecek Yıllarda İndirilecek KDV 292 Diğer KDV 293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar 295 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar 297 Diğer Çeşitli duran Varlıklar 298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 299 Birikmiş Amortismanlar (-) DİKKAT: Kalan vermeyen hesaplar bilânçoda yer almazlar. 8

9 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30. MALİ BORÇLAR 300 Banka Kredileri 301 Finansal Kiralama İşlemelerinden Borçlar 302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyeti (-) 303 Uzun vadeli kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304 Tahvil Anapara Borç taksit ve Faizleri 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler 306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 308 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-) 309 Diğer Mali Borçlar 32. TİCARİ BOÇLAR 320 Satıcılar 321 Borç Senetleri 322 Borç Senetleri Reeskontu (-) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar 329 Diğer Ticari Borçlar 33. DİĞER TİCARİ BORÇLAR 331 Ortaklara Borçlar 332 İştiraklere Borçlar 333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 335 Personele Borçlar 336 Diğer Çeşitli Borçlar 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) 34. ALINAN AVANSLAR 340 Alınan Sipariş Avansları 349 Alınan Diğer Avanslar 35. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım hak edişleri 358 Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme 36. ÖDENECEK VERGİ DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 360 Ödenecek vergi ve fonlar 361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş, Taksitlendirilmiş vergi ve Diğer Yükümlülükler 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler 37 BORÇ VE GİDER KAŞILIKLARI 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi Diğer Yükümlülükleri 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı 373 Maliyet Giderleri Karşılığı 379 Diğer Borç ve Giderleri Karşılığı 38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDERLER 380 Gelecek Ayarla Ait Gelirler 381 Gider Tahakkukları 39 DİĞER KISA VADELİ YBANCI KAYNAKLAR 391 Hesaplanacak KDV 392 Diğer KDV 393 Merkez ve Şubeleri Cari Hesabı 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları 399 Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar 40 MALİ BORÇLAR 400 Banka Kredileri 401 Finansal Kiralama İşlemelerinden Borçlar 402 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyeti (-) 405 Çıkarılmış Tahviller 407 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 408 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-) 409 Diğer Mali Borçlar 42 TİCARİ BORÇLAR 420 Satıcılar 421 Borç Senetleri 422 Borç Senetleri Reeskontu (-) 426 Alınan Depozito ve Teminatlar 429 Diğer Ticari Borçlar 43 DİĞER BORÇLAR 431 Ortaklara Borçlar 432 İştiraklere Borçlar 433 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 436 Diğer Çeşitli Borçlar 437 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) 438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar 44. ALINAN AVANSLAR 440 Alınan Sipariş Avansları 449 Alınan Diğer Avanslar 47. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları 48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TA- HAKKUKLARI 480 Gelecek yıllara ait gelirler 481 Gider Tahakkukları 49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV 493 Tesise Katılma Payları 499 Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. ÖZKAYNAKLAR 50 ÖDENMİŞL SERMAYE 500 Sermaye 501 Ödenmemiş Sermaye (-) 52 SERMAYE YEDEKLERİ 520 Hisse Senedi İhraç Primleri 521 Hisse Senedi İptal Kârları 522 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları 524 Maliyet Artışları Fonu 529 Diğer Sermaye Yedekleri 54 KAR YEDEKLERİ 540 Yasal Yedekler 541 Statü Yedekleri 542 Olağanüstü Yedekler 548 Diğer Kâr Yedekleri 549 Özel Fonlar 57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 570 Geçmiş Yıllar Kârları 58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 580 Geçmiş Yıllar zararları (-) 59 DÖNEM NET KARI / ZARARI 590 Dönem Net Kârı 591 Dönem Net Zararı (-) 9

10 Gelir Tablosu: İşletmenin belirli bir dönemde gerçekleştirilen faaliyetlerini kâr veya zarar olarak gösteren finansal tablodur. İşletmenin performansı hakkında bilgi veren temel kaynaktır. Finansal Performans Tablosu adı da verilir. A. BRÜT SATIŞLAR 1. Yurtiçi satışlar 2. Yurtdışı satışlar 3. Diğer Gelirler B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) 1. Satıştan iadeler (-) 2. Satış İskontoları (-) 3. Diğer İndirimler (-) NET SATIŞLAR C. SATILAN MALLARIN MALİYETİ (-) 1. Satılan mamullerin maliyeti (-) 2. Satılan ticari malların maliyeti (-) 3. Satılan hizmet maliyeti (-) 4. Diğer satışların maliyeti (-) BRÜT SATIŞ KÂRI / ZARARI D. FAALİYET GİDERLERİ (-) 1. Araştırma ve geliştirme giderleri ( -) 2. Pazarlama satış ve dağıtım giderleri (-) 3. Genel Yönetim Giderleri (- ) FAALİYET KÂRI / ZARARI E. DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 1. İştiraklerden temettü gelirleri 2. Bağlı ortaklıklardan temettü gelirleri 3. Faiz gelirleri 4. Komisyon gelirleri 5. Konusu kalmayan karşılıklar 6. Menkul kıymet satış kârları 7. Kambiyo karları 8. Reeskont faiz gelirleri 9. Diğer olağan gelir ve kârlar F. DİĞER OLAGAN GİDER ve ZARARLAR (-) 1. Komisyon giderleri 2. Karşılık giderleri 3. Menkul kıymet satış zararı (-) 4. Reeskont faiz giderleri (-) 5. Diğer olağan gider ve zarar (-) 6. Kambiyo zararları G. FİNANSMAN GİDERLERİ 1. Kısa vadeli borçlanma ve giderleri (-) 2. Uzun vadeli borçlanma giderleri (-) OLAĞAN KÂR/ ZARAR H. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 1. Önceki dönem gelir ve kârlar 2. Diğer olağandışı gelir ve kârlar İ. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) 1. Çalışmayan kısım gider ve zararları (-) 2. Önceki dönem gider ve zararları (-) 3. Diğer olağandışı gider ve zararlar (-) DÖNEM KÂRI / ZARARI J. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIĞI (-) DÖNEM NET KÂRI / ZARARI 10

11 HESAP Hesap: Mali nitelikli işlemlerin, her bir bilanço ve gelir tablosu unsurlarında meydana getirdiği değişmelerin izlendiği çizelgelerdir. Her bir unsura ait, ismini taşıyan bir hesap açılır Hesabın Sol Tarafı Borç; Sağ Tarafına Alacak denir Çift taraflı çalışırlar İlk kez kayıt yapılmasına Hesap Açılma denir. Hesabın borç (sol) tarafına kayıt yapıldığında Hesap borçlandı; Hesabın alacak (sağ) tarafına kayıt yapıldığında Hesap Alacaklandı denir. Hesabın borç ve alacak tarafı eşit olduğunda Hesap Kapalıdır denir. Hesabın borç toplamı Alacak toplamından büyükse Hesap Borç Kalanı veriyor; Alacak tarafı daha büyükse Hesap Alacak Kalanı veriyor denir. Hesaplar genel olarak işlem sınıflandırılmasına göre; Bilanço Hesapları ( İşletmenin varlık ve kaynaklarındaki değişimlerin izlendiği hesaplardır) Sonuç (Gelir Tablosu) Hesapları ((işletmenin gelir giderlerinin izlendiği hesaplardır) Maliyet Hesapları (Üretim işletmelerinde üretilen ürünlerin ve hizmetlerin işletmelerinde sunulan hizmetlerin maliyetlerinin kayda alınması amacıyla kullanılan hesaplardır) olarak sınıflandırılırlar. Muhasebenin temel mantığı ve işleyişi temel muhasebe eşitliğine (= temel bilanço eşitliğine) dayalıdır. AKTİF = PASİF VARLIKLAR = KAYNAKLAR VARLIKLAR = YABANCI KAYNAKLAR + ÖZ KAYNAKLAR VARLIKLAR = BORÇ + SERMAYE V = B + S VARLIK BORÇ = SERMAYE VARLIK KAYNAK = 0 AKTİF - PASİF = 0 Varlıkların izlendiği hesaplara Varlık Hesapları ( Aktif Hesaplar) denir Borçların ve öz kaynakların izlendiği hesaplara Kaynak Hesapları ( Pasif Hesaplar) denir. İşletmelerin temel amacı kâr elde etmektir. Amacına ulaşmak için birçok mali işlem gerçekleştirirler. Faaliyetlerinin sonucunda gelir toplamı gider ve maliyetlerinden büyükse kâr; gelir toplamı, maliyet ve giderlerinden küçükse Zarar vardır. Hesapların Diğer Bir Sınıflandırması: Asli Hesaplar: Kendi başlarına olayların etkilerini kesin sonuçlarıyla veren hesaplardır. (kasa, banka, demirbaş, gelir, gider vs..) Düzenleyici Hesaplar: Aktif ve pasif değerlerinin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesaplardır. Aktifi Düzenleyici Hesaplar: Bilançonun pasifinde bulunması gerekirken aktifinde (-) olarak yer alan ve aktif toplamı azaltan hesaplardır. Birikmiş amortismanlar, Şüpheli ticari alacaklar karşılığı, Stok değer düşüklüğü karşılığı, menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı, alacak senetleri reeskontu, verilen çek ve ödeme emirleri vb.. Pasifi düzenleyici Hesaplar: Bilançonun Aktif kısmında yer alması gerekirken, düzenleyici rolü nedeniyle pasif kısımda (-) olarak yer alır. Ödenmemiş sermaye, Borç senetleri reeskontu, Dönem net zararı, Geçmiş yıllar zararı, Menkul kıymet ihraç farkları gibi.. Geçici Hesaplar: Tamamlanmayan işlemler ve belli bir süre için veya konu için kullanılan hesaplardır. Kısa bir süre kullanıldıkları için Köprü Görevi Gören Hesaplar olarak da isimlendirilirler. Taşıdıkları kayıtlar asli hesaplara devredilerek kapatılırlar. Sayım Tesellüm Noksanları, Yapılmakta Olana Yatırımlar gibi

12 Nazım Hesaplar: İşletmenin varlıklarında veya kaynaklarında artış ya da azalış meydana getirmeyen (yani mali nitelik taşımayan), ancak karar alıcılar için önem arz ettiği için izlenmesi gereken olayların izlendiği hesaplardır. Teminat mektubu, Gayrimenkul üzerindeki teminat gibi olaylarda hem borçlu hem alacaklı olarak açılıp, işlem son bulduğunda ters kayıtla kapatılır. Hesap Planı: İşletmede kullanılacak hesapların muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri doğrultusunda sistemli bir şeklide ve gruplandırılmış olarak yer aldığı hesapların sıralandığı listeye hesap planı denir. 01 Ocak 1994 yılından itibaren Muhasebe Sitemi Uygulama Genel Tebliği ile Tek düzen hesap planının kullanılması zorunlu hale getirilmiştir Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 2011 Kamu Gözetim ve Denetim Standartları Kurumu (TMSK görevleri bu kuruma devredilmiştir) Hesap Sınıfları: 1. Dönen Varlıklar 2. Duran Varlıklar 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar 6. Gelir Tablosu Hesapları 7. Maliyet Hesapları 8. Serbest 9. Nazım Hesaplar 12

13 MUHASEBE SÜRECİ Yeni Kurulan İşletmede Açılış İşlemleri 1. Açılış veya dönem başı envanterinin yapılması 2. Açılış envanterine dayanılarak açılış bilânçosunun düzenlenmesi 3. Envanter bilgilerinin (Varlık ve Borçlar) envanter defterine kaydı 4. Yevmiye defterine açılış kaydının yapılması 5. Yevmiye defterine açılış kaydının büyük deftere geçirilmesi ( Büyük Defterde Açılış) Dönem İçi Günlük mali olaylar önce yevmiye defteri sonra büyük deftere kaydedilir. İsteğe bağlı olarak (Geçici (Ara) Mizan düzenlenebilir. Dönem Sonunda (31 Aralık = envanter Zamanı = Bilanço Günü) 1. Genel Geçici Mizan (Dönem sonunda düzenlenen ilk zorunlu mizandır. Kayıtlı tutarları gösterir) 2. Envanter ve envanter Kayıtları Envanter (Genel geçici mizana bakılarak Sayma, Ölçme, Tartma, Değerleme yapılır. Alacaklılar ve borçlularla mutabakat çalışmaları yapılır.) Envanter Kayıtları ( Düzeltme, ayarlama kayıtları, maliyet ve gelir- gider hesaplarının kapatılması kayıtları yapılır. ) (ENVANTER KAYITLARI YEVMİYE DEFTERİNE YAPILIR) 3. Kesin Mizan (Hesap kalanları bilançoyu oluşturur. Fiili tutarı gösterir) 4. Mali Tablolar 5. Kapanış Kayıtları (Aktifler alacak; Pasifler borç kaydı yapılarak kapatılır) İşine Devam eden işletmenin Dönem Başında (1 Ocak) Önce Yevmiye - Sonra Büyük defterde Açılış Kaydı yapılır Muhasebe sisteminde girdiler belgeler, süreç aşamasında bu belgeler kaydedilmekte, sınıflandırılmakta ve çıktı ise finansal tablolardır. Belgeler: Mali olaylara ait ispat edici özelliği olan unsurlara belge denir. Belgelendirme: mali nitelikli bir işlemin tarafları, tarih, içerik, miktar ve tutar olarak belirlenmesi işlemidir. Yasal Düzenlemelere Tabi Belgeler (Objektif Belgeler): Fatura, Sevk belgesi, İrsaliyeli fatura, yazar kasa fişi, perakende satış faturası, gider pusulası, Serbest meslek makbuzu, Müstahsil makbuzu, Taşıma belgeleri, Adisyonlar, senetler, Çekler İşletmenin düzenlediği Belgeler: Tahsil, Tediye ve Mahsup Fişleri, Ticaret ve tediye makbuzları, Çek alındı verildi makbuzları, İşletme içi sevkiyat belgeleri, Mutabakatlaşma mektupları, Cari hesap kartları, Stok kartları Defterler Türkçe tutulur, kısaltma harf ya da sembol kullanıldı ise bunların ayrıca anlamı belirtilmelidir. Kayıtlar zamanında eksiksiz ve doğru olarak yapılır. Önceki içeriği belli olmayacak şekilde bir kayıt silinemez, çizilemez, Veri taşıyıcıları ile kayıt tutulabilir. Saklama süresi içinde defter ve elektronik kayıtlara istenildiğinde ulaşılabilir olması şarttır. Yazıma ayrılmış satır çizilmeksizin satır atlanamaz, boş bırakılamaz, Sayfa kopartılamaz, ciltten çıkartılamaz. Hareketli yapraklı defter kullanılıyorsa sırası bozulamaz. Yevmiye defteri dışındaki defterlerde kayıt hataları üstü okunacak şekilde çizilerek yanına doğrusu yazılır. Yevmiye defterindeki hatalarda düzeltme kaydı yapılır. Bir mali olay gerçekleştiğinde en geç 10 gün içerisinde deftere kaydedilmesi gerekir. Ancak belgeler yönetici tarafından paraf ediliyorsa bu süre 45 gün şeklinde uygulanabilir. Vergi Usun Kanunu na Göre Tutulması Gereken defterler: Birinci Sınıf Tüccar: Yevmiye defteri Büyük Defter (Defter i Kebir) Envanter defteri İkinci sınıf Tüccar: İşletme hesabı defteri tutmak zorundadır. Vergi Usul Kanunu, yevmiye ve envanter defteri için tasdik zorunluluğu getirirken, TTK na tabi tüm defterlerin açılış ve kapanış tasdiklerini zorunlu kılmıştır. Defter tasdikleri VUK a göre Noter tarafından yapılır. 13

14 Defter Tasdik Zamanları: Öteden beri işine devam eden işletme izleyen yıl kullanacağı defterini, bulunduğu yılın aralık ayı içinde Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler, yeni bir mükellefiyete girenler; işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce, vergi mükellefiyeti kalkanlar ise muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak 10 gün içinde Defteri dolanlar yeni defterini kullanmadan önce Aynı defteri izleyen yıl kullanacaklar izleyen yılda ocak ayı içerisinde tasdik ettirilmesi gerekir. YEVMİYE DEFTERİ: Mali nitelikli işlemlerin, belgelere dayandırılarak, tarih, sıra ve maddeler halinde düzenli olarak kaydedildiği defterlerdir. Kayıtlar maddeler halinde yapılır. Madde türleri; 1. Basit Madde: Bir hesap borçlu bir hesap alacaklı 2. Bileşik Madde: Bir hesap borçlu iken birden fazla hesap alacaklı ise ya da birden fazla hesap borçlu iken bir hesap alacaklı ise bileşik madde vardır 3. Karışık Madde: Birden fazla borçlu ve birden fazla alacaklı hesabın bulunduğu maddelerdir 4. Tamamlayıcı Madde: Yevmiye defterine yanlış ya da noksan yazılmış maddelerin düzeltme ve tamamlama kayıtları için düzenlenen maddelerdir. BÜYÜK DEFTER ( DEFTER-İ KEBİR) Yevmiye defterine maddeler şeklinde kaydedilen işlemleri buradan alarak sistemli bir şekilde ilgili hesaplara dağıtan ve sınıflandırılmış olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Hesapların işleyişini gösteren yasal defterlerdir. MUHASEBE FİŞLERİ Tahsil Fişi: Kasaya giren paraların ne için alındığını ve bu tahsilâtın karşılığında hangi hesaba veya hesaplara alacak kaydedildiğini gösteren fişe tahsil fişi denir. Tediye Fişi: Kasadan çıkan paraların ne için ödendiğini ve bu ödeme karşılığında hangi hesap ve hesaplara borç kaydedildiğini gösteren fişe Tediye fişi denir. Mahsup Fişi: Kasa Hesabını ilgilendirmeyen ( Nakit dışı) işlemlerin kaydında kullanılan fişe mahsup fişi denir. Mizanlar: Yevmiye defterinden büyük deftere rakamların matematiksel olarak doğru aktarıldıklarını belirlemek için düzenlenen çizelgelerdir. Mizan Türleri: Geçici (=Ara) Mizan (Herhangi bir tarihte isteğe bağlı olarak düzenlenen mizan) Aylık Mizan (Her ay sonunda düzenlenen zorunlu olmayan mizan) Genel Geçici Mizan (Dönem sonunda Envanter işlemlerinden önce düzenlenen zorunlu mizan) Kesin Mizan (Dönem sonunda envanter işlemlerinden sonra düzenlenen zorunlu mizan) 14

15 Örnek ( KPSS 2013): Aşağıdakilerden hangisi, Tekdüzen Muhasebe Sisteminin öngördüğü stok kalemlerinden biri değildir? a) Ticari Mallar b) Yarı mamuller c) İlk madde ve malzemeler d) Hizmetler e) Mamuller Örnek (2012 Mali Hizmetler Uzman Yardımcılığı): Bir hesaba borç kaydı yapılması aşağıdaki sonuçlardan hangisini doğurur? a) Kaynakların artması b) Gelirlerin artması c) Kaynakların azalması d) Giderlerin azalması e) Varlıkların azalması Örnek (KPSS 2012): İşletmenin yevmiye defterine yaptığı kapanış kaydı hangi tür yevmiye maddesine örnektir? a) Düzeltme maddesi b) Basit madde c) Bileşik madde d) Tamamlayıcı madde e) Karma madde Örnek (KPSS 2012): Artışların borç tarafına, azalışların alacak tarafına kaydedildiği hesaplar aşağıdakilerden hangisidir? a) Gelir hesapları b) Borç hesapları c) Özkaynak hesapları d) Pasifi düzenleyici hesaplar e) Aktifi düzenleyici hesaplar Örnek (KPSS 2010): Aşağıdakilerden hangisi pasifi düzenleyici nitelikteki hesaplar arasında yer alır? a) Menkul kıymet ihraç farkı b) Kıdem tazminatı karşılığı c) Maliyet giderleri karşılığı d) Gelecek yıllara ait gelirler e) Özel fonlar Örnek (KPSS 2010): Dönem içinde meydana gelen işlemler nedeniyle bilanço kalemlerinde ortaya çıkan değişmeler aşağıdakilerden hangisi ile izlenir? a) Genel geçici mizan b) Yardımcı defterler c) Hesap d) Kesin mizan e) Fon akım tablosu Örnek (2007 TCZB Müfettiş Yardımcılığı): Gelir Tablosunun düzenlenmesiyle aşağıdakilerden hangisi açıklanmış olur? a) İşletmenin nakit akışı b) İşletmenin finansal durumu c) İşletmenin varlıklarının değer artışları d) İşletmenin faaliyet sonuçları e) İşletmenin duran varlık hareketleri Örnek ( KPSS 2010): Aşağıdakilerden hangisi objektif belge sayılmaz? a) Çek b) Senet c) Bordro d) İrsaliye e) Muhasebe Fişi Örnek (KPSS 2006): Kayıtlarda nazım hesapları kullanan bir işletmenin, aşağıdaki finansal olaylardan hangisinin kaydında nazım hesap kullanılması gerekli değildir? a) Senetli ticari alacak için reeskont ayrılması b) Senet ciro etmesi c) Düzenlenen poliçelerin kabule gönderilmesi d) Bankadan teminat mektubu alması e) Menkul kıymetlerde meydana gelen değer kayıpları için karşılık ayrılması Örnek: İşe yeni başlayan bir işletmenin ilk kullanacağı defter aşağıdakilerden hangisidir? a) Büyük defter b) Şirket Genel Kurulu Karar Defteri c) Yevmiye defteri d) Envanter defteri e) Yönetim Kurulu Karar Defteri KPSS 2013 Cevap D 2012 Mali Hizmetler Uzman Yardımcılığı Cevap C KPSS 2012 Cevap E KPSS 2012 Cevap D KPSS 2010 Cevap A KPSS 2010 Cevap C 2007 TCZB Müfettiş Yardımcılığı Cevap D KPSS 2010 Cevap E KPSS 2006 Cevap A Örnek: Cevap D 15

16 DÖNEN VARLIKLAR İşletmenin nakit elde tuttuğu paralar, vadesiz veya 1 yıla kadar vadeli olarak bankaya yatırılan paralar ve 1 yıl içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıklardan oluşur. 1. Dönen Varlıklar 10 Hazır Değerler 11 Menkul Kıymetler 12 Ticari Alacaklar 13 Diğer Alacaklar 15 Stoklar 17 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18 Gelecek Aylara Ait Gider ve Gelir Tahakkukları 19 Diğer Dönen Varlıklar 10 HAZIR DEĞERLER Elde ya da bankada nakit olarak tutulan değerler ile istenildiğinde değer kaybına uğramadan paraya dönüştürülebilecek varlıkların oluşturduğu hesap grubudur. Vadeli mevduat hesapları da vadeli olmasına rağmen ve vadesinden önce bozdurulduğunda faiz geliri kaybına rağmen anaparada azalış olmadığı için hazır değerler grubunda izlenir. 100 Kasa Hesabı 101 Alınan Çekler Hesabı 102 Bankalar Hesabı 103 Verilen Çekler ve Ödeme emirleri Hesabı (-) 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı 100 KASA HESABI: İşletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL karşılığı bu hesapta izlenir. TL ile izlenmesinin nedeni PARAYLA ÖLÇEME Kavramı gereğidir. Ulusal paralar V.U.K. a göre nominal (itibari), yabancı paralar alış bedeli ile gösterilir. Değerlemeye tabi tutulduğunda yabancı paralar V.U.K a göre Borsa Rayici ile değer değerlendirilir. Yabancı paraların borsası yoksa Maliye Bakanlığı nın belirleyeceği kur üzerinden değerlendirilir. ** Sınavda soru alacak konular kasa hesabı ile ilgili olarak, yabancı paralı işlemler ve kasa farkları ile ilgili işlemler ağırlıklı olacaktır. 16

17 Örnek: İşletme, Pak İz işletmesine peşin olarak %18 KDV dâhil 826 TL lik malın, 500 TL lik kısmını peşin geri kalanını kredili olarak nolu fatura ile satmıştır. Çözüm: Bu sorularda dikkat edilmesi gereken ilk şey KDV dahil yada KDV hariç ibareleri olmalıdır. Bu soru için KDV dahil dendiğine göre 826 TL nin içindeki KDV ayrıştırılmalıdır. Sorunun çözümündeki işlem sırasına dikkat edelim 3. işlem: Soruda 500 TL si peşin diyordu. Kasaya para girişi var. Ve Kasa hesabı aktif karakterli bir hesap olduğu için artışını borç (sol) tarafa kayıt yapacak) 4. İşlem: Geri kalan kısmı kredili (= veresiye) yani alacaklı kalınmış. Malı sattığımızdan kimden alacaklı olabiliriz? Tabi ki malı alan kişi yani ALICILAR = 326 TL 1.İşlem: KDV siz satış hâsılatını bulmak için 826 1,18 = 700 TL Kasa Hesabı Alıcılar Hesabı Yurt içi Satışlar Hs Hesaplanan KDV Hesabı İşlem: = 126 TL KDV tutarı var (Satış işleminde hesaplanan KDV kullanılır) Örnek: İşletme tarihinde $ karşılığında peşin olarak mal satmıştır. Satış işleminin gerçekleştiği tarihte 1$ = 1,5 TL dir. İşletme aylık dönemlerle mali tablolar düzenlemektedir. Satış İşleminde yapılacak kayıt; $ x 1,5 = TL yapacaktır. Bizim Türk lirasına çevirip kaydetmemizin nedeni Muhasebenin temel kavramlarından Ortak birim Parayla Ölçme Kavramı gereği idi. Bunu da hatırladıktan sonra çözümümüze devam edelim KASA HESABI Yabancı Paralar Kasası 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI (2.000 $ x1,5 =3.000 TL) Ay sonunda yapılan incelemede 1$ = 1,7 TL ise yapılması gereken kayıt; Kur yükselmiş ve bilanço tarihindeki yabancı paranın değeri daha yüksek tutarlı olmuştur. Her ne kadar parayı bozdurmamış olsak da mali tablo düzenlendiğindeki TL cinsinden değerin doğru beyan edilebilmesi için kambiyo kârı muhasebeleştirilmelidir $ x 1,5 = TL alış tarihindeki değeri $ x 1,7 = TL Şimdiki değeri TL kambiyo kârı var ve bu yabancı para kasasına ilave edilmesi gerekir KASA HESABI Yabancı Paralar Kasası 646 KAMBİYO KARLARI HS 400 (2.000 $ x (1,7-1,5 = 400 TL) Ay sonunda yapılan incelemede kur; 1$ = 1,4 TL olsa idi yapılması gereken kayıt; 17

18 2.000 $ x 1,5 = TL alış tarihindeki değeri $ x 1,4 = TL Şimdiki değeri TL kambiyo zararı var ve bu zarar tutarı yabancı para kasasından düşülmeli KAMBİYO ZARARI HS KASA HESABI Yabancı Paralar Kasası (2.000 $ x (1,5-1,4 = 200 TL) Örnek: olarak daha önceden 1 = 1,8 TL iken alınan 1.200, kur 1 = 2 TL iken bozdurulursa yapılması gereken kayıt; KASA HESABI ,8 x = TL alış değeri - TL Kasası 2,0 x = TL bozdurma değeri 100 KASA HESABI Yabancı Paralar Kasası 140 TL kârlı bozdurulmuş 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 140 (1.200 x 2-1,8 = 140 TL) Örnek (2005 KPSS) : İşletme TL tutarı ile kayıtlarında yer alan senetsiz borcuna karşılık, aynı gün 1,72 kuru ile satın aldığı nun luk kısmını vererek borcunun tamamını ödemiştir. Bir süre sonda 1 =1,74 TL kuru ile bir miktar dövizi TL ye çevirerek 55 TL gelir (kar) elde etmiştir. 1. Borcunu Ödeme Kaydı; SATICILAR HESABI TL Kasası 100 KASA HESABI Kasası ( x 1,72 = TL ) İşletme kaç u TL ye çevirmiştir; 1 = 1,72 TL kuru ile satın alınan döviz 1,74 kur üzerinden bozdurulacak olursa her bir dan 1,74 1,72 = 0,02 TL kâr elde edilmiş olur. Soruda ise 55 TL kâr yapıldığı belirtilmiş. 55 TL 0,02 = olarak bulunur. Kasa Farkları; Kasa mevcudu ile kayıtlı tutar günlük kontrol edilir. ( Kasanın envanter kontrolü günlüktür) kasa fiili mevcudu ile kasa hesabının kalanı arasında fark çıkarsa; Kasa farkının nedeni aynı gün içinde belirlenirse, gerekli düzeltme kaydı yapılarak hesap denkleştirilir. Kasa farkının nedeni aynı gün içinde belirlenemezse; izleyen günde araştırılmak üzere geçici hesaplara ( 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı; 397 Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı) alınarak kasa denkleştirilir. Nedeni izleyen zamanda belirlendiğinde düzeltme kaydı yapılarak geçici hesaplar kapatılır. Nedeni belirlenemez ise; Noksanlıklar 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı na Fazlalıklar 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabı na aktarılarak kapatılır. KASA NOKSANI: Kasadaki para mevcudu, Kasa Hesabı nın borç kalanından eksik ise kasa noksanı vardır. 18

19 Bunun nedenleri; Muhasebecinin ödeme kaydını unutmuş olması Ödeme kaydının eksik tutar üzerinden yapmış olması Kasadan fazla ödeme yapılmış olması Eksik tahsilât yapılmış olması Kasadan izinsiz para alınması Nedeni bulunamayan noksanlar, kanunen kabul edilmeyen gider olduğundan hatırlatıcı bilgi özelliği nedeniyle Nazım Hesaplarda izlenebilir Örnek(KPSS 2008): İşletmede kasa hesabının borç kalanı TL, kasa sayımında belirlenen tutar ise TL dir. Farkın nedeni belirlenememiştir. Buna göre yapılacak kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı alacaklı 300 TL b) Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı borçlu 300 TL c) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı borçlu 300 TL d) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı borçlu TL e) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı alacaklı TL Cevap ( C ): Sayım sonucuna dikkat etmek gerekir. Sayım sonucu eğer ki hesabın borç kalanından daha fazla ise Kasa fazlası; daha az ise Kasa Noksanı vardır. Sayım sonucu , Hesabın borç kalanı ise 79,600 TL olduğuna göre sayım sonucu ,600 = TL eksiktir. (noksanlık var.) B O RÇ S A Ğ S O L A LACAK SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS KASA HESABI Kolay hatırlamak için bir kopya vereyim mi; S O L B O RÇ N O ksan Ayrıca kasanın eksik olması, kasa hesabının Eksi tarafa kaydedilmesi gerektiğini hatırlatır.. Örnek: tarihi akşamı yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun TL olduğu tespit edilmiştir. Aynı gün 100 Kasa Hesabı nın kalanı TL dir. Farkın nedeni o gün bulunamamıştır. Çözüm: Sayım sonucu fiili sonucu TL ve Kasa Hesabının borç kalanı ise = Noksan var SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS KASA HESABI Durum: tarihinde, kasa farkının nedeninin bankaya yatırılan paranın kayıtlara geçirilmesinin unutulduğundan kaynaklandığı anlaşılmıştır denseydi, 197 Kodlu geçici hesap olan Sayım Tesellüm Noksanları hesabını ters tarafa (alacak) kaydeder, yerine (borç) unutulan işlemin ilgili hesabını ( Bankalar Hs.) kaydederdik. Böylece üstteki maddede borçlanarak açılan 197 Kodlu hesap bu maddeyle aynı tutarla alacaklanarak kapanmış olacaktı BANKALAR HS SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS Durum: Dönem sonunda nedeni bulunamasaydı; (1. Durumu yok sayıyoruz) DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARAR. HS SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS Durum: Noksanlığın nedeni bulunamadığında bu noksanlık tutarı kasadan sorumlu personelin maaşından kesilecek olsaydı;

20 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS İşletme dönem sonunda bulamadığı kasa açığının nedenini önümüzdeki dönem araştırmak isteyebilir böyle bir durumda şöyle kayıt yapar; / Karşılık Giderleri 199 Diğer Dönen Varlıklar / Yabancı para kasasında alış kurundan daha yüksek kurda iken kasa noksanı tespit edilirse; yapılması gereken yevmiye maddesinde her ne kadar para kaybedilmiş olsa da kur artışı var ve bu durum kambiyo kârıdır. (vergi matrahını artıracak bir geliridir) Ancak paranın kaybedilmiş olması 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabına kaydı gerektirir. Nedeni bulunamaz ve sonradan zarar olarak yazılırsa bu kayıp kanunen kabul edilmeyen bir gider niteliği taşır. Noksanlık tespit edildiğinde yapılması gereken kayıt; SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HESABI 100 KASA HESABI 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI KASA FAZLASI: Kasadaki mevcut para, Kasa Hesabı nın borç kalanından fazla ise kasa fazlası vardır. Nedenleri; Muhasebecinin tahsilât kaydını unutmuş olması Muhasebecinin tahsilât kaydını eksik tutarlı olarak kaydetmiş olması Herhangi bir ödeme kaydının fazla kaydedilmiş olması Fazla para alınmış olması Noksan para verilmesi İşletmeyle ilgisi olmayan bir paranın kasaya konmuş olması gibi.. Örnek: tarihi akşamında yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun 300 TL olduğu tespit edilmiştir. Aynı gün Kasa Hesabı nın borç toplamı TL, alacak toplamı ise TL dir. Farkın nedeni o gün bulunamamışsa; KASA HESABI SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS Durum: tarihinde, kasa farkının nedeninin, daha önceden kredili mal satılan müşteri Pakize SARI dan yapılan tahsilât unutularak kayıtlara geçirilmemiş olduğu anlaşılırsa; SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS ALICILAR HESABI Durum: Dönem sonunda nedeni bulunamamışsa (1. Durum iptal); SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS Örnek (KPSS 2007): tarihinde yapılan kasa sayımında kasada 585 ABD doları olduğu belirlenmiştir. Aynı tarih itibariyle Dolar kasası alt hesabının borç toplamı $, alacak toplamı $ olarak izlenmektedir. Bu 20

21 farkın nedeni yılsonu itibariyle de belirlenememiş ve kapatılmasına karar verilmiştir kur 1$ = 1,48 TL, tarihli kur ise 1 $ = 1,42 TL dir tarihinde yapılan kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Kasa hesabı borçlu 865,80 TL b) Kasa hesabı alacaklı 865,80 TL c) Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabı borçlu 88,80 TL d) Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı alacaklı 88,80 TL e) Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı borçlu 88,80 TL Cevap ( D): KASA HESABI SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS Yılsonunda kasa farkıyla ilgili olarak yapılması gereken kayıt hangisidir? 20 ağustos tarihinde kur 1,48 idi 31 Aralık tarihinde kur 1,42 olduğu için daha önceden 60$ olarak kasaya girişi yapılan tutardan kur farkı düşülmelidir. (1,48 1,42 )x 60 $ = 3,6 TL SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 88, KASA HESABI 3, DİĞER OLAGAN GELİR VE KÂRLAR 58, ALINAN ÇEKLER HESABI: İşletmenin gerçek ve tüzel kişilerden almış olduğu ve henüz tahsil etmediği çeklerin izlendiği hesaptır. Bir bankaya hitaben ödeme emri niteliğinde bir belgedir. Mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ileri vadeli çekler 121 Alacak Senetleri Hesabı na alınır. (Özün önceliği kavramı gereği). MDV satışı gibi mal ve hizmet satışı dışındaki işlemlerden alınan uzun vadeli çekler ise, 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı na alınır. Yabancı paralar üzerinden düzenlenen çekler alındığı günkü kur ile TL tutarıyla borç kaydedilir. Çek ciro ya da tahsil edildiğinde yine aynı tutar üzerinden alacak kaydedilir. Mal ve hizmet satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumlu kur farklarının dönem sonuna kadar olan kısmı 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı nın alacağına kaydedilir. MDV satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumlu kur farkları 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar Hesabı nın alacağına kaydedilir. İzleyen dönemde ise 646 Kambiyo Kârları Hs nın alacağına kaydedilir. Mal ve hizmet satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumsuz kur farklarının dönem sonuna kadar olan kısmı 611 Satış İskontoları Hesabı nın borcuna kaydedilir. Diğer faaliyetler nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumsuz kur farkları 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabı nın borcuna kaydedilir. İzleyen dönemde ise 656 Kambiyo Zararları Hs nın borcuna kaydedilir. Alınan çekler elde tutulduğu sürede cüzdandaki (portföydeki) çekler yardımcı hesabında; Bankaya verilmesi durumunda tahsildeki çekler yardımcı hesabında izlenmesi gerekir. 21

22 Çekin ödeme tarihinde keşide edildiği yerde ödenecekse 10 gün, başka şehirde ödenecekse 1 ay, başka kıtada ödenecekse 3 ay içerisinde tahsili yapılmalıdır. Değerleme zamanında yabancı tutarlı çeklerin kuru yükselirse 101 Alınan Çekler hesabı borçladırılırken; 646 Kambiyo Kârları Hesabı alacaklandırılır. Değerleme zamanında yabancı tutarlı çeklerin kuru düşerse 101 Alınan Çekler hesabı alacaklandırılırken; 656 Kambiyo Zararı Hesabı borçlandırılır. Çeklerin tahsili sırasında ödenen komisyonlar 653 Komisyon Giderleri Hesabı ya da 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı nda izlenir. Karşılıksız çek olması durumunda, süresinde ibraz edilen her bir çek koçanı için muhatap banka, her yıl ocak ayında TCMB tarafından açıklanan tutar kadar ödemesi gerekir. ( Tarihinde 2013 için açıklanan tutar TL dir. Karşılıksız çek 127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı na aktarılır. Yasal işlemler başlatıldığında bu hesaptan çıkartıp 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı na aktarılır. Yasal takip sonunda alınamazsa dönem sonunda hesap kapatılır. Örnek: İşletme, tarihinde TL + %18 KDV değerinde mal satmış, karşılığında çek almış LINAN ÇEKLER HESABI YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI HESAPLANAN KDV HESABI Yukarıda kayıtlara alınan çek, tarihinde bankaya ibraz edilmiş ve karşılığı tahsil edilmiştir. Banka bu işlem için 60 TL komisyon almıştır KASA HESABI KOMİSYON GİDERLERİ ALINAN ÇEKLER HESABI * Yukarıda 653 Komisyon giderleri yerine 770 Genel yönetim giderleri hesabı da kullanılabilir demiştik unutmayalım :) Örnek: İşletme %18 KDV dâhil TL lik mal satın almıştır. Toplam tutarın KDV si çek ciro edilerek, geri kalanı ise çek keşide (düzenleyerek) müşteriye verilmiştir. Yapması gereken yevmiye kaydı; ,18 = 900 TL KDV siz Ticari malların alış değeri 153 TİCARİ MALLAR HESABI = 162 TL KDV tutarı 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI ALINAN ÇEKLER HESABI VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİR. HS Örnek: İşletme, tutarında bir çek alarak 1 =1,8 TL kuru üzerinden Kayıtlarına almıştır. Söz konusu çek tahsil edilmek üzere bankaya verilmiştir. Banka çeki 1 = 1,9 TL kuru üzerinden tahsil ederek 40 TL komisyon kestikten sonra arta kalan miktarı işletmenin mevduat hesabına aktarmıştır. İşletmenin çekin tahsil edilmesi ile ilgili yapması gereken muhasebe kaydı; (1,9 1,8) x = TL kambiyo kârı var. 102 BANKALAR HESABI KOMİSYON GİDERLERİ HESABI ALINAN ÇEKLER HESABI KAMBİYO KÂRLARI HESABI BANKALAR HESABI: 22

23 Yurt içi ve Yurt dışı bankalar ve finans kuruluşlarında açtırılan mevduat hesaplarının izlendiği hesaptır. Aktif karakterli bir hesap olup, mevduat hesabı ya da alacaklı cari hesap şeklinde ifade edilir. Her bir bankada olan hesaplar açılacak yardımcı hesaplarda ayrı ayrı izlenirken, envanter yapıldığında her bir hesabın toplamlar ana hesabın toplamına eşit olması gerekir. Faiz gelirleri, menkul sermaye iradı olduğu için Gelir Vergisi ne tabidir. Banka gelir vergisini kestikten sonra Vergi Dairesine yatırır. Durumu dekont ile işletmeye bildirir. Kesilen bu vergi işletme tarafından 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı nda izlenir. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı yılsonunda Kurumlar Vergisi mükelleflerinde, ödenecek vergiden mahsup edilmek üzere 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı na aktarılırken, Gelir vergisi mükellefinde, şirket ortakları kendi adlarına vergi mükellefi oldukları için 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. Örnek: İşletme Akbank Atatürk Şubesi nden aldığı dekonta göre alacaklı cari hesaba 400 TL faiz tahakkuk ettiğini görmüştür. (Gelir vergisi Oranı %15) Yapılması gerekli yevmiye kaydı; X 0,15 = 60 TL Gelir vergisi kesintisi (stopaj) 102 BANKALAR HESABI PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS FAİZ GELİRLERİ HESABI Örnek: tarihinde, işletme Akbank Atatürk şubesi nolu hesabından Akbank Sanayi Şubesi nolu hesabına TL virman yapılmıştır. Yevmiye kaydı; BANKALAR HESABI Akbank Sanayi Şub. 102 BANKALAR HESABI Akbank Atatürk Şub TL Mevduatlar; kayıtlı (mukayyet) değerle; Yabancı para tutarlı mevduatlar değerleme kuru üzerinden işlem görürler. Vadesi izleyen döneme ait olan çeklerin bu döneme ait faizleri dönemsellik kavramı gereği 181 Gelir Tahakkukları Hesabı nın borcuna 642 Faiz Gelirleri Hesabının alacağına kaydedilir. Örnek: İşletme 01 Eylül 20 tarihinde 6 ay vadeli ve yıllık %20 faiz oranlı TL tutarlı bir mevduat hesabı açmıştır tarihinde yapması gereken kayıt; ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI = x 0,20 x 4/ FAİZ GELİRLERİ HESABI = Örnek (KPSS 2008): İşletme bankada açtırdığı 3 ay vadeli hesaba yıllık %15 faiz oranı üzerinden TL yatırmıştır. Stopaj oranı %15 olduğuna göre, işletmenin vade sonunda işleyen faiz ile ilgili yapacağı kayıt hangisidir? 23

24 ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI = x 0,15 x 3/ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS = TL Faiz geliri 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI Gelir vergisi kesintisi (Stopaj)= x 0,15 = Yabancı paralı banka hesaplarında hem kur farkı hem de faiz tahakkuku var ise, önce kur farkı hesaplanıp muhasebeleştirildikten sonra faizin kaydı yapılabileceği gibi iki kayıt bir madde içinde de gösterilebilir. Örnek (KPSS 2009): İşletme tarihinde Avro tutarında yıllık %6 faizli, 3 ay vadeli bir hesap açtırmıştır. (1 Avro tarihinde 1,05 TL, tarihinde ise 1,09 TL dir. (Bir yıl 360 gün olarak alınacaktır) Bu bilgilere göre tarihinde yapılması gereken kayıt; ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 102 BANKALAR HESABI = x 0,06 x 60 / FAİZ GELİRLERİ HESABI 545 = 500 faiz x 1,09 kur = 545 TL 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI Kambiyo kârı = x ( 1,09 1,05) = TL Örnek (KPSS 2010): İşletme tarihinde yıllık faiz oranı %9 olan 30 gün vadeli TL lik bir hesap açtırmıştır. Hesap vade sonunda vadesiz hesaba aktarılarak kapatılmıştır. 1. Buna göre işletmenin dönem sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? GELİR TAHAKKUKLARI HESABI ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI = x 0,09 x 15 / = /12/ /12/2009 tarihleri arasındaki süre 15 gün var 2. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin vade sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? Bir önceki soruda 15 günlük faizini hesaplamıştık ve 225 TL bulmuştuk. Bankadaki para 30 gün vadeli yatırılmış olduğu soruda belirtilmiş. O halde 15 günlük faiz tutarı da 225 TL olacak. Toplamda 450 TL faiz var ancak bunun 225 TLsi geçen dönem tahakkuk kaydı yapılmıştı. Vadeli hesaba kaydedilen bu tatar vade sonu itibariyle paranın tamamı vadesi hesaba aktarılmış olduğu için hesaplar arasında virman kaydı da gerekecek BANKALAR HESABI Vadesiz Mevduat 102 BANKALAR HS Vadesiz Mevduat 102 BANKALAR HESABI Vadeli Mevduat 181 GELİR TAHAKKUKLARI FAİZ GELİRLERİ Arkadaşlar bu kaydı iki ayrı madde halinde yapabilirdik. Ancak bu 2010 KPSS sorusu olduğu için verilen şıklara uygun olarak çözümü yapıldı. 24

25 Vadeli mevduat hesabı vadesi gelmeden kapatıldığında bankalar genellikle vadesiz mevduatlar için uygulanan faiz oranını uygularlar. Hesaplanan faiz ile bankadan alınabilen faiz arasındaki fark için hesabın kapatıldığı döneme gider yazılır. Vadesi izleyen dönemde olan bir hesap için dönem sonunda döneme isabet eden faiz hesaplanarak; GELİR TAHAKKUKLARI 642 FAİZ GELİRLERİ HS kaydı yapılır Daha sonra izleyen dönem içinde vadesi dolmadan bankadaki kapatılan hesap için vadesiz mevduata uygulanan faiz hesaplanır. Önceki dönemde gelir yazılan kalem bu dönemde zarara dönüştürülür BANKALAR HS 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI kaydı yapılır Bankalarda, senet ıskontosu yapıldığında; BANKALAR HS 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 121 ALACAK SENETLERİ HESABI kaydı yapılır Örnek: tarihinde, işletmenin Akbank Atatürk Şub nolu hesabına alıcı Pakize SARI TL havale göndermiştir BANKALAR HS ALICILAR HESABI VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI (-) : İşletmenin üçüncü kişilere bankadan çekle veya yazılı talimatla (ödeme emri) yapacağı ödemeler için kullanılan aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesaptır. İşletme tarafından ileri tarihli çek verilmesi durumunda, söz konusu çek tutarları vadeli bir borç olarak (Özün önceliği kavramı gereği) bilanço gününde 321 Borç Senetleri Hesabı na alınıp dönem sonunda da reeskont işlemi uygulanmalıdır. İzleyen dönem başında tekrar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı na alacak kaydı ile devredilmelidir. Çekler ticari olmayan bir nedenle verilmiş ise 336 Diğer Çeşitli borçlar Hesabı na alınır. İzleyen dönem başında tekrar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı na aktarılır. Hesap alacak kalanı verir. Alacak kalanı henüz ödemesi yapılmamış tutarı gösterir. Yabancı paralar üzerinden düzenlenen çekler verildiği günkü kur ile TL tutarıyla alacak kaydedilir. Kayıtlı değer ile bilanço günündeki kur üzerinden TL karşılığı arasında fark olumlu ise, 646 Kambiyo Kârları Hesabı nın alacağında, Olumsuz ise 656 Kambiyo Zararları Hesabı nın borcunda izlenir. 25

26 Örnek: İşletme, %18 KDV dahil TL lik mal almıştır. Karşılığında satıcı firma aynı tutarda Akbank taki vadesiz mevduat üzerine keşide ettiği 3 ay vadeli bir çek vermiştir. Yapılması gereken muhasebe kaydı; ,18 = TL 153 TİCARİ MALLAR HESABI = 540 TL KDV 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EMR. HS İşletme Akbank tan aldığı dekonttan TL lik çekin mevduat hesabından ödendiğini görmüştür. Yapılması gereken kayıt; VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS BANKALAR HS Örnek: İşletme yabancı bir işletmeye 1$ = 1,25 TL kuru üzerinden kayıtlara almış bulunduğu $ lık borcu bulunmaktadır. Söz konusu borç için $ tutarlı bir çek düzenlenerek verilmiştir. Çek düzenlendiğinde 1$ = 1,3 TL dir. 1. Çek verildiğinde yapılması gereken kayıt; Borcun karşılığı; $ x 1,25 = TL 320 SATICILAR HS Çek düzenlediği tarihteki kur 1,3 olduğu için; 656 KAMBİYO ZARARI HESABI $ x 1,3 = TL yapacaktır. 103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EMR. HS İşletmenin TL kambiyo zararı var İşletme Akbank Atatürk şubesinden 1$ = 1,2 TL kuru üzerinden $ satın alarak aynı bankadaki döviz tevdiat hesabına yatırılmıştır. Yapılması gereken kayıt; $ X 1,2 = TL 102 BANKALAR HS $ Hesabı 100 KASA HESABI İşletme $ tutarındaki çekli borcunun hesabından ödendiğini gelen hesap özetinden görmüştür. Ödeme gününde 1 $ = 1,5 TL dir. Yapılması gereken kayıt; VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMR. HS KAMBİYO ZARARI HESABI $ x ( 1,5 1,3) = TL Kambiyo zararı 102 BANKALAR HS $ Hesabı 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI $ x ( 1,5 1,2) = TL Kambiyo kârı

27 Örnek: PAK işletmesi yabancı bir firmaya olan $ tutarındaki borcunu ödemesi için Akbank Atatürk şubesine talimat vermiştir. Borç 1$ = 1,3 TL kur üzerinden hesaba alınmıştır. Talimat anında kur 1$ = 1,45 TL dir. Banka ödeme emirlerinin yerine getirdiğini ve 1$ = 1,5 TL kuru üzerinden TL karşılığının mevduat hesabından alındığını bildirmiştir. Ödeme emri verildiğinde; $ x 1,3 = TL borç tutarı 320 SATICILAR HESABI KAMBİYO ZARARI HESABI $ x 1,45 = TL Verilen çekin tutarı 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS TL kambiyo zararı var. Ödeme Emri yerine getirildiğinde; $ x 1,45 = TL çek tutarı 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS $ x 1,5 = TL bankadan ödenen 656 KAMBİYO ZARARI HESABI BANKALAR HESABI TL kambiyo zararı var Örnek(KPSS 2002): İşletme tarafından tarihinde keşide edilen TL tutarındaki çekin tarihinde hesaptan alındığına ilişkin dekont işletmeye gelmiştir. Yapılması gereken kayıt? VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS BANKALAR HS Örnek ( KPSS 2005): İşletmenin bankadaki hesabı ile kayıtları arasında 720 TL lik fark saptanmış ve ilgili hesaplara kaydedilmiştir. Farkın nedeninin, işletme tarafından keşide edilen ve ödemesi gerçekleşen çekin, işletme tarafından kaydedilmemesi olduğu belirlenmiştir. Buna göre yapılması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? a) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Fazlaları hesabı alacaklı b) Sayım Tesellüm Noksanları hesabı borçlu; Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı alacaklı c) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklı d) Bankalar hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklı e) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Bankalar hesabı alacaklı Cevap ( C ): İşletmenin ödeme kaydını yapmamış olması noksanlığa neden olmuştur. Bu durumda 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı Borçlandırılmış ve kasa hesabı alacaklandırılarak kayıt yapılmıştır. Daha sonradan nedenin çekin ödeme kaydının yapılmaması olduğu anlaşılınca 197 Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklandırılarak kapatılmış, Verilen Çek ve Ödeme emirleri Hesabı Borçlandırılmıştır. 27

28 Örnek ( KPSS 2009): İşletmenin borcuna karşılık keşide ettiği çek, satıcı işletme tarafından nasıl kaydedilir? ALINAN ÇEKLER HESABI 120 ALICILAR HESABI Örnek ( KPSS 2012): İşletme tarafından düzenlenen bir çekin tahsil edildiği, bankadan gönderilen dekonttan anlaşılmıştır. Buna göre yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Kasa hesabı borçlu b) Bankalar hesabı borçlu c) Alınan çekler hesabı alacaklı d) Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı borçlu e) Alınan çekler hesabı borçlu Cevap ( D ): VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 102 BANKALAR HS Örnek ( 2010 Maliye Bakanlığı İç Denetçi Sorusu): İşletme tarihinde satıcılar lehine keşide etmiş olduğu TL tutarındaki çeki Bankalar Hesabına alacaklı olarak kaydetmiştir. Dönem sonunda hesap özetinden söz konusu çekin henüz hesaptan alınmadığı anlaşılmıştır. İşletmenin bu bilgilere göre dönem sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? a) Bankalar Verilen çek ve ödeme emirleri b) Bankalar Verilen çek ve ödeme emirleri c) Verilen çek ve ödeme emirleri Bankalar d) Satıcılar Verilen çek ve ödeme emirleri e) Verilen çek ve ödeme emirleri Bankalar Cevap ( A ): Soruda satıcılara olan veresiye borç için çek verilmiş fakat bankadan ödenmiş gibi kaydedilmiş; / Satıcılar HS Bankalar / Ancak dönem sonunda hala bankadan çekin ödenmediği görülüyor. Böyle bırakılırsa hesaplar örtüşmez / Bankalar Verilen Çekler / Şeklinde düzeltilmelidir. 28

29 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI: Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, yoldaki paralar, tahsil edilebilecek banka ve posta havaleleri, işletme adına ödeme aracı olarak kullanılan kredi kartlarına birikmiş ve henüz kullanılmamış olan puanların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Kredi kartı ile satış yapıldığında bankayla yapılan anlaşma gereği vade içermiyorsa ve kısa sürede tahsil edilebiliyorsa satış tutarı 108 Diğer Hazır değerler hesabı nın borcunda takip edilir. Vadeli kredi kartı slipleri ise, 127 Diğer Ticari Alacaklar hesabı nın borcunda takip edilir Örnek: İşletme %18 KDV dahil TL lik malı kredi kartı ile satmıştır. Banka ile yapılan anlaşma gereğince kredi kartları iki gün içerisinde işletme hesabına aktarılmaktadır. Yapılması gereken kayıt; ,18 = TL 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HS YURT İÇİ SATIŞLAR HS HESAPLANAN KDV HS Örnek: PAK Ltd. Şti. Bir anonim şirketin ihraç ettiği 6 aylık faiz ödemeli ve % 30 faizli TL tutarındaki tahvilin, vadesi dolan kuponlarını keserek tahsil etmek üzere Akbank a vermiştir. (Gelir Vergisi Oranı % 20 ) iki yöntemle izlenebilir; 1. Yöntem: Kuponların kesilerek tahsile verilmesi kaydı; Faiz Geliri = x 0,30 x 6 / 12 = TL.. / Diğer Hazır Değerler Hs Faiz Gelirleri Hs / Tahsilâtın yapıldığı tarihteki yapılacak kayıt; Gelir vergisi = Faiz geliri x vergi oranı = x 0,20 = /. 102 Bankalar Hs Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs Diğer Hazır Değerler HS /. 2. Yöntem: Kuponların kesilerek tahsile verilmesi kaydı; Faiz Geliri = x 0,30 x 6 / 12 = TL Gelir vergisi = Faiz geliri x Vergi Oranı = x 0,20 = / Diğer Hazır Değerler Hs Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs Faiz Gelirleri Hs / Tahsilâtın yapıldığı tarihteki yapılacak kayıt;. /. 102 Bankalar Hs Diğer Hazır Değerler HS /. Örnek: İşletme elindeki Can A.Ş. den aldığı hisse senetlerine düşen kâr payı TL dir. İşletme elindeki kuponları keserek Can A.Ş. ne göndermiştir. Şirket tutarı işletmenin bankadaki mevduat hesabına TL olarak yatırmış aradaki farkı havale masrafı olarak kesmiştir. 1. İşletmenin kuponları tahsile gönderdiğinde yapacağı kayıt; DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HS İşletmenin tahsilâtı gerçekleştirdiğinde yapacağı kayıt; BANKALAR HESABI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI Vadesi gelen Tahvil kuponlarının faizi için 642 Faiz Gelirleri Hesabı alacaklandırılırken; Hisse senetlerine ait vadesi gelen kuponlar için 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı alacaklandırılır 29

30 Örnek: PAK işletmesi yurtdışındaki alıcının verdiği siparişe karşılık avansı havale yaptığı ihbarını almıştır. İhbar günü 1 = 1,8 TL dir. Pak işletmesi Akbank a bu bedelin mevduat hesabına aktarılması için talimat vermiştir. Banka paranın hesaba alındığını haber vermiştir. Paranın hesaba alındığı gün kur, 1 = 1,87 TL dir. 1. İhbar alındığında yapılacak kayıt; DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS ( X 1,8 = TL) Tahsilât yapıldığında yapılması gereken kayıt; BANKALAR HESABI DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS 700 ( X 1,87 = TL) Örnek (KPSS 2002): İşletme yılbaşında toplu olarak satın aldığı 500 TL lik damga pullarını kullandıkça, aylık olarak gider yazmaktadır. Ocak ayı sonunda 240 TL lik damga pulu kaldığına göre, yapılması gereken kayıt hangisidir? a) DİĞER HAZIR DEĞERLER HS 240 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 240 b) DİĞER HAZIR DEĞERLER HS 260 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260 c) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260 KASA HESABI d) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 240 DİĞER HAZIR DEĞERLER e) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260 DİĞER HAZIR DEĞERLER Cevap: E ALINAN KULLANILAN = KALAN 500 -? = 240 Buradan 260 TL lik pul kullanıldığını hesaplarız ve kullanılan pul bir aktif karakterli hesap olan (arttığında borç; azaldığında alacak)108 Diğer Hazır Değerler Hesabından düşülür. Bu kullanılan pul Genel Yönetim Gideri Hesabına kaydedilerek dönem gideri olarak gösterilmiş olur. Örnek: İşletme adına ve işletme için kullanılmak üzere alınmış olan kredi kartının ay sonunda yapılan hesap özeti incelemesinde 360 TL para puan biriktiği görülmüştür. Yapılması gereken yevmiye kaydı; DİĞER HAZIR DEĞERLER DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR İşletme kredi kartında biriken bu para puanların %18 KDV dahil 236 TL lik kısmı ile temizlik malzemesi satın almış olsa; GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS ,18 = İNDİRİLECEK KDV HS DİĞER HAZIR DEĞERLER

31 11 MENKUL KIYMETLER Faiz geliri veya kâr payı sağlamak ya da fiyat değişimlerinden yararlanarak kâr elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kâr zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi vb. menkul kıymetler gurubundan oluşur. 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 110 HİSSE SENETLERİ HESABI: Anonim Şirketlerin ve Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin sermayesinin belli paylarını temsil eden, şekli kanunda belirlenmiş ortaklık belgesidir. (Aksiyon da denir.) Hisse senedi sahipleri, şirket kar yaptığında ve bu kârın dağıtılması kararı alınmış ise kar payı (temettü) alır. Aktif karakterli bir hesap olduğu için alındığında alış bedelinden hesabın borcuna kayıt yapılır. Kalan verdiğinde borç kalanı verir. Satıldığında alış bedeli üzerinden alacaklandırılır. Hisse senedi satışında oluşan olumlu farklar ( Satış fiyatı > alış fiyatı ) 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hesabı nın alacağına kaydedilirken, Olumsuz farklar (Satış fiyatı < alış fiyatı ) 655 Menkul Kıymet Satış Zararı Hesabı nın borcuna kaydedilir. Uzun süreli alındığında hisse senetleri 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı ( alınan şirketin sermayesinin %10 una kadarı), 242 İştirakler Hesabı ( Sermayenin %10 dan - % 50 sine kadar), 245 Bağlı Oraklıklar Hesabı ( sermayenin %50 sinden fazlasına sahip hisse senedi alındığında) nda izlenir. TDHP (Tek Düzen Hesap Planı) nda, iştirak amacıyla bulundurulan hisse senetlerine isabet eden kar payları için 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı belirlenmiştir. Ancak geçici yatırım amacıyla alınan hisse senetlerine isabet eden kâr payları için hangi hesabın kullanılması gerektiği belirtilmemiştir. Bu durumda 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabı nın kullanılması ya da 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı nın kullanılması mümkündür. Genellikle uygulamada 640 Kullanılır. İhtiyatlılık kavramı gereği borsa veya piyasa değeri alış değerinin altına düşen hisse senetleri için değer düşüklüğü tutarınca karşılık ayrılması zorunludur. Bu durumda ayrılan karşılıklar VUK a göre kanunen kabul edilmeyen giderdir. Hisse Senedi alımı satımı işletmenin ana faaliyet alanı dışında kaldığı için, Bu konuda yapılan giderler 65 Faaliyet Dışı Gider Zarar grubundaki 653 Komisyon Giderleri Hesabına yazılır ve Gelir Tablosunda faaliyet dışı gider olarak raporlanır Örnek: İşletme Akbank a verdiği talimatla Pak A.Ş. nin nominal değeri 10 TL olan hisse senetlerinden adedini, TL ye satın almıştır. Hisse senetlerinin bedeli ile 650 TL komisyon bankadaki mevduat hesabından ödenmiştir HİSSE SENETLERİ HESABI BANKALAR HESABI Menkul kıymetler ALIŞ BEDELİ ile kaydedilirler Alırken alış bedeli ile kaydedilir, satarken de alış bedeli ile çıkışı yapılır. Arada fiyat farkı varsa, o fark 645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabı / 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabına kaydedilir. 31

32 Örnek: Üzerinde TL lik kâr payı kuponu bulunan hisse senetleri TL ye satın alınmıştır HİSSE SENETLERİ HESABI DİĞER HAZIR DEĞERLER KASA HESABI Örnek: İşletme nakit ihtiyacından dolayı Akbank a verdiği talimatla daha önceden her birini 50 TL den satın aldığı adet hisse senedini, tanesini 75 TL den satmıştır. Yapılan işlem için banka 200 TL komisyon bedelini kestikten sonra geri kalan tutarı işletmenin mevduat hesabına aktarmıştır BANKALAR HESABI KOMİSYON GİDERLERİ HS 200 Alış Bedeli: X 50 TL = TL 110 HİSSE SENETLERİ HESABI Satış bedeli:2.000 X 75 TL = TL 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HS TL kâr Örnek: İşletme nakit ihtiyacından dolayı Akbank a verdiği talimatla daha önceden her birini 2,5 TL den satın aldığı adet hisse senedini, tanesini 2,25 TL den satmıştır. Yapılan işlem için banka 100 TL komisyon almıştır BANKALAR HESABI KOMİSYON GİDERLERİ HS 100 Alış Bedeli:1.000 X 2,50 TL = 2.500TL 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARI 250 Satış bedeli:1.000 X 2,25 TL = TL 110 HİSSE SENETLERİ HESABI TL zarar Hisse senetlerini ihraç eden A.Ş tarafından alınan karar ile kâr payının dağıtımı yapılacağı belirtilmiş ise, kâr payını almaya hak kazanan hisse senedi sahibi için gelir doğmuştur (tahakkuk etmiştir) Kâr payı tahsil edilmese dahi o dönemin envanter kayıtları sırasında tahakkuk kaydının yapılması gerekir. Takasbank nezdindeki hisse senetlerinin kupon bedelleri Takasbank tarafından işletmenin banka hesabına yatırılır. Bu durumda yapılacak kayıt da 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı nın kullanılmasına gerek kalmadan tutar doğrudan işletmenin bankadaki hesabına aktarılır. Örnek: Takasbank nezdindeki hisse senetlerinin TL tutarındaki temettü payı işletmenin Akbank mevduat hesabına yatırılmıştır BANKALAR HESABI İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ

33 Anonim Şirketin kâr payı belirlenmiş ancak ileriki bir tarihte ödeme yapacağını ilan etmiş ise, önce tahakkuk kaydı yapılır daha sonra tahsil ettiğinde tahsilât kaydını yapılır. Örnek: İşletmenin TL lik hisse senedine sahip olduğu iştiraki konumundaki A.Ş in genel kurulu % 20 oranında kâr payı dağıtmasını, ödemenin 4 ay sonra yapılmasını kararlaştırmıştır. 1. İşletmenin kâr payının dağıtılması kaydı; İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GEL İşletmenin kâr payının tahsilât kaydı; BANKALAR HESABI İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS Hisse Senetlerinde Envanter İşlemleri İhtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin altına inen hisse senetleri varsa piyasa değeri ile değerlenir ve değer düşüklüğü için gider yazılarak karşılık ayrılır. Karşılık ayrılmasında değer düşüklüğü tutarı 654 Karşılık Giderleri hesabına borç, 119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabına alacak kaydedilir. Daha önceden aynı hisse senedi için ayrılmış karşılık varsa tutarı değerleme günündeki değer düşüklüğü tutarına eşit hale getirilir. Yine ihtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin üzerine çıkan hisse senetleri için herhangi bir işlem yapılmaz. Örnek: İşletmenin elinde bulunan PAK A.Ş. nin hisse senetlerinin alış bedeli 100 TL olup adettir. Söz konusu hisse senetlerinin tarihinde borsa değeri 88 TL dir. 1. Söz konusu hisse senetleri için itibariyle yapılacak kayıt; KARŞILIK GİDERLERİ HS Alış Değeri : X 100 TL = TL 119 MENKUL KIYMET DEĞER Borsa değeri: X 88TL = TL DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS Değer düşüklüğü (azalışı) TL 2. Söz konusu hisse senetleri için tarihinde 100 TL den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; KASA HESABI MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS HİSSE SENETLERİ HESABI KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS Hisse senetlerinin tamamı alış değeri ile aynı fiyattan satıldığı için daha önceden ayrılan karşılık gelir yazılarak kapatılmış olur. 33

34 3. Söz konusu hisse senetleri için tarihinde 95 TL den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; KASA HESABI MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS HİSSE SENETLERİ HESABI KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS Hisse senetlerinin tarihindeki karşılık payı TL olduğuna göre, Hisse senedinin net değeri ( ) TL dir. Söz konusu hisse senetleri x 95 TL = TL ye satıldığında, daha önceden TL lik ayrılan karşılığın TL lik kısmı kurtarılmış olur ve 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı na aktarılır. Yukarıdaki kayıt için 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı yerine 645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabı nın kullanılması da mümkündür. 4. Söz konusu hisse senetleri için tarihinde 105 TL den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; KASA HESABI MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS HİSSE SENETLERİ HESABI KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS Alış bedelinin üstünde satıldığı için menkul kıymet satış kârı vardır. ( Satış Değeri Alış değeri = kâr) Ayrıca daha önceden TL ayrılan karşılık da ters kayıt ile iptal edilir. 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLAR HESABI KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONO HESABI: Tahvil (obligasyon), Anonim şirketlerin, İktisadi Devlet Teşekküllerinin ve kamu kuruluşlarının uzun vadeli borç bulmak için ihraç ettikleri borç senedidir. Tahvil sahipleri belli bir oran üzerinden faiz geliri elde ederler. Gelir Ortaklığı Senetleri, Finansman Bonosu, Kâr / Zarar Ortaklığı Belgeleri, Yatırım Fonu Katılım Belgeleri, Hazine Bonoları bu grupta yer alır. Aktif karakterli bir hesap olup, alış bedeli üzerinden kayıtlarda izlenir. Tahvil ihraç eden şirket tarafından, bedeli genellikle vade sonunda ödenir. Ancak faizleri önceden belirlenen koşullara göre ( aylık sürelerde) ödenir. Örnek: İşletme faiz dönemi olan ve 01 Ekim 2012 günü TL ye alınan %20 faizli TL nominal değerli elinde bulundurduğu tahviller izleyen yılın sonunda itfa edilecektir. (1 yıl 360 günüdür) Tahvilin başlangıç tarihi olduğundan satın alındığında Ekim 2012 tarihinde kadar işlemiş olan faiz şu şekilde hesaplanmalıdır; Vadesinden önce hak edilmiş faiz; 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabının borcuna kaydedilir; ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONO HS Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS = x 0,20 x 9/ BANKALAR HESABI = TL

35 Yılsonunda faiz tahsil edileceğine göre yıllık faizin hesaplanması gerekir; BANKALAR HESABI Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS = x 0,20 x ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONO HS = TL İzleyen Yılda tahvil bedeli (anapara tutarı) tahsil edildiğinde; BANKALAR HESABI ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONO HS Örnek: İşletme faiz dönemi olan kamunun çıkarmış olduğu %30 faizli TL nominal değerli hazine bonolarını tarihinde TL ye bankadaki hesabından ödeyerek satın almıştır. 1. Yapılması gereken kayıt; (Önceki dönemden kazanılan faiz tarihleri arasında 4 aylık süre için) KAMU KESİMİ TAHVİL SENET BONO HS Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS = x 0,30 x 4/ BANKALAR HESABI = TL Vade sonunda yapılması gereken kayıt; BANKALAR HESABI ( tarihleri arası 6 ay) 111 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET BONO HS Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS = x 0,30 x 6 / FAİZ GELİRLERİ HS = TL Örnek (KPSS 2013): Bir anonim şirket, ihraç ettiği tahvilleri aşağıdaki hesap gruplarından hangisinde izlemelidir? A) Menkul Kıymetler B) Mali Duran Varlıklar C) Mali Borçlar D) Borç ve Gider Karşılıkları E) Sermaye Yedekleri Cevap ( C ): Başka bir anonim şirketin yada kamu kuruluşunun Tahvilini yatırım amacıyla almış olsaydı Menkul kıymetler olurdu ancak işletme ihraç ettiğine göre borç parayı alan / ihraç eden şirket için mali borçtur Örnek (KPSS 2011): Yazılı değeri TL olan ve tarihinde satın alınan Hazine bonoları TL zararla banka aracılığıyla TL ye satılmıştır. (1 yıl 360 gün alınacak) Yıllık faiz oranı %9 olduğuna göre, satış tarihi ve bu satış tarihinde yapılan kayıtta kullanılan hesap aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı TL B) Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı alacaklı TL C) Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı borçlu TL D) Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı TL E) Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı TL Cevap (E) : Hazine bonosu TL ye satıldığında TL zarar edildiğiyse satış tarihindeki bononun değeri TL olmalıdır. Yazılı değeri (nominal değeri) TL olduğuna göre bononun faizi = TL olmalıdır. Bu durumda vadeyi bulmak için; Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade = x 0,09 x n / 360 n = 300 gün = 10 ay olarak bulunur tarihine 10 ay eklenince tarihi bulunur BANKALAR HESABI MENKUL KIY SATIŞ ZARARI KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONO HS FAİZ GELİRLERİ HESABI

36 Örnek (KPSS 2011): I. Menkul Kıymet değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı borçlu TL II. Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı borçlu TL III. Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı borçlu TL IV. Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabı alacaklı TL Önceki dönemde TL karşılık ayrılan TL tutarındaki hisse senetlerinin %40 ının banka aracılığıyla TL ye satıldığı bir işletmede, bu satış işleminin kaydında yukarıdaki hesaplardan hangilerinin kullanımı doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve V Cevap (B) : Satılan hisse senetlerinin kayıtlı değeri x 0,40 = TL Banka aracılıyla satılan değeri = TL (-) İşletme bu durumda TL zarar etmiştir. Ancak TL ayrılan karşılık tüm hisse senetlerine ait ve satılan kısmı 0,40 ı = TL yapar bu karşılık düşülünce Menkul kıymet satış zararı TL olur BANKALAR HESABI MENKUL KIY SATIŞ ZARARI MENK. KIY. DEĞ. DÜŞÜK. KARŞ HİSSE SENETLERİ HS Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi: Repo, menkul kıymetin geçici bir süre alınarak belirlenmiş bir fiyattan geri satılmasıdır. Repo geliri stopaj kesintisine (Gelir Vergisi Kesintisine) tabidir. Örnek: PAK A.Ş. elindeki fazla bulunan nakdi değerlendirmek için 2 ay sonra TL ye satmak üzere TL lik devlet tahvilini tarihinde Akbank tan satın almıştır. (Gelir vergisi oranı %15 olarak belirlenmiştir) Repo Yapıldığında; BANKALAR HESABI KASA HESABI Repo işlemi sona erdiğinde; KASA HESABI Vade sonu yazılı = Faiz 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS %15 = 300 Gelir Vergisi 102 BANKALAR HESABI FAİZ GELİRLERİ HS Diğer Menkul Kıymetler Hesabı: Hisse senetleri, Tahvil, Bono ve senetlerin dışındaki yatırım fonları A tipi B tipi fonlar, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, Kâr Zarar Ortaklığı Belgesi, Yatırım Fonu Katılma Belgeleri, altın ve altın dışı kıymetli madenlerin izlendiği hesaplardır. Örnek: İşletme Akbank tan tanesi 4,5 TL olan A tipi fonlardan adedini bankadan virman yaparak satın almıştır DİĞER MENKUL KIYMETLER HS BANKALAR HESABI

37 ALACAKLAR Bir malın teslimi, bir hizmetin görülmesi ya da borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan, belli bir parayı isteme hakkına Alacak denir. Vadeli alacaklarda bilanço tarihine kadar işlemiş faizlerinin Gelir Tahakkukları na alınması gerekir. Gelecek dönemlere ait gelirleri de kapsayan vadeli alacaklar bilânço gününde reeskonta tabi tutularak bilanço günündeki peşin (gerçek) değeri hesaplanması gerekir. Yabancı paralı alacaklar bilânço günündeki kur üzerinden TL karşılığının bulunup değerlemesinin yapılması gerekir. İşletmeden mal satın alanlar işletme sahibi ya da çalışanları olursa özün önceliği kavramı gereği 13 Diğer Alacaklar grubu yerine Ticari Alacaklar grubunda izlenmesi gerekir. İştiraklerine yaptığı ticari mal satış işleminde de yukarıdaki kural geçerli olup önemli olan kime satıldığı değil ticari bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığıdır. ALACAKLAR 12 TİCARİ ALACAKLAR 120 Alıcılar Hesabı 121 Alacak senetleri Hesabı 122 Alacak Senetleri Hesabı 124 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 126 Verilen Depozito ve Teminatlar 127 Diğer Ticari Alacaklar 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı(-) 13 DİĞER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı 132 İştiraklerden Alacaklar Hesabı 133 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hesabı 135 Personelden alacaklar 136 Diğer Çeşitli alacaklar 138 Şüpheli Diğer Alacaklar 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 12 TİCARİ ALACAKLAR 120 ALICILAR HESABI : Mal ve hizmet satışından doğan senetsiz ( kredili, veresiye vs..) alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır. VUK na göre senetsiz alacaklar Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer) ile değerlenmelidir. İşletmenin arızi olarak sattığı varlıkları (duran varlıklar gibi) satın alan kişi ya da kuruluşlardan olan senetsiz alacaklar 136 Diğer Çeşitli Alacaklar da izlenir. Örnek: İşletme, yarısı kredili yarısı peşin olmak üzere tarihinde PAK Ltd. Şti. e %18 KDV dahil TL ye mal satmıştır ,18 = KASA HS ALICILAR HS YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI HESAPLANAN KDV HESABI Örnek: İşletmeye daha önceden TL ticari borcu olan müşterisi vadesinde ödeyememiş ve yapılan anlaşma ile 800 TL vade farkı cari hesabına eklenerek alacağın vadesi uzatılmıştır ALICILAR HESABI FAİZ GELİRLERİ HESABI

38 Örnek (KPSS 2011): Aşağıdakilerden hangisi Dönen varlık ve Duran varlık hesaplarının her ikisinde de yer alan bir hesaptır? a) Verilen Avanslar b) Şüpheli Alacaklar Karşılığı c) Gelecek Aylara Ait Giderler d) Alıcılar e) İndirilecek KDV Cevap ( D ) 120 Alıcılar Hs 220 Alıcılar Hesabı Örnek: İşletmenin yurt dışına senetsiz sattığı luk malın satış zamanındaki kuru 1 = 1,80 TL idi. Bilânço gününde hala vadesi gelmemiş olup dönem sonundaki kur 1 = 1,85 TL dir. Dönem sonunda yapılması gerekecek kayıt; x (1,85 1,80)= TL 120 ALICILAR HS YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI ALACALAK SENETLERİ HESABI : Mal ve hizmet satışından doğan senetli ( Bono) alacakların ve Poliçe nin izlendiği aktif karakterli hesaptır. Alacak senetlerinin yardımcı hesapları: Cüzdandaki senetler Tahsildeki senetler Protestodaki senetler Takipteki senetler Iskontodaki senetler Teminattaki senetler Poliçe: Alacaklı tarafından borçluya hitaben düzenlenen ve vadesinde belli bir paranın üçüncü bir şahsa ödenmesini bildirten senettir. Poliçeler senetsiz alacak / borç hak /yükümlülüklerini senede dönüştürür. Keşideci: Poliçeyi düzenleyip, ödeme emrini veren kişidir. (Lehdar a borçlu, muhattap tan alacaklı) Muhatap: Poliçeyi kabul edip, üzerindeki belirtilen tutarı ödeyecek olan kişi (Poliçenin ön yüzüne kabulümdür şerhini koyması ya da imzalaması durumunda poliçe kabul işlemi gerçekleşmiş olur.) Lehtar: Poliçede yazılı olan tutarı tahsil edecek olan kişidir. Örnek: İşletme, TL senetsiz alacağı bulunan Pak Ticaret İşletmesine, lehdarı Hacı Ltd. Şti. olmak üzere 5 ay vadeli poliçe keşide edilmiş olup kabule göndermiştir. 1. Kabule gönderilmesi; BORÇLU NAZIM HESAP Kabuldeki Poliçeler 901 ALACAKLI NAZIM HESAP Kabuldeki Poliçeler Pak Tic. İşletmesi kabul ediyor ve kabul şerhini ekleyerek iade ediyor; ALACAK SENETLERİ HESABI ALICILAR HESABI ALACAKLI NAZIM HESAP Kabuldeki Poliçeler 900 BORÇLU NAZIM HESAP Kabuldeki Poliçeler

39 3. Poliçenin Lehtara verilmesi durumunda, İŞLETMENİN (Keşidecinin) yapması gereken kayıtlar; SATICILAR HESABI ALACAK SENETLERİ HESABI Poliçenin Muhatabının yapması gereken kayıt; SATICILAR HESABI BORÇ SENETLERİ HESABI Poliçenin Lehtarının yapması gereken kayıtlar; ALICAK SENETLERİ HESABI ALACILAR HESABI Örnek: İşletme, vadesi gelen TL tutarlı alacak senedini peşin tahsil etmiştir KASA HESABI ALICAK SENETLERİ HESABI Cüzdandaki Senetler Senetlerin Banka Tarafından Tahsil edilmesi; Tahsile verilen senetler Tahsildeki Senetler Yardımcı Hesabında izlenir. Tahsilât banka tarafından yapıldığında banka tarafından yapılan komisyon ve kesintiler 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı na kaydedilir. Örnek: işletme vadesine 20 gün kalan TL nominal değerli senetli alacağını tahsil edilmek üzere Akbank a göndermiştir ALICAK SENETLERİ HESABI Tahsildeki Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HESABI Cüzdandaki Senetler İşletme, 20 gün sonra, Akbank tan aldığı dekontla işletmenin tahsile verdiği senetlerin banka tarafından tahsil edildiği, 70 TL komisyon kesildikten sonraki kalan tutarın işletmenin mevduat hesabına yatırıldığını öğrenmiştir BANKALAR HESABI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ ALACAK SENETLERİ HESABI Tahsildeki Senetler Tahsili gecikmiş ancak henüz şüpheli hale gelmemiş alacaklar 127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı nın borcuna aktarılır. Örnek: İşletmenin, TL lik vadesi gelmiş olup ancak şüpheli hale alınmamış alacak senetleri olduğu görülmüştür DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS ALACAK SENETLERİ HESABI Cüzdandaki Senetler

40 Vadesi gelmesine rağmen tahsil edilemeyen alacak senetlerinin noter kanalıyla bilgilendirilmesi işlemine Protesto denir. Senetler protesto ettirilmesi durumunda Protestolu senetler yardımcı hesabı kullanılır Örnek: Vadesi gelmiş ancak tahsil edilememiş TL senetli alacak protesto ettirilmiş ve Protesto masrafı olarak 55 TL nakit ödenmiştir ALICAK SENETLERİ HESABI Protestolu Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HESABI Cüzdandaki Senetler 100 KASA HESABI Protesto edilmesine rağmen tahsil edilemeyen senetlerin yasal takibe alınması durumunda Takipteki Senetler yardımcı hesabında izlenir. Örnek: İşletme yukarıda protesto ettiği senetlerini tahsil edemediği için yasal yollardan takibe almıştır ALICAK SENETLERİ HESABI Takipteki Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HESABI Protestolu Senetler Alacak senetlerinin vadesinden önce bankaya satılmasına Senedin Iskontosu denir. Senedin vadeye kalan gün sayısına göre faiz tutarı hesaplanıp düşülerek tahsilâtı yapılır. Örnek: İşletme nakit ihtiyacı nedeniyle vadesine 45 gün kalan TL nominal değerli senetli alacağını Akbank a kırdırmıştır. 600 TL kesinti yapıldıktan sonra kalan kısım mevduat hesabına yatırılmıştır BANKALAR HESABI FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI ALACAK SENETLERİ HESABI ALACAK SENETLERİNİN CİROSU: Alacak senetleri üzerindeki hakkın üçüncü kişilere devredilmesidir. Ciro edilen senet, muhatabı tarafından ödenmez ise sorumluluğu devam ettiği için Nazım Hesaplar da izlenmesi gerekir. Örnek: İşletme %18 KDV dahil TL lik mal almış, toplam tutar için aynı değerdeki alacak senedini ciro etmiştir TİCARİ MALLAR HESABI ,18 = TL Ticari Mal 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI = 810 TL KDV tutarı 121 ALACAK SENETLERİ HESABI

41 Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesinden TL kredi kullanmak için banka yetkilisiyle görüşmüş. Banka TL maddi teminat talebinde bulunmuştur. İşletme teminat olarak müşterilerinden aldığı alacak senetlerini bankaya bırakmış ve kredi kullanmıştır. Banka Kredi tutarını işletmenin mevduat hesabına aktararak gerçekleştirmiştir ALACAK SENETLERİ HESABI Teminattaki senetler hesabı 121 ALACAK SENETLERİ HESABI Cüzdandaki senetler hesabı BANKALAR HESABI BANKA KREDİLERİ hesabi Örnek: İşletme Pak İşletmesinden olan TL tutarlı senetli alacağının günü gelmiş ancak müşterinin talebi üzerine senedin vadesi 75 gün uzatılarak TL nominal tutarlı senetle değiştirilmiştir ALACAK SENETLERİ HESABI ALACAK SENETLERİ HESABI FAİZ GELİRLERİ HESABI Hatır Senedi: İşletme kredili mal almak ya da bankadan kredi kullanabilmek için gerçekte alacaklı olmadığı birinden bono almasıdır. Hatır senedinin muhasebeleştirilmesinde iki yöntem kullanılabilir. 1. Yöntem: 2. Yöntem: ALACAK SENETLERİ HESABI 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI Örnek (KPSS 2006): F işletmesi, K işletmesinden TL tutarında bir hatır senedi almıştır. F işletmesinin yapması gereken kayıt hangisidir? 1. Senedi Alan Kişinin yapması gereken kayıt; ALACAK SENETLERİ HESABI DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HS Senedi Veren Kişinin yapması gereken kayıt; / DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI

42 Örnek ( KPSS 2013): / TİCARİ MALLAR HESABI ALACAK SENETLERİ HESABI Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? A) Alınan mal karşılığında senet ciro edilmesi B) Alınan mal karşılığında senet düzenlenmesi C) İade edilen mal karşılığında senet verilmesi D) İade edilen mal karşılığında senet ciro edilmesi E) İade edilen mal karşılığında vadeli çek alınması Cevap (A): Alacak senetleri de aynen Ticari Mallar hesabı gibi aktif karakterli bir hesaptır. Yani borç tarafında artıp alacak tarafında azalan hesaptır ve ikisi de varlık hesabıdır. Alacak senetleri Hesabı işletmenin ticari nedenlerden kaynaklanan alacakları karşılığında aldığı senetlerin izlendiği bir hesaptır. Hesap alacak tarafına (sağ) kaydedilmiş olması müşteriden alınan senedin bir başkasına verilmiş olduğunu gösterir. Borç tarafındaki Ticari Mallar hesabından da mal satın alındığı görülüyor. O halde müşteri senedi mal karşılığında satıcı firmaya verilmiş. Senet üzerindeki alacak hakkının başkasına devredilmesine CİRO denir. Örnek (KPSS 2012): Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? a) Alacaklarla ilgili senet alınması b) Borç senetleri hesabına yapılan hatalı kaydın düzeltilmesi c) Diğer çeşitli alacak hesabına yapılan hatalı kaydın düzeltilmesi d) Düzenlenen poliçenin kabulü e) Hatır senedi düzenlenmesi Cevap (E): Dönen varlık niteliği taşıyan Alacaklar 12 Ticari Alacaklar ve 13 Diğer Alacaklar şeklinde iki hesap grubunda izlenir. 12 Ticari Alacaklar: İşletmenin mal satışından (= Ticari Neden) doğan senetli ve senetsiz alacaklarıyla ilgili hesaplardan oluşurken. Ticari nede dayanmayan alacaklar 13 Diğer Alacaklar Grubunda izlenir. 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı nın bu madde kullanılmış olmasından Ticari bir nedene dayanmayan bir alacak doğduğu anlaşılır. Alacak nedeni ise yevmiye maddesinde Borç Senedi verilmesinden kaynaklandığı anlaşılıyor. Herhangi bir şey almadan borç senedinin verilmesi Hatır Senedi verildiğini ispatlar. Örnek (KPSS 2011): İşletme satın aldığı TL tutarındaki mal karşılığında TL lik senet ciro etmiş, TL lik çek ve TL lik senet düzenlemiş, kalanı ise kredili bırakmıştır. Buna göre, bu işletmenin bilanço toplamı nasıl etkilenir? a) Aktif ve Pasif toplamları değişmez b) Aktif ve Pasif toplamları TL artar c) Aktif ve Pasif toplamları TL artar d) Aktif ve Pasif toplamları TL artar e) Aktif toplam TL azalırken, Pasif toplam TL artar Cevap (C): AKTİF ( VARLIKLAR) = PASİF ( SERMAYE + BORÇ ) TL Mal Alındı TL borç Senedi TL Senet ciro TL geriye kalan senetsiz borç TL çek verildi

43 Örnek (KPSS 2012): Bir işletmenin keşide ettiği senedin, kabulü halinde işletmenin yapacağı kayıtla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a) Alacak senetleri hesabı borçlandırılır b) Alacak senetleri hesabı alacaklandırılır c) Borç senetleri hesabı borçlandırılır d) Borç senetleri hesabı alacaklandırılır e) Satıcılar hesabı borçlandırılır Cevap (A): Soruda senedi kabul eden işletmenin kaydı istenmektedir. Senedi kabul eden işletme alacak senedi aldığı için borç kaydı yapacaktır. 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-): Dönem sonunda alacak ve borç senetlerinin bilanço günündeki değerinden görünmesini sağlamak amacıyla kullanılır. Dönemsellik kavramı gereği yapılır. VUK na göre şüpheli hale gelmiş alacak senetlerine reeskont hesaplanmaz. Bankalar, bankerler ve sigorta şirketlerinde Alacak ve borç senetlerine reeskont hesaplamak zorunlu olup diğer işletmelerde ihtiyaridir (isteğe bağlıdır). Alacak senetlerine yada borç senetlerinden birine reeskont uygularsa Tutarlılık Kavramı gereği işletme diğerine de uygulamak zorundadır. Mukayyet değer uygulayan işletmelerde Alacak Senetleri aynen bilançoya aktarılırken, Tasarruf değer uygulayan İşletmelerde reeskont hesaplaması yapılır. Vadeli senetsiz alacaklara reeskont uygulanması Özün Önceliği kavramı gereğidir. VUK na göre senette faiz belirtilmişse reeskont hesaplamasında bu faiz oranı esas alınacaktır. Senette faiz oranı belirtilmemişse değerleme gününde geçerli olan TCMB nın iskonto haddi uygulanır. Reeskont hesaplamasında VUK. Genel Tebliğine göre iç iskonto oranı uygulanır. Örnek: İşletme, tarihinde vadeli ve TL tutarlı alacak senedini dönem sonunda tasarruf değeriyle değerlemektedir. T.C. Merkez Bankası (TCMB) iskonto haddi % 20 olarak uygulanacaktır Tarihinde yapılacak yevmiye kaydı; 31 Aralık tarihinde vade sonuna kalan gün sayısı 31 gün Ocak + 28 gün Şubat + 31 gün Mart + 10 gün Nisan = 100 gün / REESKONT FAİZ GİDERLERİ ALACAK SENETLERİ REESK Tarihinde yapılması gereken kayıt; Önceki dönemde gider olarak kaydedilen reeskont tutarı izleyen dönem başında tekrar gelir olarak gösterilir ve 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı da böylece kapatılmış olur / ALACAK SENETLERİ REESKONTU REESKONT FAİZ GELİRLERİ

44 Örnek (2008 KPSS): I. Tahsili şüpheli hale gelmiş alacak senetleri II. Vadeli çekler III. Yabancı para cinsinden düzenlenmiş alacak senetleri IV. Hatır senetleri V. Teminata verilen alacak senetleri Vergi usul kanunu na göre yukarıdakilerden hangilerine reeskont ayrılabilir? a) I ve II b) I ve III c) II ve IV d) III ve IV e) III ve V Cevap ( E ): Yabancı para ilke düzenlenmiş ve teminata verilmiş alacak senetlerine işletme isteğine bağlı olarak reeskont ayrılabilir. Ancak şüpheli hale gelmiş senetli alacaklar vadesi geçmiş alacaklar olduğu için reeskont hesaplanamaz. Ticari bir nedene dayanmadığı için Hatır senetlerine de reeskont hesaplanmaz. Çekler (uzun vadeli olduğu için senet olarak kaydedilenler dışında) çek olarak kayıtlı olduğu sürece TTK na göre nakit gibi ödeme aracıdır ve reeskont hesaplanmaz. 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR: İşletme tarafından 3.kişilere bir işlem karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Sadece nakit olarak verilen değerler bu hesapta izlenir. Nakit dışında verilen alacak senetleri, emtia, menkul kıymetler bu hesapta değil Nazım hesaplarda ya da yardımcı hesaplarda izlenir. Bir yıldan daha önce geri alınamayacak (elektrik, doğalgaz gibi) depozitolar 226 Verilen Depozito ve Teminatlar hesabının borcunda izlenmelidir. Örnek: İşletme, tarihinde kiraladığı işyeri binası için 1 = 1,8 kur iken depozito vermiştir. Kiralanan daireden kira sözleşmesi tarihinden daha önce bir tarih olan tarihinde ayrıldığı için depozitonun yarısını geri alamamıştır tarihinde 1 = 1,9 TL dir tarihinde yapılması gereken yevmiye kaydı; / VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS ( x 1,8 = TL) 100 KASA HESABI Kasası tarihinde teminatın yarısı geri alındığında yapılması gereken yevmiye kaydı; Alınamayan depozito bedeli zarar olarak kaydedilmeli ve TL nin yarısı TL Zarar olarak kaydedildikten sonraki kalan TL tahsil edilecek ve Kasa Hesabına girişi yapılacaktır. Ayrıca daha önceden verilen , kur 1,8 den 1,9 a arttığı için geri alınan paranın TL karşılığı daha yüksek olacak ve bu fark kambiyo kârı olarak kaydedilecektir / KASA HESABI Kasası ( X 1,9 = TL) 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS KAMBİYO KÂRLARI HESABI

45 Örnek (KPSS 2010): Yeni faaliyete geçen bir işletmenin doğalgaz kullanımı için verdiği güvence bedeli aşağıdakilerden hangisinde izlenmektedir? a) Kuruluş ve örgütlenme giderleri b) Verilen depozito ve teminatlar c) Özel maliyetler d) Haklar e) Verilen avanslar Cevap ( B ): Nakit olarak ödenen teminatlar, güvence bedeli 226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına kaydedilir. Bu soru için çok önemli olmamakla birlikte doğalgaz, elektrik gibi uzun vadeli teminatların Hesap kodunun 226 olması gerekir. Örnek(KPSS 2007): Bir ihaleye katılmak için nakit olarak yatırılan geçici teminat tutarı, işletme tarafından hangi hesaba ve ne şekilde kaydedilmelidir? a) Verilen Depozito ve Teminatlar borçlu b) Verilen Depozito ve Teminatlar alacaklı c) Diğer Ticari Alacaklar borçlu d) Diğer Ticari Alacaklar alacaklı e) Diğer Çeşitli alacaklar borçlu Cevap ( A ): / VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS 100 KASA HESABI Örnek: İşletme, kiraladığı iş yeri için daha önceden ödediği 500 TL lik depozito bedelini sözleşme tarihinden önce ayrıldığı için alamamıştır. Yapması gereken yevmiye kaydı; / DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS DİĞER ALACAKLAR: Yukarıdaki işlediğimiz alacak hesaplarının konusunu oluşturan alacaklar dışındaki, Kredi kartı ile yapılan ve anlaşma gereği belli bir süre beklenecek olan alacaklar, komisyonculardan alacaklar ve diğer ticari alacakların izlendiği hesaptır. Kredi kartı ile yapılan satışlardan sağlanan tutar, bankalarla yapılan anlaşma gereğince çok kısa bir sürede işletme hesabına geçiyorsa 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı kullanılır. Örnek: İşletme, kredi kartı ile %18 KDV dahil TL lik Ticari Mal satmıştır, bankayla yapılan anlaşma gereği işletme hesabına 40 gün sonra geçmektedir. İşletme nakit sıkıntısı nedeniyle aynı günde bankaya başvurmuş ve 40 TL kesinti yapılarak hesabına aktarılmıştır. Mal satıldığında yapılan kayıt ; ,18 = TL / DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI YURT İÇİ SATIŞLAR HS HESAPLANAN KDV HS 540 Pos hesabından para gününden önce çekildiğinde yapılması gereken kayıt ( Soruda istenen madde) / BANKALAR HESABI FİNANSMAN GİDERLERİ HS DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS

46 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-): Alacağın şüpheli hale gelmesi durumunda karşılık ayrılır. V.U.K. na göre bu alacağın ticari nedenden kaynaklanmış olması şarttır. Ticari nedenle ilgili olmak koşulu ile verilen avanslara karşılık ayrılır. Teminata bağlanmış alacaklar için karşılık ayrılmaz. Sadece teminatı aşan kısım için karşılık ayrılabilir. Uzun vadeli ticari alacaklar ile diğer alacaklar gruplarında şüpheli alacaklar hesabı yoktur Şüpheli duruma düşen alacak şüpheli duruma düştüğü dönemde karşılığı ayrılır. Eğer o dönemde karşılık ayrılmadı ise izleyen dönemde karşılık ayrılamaz. İhtiyatlılık Kavramı Gereği => Vadesi gelen ancak tahsil edilememiş alacak için o tarihte karşılık ayrılır Dönemsellik Kavramı Gereği => En geç alacağın şüpheli hale geldiği yılın sonuna kadar karşılık ayrılmalıdır. Özün Önceliği Kavramı Gereği=> Vadesi gelmemiş V.U.K na göre şüpheli duruma düşmüş kabul edilmeyen, ancak tahsilinde şüphe olan alacaklar için karşılık ayrılmalıdır. (İşletmenin alacaklı olduğu işletmenin iflas kararı alması gibi..) Önceki dönemde karşılık ayrılan şüpheli ticari alacaklar tahsil edilirse 671 Önceki Dönem Gelir ve Kârlar hesabı kullanılır. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıktan fazla olması durumunda zarar fazlası 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları hesabı kullanılır. V.U.K na uygun ayrılan şüpheli ticari alacaklar vergi uygulamalarında gider olarak kabul edilir. Örnek: İşletme, daha önceden müşterisi Pak Ticaretten aldığı TL tutarlı alacak senedinin vadesinde tahsil edemediği için 50 TL noter masrafı ödeyerek protesto ettirmiştir. 1. Protesto işlemi ile ilgili yapılacak kayıt; / ALACAK SENETLERİ HS Protestolu senetler 121 ACAK SENETLERİ HS Cüzdandaki senetler 100 KASA HESABI Alacak protesto edilmesine rağmen tahsil edilemediği için şüpheli duruma düşmüştür; / ŞÜPELİ TİCARİ ALACAKLAR HS ACAK SENETLERİ HS Protestolu Senetler 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ Şüpheli Alacak Tahsil edilebilirse; / KASA HESABI ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS Tahsil edilemezse; 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS

47 Örnek: Önceki dönemlerde %20 karşılık ayrılan TL lik alacağın TL lik kısmı tahsil edilmiş, geri kalan kısmı değersiz hale gelmiştir % 20 = TL lik kısmına karşılık ayrılmış, dolayısıyla = TL net alacak var. Bu alacağın TL si tahsil edilebilir durumda olduğuna göre TL zarar var. 100 KASA HESABI ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. HS DİĞ. OL. GİD. ZARAR. HS ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR Örnek (KPSS 2005): ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR. XXXX XXXX Yukarıdaki kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisinin sonucunda yapılmıştır? a) Şüpheli alacak için ayrılan karşılığın yetersiz hale gelmesi b) Şüpheli hale gelen alacağın tahsili c) Alacağın değersiz hale gelmesi d) Alacağın şüpheli hale gelmesi e) Alacakla ilgili yasal takibe başlanması Cevap ( B) Şüpheli Ticari Alacak için ayrılan karşılığın iptal edilip Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı ile gelir olarak gösterilmesi alacağın tahsil edildiğini gösterir. Örnek (KPSS 2007): Tahsili şüpheli hale gelen TL tutarındaki alacağın TL lik kısmı teminatlıdır. İlgili dönemde karşılık ayrılan bu alacak için yasal süreç sonunda alacağın TL lik kısmının tahsil edilebileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre yapılacak yevmiye kaydında aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur? a) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı alacaklı TL b) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı borçlu TL c) Konusu kalmayan karşılıklar hesabı alacaklı TL d) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı alacaklı TL e) Diğer olağan dışı gider ve zararlar hesabı borçlu TL Cevap ( B) Şüpheli duruma düşen ticari alacak için karşılık ayrılması gerekir. Ancak alacak bir teminata bağlanmış ise şüpheli alacak olarak kaydedilemez diye öğrenmiştik TL lik kısmına karşılık ayrılamayacağı için TL için karşılık ayrılır; Tahsilat kaydında da Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı TL olarak borçlanması gerekir. Yevmiye kayıtları aşağıdaki gibi olması gerekir; 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ Alacaklar Şüpheli Duruma düştüğünde 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ KASA HESABI ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞILIĞI HS Alacak tahsil edildiğinde yapılacak kayıt 128 ŞÜPHELİ, TİCARİ ALACAKLAR HS

48 Örnek( KPSS 2010): Tahsili şüpheli hale gelen TL lik alacak için ayrılan TL lik karşılık şu şekilde kaydedilmiştir. KARŞILIK GİDERLERİ HS ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS Bu kayıtla ilgili yapılması gereken düzeltme kaydı aşağıdakilerden hangisidir? a) Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılık Giderleri b) Şüpheli Ticari Alacaklar Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı c) Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılık Giderleri Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı d) Karşılık Giderleri Şüpheli Ticari Alacaklar Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı e) Şüpheli Ticari Alacaklar Karş Karşılık Gid Ticari Alacaklar Karşılığı Cevap ( C) : Alacak şüpheli duruma düştüğünde aşağıdaki gibi kayıt yapılması gerekirdi; 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ KARŞILIK GİDERLERİ HESABI ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ Şimdi düzeltme kaydı yapmamız gerekirse; 128 ŞÜPHELİ TİC. ALACAKLAR KARŞILIK GİDERLERİ HESABI (Karşılık giderlerinden TL düşüyoruz) 129 ŞÜP. TİC. AL. KARŞ Değersiz Alacak: VUK a göre kazai (= yargısal) bir hükme ve kanaat verici bir vesikaya göre tahsili imkânı kalmayan alacaklardır. Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları, borçlunun yurt dışına çıktığı ve el konulacak mal varlığı olmadığını gösteren belgeler olması durumunda alacak değersiz hale gelir. Değersiz hale geldiğinde 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hs borçlandırılırken 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. alacaklandırılarak kapatılır. 48

49 Örnek: İşletme TL lik Şüpheli ticari alacağı için TL karşılık ayırmıştır. Mahkeme sonrasında alacağın tamamının tahsil olanağı kalmamıştır. Yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? Karşılık ayrıldığında yapılan kayıt; 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ KARŞILIK GİDERLERİ HESABI ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ Tahsil olanağı kalmadığında (yani soruda istenen) yapılması gereken kayıt; 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARŞ. HS ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS Örnek: Önceki dönemde şüpheli ticari alacaklarda izlenen TL nin teminatsız olan TL lik kısmı için karşılık ayrılmıştır TL lik kısmı için yabancı para üzerinden teminat mektubu alındığından karşılık ayrılmamıştır. Borçlu işletme iflas etmesinden dolayı teminat mektubu TL olarak nakde çevrilmiştir. Kalan tutar iflas masasına kaydettirilmesine rağmen değersiz alacak haline gelmiştir. 1. Teminat mektubunun nakde çevrilmesi için yapılacak kayıt nasıl olmalıdır? 100 KASA HESABI ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS Değersiz alacak için yapılacak kayıt nasıl olmalıdır? 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS Örnek( KPSS 2013): A işletmesi tarihinde 1,78 TL kuru üzerinden Dolarlık kredili mal ihraç etmiştir. Yıl sonuna kadar tahsil edilemeyen beden 15 aralık itibariyle ihtilaflı konuma girmiş ve hukuki takip için TL ödenmiştir. Dönem sonu kuru 1,79 TL dir. Ertesi yıl masraflar ile alacağın %80 i 1,79 TL kuru üzerinden tahsil edilmiş, kalanı ise silinmiştir. 1. A İşletmesinde, ihracatla ilgili yapılması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) Alıcılar hesabı borçlu Yurt içi satışlar hesabı alacaklı B) Alacak senetleri hesabı borçlu Yurtdışı satışlar hesabı alacaklı C) Alınan çekler hesabı borçlu Ticari mallar hesabı alacaklı D) Alıcılar hesabı borçlu Yurtdışı satışlar hesabı alacaklı E) Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabı borçlu Ticari Mallar hesabı alacaklı Cevap ( D): Yurtdışına mal ihraç ettiğinde; $ X 1,78 = TL 120 ALICILAR HESABI YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI

50 2. A İşletmesinin, 2011 yılına ait dönem sonu kaydı aşağıdakilerden hangisidir? A) Genel yönetim giderleri hesabı TL borçlu - Kasa hesabı TL alacaklı B) Şüpheli ticari alacaklar hesabı TL borçlu Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı TL alacaklı C) Alıcılar hesabı 500 TL borçlu, Genel yönetim giderleri TL borçlu Bankalar hesabı TL alacaklı D) Şüpheli ticari alacaklar hesabı TL borçlu Alıcılar hesabı TL alacaklı E) Karşılık giderleri hesabı TL borçlu Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı TL alacaklı Cevap ( E): Bu sorunun çözümünü yapabilmek için dikkat etmemiz gereken şeyler; 1. Kurun değişmiş olması artmış olması, 2. Hukuki takibe geçen alacak için yapılan masraf 3. Alacağın şüpheli duruma düşmesi nedeniyle karşılık ayrılması $ ( 1,79 1,78) = 500 TL kur yükselmiş. Bu yükselen kur farkı muhasebeleştirilirken; 120 ALICILAR HESABI YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI 500 Şeklinde kayıt yapılacak böylece 120 Alıcılar Hesabındaki tutar artmış oldu.ve şimdiki tutarı = oldu. Takibe alınmasıyla ilgili kayıtlar; 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ALICILAR KASA KARŞILIK GİDERLERİ ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ A İşletmesinin, 2012 yılında yapması gereken kayıtta; I. Alıcılar II. Şüpheli Ticari Alacaklar III. Konusu Kalmayan Karşılıklar IV. Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Kârlar Hesaplarından hangilerini alacaklandırması gerekir. A) Yalnız I B ) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) II ve IV Cevap ( E): Kurda bir değişikliğin olması kur hesaplamamıza gerek bırakmadı. Sadece daha önceden karşılık ayrılan alacağın %80 i tahsil edilebilmiş, geri kalanından vazgeçilmiş (değersiz alacak) bu duruma dikkat etmemiz gerekecektir. 100 KASA HESABI ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR

51 13 DİĞER ALACAKLAR İşletmenin, ana faaliyet konusu ( mal ya da hizmet satışı) dışındaki nedenlerden kaynaklanan alacaklar bu grupta izlenir. Örneğin, işletme personelinin işletmeden mal satın aldığında işletmenin alacağı Ticari Alacaklar Grubunda 120 Alıcılar hesabında izlenirken, Personelin sorumlu olduğu bir makinenin zarar görmesi ve bu zararın personelin maaşından kesilmesi kararı alınması durumunda, personelden olan olacak 135 Personelden Alacaklar Hesabı kullanılarak izlenecektir. 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan (ödünç verme gibi) ortaklardan alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: İşletme, ortaklarından Pakize SARI nın kişisel cep telefonunun 70 TL fatura bedeli, işletme banka hesabından internet bankacığı ile ödenmiştir. 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HS BANKALAR HS İŞTİRAKLARDEN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan iştiraklerden oluşan senetli veya senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. İşletme, başka bir işletmenin sermayesinin %10 na kadarını uzun süreli satın aldığında Bağlı Menkul Kıymet olarak adlandırılır. Başka bir işletmenin sermayesinin %10 ile % 50 sine sahipse İştirak, %50 den fazla ise Bağlı Ortaklık olarak adlandırılır. Örnek: İşletme, sermayesinin %40 ına sahip olduğu PAK A.Ş. nin açıklamış olduğu %10 kâr payı dağıtma kararıyla TL kâr payı almaya hak kazanmıştır. 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI 70 Kâr payı istenilen zamanda tahsil edilebiliyor olursa 132 İştiraklerden alacaklar hesabı yerine 108 Diğer Hazır Değerler hesabında izlenir 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan Bağlı Ortaklıklardan oluşan senetli veya senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. Aktif karakterli bir hesap olduğu için alacak hakkı doğduğunda borçlandırılır, tahsili halinde alacaklandırılarak kapatılır. Örnek(KPSS 2003): T A.Ş. sermayesinin %60 na sahip olduğu L A.Ş. nin kâr dağıtma kararı alması üzerinde, aşağıdaki kayıtlardan hangisi yapılmalıdır? a) BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR BAĞLI ORATKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ b) İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ c) BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR İŞTİRAKLER d) İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR İŞTİRAKLER e) BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR Cevap ( A): %60 sermaye payına sahip olduğu için Bağlı ortaklıkla ilgili hesaplar kullanılır. 51

52 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI: İşletme personelinin ticari bir faaliyet olmaksızın, işletmeden kredi alması, ticari bir kıymet olmamak şartıyla bir şey almış olması, lojman ya da sosyal tesislerini kullanması, kasa açığı gibi mali sorumluluk gerektiren işler nedeniyle ortaya çıkan senetli ya da senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. Ancak işletme personelinin hak ettiği, ama tahakkuk gününün henüz gelmediği için tahakkuku yapılmamış ücretlerinden alacakları paralar (maaş günü gelmeden içeriden para alırsa, avans çekerse) için 196 Personel Avansları hesabı kullanılır. İşletmenin esas faaliyet konusundan kaynaklanan, personelinden doğan alacakları Ticari Alacaklar grubunda 120 Alıcılar ve 121 Alacak Senetlerinde izlenmesi gerekir. (Özün Önceliği Kavramı) Örnek: A işletmesi mal alımı için görevlendirerek Ankara ya gönderdiği personeli Pakize Hanım a yapacağı harcamalar karşılında TL avans vermiştir. 196 PERSONEL AVANSLARI HS KASA HESABI Örnek: A işletmesi kamp hizmeti karşılığı olarak personeli Ali Beyden KDV TL lik alacağı doğmuştur. 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI HESAPLANAN KDV DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR: İşten ayrılan personelden alacaklar, vergi dairesinden olan alacaklar, kiracıdan olan alacaklar, sigorta şirketlerinden hasar tazminatı nedeniyle olan alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: İşletmenin kayıtlı değeri TL ve birikmiş amortismanı TL olan üretimde kullandığı bir makinesi yangın esnasında kullanılamaz hale gelmiştir. Sigorta şirketi yapılan tahkikat sonucunda TL ödeyeceğini belirtmiştir. İşletmeler, maliyet esası kavramı gereği satın aldıkları duran varlıklarını maliyet değeriyle kaydederler. Her yılın sonunda kullanım, modasının geçmesi, yeni teknolojilerin çıkması, eskime gibi nedenlerle uğradığı değer kayıplarını (= Amortisman) endirekt kayıt yöntemi ile itfa ederler. Bundan dolayı kullanılan duran varlıklar satılırken, kaybedildiğinde ya da soruda olduğu gibi kullanılmaz hale geldiğinde net aktif değeri üzerinden değerleme yapılır. Net aktif değer = Maliyet (alış) değeri Brikmiş Amortismanlar şeklinde hesaplanır TL TL = TL net aktif değere sahiptir. Sigortalı olmasaydı TL zarar yazılacaktı ancak TL sigortadan ödendiği için zarar = TL olarak hesaplanır. 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI DİĞ. OL. DIŞI GİDER VE ZARARLAR HS TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS

53 15 STOKLAR İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, İlk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan mamul, artık ve hurda gibi bir yıldan daha kısa sürede kullanılması planlanan veya satılması planlanan varlıklardır. 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı: Mamul ve hizmet üretiminde kullanılmak amacıyla edinilmiş mallar bu hesapta izlenir. 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı: Üretimi tamamlanmamış ve henüz mamul niteliğine kavuşmamış, üretim sürecinin devam ettiği süreçte katlanılan maliyetlerin kaydedildiği stok hesabıdır. 152 Mamuller Hesabı: Üretim tamamlanmış (satılabilecek mamul halini almış) stokların satılıncaya kadar izlendiği hesaptır. 153 Ticari Mallar Hesabı: Satmak amacıyla satın alınan malların izlendiği stok hesabıdır. 157 Diğer Stoklar Hesabı: Üretim esnasında ortaya çıkan artıklar, yan mamuller, defolu ürünler, değeri düşen stoklar ilgili hesaptan çıkarılarak bu hesapta izlenirler. 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı: Stoklar değer kaybettiğinde ihtiyatlılık esası gereği karşılık ayrıldığında kullanır. 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı: İşletmenin ticari mal, ilk madde ve malzeme satın almak için satıcı işletmeye verdiği ön ödemenin (avans) izlendiği hesaptır. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ: Ortalama Maliyet Yöntemi: Aritmetiksel ortalamayla maliyetlerin hesaplanmasını esas alan yöntemdir. Tartılı ortalama ve Hareketli ortalama maliyet yöntemleri şeklinde iki yöntemle uygulanır. Tartılı (Ağırlıklı) Ortalama Maliyet Yöntemi: Dönem sonunda basit aritmetiksel ortalama hesaplanıp tüm stokların değeri bu ortalama maliyet üzerinden hesaplanır. Örnek: Stoklarını tartılı ortalama maliyet yöntemiyle değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hareketleri aşağıdaki gibidir; Tarih Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir Mart Alım 200 5, Mart Satış Mart Alım Mart Satış Mart Alım Satılan malın maliyeti kaç TL dir? Ortalama birim maliyetini, işletmenin deposuna giren malın toplam maliyetini, yine söz konusu malın toplam miktarına ( bölerek hesaplayabiliriz Toplam Maliyet: Dönem Başı Stok ve dönem içinde satın alınan stokların alış esnasında uygulanan birim fiyatlarla çarpılmış tutarlarının toplamı toplam stok maliyetini verir. Toplam Miktar: Dönem başı stok + dönem içinde satın alınan stokların miktarları toplamıdır. Tarih Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir Mart Alım 200 5, Mart Satış Mart Alım Mart Satış Mart Alım Ortalama Birim Maliyet = = 6,2 TL/Adet adet TL 10 Mart 24 Mart Satılan Ticari Malların Maliyeti ( )= 400 adet satılmış x 6,2 TL/ adet = TL 53

54 2. Dönem Sonu stok maliyeti kaç TL dir? Toplam stok giriş tutarını adet ve satılan stok miktarı 400 adet şeklinde hesaplamıştık. Dönem sonu stok ile kastedilen, yıl sonu (envanter zamanı) geldiğinde işletmenin elinde kalan stok miktarıdır. Öyleyse şöyle bir hesap yapmak mümkün; Dönem Sonu Stok Miktarı = (Dönem Başı Stok Miktarı + Dönem içi Satın Alınan ) Dönem içindeki Satış Miktarı = ( ) ( ) = 600 adet dönem sonu stok miktarı var. Soruda maliyeti kaç TL olduğu soruluyor, Ortalama Birim Maliyet = = 6,2 TL/Adet olarak ortalama birim maliyeti hesaplamıştık Dönem sonu stok miktarı 600 x Ortalama birim stok maliyeti 6,2 = TL olarak hesaplanır. Örnek: Stoklarını tartılı ortalama maliyet yöntemiyle değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hareketleri aşağıdaki gibidir; Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 1 Nisan D.Başı Mevcut Nisan Satılan Nisan Satın Alma Nisan Satın alma Nisan Satılan Satılan Malın Maliyeti kaç TL dir? Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 1 Nisan D.Başı Mevcut Nisan Satılan Nisan Satın Alma Nisan Satın alma Nisan Satılan adet stok un toplam maliyeti TL dir Ortalama Birim Maliyet = = 6,2 TL/Adet 500 Satılan Malların Maliyet ( ) = 450 x 6,2 = TL 2. Dönem sonu kalan Ticari Malların maliyeti kaç TL dir? Dönemin Toplam Stok miktarı ( ) = 500 adet Satılan stok miktarı ( ) = 450 adet ( - ) Dönem sonu stok maliyeti =Dönem sonu stok miktarı 50 adet x Ortalama Birim maliyet 6,2 TL/adet = 310 TL 54

55 Hareketli Ortalama Yöntemi: Her yeni mal alımında tekrar ortalama maliyetin hesaplandığı yöntemdir. Örnek: Stoklarını hareketli ortalama yöntemine göre değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hareketleri aşağıdaki gibidir; Tarih8 Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir Mart Alım 200 5, Mart Satış Mart Alım Mart Satış Mart Alım Satılan malın maliyeti kaç TL dir? Tarih8 Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir Mart Alım 200 5, Mart Satış Mart Alım Mart Satış Mart Alım Her satış işleminde o ana kadarki ortalama birim maliyetin hesaplanması gerekir; 10 Mart tarihinde 250 adet satılmış, bu tarihe kadarki ortalama birim maliyeti hesaplayalım; ( D.başı 500 TL + 5 Mart TL ) Ortalama Birim Maliyeti = = 5,33 TL / adet x 250 adet satılan = ( D.başı 100 adet + 5 Mart 200 adet ) TL 24 Mart tarihinde 150 adet satılmış, bu tarihe kadarki stokların ortalama maliyetini hesaplayacak olursak; 10 marttaki satıştan sonra kalan (300 adet stoktan 250 adeti satıldı geriye 50 adet kaldı) 50 adet x 5,33 = 267 TL ( 10 Marttan artan 267 TL + 20 mart TL ) Ortalama Birim Maliyeti = = 5,9 TL / adet x 150 adet satılan = ( 10 Marttan artan 50 adet + 20 Mart 300 adet ) 885 TL Satılan Ticari Malların Maliyeti = = TL 2. Dönem Sonu stok maliyeti kaç TL dir? 24 Mart satışından sonra 350 adet 150 satılan = 200 adet kalan stok x 5,9 TL/adet = Martta satın alınan 400 adet x 7 TL = TL stok var O halde toplam dönem sonu stok maliyet = = TL olarak hesaplanır. 55

56 İlk Giren - İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi: İlk satın alınan malın ilk olarak satıldığı varsayımına dayanan yöntemdir. Özellikle çabuk bozulmaya müsait olan tıbbi ürünler, gıda gibi alanlarda kullanılır. Örnek: Stoklarını ilk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemine göre değerlemeye tutan PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hareketleri aşağıdaki gibidir; Tarih Açıklama Miktar (Kg) Birim Fiyat Tutar 01 Mart D.Başı Mevcut Mart Satış Mart Alım Mart Alım Mart Satış Satılan Ticari malların maliyeti kaç TL dir? Satılan stok miktarı ( ) 550 adet. Bu satış, ilk giren (bu soruda ilk giren dönem başı) den başlayarak satış yapılmıştır. Bunun anlamı 550 adetin 200 ü dönem başından, 250 si 18 mart alınan stoktan ve geri kalan 100 adeti de 23 martta alınan maldan yapılmıştır. Bu malların adetleri belirlendiğine göre ve karşılarında birim fiyatları belirtildiğine göre; Tarih Açıklama Miktar (Kg) Birim Fiyat Tutar 01 Mart D.Başı Mevcut Mart Satış Mart Alım Mart Alım Mart Satış Dönem Başı mevcut 200 kg ın tamamı; 200 x 100 = TL 18 Mart alınan250 kg ın tamamı; 250 x 120 = TL 23 Mart alınan maldan 100 kg; 100 x 130 = TL + + Satılan 550 kg ın TL maliyeti var. 2. Dönem sonunda kalan stok maliyeti kaç TL dir? Dönem sonunda sadece 23 Mart tarihinde satın alınan 200 kg stoktan 100 kg kalmıştı. Ve birim fiyatı 130 TL olduğuna göre 100 kg x 130 TL/Kg = TL olarak hesaplanır. Biz 2. soruyu çözerken birinci soruyu çözmüş olmanın ve orada elde edilen bilgilerin imkânlarından yararlandık. Soru sadece ikinci sorudaki gibi Dönem sonu stok maliyetini istiyor olsaydı o zaman birinci soruyu çözmüş olmayacağımız için çözümü şu şekilde yapmamız gerekecekti; İşletme ilk giren ilk çıkar yöntemi kullandığı için toplam alınan stok miktarı ( ) 650 kg dır. Satılan mal miktarı ise ( ) 550 kg dır. O halde 650 giriş 550 çıkış = 100 kg dönem sonu stok vardır. Malzemeler ilk alınandan başlanarak tüketiliyorsa kalan stok en son alınan stoklardan artacaktır. O halde en son alınan 23 mart tarihindeki stok miktarı 200 kg dan artmıştır ve bu parti alımda birim fiyat 130 TL dir. Dönem Sonu Stok Maliyeti = 100 kg x 130 TL = TL olacaktır. 56

57 Örnek (KPSS 2008): Tarih Adet Fatura Tutarı Yukarıda verilen işletmenin mal alışlarıdır. İşletme, mal hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izlemekte ve stok hareketlerini de ilk giren ilk çıkar yöntemine göre belirlemektedir. İşletme satışlarını % 20 kârlı olarak yapmaktadır. (KDV oranı %10 olarak alınacaktır.) 1. İşletme tarihinde çek karşılığında sattığı 400 adet malın satış fiyatı kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap (A): satış fiyatını bulabilmemiz için satılan malların maliyetini bulmamız gerekir. Satılan malın maliyetini bulmak içinde öncelikle KDV dahil fiyatlardan KDV yi arındırmamız gerekecek; Tarih Adet Fatura Tutarı KDV siz maliyeti 1,18 = ,18 = ,18 = ,18 = İlk giren ilk çıkar yöntemine göre, 400 Adetin satışında; tarihinden 200 adet TL tarihinden 90 adet TL tarihinden 100 adet TL tarihinden 10 adet x ( / 80) TL adet TL satılan ticari malın maliyeti İşletme satışlarını %20 kârlı yaptığına göre Satış Fiyatı = Satılan Malın Maliyeti + Kâr = ( x 0,20) = TL 2. İşletmenin yapacağı satış kaydında hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Alınan çekler hesabı borçlu TL b) Yurt içi satışlar hesabı alacaklı TL c) Hesaplanan KDV hesabı alacaklı TL d) Ticari Mallar hesabı alacaklı TL e) Satılan Ticari Malların Maliyeti hesabı borçlu TL Cevap ( D): İşletme devamlı envanter yöntemine göre stoklarını izlediğine göre satış esnasında yapması gereken kayıt; 101 ALINAN ÇEKLER HESABI YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI HESAPLANAN KDV HESABI (Soruda KDV %10 şeklinde belirtilmiş) 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ TİCARİ MALLAR HESABI

58 Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi: Her satış anında o tarihteki en son alınan maldan başlayarak eskiye doğru satış yapılan yöntemdir. İnşaat kumu gibi bozulma riski olmayan uzun süre beklemesinde değer kaybına neden olmayan mallar için kullanılır. Genellikle yüksek enflasyon yaşanan ekonomilerde tercih edilir. İlk giren ilk çıkar yöntemi yüksek enflasyonist ekonomilerde yüksek kâr ve yüksek dönem sonu envanteri çıkmasına neden olacak bu da yüksek vergi matrahına neden olacaktır. Örnek: İşletmede (Y) cinsi malzeme ile ilgili Mayıs ayına ilişkin bilgiler şöyledir: Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mayıs D.Başı Mevcut Mayıs İmalata verilen Mayıs Satın alma Mayıs İmalata Verilen Mayıs Satın Alma İşletme değerleme yöntemi olarak Son giren ilk çıkar yöntemini kullandığında (Y) Cinsi malzemeden imalata verilen kısmının maliyeti ne kadardır? Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mayıs D.Başı Mevcut Mayıs İmalata verilen Mayıs Satın alma Mayıs İmalata Verilen Mayıs Satın Alma Mayısta imalata verilen 500 adeti, sondan başa doğru imalata gönderilmiştir. 11 mayısa göre on son tarih 01 mayıs dönem başı stokları ve 500 adet buradan gönderilmiştir. 500 adet x 50 TL = TL 23 Mayıstaki imalata verilen adeti en son alınan malzemeden başlayarak gönderecek olursak; 18 mayısta alınan adetten gönderilecektir adet x 60 TL = TL İmalata verilen malzeme maliyeti = TL TL = TL dir. 2. Dönem sonu malzeme maliyeti kaç TL dir? 11 Mayısta 500 adet imalata verildiğinde 01 Mayıstan 500 adet kaldı x 50 = TL 23 Mayısta adet imalata verildiğinde 18 Mayıstan 500 adet kaldı x 60 = TL 26 Mayıstaki satın alınan adet satılmadığı için x 70 = TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = = TL Örnek (KPSS 2013): Yalnızca tek tip mal alıp satan işletmenin bir dönem boyunca yaptığı alışlar tarih sırasıyla aşağıda verilmiştir. Miktar (Adet) Birim alış fiyatı (TL) İlgili dönemde adet ticari mal satılmıştır. İşletme LİFO yöntemini kullandığına göre, ilgili dönemde satılan ticari malların maliyeti kaç TL dir? A) B) C) D) E) Cevap ( E ): Son giren ilk çıkar yöntemi olduğuna göre tabloda sondan başlayarak adet satışı karşılarındaki fiyatlarıyla çarpımlarının toplamı alınmalıdır adet x 12 TL = TL adet x 11 TL = TL adet x 10 TL = TL adet TL 58

59 Örnek (KPSS 2009): Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izleyen bir işletmede dönem başı mal mevcudu adettir. Dönem içinde iki parti halinde adet mal satın almıştır. İkinci partide alınan mallar için KDV dahil TL ödenmiştir. Dönem başı mal maliyeti 10 TL/adet olup izleyen her alımda KDV hariç 1 TL/adet fiyat artışı meydana gelmiştir. İşletme satışlarını %10 kârlı olarak yapmakta ve stoklarını LIFO (son giren ilk çıkar) yöntemiyle değerlemektedir. Dönem içinde adet satış yapılmış, daha sonra adet iade alınmıştır. (KDV oranı %10 olarak alınacaktır) 1. Buna göre Yurt içi Satışlar hesabına kaydedilmesi gereken tutar kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap (B): Satış tutarını bulabilmemiz için, öncelikle yukarıdaki verilenlerden hareketle Satılan Ticari Malların Maliyetini hesaplamamız gerekecek; Dönem başındaki malın maliyeti 10 TL/adet olarak verilmiş, ancak mal alımlarındaki partilerin birim maliyetlerini hesaplamamız gerekecek; KDV siz Tutarı İkinci partide KDV dahil maliyeti ,10 = TL olur. Toplam tutar = Birim Fiyat x Miktar TL = 15 TL x Miktar (adet) Miktar = = adet alınmıştır. Dönem içinde her iki partinin toplamı adet olarak soruda belirtilmiş (2.parti) = adet (1.parti) Şimdi tabloya dönüştürelim; Soruda her alım partisinde 1 TL fiyatın arttığı belirtilmişti Dönem Miktar (adet) Birim Maliyeti (TL) Dönem başı (soruda verilmişti) 10 TL/adet (soruda verilmişti) I. Parti alım adet 11 TL/adet ( ) II. Parti alım adet 12 TL/adet ( ) Satışlar son giren ilk çıkar yöntemiyle yapıldığına göre ve soruda adet satıldığı belirtildiğine göre satılan malları tablodan sondan (II. Parti) başlayarak şöyle hesaplayabiliriz; II. Partiden; adet x 12 = TL I. Partiden; adet x 11 = TL D. başından; adet x 12 = TL adet TL satılan malların maliyeti Satış değerini bulmak için; Satış Tutarı = Satılan Ticari Malların Maliyeti + Kâr = x ( x 0.10) = TL 59

60 710 DİMM Giderleri Hs. 720 D. İşçilik Gid. Hs. 730 Genel Üretim Giderleri Hs 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI: Üretim ya da diğer amaçlar için işletmede bulundurulan hammadde, ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlenmesinde kullanılır. Aktif karakterli bir hesaptır. Örnek: Yazel Mobilya Üretim İşletmesi, KDV dahil TL tutarında sunta, KDV dahil TL tutarında vida, cıvata vb. montaj malzemeleri ve KDV dahil 472 TL lik zımpara kağıdı ve makine yağı satın alınmıştır. ( ) = İLK MADDE VE MALZEME HS ,18 = kdv siz tutarı 191 İNDİRİLECEK KDV HS KASA HESABI YARI MAMUL ÜRETİM HESABI: Üretim giderlerinin toplandığı hesaptır. Üretime aktarılan malzemelerden kullanılan kısmı üretim süresince bu hesabın borcunda izlenir. Üretim tamamlandığında hesap alacaklanır ve 152 Mamuller hesabına aktarılır. Örnek: İşletme, dönem içerisinde TL lik Direkt ilk madde ve malzeme, TL lik işçilik ve TL lik Genel Üretim Maliyetine katlanmıştır. Üretim hesabına aktarılması kaydı; 151 YARI MAMUL ÜRETİM HS DİMM GİD.YANSITMA HS D.İŞÇİLİK GİD. YANSITMA HS GENEL ÜRETİM GİD. YANS. HS MAMULLER HESABI: Üretim tamamlandığında 151 Yarı Mamul Üretim Hesabında toplanan maliyetiyle bu hesaba aktarılır. Satışa hazır hale gelmiş mamullerin izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: Yukarıdaki örnekteki üretim tamamlanmış olsaydı yapılması gereken yevmiye kaydı; 152 MAMULLER HS YARI MAMUL ÜRETİM HS

61 153 TİCARİ MALLAR HESABI: Herhangi bir değişikliğe tabi olmaksızın, tekrar satmak amacıyla, satın alınan malların izlendiği hesaptır. ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ MAL HAREKETLERİNDE İZLENEN KAYIT YÖNTEMLERİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Ticari mallar hesabından, satılan malların çıkışı düşülmeği için Ticari Mallar hesabının borç kalanı depoya giren net mal miktarını verir Dönem sonunda, Ticari mallar Hesabından toplu olarak tek bir kayıtla eksilen miktar kaydedilir. Bu yöntem çok fazla işlemi olan market, kırtasiye gibi işletmelerde kullanılır. Ticari mallardan satılanlar sürekli olarak Ticari Mallar hesabının alacağına kaydedildiği için Ticari Mallar hesabının borç kalanı aynı zamanda elimizdeki mevcudu verir. Yılsonu geldiğinde Ticari Mallar Hesabının borç kalanıyla depodaki mal miktarının aynı çıkması gerekir. (bozulma, kırılma, çalınma vs.. olaylar nedeniyle oluşabilecek farklılıklar hariç) Satıştan İadeler **Ticari Mallar Hesabının borç kalanı: Net alış miktarını verecektir. ** Ticari Mallar Hesabının borç Kalanı: Dönem sonu mal mevcudunu verir. ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ ALIŞ İŞLEMLERİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Örnek: A işletmesi 500 TL + 50 TL KDV tutarlı malı satın almış bunun karşılığında 300 TL nakit ödemiş, 250 TL sine de borçlu kalınmıştır... / 153 TİCARİ MALLAR HESABI İNDİRLECEK KDV HESABI KASA HESABI SATICILAR HESABI 250. /.. / 153 TİCARİ MALLAR HESABI İNDİRLECEK KDV HESABI KASA HESABI SATICILAR HESABI 250. / Örnek: İşletme kredili olarak almış olduğu malın taşınması için KAR Nakliyat Şirketine 20 TL + 2 TL KDV ödenmiştir... /.. / 153 TİCARİ MALLAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI İNDİRLECEK KDV HESABI İNDİRLECEK KDV HESABI KASA HESABI KASA HESABI 22. /. / Örnek: A işletmesi daha önce kredili olarak aldığı KDV TL lik malı kusurlu olması nedeniyle iade etmiştir... / 320 SATICILAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI HESAPLANAN KDV HESABI 20. /.. / 320 SATICILAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI HESAPLANAN KDV HESABI 20. / 61

62 Örnek: A işletmesi kredili olarak almış olduğu TL lik mal için talep ettiği %10 iskontonun satıcı firma kabul etmiş ve iskonto faturası düzenlenerek işletmeye bildirilmiştir... / 320 SATICILAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI HESAPLANAN KDV HS 10. /.. / 320 SATICILAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI HESAPLANAN KDV HS 10.. / ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Örnek: A işletmesi KDV TL lik mal satmıştır. 580 TL sini peşin tahsil etmiş geriye kalan 300 TL si için alacaklı kalınmıştır... / 100 KASA HESABI ALICILAR HESABI YURTİÇİ SATIŞLAR HS HESAPLANAN KDV HS. 80. / SATIŞ İŞLEMLERİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Örnek: A işletmesi 600 TL maliyetli, KDV TL lik mal satmıştır. 580 TL sini peşin tahsil etmiş geriye kalan 300 TL si için alacaklı kalınmıştır.. / 100 KASA HESABI ALICILAR HESABI YURTİÇİ SATIŞLAR HS HESAPLANAN KDV HS. 80. / 621 STMM HS TİCARİ MALLAR HS. 600 / Örnek: A işletmesi sattığı malı müşteriye taşıyan X kargo şirketine 50 (+ 5 KDV ) TL nakit ödemiştir.... / 760 PAZARLAMA VE SATIŞ DAĞ. GİD. Hs İNDİRİLECEK KDV Hs KASA Hs 55.. /... / 760 PAZARLAMA VE SATIŞ DAĞ. GİD. Hs İNDİRİLECEK KDV Hs KASA Hs 55.. / Örnek: A işletmesi daha önce tamamı kredili olarak sattığı 200 (+20 KDV) TL lik malı geri iade almıştır... / 610 SATIŞ İADELERİ HS İNRİLECEK KDV HS ALICILAR HS 220. / Örnek: A işletmesi daha önce tamamı kredili olarak sattığı 200 (+20 KDV) TL lik malı geri iade almıştır. ( İade alınan malların maliyeti 170 TL ).. / 610 SATIŞ İADELERİ HS İNRİLECEK KDV HS ALICILAR HS 220. / 153 TİCARİ MALLAR HS STMM Hs 170 / Örnek: A işletmesi müşterisinin daha önce kredili almış olduğu mal için 200 (+20 KDV) TL lik iskontoyu kabul etmiş ve iskonto faturasını düzenlemiştir.... /... / 611 SATIŞ İSKONTOLARI HS SATIŞ İSKONTOLARI HS İNDİRİLECEK KDV HS İNDİRİLECEK KDV HS ALICILAR HS ALICILAR HS /... / 62

63 ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ BRÜT ALIŞ = ALIŞ + ALIŞ GİDERLERİ ALIŞ İNDİRİMLERİ = ALIŞTAN İADE + ALIŞ İSKONTOLARI NET ALIŞ = BRÜT ALIŞ ALIŞ İNDİRİMLERİ STMM = TİCARİ MAL BORÇ KALANI DÖNEM SONU MAL MEVCUDU STMM = D.B.MAL + DÖNEM İÇİ NET ALIŞLAR DÖNEM SONU MAL MEVCUDU DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ BRÜT ALIŞ = ALIŞ + ALIŞ GİDERLERİ ALIŞ İNDİRİMLERİ = ALIŞTAN İADE + ALIŞ İSKONTOLARI NET ALIŞ = BRÜT ALIŞ ALIŞ İNDİRİMLERİ Alış Gideri: Mal alımında fatura bedelinden ayrı olarak ortaya çıkan ve işletme stoklarına alınıncaya kadar geçen süre içerisinde katlanılan maliyetlerdir. Ticari Malın Maliyet unsurları: Alış bedeli, taşıma ücreti, nakliyesi, vade farkı, komisyon ücreti, sigorta bedeli, gümrük bedeli, hamaliye (indirme bindirme) bedeli, işletmeye gelinceye kadar depolama giderleridir. Satın alınmış ve stoklanmış malların sonradan ortaya çıkan ve ödenen: kur farkı, vade farkı, komisyon giderleri gibi giderleri ile krediler için ödenen faizler (finansman giderleri) VUK. Genel Tebliğine göre ticari mallarda izlenip izlenmemesi serbest bırakılmıştır. Alış İadesi: Alınan ticari mallardan istenilen nitelikleri taşımayanlarını iade ettiğinde Ticari Mallar Hesabını alacaklandıran kayıt yapılır. Alış İskontosu: İndirim malın alımı esnasında yapılmış ve faturada gösterilmiş ise muhasebe kayıtlarında ayrıca kayıt yapmaya gerek kalmaz. Ancak mal alındıktan ve faturası kesildikten sonra iskonto gerçekleşirse, Ticari Mallar ın maliyetini azaltacağı için hesabı alacaklandıran kayıt yapılır. Eğer ki iskonto faturası düzenlenmeyip indirim hesap özeti ile yapılırsa yapılan iskonto kaydında KDV kullanılmaz. Örnek: İşletme satıcı firma Pak İşletmesinden aldığı yazı ile daha önceden kredili satın aldığı TL lik mal için %5 iskonto talebinin kabul edildiğini öğrenmiştir. 320 SATICILAR HESABI X 0,05 = TİCARİ MALLAR HESABI Örnek: İşletme, satıcı YZL işletmesinden %18 KDV hariç TL lik ciro primi tahakkuk etmiştir. Satıcı firma YZL bu ciro için bedelsiz fatura karşılığında promosyon mal göndermiştir. Satıcıya iskonto faturası düzenlenerek verilmiştir. Yapılacak yevmiye kaydı; 320 SATICILAR HESABI DİĞER OL. GEL. KÂR. HS TİCARİ MALLAR HS İNDİRİLECEK KDV HS X 0,18 = TL KDV 320 SATICILAR HS

64 Örnek(KPSS 2010): Aralıklı envanter yöntemini kullanan bir işletmede Ticari Mallar hesabının dönem sonundaki görünümü aşağıdaki gibidir: İşletmede dönem sonu mal mevcudu TL, dönem başı mal mevcudu ise TL olduğuna göre, Satılan Ticari Mallar Maliyeti kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap ( B ): Satılan Ticari Malların Maliyeti (STMM) = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı Dönem Sonu Mal Mevcudu = = TLS Örnek (KPSS 2011): Mal hareketlerini aralıklı envanter yöntemine göre izleyen bir işletmede dönem sonu itibariyle Ticari Mallar hesabının borç toplamı TL, alacak toplamı ise TL dir. İşletmede dönem sonu mal mevcudu TL, dönem başı mal mevcudu TL olduğuna göre Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabına yapılacak kayıtla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) TL borçlu b) TL borçlu c) TL borçlu d) TL alacaklı e) TL alacaklı Cevap ( A ): STMM = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı Dönem Sonu Mal Mevcudu = ( ) = = / SATILAN TİC. MAL. MALİYETİ TİCARİ MALLAR HS /

65 Örnek (KPSS 2012): Aralıklı envanter yöntemine göre stoklarını izleyen işletmede, dönem sonu stok tutarı TL, dönem içi alışları TL, Yurtiçi satışları TL dir. Alış iadeleri TL, satıştan iadeler TL, faaliyet giderleri TL dir. Ticari mallar hesabının borç toplamı ise TL dir. 1. Buna göre, işletmede dönem başı stok tutarı kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap ( A ): 2. İşletmenin satışlarının maliyeti kaç TL dir? a) b) c) d) e) Dönem Başı = = TL Cevap ( C ): STMM = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı Dönem Sonu Stok Tutarı = ( ) = TL 3. İşletmenin Faaliyet kârı veya zararı kaçtır? a) zarar b) zarar c) kâr d) kâr e) kâr Cevap ( B ): Gelir Tablosunda verilenleri yerleştirerek soruyu çözmemiz daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır; BRÜT SATIŞLAR : Satış İadesi ( - ) : Satış İskontosu ( - ) : NET SATIŞLAR :? > ( = ) Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-) : BRÜT SATIŞ KÂR :? > = Faaliyet Giderleri ( - ) : FAALİYET KÂRI / ZARARI? (Soruda İstenen) = TL zarar 65

66 Örnek(KPSS 2012): İşletme sattığı malların iadesiyle ilgili olarak ortaya çıkan taşıma giderlerini üstlenmiştir. Buna göre ilgili tutar aşağıdaki hesaplardan hangisine kaydedilmelidir? a) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri b) Satılan Ticari Mallar Maliyeti c) Satıştan İadeler d) Yurtiçi satışlar e) Ticari Mallar Cevap ( A ): İşletme malı satın alırken yaptığı nakliye masraflarını 153 Ticari Mallar Hesabına kaydeder. Maliyet Esası Kavramı gereği maliyetine ekler. Ancak malı satarken yaptığı nakliye masrafı ve satış sonrasında tekrar malın iadesindeki nakliye masrafı satış ve pazarlama ile ilgili bir gider olduğu için 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabında izlemesi gerekir. ÖRNEK: Mal hareketlerini sürekli (devamlı) envanter yöntemine göre izleyen X işletmesinin 2011 yılı dönem başı mal mevcudu TL dir. İşletme 2011 yılı içinde TL lik mal almış, TL lik mal satmıştır. Alınan mallar ile ilgili TL taşıma sigortası ödenmiş, satılan mallardan 8.400TL lik kısmı iade edilmiştir. Alınan mallar ile ilgili TL indirim yapılmıştır. Ticari mallar hesabının borç toplamı TL, alacak toplamı TL dir. İşletme satışlarını %20 karla yapmakta ve işlemlerini ise kredili olarak gerçekleştirmektedir. (KDV ihmal edilmiştir) 1. Satılan ticari mallar maliyeti? 2. Dönem sonu mal mevcudu? 3. Alış iadeleri? 4. Net satışlar? 5. Brüt satış kar/zararı? 66

67 ÖRNEK: Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemine göre izleyen X işletmesinin stokları ile ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir; Dönem içi alışlar TL Yurt içi satışlar TL Alış İskontoları TL Satış İskontoları TL Satış iadeleri TL Dönem sonu stok TL Diğer gelirler TL Ticari mallar borç toplamı TL Ticari mallar alacak top TL Kar marjı %20 1. Alış giderleri? 2. Alış iadeleri? 3. Satılan ticari mallar maliyeti? 4. Net alışlar? 5. Brüt satış karı / zararı? 6. Dönem sonu stokuna göre noksanlık ya da fazlalık kaç TL? ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Muhasebe Sisteminin öngördüğü stok kalemlerinden biri değildir? A) Ticari mallar B) Yarı mamuller C) İlk madde be malzemeler D) Hizmetler E) Mamuller Cevap ( D ): TDHP (Tek Düzen Hesap Planı) incelendiğinde stok kalemleri arasından hizmet yoktur. Ayrıca düz mantık bir yorum yapacak olsak; Hizmetin fiziksel bir yapısı olmadığı için stoklanabilirlik özellik taşımadığı için stok grubunda yer almaz. 67

68 ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izleyen bir işletmede, kredili olarak satılmış olan bir malın iade edilmesi halinde işlemlerden hangisi yapılmaz? A) Alıcılar hesabı alacaklandırılır B) Satılan Ticari Malların Maliyeti hesabı alacaklandırılır C) Satış İadesi hesabı borçlandırılır D) Ticari Mallar hesabı borçlandırılır E) Yurtiçi Satışlar Hesabı borçlandırılır Cevap ( E ): Yurt içi satışlar hesabı satış anında alacak kaydı yapılır. Daha sonrasında iade edildiğinde Satış İadeleri Hesabı kullanılır. Böylelikle Gelir Tablosunda Yurt İçi Satışlar Gelir kalemi olurken, Satış İadeleri Eksi olarak yer alacak ve gerekli düzeltme yapılmış olacaktır. ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Aşağıdakilerden hangisi, stoklar grubunda yer almaz? A) Mamuller B) Verilen Avanslar C) İlk Madde ve Malzeme D) Verilen Sipariş Avansları E) Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Cevap ( B ): Verilen avanslar hesabı ( Kodlarında Duran varlıklarda yer alır. Örnek ( KPSS 2013): / TİCARİ MALLAR HESABI ALACAK SENETLERİ HESABI Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? A) Alınan mal karşılığında senet ciro edilmesi B) Alınan mal karşılığında senet düzenlenmesi C) İade edilen mal karşılığında senet verilmesi D) İade edilen mal karşılığında senet ciro edilmesi E) İade edilen mal karşılığında vadeli çek alınması Cevap (A): Alacak senetleri Hesabı alacak tarafına kaydedilmiş olması müşteriden alınan senedin bir başkasına verilmiş olduğunu gösterir. Borç tarafındaki Ticari Mallar hesabından da mal satın alındığı görülüyor. O halde müşteri senedi mal karşılığında satıcı firmaya verilmiş. Senet üzerindeki alacak hakkının başkasına devredilmesine CİRO denir. 157 DİĞER STOKLAR HESABI: 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı, 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı, 152 Mamuller Hesabı ve 153 Ticari Mallar Hesabı dışında kalan, Yoldaki mallar, değeri düşük stoklar, artık, hurda gibi kalemlerin izlendiği hesaptır. Değeri düşen stok önce bu hesaba aktarılır daha sonra uygun karşılık ayrılır. (654 Karşılık Giderleri Hesabı (borç); 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (alacak) ) Değer düşüklüğü kesinleşen mallar için olumsuz fark 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabının borcuna kaydedilir. Maliyet bedeli bile borçlandırılır ve satıldığında alacaklanarak kapanır. 68

69 Örnek (2010 Maliye Bakanlığı İç Denetçi Sorusu): İşletmede ortaya çıkan artıklar aşağıdaki hesaplardan hangisine kaydedilmelidir? a) İlk Madde ve Malzeme b) Mamuller c) Yarı Mamul Üretim d) Ticari Mallar e) Diğer Stoklar Cevap ( E ): Stok kalemlerinden Diğer stoklar, değeri düşen malların, ya da üretim esnasında ortaya çıkan bozuk mamullerin izlendiği hesaptır. Örnek (KPSS 2004): İşletme, maliyeti TL olan bir malın, uğradığı hasar sebebiyle bilanço günü itibariyle satış fiyatının TL olduğunu belirlemiştir. Buna göre yapılacak kayıtta, aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur? a) Karşılık Giderleri Hesabı alacaklı TL, b) Ticari Mallar Hesabı alacaklı, TL c) Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı borçlu, TL d) Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı alacaklı, TL e) Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı borçlu, TL Cevap ( C ): Değeri düşen malın yeni değeri ile 157 Diğer Stoklar hesabına alınması gerekir. Aradaki fark ise 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına kaydedilir / DİĞER STOKLAR HESABI DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS TİCARİ MALLAR HESABI Örnek: Sürekli (Devamlı) Envanter Yöntemini kullanan işletme başka bir şehirdeki komisyoncuya satılmak üzere TL maliyetli malı göndermiştir. Taşıma için 500 TL nakliye ödemiştir. Malın 3/5 i komisyoncu tarafından TL ye satılmıştır. Komisyoncu kendisine düşen komisyon tutarı olan TL yi aldıktan sonra geri kalan tutarı işletmenin AKBANK Atatürk Şubesindeki mevduat hesabına havale yapmıştır. (KDV dikkate alınmayacaktır) 1. Malın komisyoncuya gönderilmesine ait kayıt; / DİĞER STOKLAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI Malın gönderilmesine ilişkin ödenen nakliye bedeli için yapılması gereken kayıt; / DİĞER STOKLAR HESABI TİCARİ MALLAR HESABI Malın bir kısmının komisyoncu tarafından satılması için yapılan kayıt; / DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI STMM HS DİĞER STOKLAR HS

70 4. Komisyoncunun komisyonunu alması (Komisyoncuya komisyonun ödenmesi); / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS Komisyoncu tarafından gönderilen havaleye ait kayıt; / BANKALAR HS DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS Örnek: Yazel Elektrikli Ev Aletleri İşletmesi sattığı malların yanında satış promosyonu olarak verilmek üzere %18 KDV dahil 5900 TL lik meyve sıkma makinesi satın almış ve karşılığında Akbank Atatürk Şubesi üzerine çek keşide etmiştir. 1. Promosyon ürün satın alındığında yapılacak kayıt; / DİĞER STOKLAR HESABI ,18 = İNDİRİLECEK KDV HESABI VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS İşletme bu ürünlerden TL lik kısmını müşterilerine satış sırasında dağıtmıştır. Yapılması gereken kayıt; / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI DİĞER STOKLAR HESABI STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-): Yangın, deprem, sel baskını gibi doğal afetler ve bozulma, çürüme, kırılma, teknolojik gelişmeler ve modasının geçmesi nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli bir azalışın ortaya çıkması durumunda ve ayrıca bunların dışında piyasa fiyatında çok önemli bir düşüş yaşanması durumunda İhtiyatlılık kavramı gereği karşılık ayrılması gerekir. Örnek(KPSS 2008): İşletmede TL tutarındaki ticari mal için %20 oranında karşılık ayrılmıştır. İşletme stok hareketlerini Sürekli envanter Yöntemi ile izlemekte olup söz konusu malların %20 si çek karşılığında TL ye satılmıştır. (KDV %18) 1. Buna göre satış kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisi yanlış kullanılmıştır? a) STMM hesabı borçlu TL b) Alınan Çekler borçlu TL c) Diğer Stoklar alacaklı TL d) Hesaplanan KDV alacaklı 540 TL e) Yurtiçi Satışlar alacaklı TL Cevap ( A ): Yapılacak kayıt ve hesaplamalar; 2. İşletmenin bu satış nedeniyle elde ettiği kâr ya da zarar kaç TL dir? BRÜT SATIŞLAR : Satılan Ticari Malların Maliyeti : ( - ) TL zarar 70

71 Maliye bakanlığının tebliğine göre değeri düşerek karşılık ayrılmış malların satış kaydında 3 yöntemde kayıt yapılabilmektedir; Örnek: İşletme modası geçmesi nedeniyle değer kaybına uğrayan TL maliyetli mallara %30 karşılık ayırmıştır. Söz konu mallar izleyen yıl içerisinde %18 KDV dahil TL ye satılmıştır TL % 30 = 600 TL karşılık ayrılan tutar TL 1,18 = TL STMM 1.Yöntem (Karşılığın tamamının mal bedelinden mahsup edilmesi) Karşılığın ayrılması; / Karşılık Gid. Hs Stok Değ. Düşk. Karş / Malın satılması; / Kasa Y.İçi Satışlar H. KDV Hs / STMM Hs Stok Değ. Düşk. Krş Diğer Stoklar / Yöntem ( Karşılığın, maliyeti satış fiyatına eşitleyecek tutar kadarının mal bedelinden mahsup edilmesi) Karşılığın ayrılması; / Karşılık Gid. Hs Stok Değ. Düşk. Karş / Malın satılması; / Kasa Y.İçi Satışlar H. KDV Hs / STMM Hs Stok Değ. Düşk. Krş Diğer Stoklar / Stok Değ. Düşk. Krş Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs / Yöntem ( Karşılığın Tümünün İptal edilmesi ) Karşılığın ayrılması; / Karşılık Gid. Hs Stok Değer Düşük. Karş / Malın satılması; / Kasa Y.İçi Satışlar H. KDV Hs / STMM Hs Diğer Stoklar / Stok Değ. Düşk. Krş Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs / VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI: Satın almak için siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Yurt içi ya da yurt dışına avans verilmesi yada akreditif açtırılması durumunda hesap borçlandırılırken; avansın ya da akreditifin teslim edilen mal bedeline mahsup edilmesinde alacaklandırılarak kapatılır. Duran varlık alımı için sipariş avansları 159 yerine 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI nda takip edilir Örnek: İşletme KDV hariç TL lik ticari mal siparişi için TL avans ödemesi yapmıştır. 1. Yapılması gereken muhasebe kaydı; / VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS KASA HESABI Sipariş verdiği malları teslim almış geri kalan meblağa için müşteri senedi ciro etmiştir. Yapılacak yevmiye kaydı; / TİCARİ MALLAR HESABI İNDİRİLECEK KDV HS VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI ALACAK SENETLERİ HS

72 Örnek (KPSS 2012): İşletmenin ithal edeceği mallar için ödeyeceği gümrük vergisi, aşağıdaki hesaplardan hangisinde muhasebeleştirilir? a) Hesaplanan KDV b) Verilen Sipariş Avansları c) Ödenecek Vergi Ve Fonlar d) Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar e) Ödenecek Diğer Yükümlülükler Cevap ( B ): KDV dışındaki katlanılan tüm giderler ticari malların maliyetine eklenecektir. Dolayısıyla verilen Sipariş avansları hesabında izlenip stok alındığında Ticari Mallar hesabının maliyetine aktarılmış olur. Örnek: İşletme ithal etmek istediği X cinsi malzemenin temin edilebilmesi için yurtdışındaki XCX İşletmesine avans olarak verilmesi için AKBANK Atatürk şubesine talimat vermiştir. Banka havaleyi 1 = 2,15 TL kur üzerinden gerçekleştirmiştir. Firmanın malzemeyi gönderdiği gün TL gümrük vergisi, TL kur farkı ve TL KDV ödenerek mal gümrükten çekilmiştir. 1. Avansın verilmesi kaydı; / VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI X 2,15 = TL 102 BANKALAR HESABI Malzemenin teslim alınması kaydı; / İLK MADDE VE MALZEMELER HS Verilen Sipariş Avansları : İNDİRİLECEK KDV HS Ödenen Gümrük vergisi : VER. SİP. AVANSLARI HS Kur farkı : KAMBİYO KÂRLARI HS KASA HESABI TL 72

73 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ Birden çok yıla yayılmış olan inşaat ve bakım onarım işini yapan işletmelerin, bu işlemlerini izlemek için kullandığı hesap grubudur. 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı 178 Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı 179 Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı İşletmenin üstlendiği ve bir yıldan uzun süren inşaat ve onarım işleri için katlandığı maliyetleri öncelikle 740 Hizmet Üretim Giderleri Hesabı nın borcuna kaydeder. Dönem sonunda 740 ta toplanan tutar kadar 741 Hizmet Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı nın alacağına ve 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı nın borcuna kayıt yapılır. (yansıtma hesabı aracılığıyla 170 e aktarılmış olur.) 740 ve 741 ters kayıt ile kapanır. İş bittiğinde 170 alacaklanarak kapatılırken 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabını borçlandırır. Örnek: 1. XPL İnşaat İşletmesi, tarihinde üstlendiği bir bina inşaatı için TL tutarında inşaat demiri satın almış karşılığında yarısına çek keşide etmiş diğer yarısına da müşteri çeki ciro etmiştir; / HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ HS ALINAN ÇEKLERLER HS VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS Dönem sonunda bina için katlanılan maliyetin TL olduğu tespit edilmiştir; / YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HS HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HS HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ YANS. HS HİZMET ÜRETİM GİD. HS İş bitiminde, 350 Alınan Hak Edişler Hesabı nın TL olduğu, 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı ndaki TL arasındaki farkın yönetim masraflarından kaynaklandığı anlaşılmıştır / SATILAN HİZMET MALİYETİ HS GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS YILLARA YAYGIN İNŞ. ONR. MAL. HS Hak edişlerin gelire aktarılması; / ALINAN HAK EDİŞLER HS YURT İÇİ SATIŞLAR HS

74 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI Gelecek döneme ait olup ancak dönem içerisinde ortaya çıkan giderler ve bu dönemde tahakkuk etmiş ancak tahsili izleyen dönemde yapılacak olan gelirler bu hesap grubunda izlenir. 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı ( 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı ) 181 Gelir Tahakkukları Hesabı (281 Gelir Tahakkukları Hesabı) Örnek: İşletme tarihinde kiraladığı işyeri binasının yıllık kira bedeli olan TL yi peşin olarak ödemiştir. (Gelir vergisi Stopajı %20 dir) Maliyetlerini Aylık Hesaplayan İşletmede; Maliyetlerini Yıllık Hesaplayan İşletmede; Tarihinde yapılması gereken kayıt; / 12 ay = TL aylık kira tutarı Nisan ayı ---- > TL dönem gideri ( 770 Genel Yönetim Giderleri ) 2014 Yıl sonuna kadar 8 ay x = TL'lik kısmı 180 Gelecek Aylara Ait Giderler ) aylık kira x = TL (280 Gelecek Yıllara Ait Giderler ) x 0,20 = TL Stopaj (Gelir vergisi) / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK AYLARA AİT GİD. HS GELECEK YILLARA AİT GİD. HS KASA HS ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS Tarihinde yapılması gereken kayıt; x 0,20 = TL Stopaj (Gelir vergisi) ay bu döneme ait x = TL aylık kira x = TL / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK YILLARA AİT GİD. HS KASA HS ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS Mayıs ayında yapılması gereken kayıt; / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK AYLARA AİT GİD. HS Bu kayıt her ay devam edecek. Her ayın dönem gideri Gelecek Aylara Ait Giderler hesabından çıkarılıp Genel Yönetim Giderleri hesabına aktarılacak Yıllık kayıt yapan işletmenin bu yıl içerisine düşen kirayı toplamda dönem gideri olarak Genel Yönetim Giderleri Hesabına kaydetmiş olması, her ay kayıt yapma gereğini ortadan kaldırmıştır. 31 Aralık 2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; / GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HS GELECEK YILLARA AİT GİD. HS Aralık 2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; / GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HS GELECEK YILLARA AİT GİD. HS Ocak 2015 Tarihinde yapılacak olan kayıt; / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK AYLARA AİT GİD. HS Ocak 2015 Tarihinde yapılacak olan kayıt; / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK AYLARA AİT GİD. HS

75 Örnek (2008 KPSS): İşletme tarihinde 6 ay süreyle yönetim hizmetlerinde kullanılmak üzere bir otomobil kiralamıştır. Yapılan sözleş gereği aylık 500 TL olan kira bedelinin yarısı sözleşme anında, diğer yarısı ise sözleşme bitiminde ödenecektir. İşletme finansal tablolarını aylık olarak düzenlemektedir. (KDV dikkate alınmayacaktır) 1. Buna göre, tarihinde yapılan ödemeye ilişkin kayıt aşağıdakilerden hangisidir? GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 A) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER KASA B) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ KASA GENEL YÖNETİM GİDERLERİ C) KASA 500 GİDER TAHAKKUKLARI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ D) GİDER TAHAKKUKLARI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 E) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER KASA GİDER TAHAKKUKLARI Cevap ( A ): Soruda sadece ödeme kaydı istenmektedir. 6 ay x 500 = TL bunun yarısı ödenmiş o halde TL si, ödenmiş. Aylık 500 TL olduğuna göre içinde bulunulan ayın kira bedeli 500 TL dönem gideri olarak 770 Genel Yönetim Giderleri hesabına, Tl si 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına kaydedilmelidir. 2. İşletme tarihinde yapması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 GİDER TAHAKKUKLARI B) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 KASA GELECEK AYLARA AİT GİDERLER C) GİDER TAHAKKUKLARI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 D) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER E) GİDER TAHAKKUKLARI KASA Cevap ( A ): Son 3 ay boyunca her ay tahakkuk kaydı yapılmalıdır çünkü ödeme yapılmayacak diye anlaşma yapılmıştı. Kira süresinin sonuna kadar bu böyle devam edecek. 381 Gider Tahakkukları Hesabında toplanan tutar 3 ay sonra ödeme kaydı ile kapatılacaktır. 75

76 Örnek( KPSS 2009): İşletme tarihinde iki yıllığına kiraladığı depo için TL peşin ödemede bulunmuştur. (İşletme finansal tablolarını aylık olarak düzenlemektedir) 1. Buna göre Ekim 2006 ya ilişkin kira bedeli hangi hesapta, ne şekilde ve hangi tutarla muhasebeleştirilmelidir? a) Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabının borcuna 600 TL b) Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabının borcuna 600 TL c) Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcuna 150TL d) Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcuna 50 TL e) Genel Yönetim Giderleri Hesabının alacağına 150 TL Cevap ( D ): TL 24 ay = 50 TL aylık kira bedeli 2006 yılının 50 TL si içinde bulunulan ekim ayına ait ( 770 Genel Yönetim Gideri ) Kasım Aralık ayları 50 x 2 = 100 TL ( 180 Gelecek Aylara Ait Giderler) 2007 ve 2008 yıllarına ait kısmı = TL (280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı) / GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS GELECEK AYLARA AİT GİDERLER GELECEK YIULLARA AİT GİDERLER KASA HESABI İşletmenin tarihinde yapması gereken yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? BORÇ KAYDI ALACAK KAYDI a) Gelecek Yıllara Ait Giderler Gelecek Aylara Ait Giderler b) Gelecek Aylara Ait Giderler. 600 Gelecek Yıllara Ait Giderler 600 c) Genel Yönetim Giderleri 150 Dönem Kâr yada Zararı 150 d) Gelecek Aylara Ait Giderler Genel Yönetim Giderleri e) Genel Yönetim Giderleri. 600 Gelecek Yıllara Ait Giderler 600 Cevap ( B ): 2007 yılındaki kira bedeli için 50 x 12 ay = 600 TL bedeli hesaplandıktan sonra, Gelecek Ayalara Ait giderlere aktarılmalıdır / GELECEK AYLARA AİT GİDERLER GELECEK YIULLARA AİT GİDERLER DİĞER DÖNEN VERLIKLAR 190 Devreden KDV Hesabı: İşletmenin KDV dönemi sonunda 191 İndirilecek KDV Hesabının 391 Hesaplanan KDV hesabından büyük olması durumunda, KDV alacağının izlendiği hesaptır. 191 İndirilecek KDV Hesabı: Mal ve hizmet ya da Duran varlık satın alındığında, ödenen KDV tutarının izlendiğpi hesaptır. 192 Diğer KDV Hesabı: Teşvikli yatırım mallarının ithali sırasında ödenmeyip fiilen indirilmesi mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen KDV lerin (ertelenme süresi 1 yıl içinde olmak şartı ile) ve ilgili ayda indirilemeyip ertesi aylara devreden veya ihraç kaydıyla yapılan satışlar dolayısıyla tescil edilen ve iadesi gereken KDV lerin izlendiği hesaptır. 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı: Gelir vergisi ve Kurumlar vergisi mevzuat çerçevesinde tahakkuk ettirilen ve bir yıl içerisinde indirilebilecek geçici vergiler ile kesilen vergi ve fon payının izlendiği hesaptır. 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabına kaydedilen vergi tutarı dönem sonunda tahakkuk edecek gelir ve kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından düşülmek üzere 371 Dönem Kârının Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesabının borcuna aktarılır. Bu aktarılan tutar 370 Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yükümlülükler hesabının tutarından daha fazla olamaz. Eğer fazla ise artan tutarı 193 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar hesabında bekletilir. 76

77 KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 190 DEVREDEN KDV HESABI 391 Hesaplanan KDV Hesabı > 191 İndirilecek KDV Hesabı ise; KDV den doğan vergi borcu ilgili vergi dairesine ödenmek üzere 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alınır. 191İndirilecek KDV Hesabı > 391 Hesaplanan KDV Hesabı ise; izleyen aylarda indirilmek üzere devreder. Örnek: İşletmenin, nisan ayı sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borç kalanı TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacak kalanı TL dir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; / HESAPLANAN KDV HESABI ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI İNDİRİLECEK KDV HESABI Örnek: İşletmenin, nisan ayı sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borç kalanı TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacak kalanı TL dir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; / HESAPLANAN KDV HESABI DEVREDEN KDV HS İNDİRİLECEK KDV HESABI Örnek: İşletmenin kasım ayının sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borcunda TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacağında TL, 190 Devreden KDV hesabının borcunda TL olduğu görülmüştür. Yapılması gereken kayıt; / HESAPLANAN KDV HESABI DEVREDEN KDV HS İNDİRİLECEK KDV HESABI ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS 500 Örnek(KPSS 2013): İşletmenin bir ay içerisinde satmış olduğu ticari mallar için hesapladığı KDV tutarı TL dir. İşletme, aldığı ticari mallar ve hizmetler için ise TL lik KDV indirim hakkı elde etmiştir. İşletmenin önceki aylardan devreden KDV alacağı ise TL dir. Buna göre, işletmenin ay sonunda yapması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) -- HESAPLANAN KDV İNDİRİLECEK KDV DEVREDEN KDV ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR B) HESAPLANAN KDV İNDİRİLECEK KDV ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR / İNDİRİLECEK KDV E) HESAPLANAN KDV C) DEVREDEN KDV İNDİRİLECEK KDV HESAPLANAN KDV FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER -- GELİR VE KARLAR İNDİRİLECEK KDV / D) DEVREDEN KDV HESAPLANAN KDV Cevap ( A ) 77

78 Örnek(KPSS 2012): Bir işletmede, 2011 Mayıs ayı sonu itibariyle indirilecek KDV hesabının kalanı TL, Hesaplanan KDV hesabının kalanı TL dir. Ödenecek KDV tutarı TL olarak belirlendiğine göre Mayıs ayı sonunda yapılan kayıtla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Hesaplanan KDV hesabı TL borçlanır b) İndirilecek KDV hesabı TL borçlanır c) Hesaplanan KDV hesabı TL alacaklanır d) Devreden KDV hesabı TL borçlanır e) Devreden KDV hesabı TL alacaklanır Cevap ( E ): 391 Hesaplanan KDV Hesabının alacak kalanı > TL 191 İndirilecek KDV Hesabının borç kalanı > TL TL ödenecek Vergi ve Fonları Hesabı tutarı olmalıydı. Ancak soruda Ödenecek KDV nin TL olduğu belirtilmiş. Demek ki soruda belirtilmemiş ancak bizim fark etmemiz gereken = TL Devreden KDV tutarı var. O halde yapılacak KDV mahsup kaydı da şöyle olmalı; / HESAPLANAN KDV HESABI İNDİRİLECEK KDV HESABI DEVREDEN KDV HS ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS İŞ AVANSLARI HESABI: İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir takım giderlerin ödemesini yapacak personel ya da personel dışından kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır. 196 PERSONEL AVANSLARI HESABI: Personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben ödenen avansların izlendiği hesaptır. Bu hesap, yolluk avansları ile personelin hak ettiği ancak tahakkuk işleminin yapılma gününün henüz gelmediği ücretlere karşılık kullanılır. Personele daha sonradan maaşından kesilmek üzere verilen borç bu hesapta izlenmez. Verilen borç 135 Personelden Alacaklar Hesabı nda izlenir. İşletmeden ayrılan personelin avans kalanı 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına alınması gerekir. Örnek: İşletme, üretimde kullanılmak üzere makine alması için Ankara ya gönderdiği personeline satın alınacak makine için TL ve gidiş dönüş yol ve oradaki giderlerini karşılamak amacıyla TL nakit avans vermiştir. Personel makinenin alımıyla ilgili anlaşmayı yapmış, makine siparişi için TL ödediğine dair makbuzu muhasebeye vermiştir. Ayrıca yol ve konaklama masraflarını %18 KDV dahil 708 TL olarak belgelerini ibraz etmiş, geri kalan tutarları muhasebeye iade etmiştir. 1. Avansın Personele verilmesiyle ilgili yapılması gereken kayıt; / İŞ AVANSLARI HESABI PERSONEL AVANSLARI HESABI KASA HESABI Avansın kapatılması kaydı; / KASA HESABI VERİLEN AVANSLAR HS I GENEL YÖNETİM GİDERLERİ İNDİRİLECEK KDV İŞ AVANSLARI PERSONEL AVANSLARI

79 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı: Stoklar, demirbaşlar ve sair varlıklardaki sayımlar ve tesellüm (kontrol) sırasında saptanan noksanlıkların, nedeni anlaşılıncaya kadar geçici olarak izlendiği hesaptır. ( Kasa Hesabında detaylı bir şekilde kullanımı örneklendirilmiştir.) 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-): Bu hesap, diğer dönen varlıklar grubunda, kesin hesaplara aktarılması mümkün olmayan sayım noksanları tutarının, sayım fazlası tutarından fazla olması halinde fark kadar tutarın izlendiği hesaptır. Karşılık ayrıldığında; / KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (-) Karşılık tutarının kesinleşmesi halinde ise 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı nın alacağına mukabil borçlanarak kapatılır / DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (- 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI Örnek (KPSS 2010): Dönem sonu itibariyle kasa sayım noksanı tutarının, kasa sayım fazlası tutarının üstünde olması halinde ayrılacak karşılık aşağıdaki hesaplardan hangisinde izlenmelidir? a) Kasa b) Sayım ve Tesellüm Noksanları c) Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı d) Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı e) Diğer Çeşitli Alacaklar Cevap ( D ): Sayım noksanları tutarının, sayım fazlası tutarından fazla olması halinde Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı hesabının alacağına kayıt yapılır / KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (-) 79

80 DURAN VARLIKLAR Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerde, işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere ve bir yıl içerisinde paraya çevrilmesi ya da tüketilmesi öngörülmeyen varlıklardır. 22 TİCARİ ALACAKLAR 23 DİĞER ALACAKLAR 220 Alıcılar 231 Ortaklardan Alacaklar 221 Alacak senetleri 232 İştiraklerden Alacaklar 226 Verilen Depozito ve Teminatlar 233 Bağlı Ortaklıklardan alacaklar 229 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 235 Personelden alacaklar 234 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 236 Diğer Çeşitli Alacaklar 237 Diğer alacak Senetleri Reeskontu (-) 239 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) Örnek: İşletme 15 Ekim 2014 tarihinde TL kayıtlı değeri olan arazisini TL si peşin, kalanı 10 ay vadeli senet karşılığı KDV dahil TL ye satmıştır. 1. Satış tarihinde yapılacak kayıt; / KASA HESABI DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS ,18 = ARAZİ VE ARSALAR HESABI = KDV tutarı 391 HESAPLANAN KDV HS DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLARHS Aralık 2012 tarihinde yapılması gereken kayıt; / DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS MALİ DURAN VARLIKLAR: Uzun vadeli amaçlarla edinilen ve elde tutulan menkul kıymetler Kısa vadede paraya dönüşme özelliğini kaybetmiş menkul kıymetler Yasal zorunluluklar nedeni ile edinilen ve elde tutulan menkul kıymetler Bir işletmeye iştirak veya bağlı ortaklık şeklinde ortak olmak amacıyla satın alınmış hisse senetleri ve ortaklık payları mali duran varlıkları oluşturur. 240 Bağlı Menkul Kıymetler 241 Bağlı Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 242 İştirakler 243 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 242 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 245 Bağlı Ortaklıklar 246 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Taahhütleri (-) 247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 248 Diğer Mali Duran Varlıklar 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-) Uzun vadeli Alınan Hisse Senetleri; Satın alınan şirketin sermayesinin %10 un altındaysa; Bağlı Menkul Kıymetler Satın alınan şirketin sermayesinin %10 - %50 arasında ise; İştirakler Satın alınan şirketin sermayesinin %50 den fazla ise; Bağlı Ortaklıklar 80

81 Örnek: İşletme, TL sermayeli STM A.Ş. nin hisse senetlerinden, ileride iştirak düzeyine çıkarmak düşüncesiyle AKBANK Atatürk şubesine talimat vererek TL lik satın almıştır. Yapılması gereken kayıt; / = 0,0875 olduğu için, yani %10 dan daha küçük bir pay alındığından Bağlı Menkul Kıymet olarak kaydedilmelidir / BAĞLI MENKUL KIYMETLER HS BANKALAR HESABI İşletme, TL lik hisse senedi daha satın alır ve satın alma esnasında banka 300 TL işlem bedeli (komisyon) olarak mevduattan kesecek olursa yapılması gereken kayıt; / İŞTİRAKLER HESABI KOMİSYON GİDERLERİ HS BANKALAR HESABI BAĞLI MENKUL KIYMETLER HS Örnek: İşletmenin iştiraki olan CFG şirketi sermayelerini olağanüstü yedeklerinden karşılamak suretiyle sermaye artırımına gitmiş, çıkardığı hisse senetlerini bedelsiz dağıtmıştır. İşletmenin payına düşen hisse senedi tutarı ise TL tutarındaki hisse senedi olduğunda yapılması gereken kayıt? / İŞTİRAKLER HESABI DİĞ. OL. GELİR VE KÂRLAR HS TMS 28. (Özkaynak yönetimi) İşletmenin payına düşen net kâr veya zararlar 242 İştirakler hesabı, karşılığında gelir tablosu hesabına alınır. Örnek(KPSS 2008): İşletme, TL sermaye ile kurulan T AŞ nin sermayesinin TL lik kısmını taahhüt etmiş ve taahhüdünü yerine getirmiştir. T AŞ ilk yıl TL kâr elde etmiş ve bu kârın %60 ını dağıtmış, izleyen yılda ise TL zarar etmiştir. İşletme, iştiraklerini öz kaynak yönetimi ile değerlemektedir. 1. Buna göre, işletmenin kâr payını tahsil ettiğinde yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) İştirakler hesabı alacaklı b) İştiraklerden alacaklar hesabı alacaklı c) İştiraklerden temettü gelirleri hesabı borçlu d) İştiraklere sermaye taahhüdü hesabı alacaklı e) Diğer olağan gelir ve kârlar hesabı borçlu Cevap ( A ): Yılsonunda TL kâr dan %60 dağıtma kararı alınmış ancak ortaklık payı oranında da kâr payından alacağı için öncelikle ortaklık payını hesaplamalıyız / = 0,25 ortaklık payı. Özkaynak yönetimine göre; Dağıtılacak olan TL kâr payından x 0,25 oranında = TL pay düşer. Ancak x 0,60 ı dağıtılacağından tahsil edilen tutar TL olacaktır / İŞTİRAKLER HESABI İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ BANKALAR HESABI İŞTİRAKLER HESABI

82 2. İkinci yılın sonu itibariyle işletmenin T AŞ deki iştirak tutarı kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap ( B ): Örnek (KPSS 2011): Z A.Ş. sermayesi TL olan B A.Ş. nin sermayesinin %25 hissesine sahiptir. B AŞ, birinci yıl elde ettiği TL tutarındaki net kârın %60 ını dağıtmış, ikinci yıl TL zarar etmiş, üçüncü yıl ise elde ettiği TL tutarındaki net kârın %75 ini dağıtmıştır. Buna göre B AŞ ye ilişkin iştirak tutarı, iştiraklerini öz kaynak yöntemiyle değerleyen Z AŞ nin kayıtlarında kaç TL olarak yer alır? a) b) c) d) e) Cevap ( C ): Örnek: İşletmenin iştiraki olan PAK A.Ş. sermayesini yeniden değerleme fonundaki tutarı sermayeye ilave ederek ve bedelli hisse senedi ihraç ederek artırma kararı almıştır. İşletme TL tutarında hisse senedi almayı taahhüt etmiştir. İşletmenin payına düşen bedelsiz hisse senedi ise TL dir. İşletme, taahhüt ettiği sermaye bedelini AKBANK Atatürk şubesine verdiği talimat ile ödemiş, bedelli ve bedelsiz hisse senetlerini teslim almıştır / İŞTİRAKLER HESABI İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAH. HS İŞTİRAKLER HESABI İŞTİRAKLER. SER. TAH. HS BANKALAR HESABI İŞT. YENİDEN DEĞER. ARTIŞLARI

83 Örnek: İşletme, PTC A.Ş. nin TL sermayesinin %30 una sahiptir. PTC AŞ 2012 yılı bilançosunu TL zararla kapatmıştır. Şirketin tasfiyesine karar verilmiş olup, tasfiye sonunda işleye kalan payın TL olduğu tespit edilmiştir. 1. İşletmenin, PTC AŞ deki zarar payından dolayı dönem sonunda yapacağı kayıt; Sermaye payı = x 0,30 = TL (İştirakler hesabının tutarı) TL zarardan sermaye oranında %30 pay düşecek = TL yapar / KARŞILIK GİDERLERİ HS İŞT. SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜK. KARŞ İşletme, tasfiye sonucuna göre yapması gereken kayıt; / KASA HESABI İŞT. SERMAYE PAY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ İŞTİRAKLER HS Kalan Karşılığın iptali için yapılacak kayıt; = TL kalan iştirak tutarı ancak, TL ye satıldığı için TL karşılık kapatılır / İŞT. SERMAYE PAY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ KONUSU KALMAYAN KARŞ. HS MADDİ DURAN VARLIKLAR: Duran varlıklar Maliyet bedeli üzerinden muhasebeleştirilir. MDV ları iyi çalışır durumda tutmak için yapılan harcamalar dönem gideri olarak kaydedilir. MDV ların verimini, hizmet süresini, ekonomik değerini artıran harcamalar İlgili MDVde aktifleştirilir. Finansal Kiralama Kanunu na göre finansal kiralama yolu ile kullanılan varlıklar 25 MDV ya da 26 Maddi Olmayan Duran Varlıklar grubundaki uygun hesaplarda izlenebilir. Bedeli döviz cinsinden ödenmek üzere satın alınan MDV lar alındığı yılın sonuna kadar çıkan kur farkları ve faizin VUK a göre maliyete eklenmesi zorunludur. MDV ler alındığı yıldan sonraki yıllarda kur farklarını ve faizi ekleyip eklememekte serbest bırakmıştır. Kur değerlerindeki düşüşler nedeniyle işletme lehine oluşan kur farklarının da aktifleştirme işlemlerinin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyete ilişkilendirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanlarının ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmesi yoluyla amortismana tabi tutulması gerekir. VUK na göre MDV maliyetini oluşturan unsurlar; Faturada yer alan alış bedeli Yurtdışından alınmışsa akreditif giderleri Duran varlıkla ilgili olan finansman giderleri Kur farkları Taşıma ve sigorta giderleri Satın almaya ilişkin (KDV dışındaki) vergiler Donanım ve montajla ilgili giderler Bina alımında eski binanın yıkım giderleri Arsa alımında arsanın tesviye giderleri 250 Arazi ve Arsalar 251 Yer altı ve Yerüstü Düzenleri 252 Binalar 253 Tesis, Makine ve Cihazlar 254 Taşıtlar 255 Demirbaşlar 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar 257 Birikmiş Amortismanlar (-) 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar 259 Verilen Avanslar 83

84 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI: İşletmeye ait her türlü arazi ve arsalar bu hesapta izlenir. Maliyet bedeline eklenen giderler; Satın alma bedeli Noter, tapu, komisyon, kıymet takdiri masrafları Satın alma esnasında ödenen emlak vergisi Eğer satın alındığında üzerinde bir bina ya da tesis varsa bunların yıktırılması, temizletilmesi ile ilgili katlanılan maliyetler Arazi ve arsa üzerindeki tesis ya da bina yıktırıldığında çıkan enkaz paraya çevrilebilirse (satılırsa) elde edilen tutar maliyetinden düşülür. Boş arazi ve arsalar amortismana tabi değildir. Örnek: İşletme, %18 KDV dahil TL tutarında bir arsa satın almış bedeli AKBANK Atatürk şubesinin alacaklı cari hesabından havale yapmış, emlak vergisi, noter harcı olarak %18 KDV dahil 708 TL nakit ödemiştir. Yapılması gereken kayıt; Maliyet KDV ,18 = ,18 = / ARAZİ VE ARSALAR HESABI İNDİRİLECEK KDV HS BANKALAR HESABI KASA HESABI 708 İşletme aynı arsanın üzerinde eskiden kalan tesisi yıktırmak, ve hafriyatı temizletmek için KDV dahil nakit ödeme yapmıştır / ARAZİ VE ARSALAR HESABI ,18 = İNDİRİLECEK KDV HS KASA HESABI YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI: Yol, köprü, tünel, sarnıç, iskele, park, kanal, baca, pist, rıhtım gibi herhangi bir işin gerçekleşmesini kolaylaştırmak için yapılan yapıların izlendiği hesaptır. Yapımı tamamlanıncaya kadar 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı nda katlanılan maliyetler kaydedilir. Tamamlanma işlemi gerçekleştiğinde 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS alacaklandırılıp, 251 YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HS borçlandırılarak hesaba aktarılmış olur. Yer altı ve yerüstü düzeni hizmet dışı kalması, sökülmesi, devredilmesi gibi durumlarda hesap alacaklanır. Örnek: İşletme arazisinde yapmakta olduğu yol ve köprü tamamlanmış olup yol için TL, köprü içinde TL maliyete katlanılmıştır / YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HS Yol Köprü YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS

85 Örnek (KPSS 2010): Bir işletme, kendisine ait bir arazideki iş yerine ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla, üstüne yol yaptırarak maliyetine katlanmıştır. Bu işlem aşağıdaki hesaplardan hangisinde izlenmelidir? a) Arazi ve arsalar b) Şerefiye c) Özel Maliyetler d) Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri e) Yer altı ve Yerüstü Düzenleri Cevap ( E ): Yol, köprü, tünel, sarnıç, iskele, park, kanal, baca, pist, rıhtım gibi herhangi bir işin gerçekleşmesini kolaylaştırmak için yapılan yapıların izlendiği hesap, 251 Yer altı ve Yerüstü Düzenleri Hs dır. 252 BİNALAR HESABI: İşletmeye ait depo, imalathane, idari bina, satış mağazası gibi her türlü bina bu hesaba kaydedilir. Bina satın alındığında ve binanın değerini artıracak bir çalışma yapıldığında katlanılan harcama tutarı kadar hesap borçlanır, işletme varlıkları içerisinden herhangi bir şekilde çıkarıldığında alacaklanır. Satın alma esnasında katlanılan tapu, noter, emlak vergisi gibi harcamalar alış bedeline eklenir. Örnek (KPSS 2010): İşletme, aktifinde kayıtlı bedeli TL, net değeri ise TL olan bir iş makinesini vererek yerine büro olarak kullanılmak üzere satış bedeli TL olan bir daire satın almıştır. (vergiler dikkate alınmayacaktır) A) / B) / BİNALAR BİNALAR BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR TES.MAK.CİHAZLAR TES.MAK.CİHAZLAR / / C) / D) / BİNALAR BİNALAR BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR TAŞITLAR TES.MAK.CİHAZLAR / / E) / BİNALAR TAŞITLAR / Cevap ( C): TL net aktif değeri olan bir varlık TL ye satılırsa TL zarar gerçekleşmiştir. Ayrıca Tesis Makine Cihazlar Alış değerleriyle çıkacağı için TL olarak alacaklanacak, Binanın satın alma bedeli TL borçlanacak. 85

86 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI: İşletme faaliyetlerinde kullanılan her türlü makine, tesis ( havalandırma, su buharı, telefon, elektrik vs..) ve cihazlar ile bunarın eklentisi maliyet bedeli ile bu hesaba kaydedilir. Kur farkı ve faizlerin dönem sonuna kadarı maliyete eklenir. Örnek: İşletme, üretimde kullanılmak üzere yurtdışından ithal edeceği makineler için tarihinde 2 yıl geri ödemesiz %12 faizli $ akreditif kredisi kullanarak kayıtlarına kur 1$ = 1,4 TL iken geçmiştir Tarihinde 1$ = 1,5 TL olduğuna göre yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? $ x (1,5 1,4 ) = TL kur artışı var. Ve bu satın alınan makinenin maliyetini artırdığı için aktifleştirilmelidir. Faizini hesaplayalım $ x 0,12 x 3/12 = $ faiz x 1,5 = TL faiz var ve bu da aktifleştirilecek / TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS BANKA KREDİLERİ HS GİDER TAHAKKUKLARI HS Tarihinde 1$ = 1,3 TL olduğunda yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? $ x (1,4 1,3 ) = TL kur düşüşü var. Ve bu satın alınan makinenin maliyetini azalttığı için hesaptan eksiltilmeli $ x 0,12 x 3/12 = $ x 1,3 = TL faiz maliyete eklenmeli (aktifleştirilmeli)dir / TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS GİDER TAHAKKUKLARI HS BANKA KREDİLERİ HS TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS TAŞITLAR HESABI: İşetmede kullanılan her türlü taşıma araçlarının ( otomobil, otobüs, kamyon, deniz taşıtı, hava taşıtı vs..) izlendiği aktif karakterli hesaptır. Taşıt alındığında hesap borçlanırken; elden çıkarıldığında alcaklanır. Taşıtlar maliyet bedeli ile kaydedilir. Maliyet bedelini oluşturan unsurlar; Alış bedeli Gümrük vergisi Taşıma gideri Taşıma esansında oluşan sigorta giderleri Taşıt alım vergisi Taşıt alındıktan sonra değerini artıran, hizmet süresini artıran, önemli bir parça yenileme gibi harcamalar maliyet bedeline eklelenir ve amortisman yoluyla itfa edilir. Normal bakım onarım giderleri dönem gideri olarak kaydedilir. Örnek: İşletme, pazarlama müdürünün kullanımına tahsis etmek üzere %18 KDV dahil TL ye otomobili satın almıştır. KDV tutarı nakit olarak ödenmiş geri kalan kısmı AKBANK Atatürk Şubesindeki borçlu cari hesabından karşılanmıştır / TAŞITLAR HS ,18 = TL 191 İNDİRİLECEK KDV HS BANKA KREDİLERİ HESABI KASA HESABI

87 Örnek: İşletme, sahibi olduğu araca %18 KDV dahil 944 TL ye sıralı otogaz sistemi taktırmış ayrıca, KDV dahil 236 TL ye aracın periyodik bakımını yaptırmıştır / KDV 254 TAŞITLAR HS ,18 = 800 TL GENEL YÖNETİM GİDERELERİ HS ,18 = 200 TL İNDİRİLECEK KDV HS KASA HESABI TL 255 DEMİRBAŞLAR HESABI: İşletme faaliyetlerinde kullanılan masa, sandalye, daktilo, bilgisayar, kasa gibi büro eşyalarının izlendiği aktif karakterli hesaptır. Satın alındığında ve değerini artıran bir harcama yapıldığında maliyet bedeli ile borçlanır, elden çıkarıldığında yine maliyet berdeli ile alacaklanır. Örnek: İşletme, çek keşide ederek tamamı %18 KDV dahil TL lik 4 adet Laptop satın almıştır. Laptopların işletmeye getirilmesi için kurye şirketine %18 KDV dahil 59 TL ödeme yapılmıştır / KDV 255 DEMİRBAŞLAR HESABI ,18 = 400 TL İNDİRİLECEK KDV HS ,18 = 50 TL KASA HESABI TL 103 VER. ÇEK VE ÖD. EMR. HS Örnek: İşletme, kayıtlı değeri TL, birikmiş amortismanı TL olan fotoğraf makinesinin kaybolduğunu belirlemiş ve araştırmak üzere ilgili hesaba almıştır. Yapılan araştırmada fotoğraf makinesi bulanamamış ve net bedelinin sorumlu personelden tahsiline karar verilmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; / Net aktif değeri = Maliyeti Birikmiş amortismanı 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI Net Aktif Değeri = = SAYIM TESELLÜM NOK. HS Örnek: İşletme, 2012 yılında yönetim ofisinde kullanılmak üzere TL ye satın aldığı ve ekonomik ömrü 5 yıl olan yazıcının birikmiş amortisman tutarı 400 TL dir. İşletme, ilgili yazcıyı %18 KDV dahil 944 TL ye satmıştır / Net aktif değeri = Maliyeti Birikmiş amortismanı 100 KASA HESABI 944 Net Aktif Değeri = = BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI ,18 = 800 satış değeri 255 DEMİRBAŞLAR HESABI HESAPLANAN KDV HS TL kâr 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KÂR. HS 200 Eğer ki yazıcı %18 KDV dâhil 590 TL ye satılsaydı yapılması gereken kayıt; / Net aktif değeri = Maliyeti Birikmiş amortismanı 100 KASA HESABI 590 Net Aktif Değeri = = BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI ,18 = 500 satış değeri 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KÂR. HS HESAPLANAN KDV HS TL zarar 255 DEMİRBAŞLAR HESABI MDV Satışlarında amaç yenilemek ise; elde edilecek olan kâr gelir olarak gösterilmez ve bilânço hesabı olan 549 Özel Fonlar Hesabı nın alacağına kaydedilir. Bu hesaba alınan tutar 3 yıl içerisinde yeni alınacak MDV için kullanılmak üzere tutulır.. Eğer 3 yıl içerisinde yenisi satın alınamazsa 3.yılın dönem sonunda 679 Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar Hesabına aktarılır. 87

88 Örnek: İşletme, kayıtlı değeri TL, birikmiş amortismanı TL olan yönetim ofisinde kullanılan fotokopi makinesini yenilemek amacıyla %18 KDV hariç TL ye kredi kartından çekerek satmıştır. Kredi kartı slipleri bankayla yapılan anlaşma gereği 30 gün içerisinde hesaba geçecektir. 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS %18 = 720 TL KDV 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS DEMİRBAŞLAR HESABI satış değeri 391 HESAPLANAN KDV HS Net aktif değeri ( ) 549 ÖZEL FONLAR HS TL kâr Örnek(KPSS 2013): Bir işletme, büro olarak kullandığı binasını, tadilat yaptırmak üzere bir taahhüt işletmesine teslim etmiştir. Taahhüt işletmesi bir süre sonra aşağıdaki faturayı sunmuştur. (KDV ihmal edilecek) Tutar ( TL ) Binanın Boyanması Asansör Montajı Koltuk Takımı Buna göre, taahhüt işletmesine banka havalesiyle gönderilen TL ile ilgili yapılması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) BİNALAR BANKALAR GENEL YÖNETİM GİDERLERİ B) BANKALAR BİNALAR C) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ BANKALAR DEMİRBAŞLAR D) BANKALAR BİNALAR E) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ DEMİRBAŞLAR BANKALAR Cevap ( E ): Binanın boyanması dönem gideri olup Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydedilirken, Asansörün yapılması binanın ekonomik ömrünü ve değerini etkileyen yüksek tutarlı bir harcamadır ve Binalar hesabında aktifleştirilmesi (Binalar hesabının borcuna yazılması = binalar hesabının maliyetine eklenmesi) gerekir. Koltuk takımı ise demirbaştır. 88

89 AMORTİSMANLAR Duran varlıkların maliyetlerinin, kullanım süresince dönemlere gider olarak dağıtılmasıdır. Amortisman işlemi, boş arazi ve arsalar dışındaki tüm duran varlıklara uygulanır. (Ancak VUK na göre meyve bahçeleri, tarım tesisleri, bahçeler, zeytinlikler, güllükler, işletmede inşa edilmiş her nevi yollar ve parklar için amortisman uygulanır) İşletmeler amortismana tabi ekonomik değerlerini Maliye Bakanlığı nın tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. Değeri belli bir tutarı aşmayan peştemallıklar (şerefiye bedeli) ile belli bir tutarı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider olarak yazılabilir (Bu tutar 2013 yılı için 800 TL dir. Bu çalışma hazırlandığı tarihler itibariyle 2014 Tutarı henüz belli olmadığı için internetten 2014 tutarını öğrenmenizde fayda var.). (İşletmeler bu konuda serbest bırakılmışlardır.) Ancak bu varlıklar ekonomik ve teknik bakımdan bir bütünlük teşkil ediyorsa topluca dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekir. Maddi olmayan duran varlıklar, sınırlı kullanım süresine sahipse bu süre içinde itfa edilirler. Süre belli değilse 5 yıl içerisinde itfa edilmelidir. Özel maliyet bedelleri (kiralanan gayrimenkullerde önemli bir değer artışı yaratacak harcamaların izlendiği hesap) kira süresinde eşit yüzdelerle itfa edilir. Ancak kira süresinden önce kiralanan yer bırakılırsa, kiralanan yer bırakıldığı yıl tamamı itfa edilir. Amortismana tabi olan tutar = MALİYET BEDELİ HURDA DEĞERİ şeklinde hesaplanır. (Faydalı ömür sonunda sahip olduğu değer hurda değeridir). Eğer hurda değeri, çok küçük ya da tahmin edilmesi çok zor ise, amortisman hesaplarında dikkate alınmaz tarihinden sonra düzenlenen finansal kiralama sözleşmelerine istinaden kiralanan ekonomik değerler, kiracı tarafından amortismana tabi tutulmaktadır. Amortisman Hesaplanabilmesi için gereken bilgiler; Duran varlığın maliyeti Duran varlığın Hurda değeri Duran varlığın Ömrü Seçilen Amortisman Yöntemi VUK nda Sınıflandırılan Amortisman Yöntemleri; Arsa ve Arazide Amortisman Normal amortisman Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Fevkalâde amortisman Amortisman Hesaplama Yöntemleri; Takdir Esasına Göre Amortisman Çalışma Saatlerine Göre Amortisman Hizmet Birimlerine Göre Amortisman Eşit Paylı (Normal) Amortisman Azalan Paylı (Hızlandırılmış) Amortisman Artan Paylı Amortisman Bileşik Faizli Taksilerde Amortisman Fevkalâde (Olağanüstü) Amortisman 89

90 Örnek(KPSS 2012): Aşağıdakilerden hangisi, amortisman hesaplama yöntemlerinden biri değildir? a) Olağanüstü yöntem b) Normal Yöntem c) Direkt Yöntem d) Azalan Kalanlar Yöntemi e) Artan Kalanlar Yöntemi Cevap ( C ): Endirekt Kayıt Yöntemi; İdari bina Üretim ve Pazarlama bölümü dışında Duran varlıklar Maddi Olamayan duran varlıklar için amortisman ayrıldığında Pazarlama birimine ait bir Duran varlık ile ilgili amortisman kaydında Üretim bölümüne ait bir duran varlık için amortisman kaydında Maddi Duran Varlıklar İçin Maddi Olmayan Duran Varlıklar için Direkt Kayıt Yöntemi; Amortisman doğrudan ilgili varlıktan düşülürken, endirekt kayıt sisteminde Birikmiş amortismanlar hesabı kullanılarak bilanço toplamında aktifi düzenleyici hesap olarak kullanılır. AMORTİSMAN YÖNTEMLERİ NORMAL (=EŞİT PAYLI = SABİT YÜZDELİ) AMORTİSMAN YÖNTEMİ: Amortismana tabi maddi duran varlıklar Maliye Bakanlığı nın tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa eder. 90

91 Örnek: İşletme, Tarihinde TL ye satın aldığı demirbaşlar için %20 amortisman oranı üzerinden amortisman ayıracaktır. 1 / 0,20 = 5 Yıl amortisman süresi (aktif ömrü) / 5 yıl = TL ( Her yıla düşen amortisman payı) Ya da daha uzun bir şekilde tabloyla anlatmak gerekirse; Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Payları 2012 Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Binek otomobillerde kıst amortisman uygulanır. Kıst Amortisman: ilk satın alındığı yıl için, satın alınan ay dahil olmak üzere kullandığı ay kadar amortisman hesaplanır. Örnek: İşletme, tarihinde TL ye satın aldığı binek otomobiline 5 yıl ömür belirlemiş ve ekonomik kullanım süresi sonundaki hurda değerinin TL olduğunu tahmin etmiştir. Amortismana Tabi Tutarı = TL hurda değeri = TL Amortisman Oranı = 1/5 Yıl = 0, de kullanılan süre 2 ay (11. Ay ve 12. Ay) Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Payları 2012 Yılsonunda x 0,20 = ( ay ) x 2 ay = Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Yılsonunda x 0,20 = Birinci Yıldan artan 2016 Yılsonunda x 0,20 = ( ) = Burada yapılan işlem: Birinci yılda kullanılan ay kadarını hesaplayıp amortisman payı olarak düştükten sonra artan kısmı son yılın amortisman payına eklenerek itfa edilir AZALAN KALAN ÜZERİNDEN AMORTİSMAN YÖNTEMİ: Amortisman payı hesaplanırken, duran varlığın her yıl birikmiş amortismanları düşüldükten sonra kalan değerine %50 yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katı uygulanır. Bu yöntemde ilk yıllarda daha fazla amortisman payı ayrılırken izleyen yıllarda amortisman payları gittikçe daha az hesaplanır. Amortisman süresi hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın uzamaz ve kısalmaz. Son yılda amortisman tutarı kalan net aktif değerin tamamıdır. 91

92 Örnek: İşletme, Tarihinde TL ye satın aldığı makinenin kullanım ömrü 5 yıldır. Azalan kalan üzerinden amortisman yöntemine göre amortisman payları; 1 / 5 = 0,20 Normal amortisman Oranı x 2 katı = 0,40 Örnek: İşletme, tarihinde TL ye satın aldığı binek otomobilinin normal amortisman oranı %20 dir. Azalan kalan üzerinden amortisman yöntemini kullanan işletmede amortisman payları; Azalan kalan yönteminde Normal amortisman oranın iki katı alınıyor 0,20 x 2 = 0,

93 Örnek (KPSS 2006): Bir işletmenin maddi duran varlıklarına ilişkin 2003 ve 2004 yılı bilgileri şöyledir; Arazi ve Arsalar Tesis, Makine ve Cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar Yapılmakta Olan Yatırımlar Birikmiş Amortismanlar (800) (1.100) Maddi duran varlıklara ilişkin normal amortisman yöntemine göre amortisman hesaplanmaktadır ve ekonomik ömrü 5 yıl olarak kabul edilmiştir. 1. Bu verilere göre 2004 yılı ile ilgili aşağıdaki tespitlerden hangisi yanlıştır? a) Maliyet bedeli TL olan arsa satılmıştır b) Yapılan yatırımlar tamamlanmıştır c) Kayıtlı değeri 500 TL olan taşıt satılmıştır d) Satın alınan makinelerin maliyet bedeli TL dir e) Maddi duran varlıkların net tutarı önceki yıla göre TL azalmıştır Cevap ( D ): Tablodan bakıldığında 2003 yılında Makine yokken 2004 Yılında TL lik makina var. Öyleyse Satın alınan makine maliyet bedeli değil TL dir. Diğer şıkların doğruluğunu ispatlayalım şimdide; Arazi ve Arsalar Tesis, Makine ve Cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar Yapılmakta Olan Yatırımlar Birikmiş Amortismanlar ( - 800) ( ) 2004 Yılında; = TL lik Arazi - Arsa Satın alınmış ( a şıkkı) = TL lik Makine satın alınmış = 500 TL lik taşır satılmış ( C şıkkı) = 200 TL lik demir baş alınmış = Yatırım tamamlanmış ( B şıkkı) Amortismana tabi varlıkları; Tesis Mak. Cih Taşıtlar D. Başlar B. amortisman: Yılında 200 TL Amortisman tabi varlık TL Arazi ve Arsalar TL Yapılmakta olan Yatırım = TL iken; 2004 Yılında TL Amortismana tabi varlık TL arazi ve Arsalar = TL net varlık 2003 Yılında Yılında = TL varlıklar azalmış. ( E şıkkının ispatı) yılında satışı yapılan maddi duran varlığın birikmiş amortisman tutarı kaç TL dir? a) 300 b) 400 c) 500 d) 600 e) 700 Cevap ( B ): Tesis Mak. Cihaz > ( %20) = 560 TL Taşıtlar > ( 400 %20) = 80 TL D.Başlar > ( 300 %20) = 60 TL TL 2003 Yılının B. Amortismanı Yılı 700 = TL toplam Birikmiş amortisman olmalı. Ancak soruda Amortisman TL olarak belirtilmiş. Demek ki = 400 TL lik fark satılan duran varlıklara aittir. 93

94 Yılında ayrılan amortisman tutarı kaç TL dir? a) 200 b) 700 c) 800 d) e) Cevap ( A): 2003 Yılında Amortismana Tabi Varlıklar: Taşıtlar 900 TL % 20 : 180 TL D. Başlar 100 TL % 20 : 20 TL TL Örnek(KPSS 2011): 2011 yılı için tespit edilen %100 amortisman ayırabilme sınırı kaç TL dir? a) b) 700 c) 660 d) 670 e) 600 Cevap ( B): Değeri belli bir tutarı aşmayan peştamallıklar ile aynı tutarı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider yazılabilir demiştik! Bu tutar 2011 yılında 700 TL, 2012 yılında 770 TL ve 2013 yılında 800 TL olarak belirlenmiştir. (2014 Yılını İnternetten Kontrol etmeyi unutmayınız) Örnek(KPSS 2011): 2008 yılında %15 KDV dâhil TL ye satın alınan bir demirbaşın ekonomik ömrü 5 yıl olup amortismanı azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplamaktadır. 1. Hesaplanan amortismanların endirekt yöntemle kaydedilmesi durumunda tarihli bilançoda ilgili demirbaş için Birikmiş Amortisman tutarı kaç TL olur? a) b) c) d) e) Cevap ( D ): 1/ 5 Yıl = 0,20 azalan kalan olduğundan 2 katı 0,40 amortisman oranı alınacak. 94

95 2. Hesaplanan amortismanların direkt yöntemle kaydedilmesi durumunda tarihli bilânçoda ilgili demirbaşın tutarı kaç TL olarak yer alır? a) b) c) d) e) Cevap ( A ): 3. Demirbaşın 2011 yılında %18 KDV dahil TL ye yenileme amacıyla satılması halinde aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Diğer Gelirler hesabı alacaklı 520 TL b) Özel Fonlar hesabı borçlu 632 TL c) Özel Fonlar hesabı alacaklı 272 TL d) Diğer Gider ve Zararlar Hesabı borçlu 360 TL e) Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Kârlar hesabı alacaklı 880 TL Cevap ( C ): ,18 = TL Net Aktif değeri = TL olarak 2. Soruda hesaplamıştık = 272 TL kârla satılmış ayrıca yenilemek amacıyla satıldığı için 549 Özel Fonlar Hesabı nın alacağında izlenmesi gerekir. Örnek(KPSS 2012): İşletme, elinde bulunan demirbaşa, eşit tutarlı amortisman yöntemiyle amortisman hesaplamaktadır. Ekonomik ömrü 5 yıl olan demirbaş, dördüncü yıl içerisinde TL kârla senet karşılığında satılmıştır. Buna göre, birikmiş amortismanlar TL olan demirbaşın satışı karşılığında alınan senet tutarı kaç TL dir? (KDV oranı %15 tir) a) b) c) d) e) Cevap ( C ): Eşit paylı amortisman uygulanmış ve 4. Yılın içinde TL birikmiş amortismanı var ise; 3 yıllık amortisman tutarı olan yıl = TL yıllık amortisman payı vardır. Ayrıca 5 yıllık ömrü olduğuna göre 5 yıl x amortisman payları = TL maliyet bedeli olduğu hesaplanır. Yine soruda TL kâr ile satıldığı belirtilmiş Kâr / Zarar = Satış Fiyatı Net Aktif Değeri = Satış Fiyatı ( ) = Satış Fiyatı Senet tutarında KDV de hesaplanmış ve dahil edilmiş olacağından; x 1,15 = TL olacaktır. 95

96 Madenlerde Amortisman: Maliye ve Sanayi Bakanlığınca her maden ve taş ocağı için, işlenmesi nedeniyle içindeki cevherin azalmasından dolayı ilgililerin müracaatları üzerine ayrı ayrı belirlenen oranlar üzerinden itfa edilir. Fevkalâde Amortisman: normal olmayan nedenler (yangın, deprem, su basması vs.) ile değerini tamamen yada kısmen kaybetmiş, ya da yeni buluşlar nedeniyle değeri düşen duran varlıklara, yapılacak müracaat üzerine Maliye Bakanlığı nca her işletme için işin kapsamına göre ayrı ayrı belirlenen amortisman oranları uygulanır. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI: İşletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili hesaba aktarılacak olan maddi duran varlık için harcanan malzeme, işçilik genel üretim giderlerinin izlendiği hesaptır. Örnek: İşletme satış mağazası olarak kullanacağı binanın yaptırılması esnasında, işi üstlenen müteahhit firmaya hak ediş raporuna ( = düzenlemiş olduğu fatura) karşılığında %18 KDV dahil TL nakit ödeme yapılmıştır / YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS ,18 = TL 191 İNDİRİLECEK KDV HS KASA HESABI VERİLEN AVANSLAR HESABI: Maddi duran varlık satın alınırken yurt içi yada yurt dışındaki firmalara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Satıcı ve müteahhit adına açılan akreditifler de bu hesapta izlenir. 259 Verilen Avanslar Hesabı: Maddi duran varlıklar için 269 Verilen Avanslar Hesabı: Maddi olmayan duran varlıklar için 279 Verilen Avanslar Hesabı: Özel Tükenmeye tabi varlıklar için Aynı isimde 3 Ayrı hesap vardır! Örnek (KPSS 2012): VERİLEN AVANSLAR KASA Hatalı olarak yapılan bu muhasebe kaydı, aşağıdakilerden hangisiyle düzeltilebilir? a) Verilen Avanslar hesabının borcuna TL kaydedilmesiyle b) Verilen Avanslar hesabının alacağına TL kaydedilmesiyle c) Kasa hesabının borcuna 3.600TL, Verilen avanslar Hesabının alacağına TL kaydedilmesiyle d) Kasa hesabının alacağına TL kaydedilmesiyle e) Kasa hesabının borcuna TL kaydedilmesiyle Cevap ( A ): Hatalı kayıtta hesabın eşitlenmesi gerekir = TL fark var. Bunu düzeltmek için tek hesaplı bir madde düzenlenir. Bu kayıtta ya Verilen Avanslar TL borçlanacak ya da Kasa Hesabı TL borçlanacak. VERİLEN AVANSLAR Ya da KASA

97 Örnek (KPSS 2012): İşletmenin düzenlediği genel geçici mizanda Satıcılar hesabının borç toplamı TL, alacak toplamı TL olarak belirlenmiştir. Yapılan incelemede, bilgisayar alımı için yapılan TL tutarındaki ön ödemenin Satıcılar hesabına kaydedildiği belirlenmiştir. Buna göre Aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Verilen Avanslar borçlandırılmalı b) Verilen Avanslar borçlandırılmalı c) Verilen Sipariş Avansları borçlandırılmalı d) Verilen Sipariş Avansları borçlandırılmalı e) Verilen Sipariş Avansları alacaklandırılmalı Cevap ( A ): Hatalı Yapılan Kayıt; 320 SATICILAR HESABI KASA Aslında Yapılması gereken Doğru Kayıt ise şöyle olmalıydı; 259 VERİLEN AVANALSAR HESABI KASA Düzeltme Kaydını yapacak olursak; 259 VERİLEN AVANALSAR HESABI SATICILAR HESABI MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin bir yıldan uzun süre faaliyetlerinde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği hesap grubudur. Patentler, telif hakları, sinema filmleri, bilgisayar yazılımları, ipotek hizmet hakları, müşteri listeleri, avlanma lisansı, ithalat kotaları, isim hakları, pazarlama hakları, unvan bu grupta yer alır. 260 Haklar 261 Şerefiye (Peştamallık) Hesabı 262 Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri 263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 264 Özel Maliyetler 267 Diğer Maddi Olmayan Duran varlıklar 268 Birikmiş Amortismanlar 269 Verilen Avanslar 97

98 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE RAPORLANMASI HAKLAR HESABI İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel eklenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin, işletmeye belli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. Haklar yararlanma süreleri belli ise bu süre içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa edilir. ŞEREFİYE (PEŞTEMALLIK) HESABI Rayiç bedeli ile net değeri arasındaki farktır. Halk dilinde hava parası olarak adlandırılır. Rayiç bedelinin tespit edilememesi hâlinde net defter değeri esas alınır. İyi bir kuruluş yerinin olması, iyi bir şöhrete ve iş hacmine sahip olması, rakip işletmelerden daha fazla kâr elde etme potansiyeline sahip olması gibi nedenlerle ortaya çıkar. Şerefiyenin muhasebeleştirilmesi ve bilançoda gösterilmesi için bedelinin ödenmiş olması gerekir. KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. Gelir Vergisi mükellefi işletmelerde kuruluş ve örgütlenme giderleri dönem gideri olarak kaydedilir. Kurumlar Vergisi Mükellefi İşletmeler, kuruluş ve örgütlenme giderlerini maliyet değeri ile aktifleştirebilir veya doğrudan gider yazabilirler. Bu konuda serbest bırakılmışlardır. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI Yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi gibi amaçlarla yapılan her türlü harcamalardan aktifleştirilen kısmın gösterildiği hesaptır. Vergi mevzuatımıza göre aktifleştirilmesi veya dönem gideri olarak kayıtlanması mümkündür. Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre % 40'ını vergi matrahından indirebilirler. Aynı isimle hem gelir tablosunda hem de bilançoda hesap bulunur. ÖZEL MALİYETLER HESABI Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak arttırılması amacıyla yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira süresinin beş yıldan fazla olması durumunda beş yılda eşit tutarlarla amorti edilir. Kira süresi dolmadan işletme bırakılırsa o yıl geri kalan tutarın tamamı itfa edilir. VERİLEN AVANSLAR HESABI Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak yurt içi veya yurt dışındaki kişi ve kuruluşlara, yapılan avans ödemelerini ve bu işlemlere ilişkin giderleri gösterir. Ödeme yapıldığında hesaba borç kaydı yapılır. Varlıklar elde edildiğinde ilgili varlık hesabına devredilir ve hesaba alacak kaydı yapılarak kapatılır. Örnek: İşletme, Şair Pakize Sarı ya ait şiirlerin kitap olarak basımı ve dağıtım hakkını %18 KDV dahil TL lik müşteri çeki vererek satın almıştır. Ayrıca yapılan anlaşmanın noterde yapılan sözleşmesi için %18 KDV dahil 118 TL peşin ödenmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; 260 HAKLAR HS İNDİRİLECEK KDV HS ALINAN ÇEKLER HS KASA HS

99 Örnek: İşletme sahip olduğu ve kayıtlı değeri TL olan patent hakkının tamamını itfa (amorti) etmiş olup, patent üzerindeki haklarının süresi dolmuştur. Yapılması gereken yevmiye kaydı; 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS HAKLAR HESABI Örnek: İşletme, tarihinde XST fast food işletmesini devralmış ve %18 KDV dahil TL şerefiye bedeli üzerinden anlaşmaya varılmıştır. Şerefiye bedelinin KDV tutarı nakit geri kalanı ise 50 gün vadeli müşteri çeki vermiştir. 261 ŞEREFİYELER HESABI İNDİRİLECEK KDV HS KASA HESABI ALINAN ÇEKLER HESABI Örnek (KPSS 2010): Üç ortaklı, TL sermayeli ABC Kolektif Şirketine, dördüncü ortak sermayenin ¼ üne sahip olmak amacıyla TL ödemiştir. Buna göre şerefiye tutarı kaç TL dir? a) b) c) d) e) Cevap ( A ): üç ortaklı iken sermayesi TL ise / 3 kişi = TL kişi başı hissesi vardır. Yeni ortak ¼ oranında ortak olacaksa yatırması gereken tutarın TL si sermaye payı = TL fark için eşit ortaklık söz konusu olduğu için / 4 kişi = TL kişi başı şerefiye düşer. Fakat şerefiye eski ortakların aldığı pay olduğu için yeni katılan ortağın TL si sermayedir ve diğer 3 kişinin x = TL si şerefiye payıdır. Örnek: İşletme, yeni bir şube açmak için %18 KDV dahil TL reklam gideri, %18 KDV dahil TL kuruluşla ilgili seyahat giderleri, %18 KDV dahil TL personel temin ve eğitim harcaması yapmıştır. 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİD. HS ( ) 1,18 = İNDİRİLECEK KDV KASA HESABI Örnek: İşletme, yeni bir ürün geliştirmesi için ZERO Mühendislik Firması ile anlaşma yapmış ve %18 KDV dahil TL tutarlı çek keşide etmiştir. 263 AR AŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİD. HS ,18 = İNDİRİLECEK KDV VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMİR. HS

100 Örnek: İşletme, kiralamış olduğu işyerine %18 KDV dahil TL karşılığında kalorifer tesisatı yaptırmıştır. 264 ÖZEL MALİYETLER HS ,18 = İNDİRİLECEK KDV KASA HESABI İşletmenin kiraladığı binanın kira kontrat süresine henüz 1,5 yıl varken işletme binadan taşınma kararı almıştır, Kiraladığı tarihten bu yana birikmiş amortisman tutarının TL olduğu görülmektedir. Binayı boşalttığı yıl yapması gereken yevmiye kaydı; 268 BİRİKMİŞ AMORT. HS DİĞ. OL. DIŞI.GİD. ZARAR ÖZEL MALİYETLER HS Örnek(KPSS 2006): Aşağıdaki hesaplardan hangisi hem maddi duran varlıklar hem de maddi olmayan duran varlıklar arasında yer alır? a) Haklar b) Verilen sipariş avansları c) Verilen avanslar d) Yer altı ve Yerüstü düzenleri e) Yapılmakta olan yatırımlar Cevap ( C ): 259 Verilen Avanslar Hs (Maddi duran varlıklar) 269 Verilen Avanslar Hs (Maddi Olmayan Duran varlıklar) 279 Verilen avanslar Hs (Özel tükenmeye Tabi Varlıklar) 3 hesap grubunda aynı isimde hesap vardır. Örnek (KPSS 2006): İşletme, satış mağazasında daha çok mal sergileyebilmek için yeni bir vitrin ile asma kat yaptırmıştır. 1. Mağazanın, işletmenin aktifine kayıtlı olması durumunda yukarıdaki iş için yapılan harcamalar hangi hesaba kaydedilmelidir? a) Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri b) Genel Yönetim Giderleri c) Özel Maliyetler d) Yapılmakta Olan Yatırımlar e) Binalar Cevap ( E ): İşletme envanterine kayıtlı bina için yapıldığı ve binanın ekonomik değerini artıran bir harcama olduğu için binalar hesabında aktifleştirilmelidir. ( Binalar hesabının maliyetine eklenmelidir) 2. Mağazanın işletme tarafından kiralanmış olması durumunda yukarıdaki iş için yapılan harcamalar hangi hesaba kaydedilmelidir? a) Yapılmakta Olan Yatırımlar b) Özel Maliyetler c) Binalar d) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri e) Genel Yönetim Giderleri Cevap ( E ): İşletme envanterine kayıtlı olmadığı için, binalar hesabı kullanılamaz. Kiralanan gayri menkulün değeri artıran bir harcama yapıldığından ve amortisman tabi bir varlık olduğu için bu maliyetin karşılığı Özel Maliyetler hesabına kaydedilir. Her iki soru içinde sadece boya yapılmış olsaydı, pazarlama birimine ait bir bölümün dönem gideri olacak ve 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına kaydedilecekti

101 Örnek: İşletmede kullanılmak üzere Ön muhasebe programı yazılımı yapan Özcan Bilgisayar Yazılım işletmesine program siparişi verilmiş ve TL sipariş avansı banka havalesi ile ödenmiştir. İki hafta sonrada muhasebe programı teslim alınmış ve KDV dahil TL lik fatura bedelinden avans tutarı mahsup edilerek geri kalan kısmına çek düzenlenmiştir. Program teslim alındığında yapılması gereken yevmiye kaydı; 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI Bu kayıt sipariş verildiği tarihte yapılmıştır 102 BANKALAR HS DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI İNDİRİLECEK KDV HESABI 540 Soruda İstenen yevmiye maddesi 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMİR. HS ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Belli bir rezervin (mermer, kömür, doğal gaz, petrol vs..) kullanılması için yapılan ve o rezervin kullanılmasıyla birlikte değer yitirecek olan arama, hazırlık, geliştirme işleri için yapılan giderler bu grupta izlenir. 271 Arama Giderleri 272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri 273 Diğer Tükenmeye Tabi Varlıklar 278 Birikmiş Tükenme Payları (-) 279 Verilen Avanslar ARAMA GİDERLERİ HESABI: Arama amacı ile yapılan ve bununla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Bir maden yatağının işletmeye elverişli olup olmadığının belirlenmesi ve giriş noktalarının saptanması için işletmeye geçmeden önce yapılan arama giderleri ile petrol araştırması ile ilgili olarak arazinin yerden ve havadan (topografik, jeolojik ve jeofizik vb.) incelemesi ve gerekli işlem, deneyim ve jeolojik bilgi almak amacı ile yapılan sondaj giderleri gibi yapılan harcamaların izlendiği hesaptır. Arama faaliyetlerinin sonucunda üretilebilir cevher rezervi saptanamamışsa yapılan giderler zarar kaydedilir. HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI: Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yer üstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerektirdiği giderlerle; petrol işlemlerinin kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendiği hesaptır. BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI HESABI (-): Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler özelliklerine göre tükenme payı ayrılmak suretiyle itfa edilir ve tükenme payı maliyet ve gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Örnek (KPSS 2002): Aşağıdaki hesaplardan hangisi, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar arasında yer almaz? a) Birikmiş amortismanlar b) Verilen avanslar c) Arama giderleri d) Hazırlık ve geliştirme giderleri e) Diğer özel tükenmeye tabi varlıklar Cevap ( A ): Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Hesap grubunda Birikmiş Amortismanlar yok, onunla aynı amaca hizmet eden Birikmiş Tükenme Payları Hesabı vardır

102 İşletmeler, maddi duran varlığını sigorta ettirdiği zaman; yangın, sel, deprem gibi doğal afetler sonucunda sigorta tazminatı alır. Sigorta tazminatının duran varlığın net defter değerinden fazla veya eksik olma durumuna göre fark kâr veya zarar kaydedilir. Örnek: İşletme TL maliyetli, TL birikmiş amortismanlı makinesi yanmıştır. Sigorta şirketi işletme lehine TL sigorta tazminatı tahakkuk ettirdiğini bildirmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS DİĞ. OL. DIŞI GİD. ZARAR. HS TESİS MAKİNE VE CİH. HS Sigorta şirketi TL tazminat tahakkuk ettirseydi; 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS TESİS MAKİNE VE CİH. HS DİĞ. OL. DIŞI GEL. KAR. HS

103 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Bir yıl içerisinde (mali dönem içinde) ödenmesi gereken borçların izlendiği hesap sınıfıdır. Uzun vadeli borcun vadesi bilanço tarihi içinde ödenmek üzere bir yılın altına düşerse Kısa vadeli borçlara alınması gerekir. 30 Mali Borçlar 32 Ticari Borçlar 33 Diğer Borçlar 34 Alınan Avanslar 35 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Edişleri 36 Ödenecek Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler 37 Borç ve Gider Karşılıkları 38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları 39 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar TMS 23 e göre Borçlanma maliyeti, borçlanmanın niteliğine ve yöntemine bakılmaksızın, oluştukları döneme gider olarak tahakkuk ettirilir. Bu bilgiden hareketle borçlanmadan dolayı ödenecek faiz ve vade farkları için 780 Finansman Giderleri Hesabı borçlandırılır ve ilgili borç hesabına alacak kaydı yapılır. Ancak, borçlanma giderlerinin dönem giderine yazılmasının tek istisnası özellikli varlıklar dır. Edinilmesi uzun zaman alan stok ya da duran varlıklarla ilgili yapılan borçlanma giderleri ilgili varlığın maliyetine eklenir. Özellikli Varlıklar: Amaçlanan kullanıma veya satışa hazır duruma getirilebilmesi zorunlu olarak uzun süreyi gerektiren varlıklardır. Örnek: İşletme, 10 Mayıs 2013 tarihinde 2 ay vadeli %18 KDV hariç TL lik ticari malı veresiye olarak satın almıştır. Ticari malın bedelinde TL lik vade farkı dahildir. 153 TİCARİ MALLAR HS İNDİRİLECEK KDV HS X 0,18 = TL KDV 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS SATICILAR HESABI Örnek: İşletme, yaptırdığı yeni depo binasının inşaatı devam etmektedir. 4 yıl içinde tamamlanacağı planlanan bina için kullanılan yatırım kredisinin 6 aylık faizi olan TL banka mevduat hesabından ödenmiştir. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS BANKALAR HS

104 30 MALİ BORÇLAR Kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar (Banka ve Finans kuruluşları vs..) Kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler (Finansman Bonosu, Tahviller vs..) Vadesi bir yılın altına düşen mali borçların anapara taksit ve faizleri 300 Banka Kredileri 301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar 302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-) 303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304 Tahvil Anapara Borç, Taksit ve Faizleri 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler 306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 308 Menkul Kıymet İhraç Farkları (-) 309 Diğer Mali Borçlar 300 BANKA KREDİLERİ: Banka, banker ve sigorta şirketlerinden sağlanan kısa vadeli borçların izlendiği pasif karakterli hesaptır. Nakit Krediler İskonto Kredisi (Borçlu aynı şehirde olan senedin kırdırılması) İştira Kredisi (Borçlusu başka şehirde olan senedin kırdırılması) Avans Kredisi Borçlu Cari Hesap (B.c/h) Açık Kredi (Sadece tek bir imza ile alınan kredi) Kefalet Karşılığı Kredi Maddi Teminat Karşılığı Kredi Nakit Olmayan Krediler Teminat / Kefalet Mektupları (Teminat mektubu nakit gerektirmediği için banka faiz almaz, komisyon alır. 770 Genel Yönetim Giderleri hs. da dönem gideri olarak kaydedilir. Ayrıca Mektup Nazım Hesaplarda izlenir.) Örnek: İşletme, belediyenin açtığı ihaleye katılabilmek için AKBANK Atatürk Şubesi nden TL tutarlı bir teminat mektubu almış ve karşılığında aynı bankadaki mevduat hesabından TL komisyon ödemiştir. 900 BORÇLU NAZIM HESAP Teminat Mektubu 901 ALACAKLI NAZIM HESAP Teminat Mektubu 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS BANKALAR HS Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesi ile yapılan kredi sözleşmesi ile 5 adet toplamı TL tutarlı müşteri senedini teminat olarak vererek TL limitli kredi hesabı açtırmıştır. Kredi tutarı aynı bankadaki mevduat hesabına aktarılmıştır. DİKKAT: Eğer soruda banka mevduat hesabına aktarılmış bilgisi verilmeseydi, Kredinin banka tarafından açılmış olması henüz kullanılmadığı için mali nitelik taşımaz ve muhasebe kaydı gerektirmezdi 1. Senetlerin bankaya teminat olarak verilmesi durumunda; 121 ALACAK SENETLERİ HS Teminattaki Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HS Cüzdandaki Senetler 104

105 2. Kredinin onaylanıp banka mevduat hesabına aktarılması durumunda; 102 BANKALAR HS BANKA KREDİLERİ HS Banka, dönemsel 3 aylık faizin yıllık %15 faiz oranı ile hesaba tahakkuk ettirdiğini bildirmesi durumunda; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,15 X 3/12 = BANKA KREDİLERİ HS Banka TL tutarlı senedi, borçlusundan tahsil ettiğini ve işletmenin kredi borcundan düştüğünü bildirmesi durumunda; 300 BANKA KREDİLERİ HS ALACAK SENETLERİ HS Teminattaki Senetler Örnek: İşletme, Akbank tan aldığı kredinin kullanıldığı tarihteki kuru 1 = 1,6 TL dir. Vade sonunda banka tarafından krediye işleyen faiz dur. İşleyen faiz ve anaparası aynı bankanın mevduat hesabından 1 = 1,8 TL kur üzerinden ödenmiştir. 1. Kredi kullanıldığında yapılması gereken kayıt; 100 KASA HESABI X 1,6 = TL 300 BANKA KREDİLERİ HS Kredinin geri ödeme tarihindeki kaydı; 300 BANKA KREDİLERİ HS Tahakkuk eden faiz X 1,18 = TL 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS Kur farkı x (1,8 1,6) = TL 102 BANKALAR HS

106 Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesinden 01 Kasım 2014 tarihinde 3 ay vadeli %15 faizle TL kredi almıştır. Faiz kredi ile birlikte mevduat hesabından ödenecektir Aralık 2014 tarihinde yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? Dönem Sonuna kadarki faizin hesaplanıp (Kasım Aralık aylarına ait faiz) dönemin gideri olarak kaydedilmesi gerekir. (Dönemsellik Kavramı Gereği) 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS x 0,15 x 2/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS Vade bitiminde (31 Ocak 2015) yapılacak kayıt; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS x 0,15 x 1/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS BANKA KREDİLERİ HS BANKALAR HS Örnek (KPSS 2010): İşletme dönem sonu itibariyle tahakkuk eden kredi faiz tutarını hangi hesaba ve ne şekilde kaydetmelidir? a) Finansman Giderleri Hesabının borcuna b) Banka Kredileri Hesabının borcuna c) Gider Tahakkukları hesabının borcuna d) Gelir Tahakkukları Hesabının alacağına e) Bankalar hesabının borcuna Cevap ( A): Döneme ait faiz dönem gideri olarak 780 Finansman Giderleri Hesabının borcuna kaydedilmelidir. Ayrıca henüz bu gider ödenmediği için bilanço hesabı olan 381 Gider Tahakkukları Hesabının da alacağında bir sonraki yıla aktarılmak üzere kaydedilmelidir. Örnek: İşletme, tarihinde yıllık %20 faizle 4 yıl vadeli ve yılda bir anapara ve faiz ödemeli TL kredi almıştır. Kredi onaylandığında bankadaki mevduat hesabına aktarılmıştır. 1. Kredinin mevduat hesabına alınması durumunda yapılacak kayıt; 102 BANKALAR HESABI BANKA KREDİLERİ HS Lütfen unutmayalım ki, kredinin onaylanmış olması muhasebe kaydını gerektirmez. Kredi kullanıldığında yani nakit olarak alındığında, bir müşteri hesabına havale edildiğinde ya da banka mevduat hesabına geçtiğinde mali olay gerçekleşmiş olur yılının sonunda döneme ilişkin faiz tahakkuk işlemi; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS x 0,20 x 6/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS

107 3. Yılsonunda anaparanın ¼ lük kısmı ve tahakkuk eden faizin ilgili hesaba alınması; 400 BANKA KREDİLERİ HS GİDER TAHAKKUKLARI HS UZUN VADELİ KREDİLERİN Anaparadan : ¼ = ANAPARA, TAKSİT VE FAİZLERİ HS Finansman Gideri: TL (2.soruda hesaplanan) TL tarihinde bir yılı doldurduğu için anapara ve taksit ödemesi yapılacağından; 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA, TAKSİT VE FAİZLERİ HS FİNANSMAN GİDERLERİ HS ikinci 6 aylık süre için; x 0,20 x 6/12 = TL 102 BANKALAR HS TAHVİL, ANAPARA, BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ: Tahviller çıkarıldığında 405 Çıkarılmış Tahviller Hesabı nın alacağına kaydedilir. Vadesi bir yılın altına indiğinde bu hesaba aktarılır. Ayrıca bilanço tarihinde ödenmesi gereken tahvil faizleri de bu hesapta izlenir. Örnek: İşletme tarihinde 2 yıl vadeli, TL lik, yılda bir %20 faiz ödemeli tahvil ihraç etmiştir. 102 BANKALAR HESABI ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS Yılsonunda (31 Aralık 2014) yapılması gereken kayıtlar; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS Dönem faizi x 0,20 x 2/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS yıllık taksiti / 2 yıl = TL 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS İşletme tarihinde geri ödeme ile ilgili kaydında yapması gereken; 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS GİDER TAHAKKUKLARI HS FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,20 X 10 /12 = TL 102 BANKALAR HESABI

108 Örnek(KPSS 2009): İşletme tarihinde 3 yıl vadeli olarak çıkardığı TL tutarındaki yıllık %18 faizli tahvillerin vade sonu ödeme kaydı nasıl olmalıdır? (İşletme finansal tablolarını üç aylık dönemler halinde düzenlemekte, faizler yıllık olarak ödenmektedir. Vergi dikkate alınmayacak, bir yıl 360 gün olarak alınacaktır) İşletme üç aylık bilançolar düzenlediği için, her üç ayda bir 381 Gider Tahakkukları Hesabının alacağına ve 780 Finansman Giderleri Hesabının borcuna o dönemin faizini kaydetmesi gerekecektir x 0,18 x 3/12 = TL her üç ayda; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS GİDER THAKKUKLARI HS Şeklinde muhasebeleştirilecektir. Vade sonunda yılda 4 defa üç ay olduğuna göre 4 x = TL 381 Gider Tahakkukları hesabında toplanan tutar olacak. Bu hesabın borçlandırılarak kapatılması ayrıca daha önceden 304 Hesabına alınmış olan o yıla ait Tahvil tutarının ödeme kaydı yapılacaktır. 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS GİDER TAHAKKUKLARI HS BANKALAR HESABI ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER: İşletme kısa vadeli fon sağlamak amacıyla çıkardığı bono ve senetlerin (finansman bonosu gibi) izlendiği pasif hesaptır. Bu hesabın kapsamına giren senetler ve bonolar İhraç edildiğinde nominal değeri üzerinden bu hesaba alacak kaydedilir, tekrar ödendiğinde hesap borçlandırılarak kapatılır. İşletmeler, yatırım amacıyla başka işletmelere ait senet ve bono satın aldıklarında 110 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonolar Hesabının borcunda izler. (Aktif karakterli hesap olup Menkul kıymetler hesap grubunda yer alıyordu.) Senedi kendisi ihraç ettiği zaman 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler Hesabının alacağında izler. Örnek: İşletme 90 gün vadeli %30 yıllık faiz oranlı TL lik finansman nominal değerinden bonosu ihraç etmiştir. Satış tarihi 01 Haziran Vade bitiminde anapara ile birlikte faizde ödenecektir. (Gelir vergisi oranı %10 olarak alınacak) İşletme mali tablolarını yıllık düzenlemektedir. 1. Finansman bonosu satıldığında yapılacak kayıt; 102 BANKALAR HESABI ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS Ödeme tarihi olan tarihinde yapılması gereken kayıt; 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,30 X 3/12 = TL faiz 102 BANKALAR HS ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS % 10 = TL stopaj (Gelir vergisi) 108

109 Ayını soru için; İşletme mali tablolarını aylık düzenlemektedir. İşletme 90 gün vadeli %30 yıllık faiz oranlı TL lik finansman nominal değerinden bonosu ihraç etmiştir. Satış tarihi 01 Haziran Vade bitiminde anapara ile birlikte faizde ödenecektir. (Gelir vergisi oranı %10 olarak alınacak) 1. Finansman bonosu satıldığında; 102 BANKALAR HESABI ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS Haziran da yapılması gereken kayıt; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,30 X 1/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS Temmuzda yapılması gereken kayıt; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,30 X 1/12 = TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS Ödeme tarihinde (30 Ağustos) yapılacak kayıt; 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS GİDER TAHAKKUKLARI HS FİNANSMAN GİDERLERİ HS X 0,30 X 1/12 = TL faiz 102 BANKALAR HS ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS % 10 = TL stopaj (Gelir vergisi) 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI(-): Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vb. diğer menkul kıymetlerin, nominal değer ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesabın borcunda izlenir. Vade sonunda 780 Finansman Giderleri Hesabına devrederek kapanır. Örnek: İşletme 3 yıl vadeli nominal değeri TL olan yıllık faiz ödemeli ve faiz oranı %12 olan tahvilleri banka aracılığı ile TL ye tarihinde ihraç etmiştir. 1. Tahvil İhracına ilişkin yapılması gereken kayıt; = TL 102 BANKALAR HESABI MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS / 36 ay x 3 ay = TL (2014 yılına ait) 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS = TL ( yılları) 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS

110 yılının dönem sonunda; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS MANKUL KIYMET İHRAÇ FARK FİNANSMAN GİDERLERİ aylık faizi x0,12 x 3/12= TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI MENKUL KIYMET İHRAÇ FARK. HS Menkul Kıymet İhraç farklarının bir yıllık kısmı 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARK. HS kısa vadeliye dönüşecek; / 36 ay = TL aylık x 12 ay = TL Örnek (KPSS 2006): Çıkarılan tahvillerin nominal bedelin altında ihraç edilmesi durumunda, nominal bedel ile ihraç fiyatı arasındaki fark aşağıdaki hesaplardan hangisine ne şekilde kaydedilir? a) Çıkarılmış Tahviller hesabının borcuna b) Çıkarılmış Tahviller hesabının alacağına c) Finansman Giderleri hesabının borcuna d) Menkul kıymet ihraç farkı hesabının alacağına e) Menkul kıymet ihraç farkı hesabının borcuna Cevap ( E ): 102 BANKALAR HESABI 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS 309 DİĞER MALİ BORÇLAR (-): Mali borçlar hesap grubunda yukarıdaki hesaplarda kullanılamayan olaylar için örneğin, işletme adına alınmış olan kredi kartlarının borçlarının izlendiği hesaptır. Örnek: SEVA Ticaret İşletmesi kendi adına kredi kartı vardır. İşletmenin nakit ihtiyacını kredi kartından TL çekerek karşılamıştır. 100 KASA HESABI DİĞER MALİ BORÇLAR HESABI

111 32 TİCARİ BORÇLAR İşletmenin ticari ilişkileri nedeniyle doğan senetsiz (SATICILAR) ve senetli (BORÇ SENETLERİ) borçlarının izlendiği hesap grubudur. 320 SATICILAR HESABI 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI ( - ) 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI Örnek (2012 KPSS): İşletmenin aldığı depozito ve teminatlar hangi hesap grubunda izlenir? a) Mali Borçlar b) Ticari Borçlar c) Diğer Borçlar d) Alınan Avanslar e) Borç ve Gider Karşılıkları Cevap ( D ) Örnek: Dönem sonunda Satıcı müşteri Pakize PAK İşletmesi, işletmemizin cirosu üzerinden TL indirim yaptığını bildirmiştir. 320 SATICILAR HESABI DİĞER OL. GEL. KÂR. HS Bu yevmiye kaydında neden alış iskontosu kaydı yapılmadı diye düşünmüşsünüzdür. Çünkü biz Stoklar bölümünde alış iskontosu kaydında Satılar Hesabı Borçlu Ticari Mallar hesabı alacaklı kaydı yapıyorduk. Genel bir hesap üzerinden iskonto yapıldığından hangi mallardan ne kadar indirim yapıldığının hesaplanması çok güç olacaktır. Hatta yanlış olacağından 649 Diğer Olağan gelir Ve Kârlar hesabı kullanılarak Gelir Tablosunda Gelir Kalemi olarak gösterilmiş olması Olağan gelir ve kârların doğru hesaplanmasını sağladığı gibi, Satıcılara Olan borcu azaltan Satıcılar Hesabına yapılan borç kaydı ile hesap düzenlenmiş olacaktır. Örnek: Satıcı CTF işletmesine olan $ borç, mali işlemin gerçekleştiği tarihte 1$=1,5 TL olarak işleme alınmıştır. Bilanço günündeki kur ise; 1$ = 1,9 TL dir. Buna göre dönem sonunda yapması gereken kayıt; 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS $ x (1,9 1,5) = TL 320 SATICILAR HS Örnek: İşletme tarafından imzalanan nominal değerli senet, 1 =2,3 kur ile kayıtlara alınmıştır. Dönem sonunda kur 1 = 2,2 TL olarak gerçekleşirse dönem sonunda yapılacak kayıt; 321 BORÇ SENETLERİ HS x (2,3 2,2 ) = TL 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 1.000, Verilen Çeklerin vadesi bir yıldan uzun ise özün önceliği kavramı gereği Senet olarak izlenir diye öğrenmiştik Vadesi bir yılın altına düşünce tekrar borç senetlerine alınır 111

112 Örnek(KPSS 2012): B işletmesi, C işletmesine olan TL tutarındaki senetsiz borcuna karşılık ileri vadeli TL tutarlı bir senet vermiştir. Buna göre B işletmesi, bu olayla ilgili muhasebe kaydında; I. Alıcılar hesabı borçlu TL II. Finansman Giderleri Hesabı borçlu TL III. Alacak Senetleri Hesabı Borçlu TL IV. Satıcılar Hesabı borçlu V. Borç Senetleri Hesabı alacaklı TL VI. Alacak Senetleri Hesabı alacaklı TL Kayıtlardan hangileri yapılmalıdır? a) I, II ve III b) I, II ve V c) I, IV ve VI d) II, IV ve V e) II, IV ve VI Cevap ( D ): Borcun vadesi uzatıldığında ilave edilecek vade farkı (faiz) Finansman giderleri hesabının borcuna kaydedilir. Senetsiz Borç = SATICILAR HS, Senetli borç = BORÇ SENETLERİ HS nda izlenir. 320 SATICILAR HESABI FİNANSMAN GİDERLERİ HS BORÇ SENETLERİ. HS Örnek (KPSS 2010): İşletmenin dönem sonu itibariyle borç senetleri için hesapladığı reeskont tutarı izleyen dönemde hangi hesaplara ve ne şekilde kaydedilir? a) Borç Senetleri Hesabı Borç Reeskont Faiz Gelirleri hesabı alacak b) Borç Senetleri Reeskontu Hesabı Borç Reeskont Faiz Gelirleri hesabı alacak c) Borç Senetleri Hesabı Borç Dönem Kâr yada Zarar hesabı alacak d) Reeskont Faiz Giderleri Hesabı Borç Borç Senetleri Reeskontu Hesabı alacak e) Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı Borç - Borç Senetleri Reeskontu Hesabı alacak Cevap ( D ): Dönem sonunda reeskont hesaplandığında (Senedin vadesi gelmeden dönem sonundaki indirimli değeri) Borçlar kayıtlı değerinin altında görüneceğinden işletme için gelir olarak kaydedilir. 31 Aralık 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HS İzleyen yıl içinde vadesinde nominal değeriyle ödeneceğinden bu defa geçen yıl gelir gösterilen bu yıl için gider gibi gösterilerek düzeltilmiş olur. 01 Ocak; 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HS 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS 326 ALINAN DEOPZİTO VE TEMİNATLAR: Nakit alınan Depozito ve Teminatla bu hesapta izlenir. Teminat olarak senet, emtia, menkul kıymet gibi değerler alınırsa Nazım Hesaplarda izlenir. Alınan depozito ve Teminatlar, sözleşme koşullarının ihlali nedeniyle geri verilmeyecek olursa 649 Diğer Olağan Gelir Ve Kârlar Hesabına yazılır 112

113 Örnek: İşletme, kap depozitosu olarak müşterisi Servet YEŞİL den TL almıştır. 100 KASA HESABI ALINAN DEPOZİTO VE TEM. HS Kaplar geri alındığında 400 TL tutarındaki kabın hasarlı olduğu tespit edilerek Servet YEŞİL e TL geri ödeme yapmıştır. 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEM. HS KASA HESABI DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR 400 Örnek: İşletme yönetim binasının doğal gaz panosun onarımı nedeniyle, oluşabilecek riskleri önlemek amacıyla 10 günlük sigorta yaptırmıştır. Sigorta şirketiyle yapılan sözleşmeye göre 200 TL lik ödeme 10 günün sonunda olacaktır. Sigorta yaptırıldığında; 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS DİĞER TİCARİ BORÇLAR HS 200 Sigorta Bedeli Ödendiğinde; 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI KASA HESABI DİĞER BORÇLAR Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelen ve en fazla bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır. 331 Ortaklara Borçlar 332 İştiraklere Borçlar 335 Personele Borçlar 336 Diğer Çeşitli Borçlar 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-) Örnek: İşletmenin idari binasına ait elektrik faturasını ortak Pakize SARI tarafından şahsi kredi kartından nakit avans çekerek ödenmiş. Tutar TL dir. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortak Pakize Sarı tarafından ödenen elektrik faturasından doğan borç, 120 TL faiziyle birlikte nakden ödenmiştir. 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS FİNANSMAN GİDERLERİ HS KASA HESABI

114 Örnek: İşletme, iştiraki olan BZK işletmesinden 1 ay vadeli TL borç almış ve Borçlu cari hesabına yatırmıştır. 300 BANKA KREDİLERİ HS İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS Vade sonunda BZK işletmesi faiziyle birlikte KDV hariç TL faturayı işletmeye göndermiştir. (KDV %10) toplam tutar A/ch üzerinden havale ile ödenmiştir. 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS = tl FAİZ 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS %10 = 250 KDV 191 İNDİRİLECEK KDV HS BANKALAR HS Tahakkuk etmiş ancak henüz ödenmemiş ücret, ikramiye, prim gibi borçlar 335 Personele Borçlar Hesabı nda izlenir. Personel işten ayrıldığında, bu hesaptaki kalan tutar ödeninceye kadar 336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı na alınır. Örnek: Nisan Ayına ait bir işçinin ücret bilgileri aşağıdaki gibidir; Brüt Ücret: TL SSK İşveren Payı: 170 TL SSK İşçi Payı: 130 TL Gelir vergisi 150 TL Damga vergisi: 50 TL Yolluk Avansı: 200 TL Buna göre yapılacak ücret tahakkuk kaydı; 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS PERSONEL AVANSLARI HS PERSONELE BORÇLAR HS ÖDENECEK VERGİ VE FONLARHS ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS 300 Örnek (KPSS 2009): Yukarıdaki ücret bordrosu kaydında yanlış kullanılan hesap hangisidir? a) Genel yönetim giderleri b) Personel avansları c) Personele borçlar d) Ödenecek vergi ve fonlar e) Ödenecek sosyal güvenlik kesintileri Cevap ( B ): Önceki soruda verilen yevmiye maddesi gibi yapılmalıydı 114

115 Örnek (KPSS 2011): İşletmenin borçlu olduğu bir çalışanının işletmeden ayrılması halinde, bu borçla ilgili olarak yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Personele Borçlar Hesabı alacaklı b) Diğer Ticari Borçlar Hesabı alacaklı c) Diğer Ticari Borçlar Hesabı borçlu d) Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı alacaklı e) Diğer Çeşitli Borçlar Alacaklı Cevap ( E ): Personel işten ayrıldığında ondan olan alacak da, borç da Personel ismi içeren bir hesapta takip edilemez. Dışarıdan biri olacağından alacaklar 136 Diğer Çeşitli alacaklar Hesabının borcuna; borçlar ise 336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabının alacağına aktarılır. İşten ayrılan personelden alacak olduğunda; İşten ayrılan personele borç olduğunda; 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR Örnek: İşletmenin muhasebesini, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir aylık KDV hariç1.100 TL ücret karşılığında tutmaktadır. Muhasebeci ücret ve %18 KDV sini de kapsayan, serbest meslek makbuzunu düzenleyerek işletmeye vermiştir. Muhasebe ücreti %20 Gelir vergisi kesintisi yapıldıktan sonra nakden ödenmiştir. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS İNDİRİLECEK KDV HS X 0,18 = 198 TL KDV 100 KASA HS ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS x 0,20 = 220 TL Gelir vergisi kesintisi (stopaj) Ödenmesi geciken veya bir yıldan daha kısa süre için ertelenen veya takside bağlanan sosyal güvenlik primleri veya vergi borçları 368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabına aktarılır. Örnek: İşletme TL lik birikmiş sigorta primi borcunu, kurumla yapılan anlaşma sonucu 5 ay taksitlendirmiştir. Yapılacak kayıt; ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS SSK Primleri 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HS

116 37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarı kesinleşmemiş veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği belli olmayan kısa vadeli borçlar ve giderler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici değildir bundan dolayı aktifle ilgisiz karşılıklar olarak da adlandırılır. Normalde karşılık ayrıldığında Karşılık Giderleri Hesabı borçlu, ilgili karşılığı Hs için alacak kaydedilir ancak bu hesaplar için karşılık ayrıldığında borçlandırılan hesaplar Genel Yönetim Giderleri, Genel Üretim Giderleri Hs. ları olur. 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) 372 Kıdem Tazminatları Karşılığı 373 Maliyet gider Karşılığı 379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ile diğer vergi ve kesintileri, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler karşılıkları 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabında izlenir. Şahıs işletmelerinde (Kollektif ve Adi komandit, Adi şirketler) vergi yükümlüsü işletme ortakları olduğu için bu hesabı kullanmazlar. Örnek: Pak Ltd. Şti. nin dönem kârı TL olup 2014 yılı dönem kârı üzerinden TL kurumlar vergisi hesaplamıştır. Yıl içerisinde ödemiş olduğu peşin vergiler toplamı TL dir. 1. Yılsonu itibariyle hesaplanan vergi için karşılık ayrılması; DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS Yıl içersinde peşin ödenmiş verginin yılsonunda ilgili hesaba aktarılması; DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI Dönem Kârının netleştirilmesi; DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS DÖNEM KÂRI VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS Dönem net kârının bilanço hesabına aktarılması; DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS DÖNEM NET KÂRI HS İşletme tarihinde beyanname vererek kurumlar vergisini tahakkuk ettirmiştir yılı içerisinde peşin ödenen TL vergi, ödenecek vergiden mahsup ediliyor; DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI Örnek(2008 TCZB Müfettiş Yardımcılığı): İşletme dönem sonunda hesaplamış olduğu vergi nedeniyle izleyen dönemde beyanname verdiğinde, aşağıdaki hesaplardan hangisine borç kaydı yapmalıdır? a) 370 Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları b) 691 Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları c) 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar d) 360 Ödenecek vergi ve fonlar e) 371 Dönem karının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükleri Cevap ( A): Yukarıda açıklandığı için sadece cevabını yazıyorum

117 Örnek (KPSS 2004): İşletme 2003 yılı içinde, Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabına TL tutarında kayıt yapmıştır. Bu tutarla ilgili olarak dönem sonunda hangi hesaba ve ne şekilde kayıt yapılmalıdır? a) Diğer Borç ve Gider Karşılıkları hesabının alacağına b) Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının alacağına c) Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının borcuna d) Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabının borcuna e) Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabının borcuna Kıdem Tazminatı: İş kanunu gereğince, işten ayrılan ya da emekli olan personele ödenmesi gereken tazminat tutarıdır. Tek bir dönem gider yerine ileride ödenecek tutarın her yıla gider olarak kaydedilmesi uygun görülmüştür. Bunun içinde karşılık kaydı yapılır. Ancak Mevcut vergi kanunları ayrılan bu karşılıkları kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabul etmiş ve sadece tazminatın ödendiği yıl vergiden düşürülmesini öngörmüştür. Dolayısıyla ayrılan karşılıkların ayrıca Nazım hesaplarda izlenmesi gerekir. Kıdem tazminatı hesaplanan personel üretim biriminde çalışıyorsa 730 Genel Üretim Giderleri hesabı, Pazarlama Biriminde çalışıyorsa 760 Pazarlama ve Satış Dağıtım Giderleri Hesabı, İdari binada çalışıyorsa 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı, borçlandırılırken 472 Kıdem Tazminatları Hesabına alacak kaydedilir. Yılsonunda hesaplanan Kıdem tazminatı GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS XX 472 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX İşçi işten izleyen yıl çıkarılacak ise yılsonunda; KIDEM TAZMİNATLARI HS XX 372 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX İşçi işten çıkarılıp tazminatı ödendiğinde; KIDEM TAZMİNATLARI HS XX 100 KASA HS xx Örnek(2007 KPSS): Aşağıdakilerden hangisi varlık hesaplarıyla ilgili bir karşılık hesabı değildir? a) Stok değer düşüklüğü karşılığı b) Kıdem tazminatları karşılığı c) Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı d) Şüpheli ticari alacakları karşılığı e) Şüpheli diğer alacaklar karşılığı Cevap (B): Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabının kodları 472 ve 372. Yani pasif bir hesap. Varlık hesapları Aktif hesaplardır. Aylık maliyetlerin saptanmasında, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerle aylık maliyetlere pay verilmesinde, tamir bakım, ikramiyeler, finansman giderleri ve benzeri giderlere ilişkin tahmini gider karşılıkları 373 Maliyet gider Karşılığı hesabının alacağına kaydedilerek izlenir