21. YÜZYIL İÇİN PLANLAMA KURULTAYI - III

Transkript

1 21. YÜZYIL İÇİN PLANLAMA KURULTAYI - III 1

2 Gelecek Dönem Türkiye Hedefleri Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB), Strateji Planı, Aralık 2012, Stratejik Amaç 1 "İlgili taraflarla işbirliği içinde, geliş3rilen poli3kalar, stratejiler ve bu poli3ka ve stratejiler doğrultusunda verilen desteklerle sanayinin planlı gelişimini sağlamak ve yüksek teknolojiye dayalı, dışa bağımlılığı azaltan ve yüksek katma değerli bir sanayi yapısının oluşumuna öncü olmak." BSTB, Strateji Planı, Aralık 2012, BSTB Vizyonu Girişimciliğe, yenilikçiliğe, bilimsel gelişmeye ve yüksek katma değerli teknoloji üre3mine dayalı, bilgi tabanlı ve rekabetçi ekonomik yapısıyla dünyanın en gelişmiş on ülkesi arasında yer alan bir Türkiye nin oluşumunda öncü olmakfr. BSTB, Türkiye Sanayi Strateji Belgesi ( , AB Üyeliğine Doğru), Aralık 2010, Uzun Dönemli Vizyonu, Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya nın üre3m üssü olmak BSTB, Türkiye Sanayi Strateji Belgesi ( , AB Üyeliğine Doğru), Aralık 2010, Genel Amaç Türk sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yüksel3lerek, dünya ihracafndan daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üre3ldiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümünü hızlandırmak 2

3 Gelecek Dönem Türkiye Hedefleri Kalkınma Bakanlığı, X. Kalkınma Planı ( ), Temmuz 2013, İmalat Sanayiinde Dönüşüm, Amaç ve Hedefler "649. Türkiye'nin uluslararası rekabet gücünü ve dünya ihracafndan aldığı payı arfrmak için imalat sanayiinde dönüşümü gerçekleş3rerek yüksek katma değerli yapıya geçmek ve yüksek teknolojili sektörlerin payını arfrmak temel amaçfr 652. Ülkemizin uzun dönemde Avrasya'nın üre3m merkezi olma hedefi doğrultusunda Plan döneminde imalat sanayiinin; daha yüksek katma değer yaratan, teknoloji üreten ve kullanabilen,... girdi tedarikinde etkinliğin sağlandığı, yafrım ve ara mallarında ithalat bağımlılığının azaldığı bir yapıya dönüşmesi öngörülmektedir." Kalkınma Bakanlığı, X. Kalkınma Planı ( ), Temmuz 2013, Planın Amaç ve İlkeleri " yılında GSYH'nın 2 trilyon dolara, kişi başına gelirin 25 bin dolara yüksel3lmesi, ihracatın 500 milyar dolara çıkarılması, işsizlik oranının yüzde 5'e düşürülmesi " Kalkınma Bakanlığı, X. Kalkınma Planı ( ), Temmuz 2013, Planın Amaç ve İlkeleri " dönemini kapsayacak olan Onuncu Kalkınma Planı ile 2018 yılında GSYH'nın 1.3 trilyon dolara, kişi başına gelirin 16 bin dolara yüksel3lmesi, ihracatın 227 milyar dolara çıkarılması, işsizlik oranının yüzde 7.2'ye düşürülmesi " 3

4 Türkiye 2023 Sayısal Hedefler Toplam GSYİH Toplam İhracat Kişi Başına Gelir : 2 Trilyon USD : 500 Milyar USD : 25 Bin USD Acaba Şöyle Bir Ülke Olmak Sayısal Hedefler Açısından Uygun mu? Kişi Başına Gelir 30 Bin USD Toplam İhracat 555 Milyar USD Dış Ticaret Dengesi 30 Milyar USD 4

5 Üre>m Yönünden GSYİH'nın Sektörel Dağılımı Türkiye ve Kore Sektörlerin GSYİH İçindeki Payları (%) Türkiye (*) 2002 (**) 2011 Tarım, avcılık ve ormancılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayi Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üre>mi ve dağıxmı İnşaat Toptan ve perakende >caret Oteller ve Lokantalar UlaşXrma, depolama ve haberleşme Mali aracı kuruluşların faaliyetleri Konut Sahipliği +Gayrimenkul+Kiralama+ARGE Kamu yöne>mi ve savunma, zorunlı sosyal güvenlik Eği>m Sağlık işleri ve sosyal hizmetler Diğer Sektörler Toplamı Kore 2011 (***) (*) : GSYİH'nın dağılımında üre>ci sektörlerin katma değerlerinin toplamı 100 kabul edilerek sektörlerin yüzde payları hesaplanmışxr. (**) : 2002 yılı Girdi- ÇıkX tablosundan hesaplanmışxr. (***) : 2011 yılı Girdi- ÇıkX tablosundan hesaplanmışxr. 5

6 "Yüksek Katma Değerli, Yüksek Teknolojili Sektörler"??? NACE Kod Sektörler Türkiye (2002) Kore (2011) Katma Değer Oranı İm. Sektöründeki Payı Katma Değer Oranı İm. Sektöründeki Payı Teknoloji Düzeyi Gıda, İçki ve Tütün düşük 17 Teks>l düşük 18 Konfeksiyon düşük 19 Deri Eşya düşük 20 Ağaç ve Mantar Ürünleri düşük 21 Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri düşük 22 Basım ve yayın düşük Rafine Petrol ve Kimyasallar orta- düşük 25 Plas>k ve Kauçuk Ürünleri orta- düşük 26 Metalik Olmayan Mineral Ürünler orta- düşük 27 Ana Metal Sanayi orta- düşük 28 Metal Eşya orta- düşük 29 Makine ve Teçhizat orta- yüksek 30 Büro, Muhas. ve Bilgi İşlem Mak yüksek 31 Elektrikli Makine ve Cihazlar orta- yüksek 32 Radyo, TV ve Haberleşme Cihazları yüksek 33 Tıbbi Aletler, Hassas ve OpHk Al yüksek 34 Motorlu Kara Taşım ve Römork orta- yüksek 35 Diğer Ulaşım Araçları orta- yüksek Mobilya; Diğer İmalat ve Yen. Değ düşük Yüksek +Orta Yüksek Teknoloji Toplamı Teknoloji Skoru

7 Katma Değer vs Bölüşüm Türkiye (2002) Kore (2011) NACE Kod Sektörler Katma Değer Oranı Ücret+Maaş Net İşletme Armğı Katma Değer Oranı Ücret+Maaş Net İşletme Armğı Gıda, İçki ve Tütün Teks>l Konfeksiyon Deri Eşya Ağaç ve Mantar Ürünleri Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Basım ve yayın Rafine Petrol ve Kimyasallar Plas>k ve Kauçuk Ürünleri Metalik Olmayan Mineral Ür Ana Metal Sanayi Metal Eşya Makine ve Teçhizat Büro, Muhas. ve Bilgi İşl. Mak Elektrikli Makine ve Cihazlar Radyo, TV ve Haberleşme Cih Tıbbi Al., Hassas ve OpHk Al Motorlu Kara Taşım ve Römork Diğer Ulaşım Araçları Mobilya; Diğer İmalat ve YD

8 Üre>mde Dışa Bağımlılık (Üre>mde Kullanılan Girdilerin Yüzdesi Olarak) Türkiye (2002) Kore (2011) NACE Kod Sektörler YurHçi Girdi İthal Girdi İthalaoaki Payı (*) YurHçi Girdi İthal Girdi İthalaoaki Payı (*) Gıda, İçki ve Tütün Teks>l Konfeksiyon Deri Eşya Ağaç ve Mantar Ürünleri Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Basım ve yayın Rafine Petrol ve Kimyasallar Plas>k ve Kauçuk Ürünleri Metalik Olmayan Mineral Ür Ana Metal Sanayi Metal Eşya Makine ve Teçhizat Büro, Muhas. ve Bilgi İşl. Mak Elektrikli Makine ve Cihazlar Radyo, TV ve Haberleşme Cih Tıbbi Al., Hassas ve OpHk Al Motorlu Kara Taşım ve Römork Diğer Ulaşım Araçları Mobilya; Diğer İmalat ve YD Toplam (*) : İmalat Sanayi ithalaxndaki paylardır. Bilgi için; İmalat Sanayi ithalaxnın toplam ithalat içindeki payı Türkiye için yüzde 74.5, Kore için yüzde 59.5'dir. 8

9 Senaryolar ve Etki Analizi Senaryo 1 : Türkiye, 2002 yılındaki GSYİH dağılımı, üre>m giderleri yapısı, ithalaxn ve ihracaxn toplam üre>m (talep) içindeki payları, toplam talep içindeki nihai talep ve ara talep dağılımı değişmeden 2023 yılı için 2 Trilyon USD GSYİH hasıla hedefine ulaşırsa, ekonomik yapı, sektörel üre>mler, ithalat, ihracat ne olacakxr? Senaryo 2: Türkiye, 2023 yılında Kore nin 2011 yılındaki üre>m yapısının tüm parametrelerine sahip olursa (GSYİH dağılımı, üre>m giderleri yapısı, ithalaxn ve ihracaxn toplam üre>m (talep) içindeki payları, toplam talep içindeki nihai talep ve ara talep dağılımı) 2 Trilyon GSYİH hedefinin gerçekleşmesi durumunda ekonomik yapı, sektörel üre>mler, ithalat, ihracat ne olacakxr? Yöntem : 33 sektörde toplulaşxrılmış Türkiye (2002, 59 sektörlü) ve Kore (2011, 77 sektörlü) Girdi ÇıkX Tablolarından elde edilen üre>m ve talep dağılımı verileri kullanılarak tüm sektörel karakteris>kler hesaplanmış, verilen GSYİH hedefi senaryo bazındaki varsayım se> doğrultusunda GSYİH nın dağılımı kullanılarak sektörlere dağıxlmış, 2023 yılı üre>m değerleri Leon>ef Ters Matrisi ile elde edilmiş, Bu üre>m değerlerinden sektörel talep (üre>m) değerlerinin ayrışxrılması için ülkelerin başlangıç tablolarındaki dağılımlar ve bileşenleri dikkate alınmışxr. 9

10 Senaryolar ve Etki Analizi Sonuçları (Girdi- ÇıkX Yöntemiyle) Hedef : 2 Trilyon USD GSYİH (25,000 USD Kişi Başına Milli Gelir) 2002 ÜreHm Yapısı İle Kore 2011 ÜreHm yapısı İle Toplam GSYİH 2 Trilyon USD 2 Trilyon USD Toplam Üre>m Değeri 3.9 Trilyon USD 5.2 Trilyon USD Toplam Talep 4.4 Trilyon USD 5.9 Trilyon USD Gereken İthalat 447 Milyar USD 740 Milyar USD - Üre>mde Kullanılan Ara Girdiler İçin 337 Milyar USD 651 Milyar USD - Nihai Talep İçin (Tüke>m+YaXrım+İhracat) 110 Milyar USD 89 Milyar USD Toplam İhracat 370 Milyar USD 892 Milyar USD İmalat Sanayi Toplam Üre>mi 1.2 Trilyon USD 2,4 Trilyon USD İmalat Sanayi Toplam Katma Değeri (GSYİH Payı, %) 397 Milyar USD (% 20) 623 Milyar USD ( % 31) 10

11 Dönüşüm Mümkün mü? NACE Kod Sektörler Türkiye (2002) Kore (2011) Katma Değer Oranı İm. Sektöründeki Payı Katma Değer Oranı İm. Sektöründeki Payı Teknoloji Düzeyi Gıda, İçki ve Tütün düşük 17 Teks>l düşük 18 Konfeksiyon düşük 19 Deri Eşya düşük 20 Ağaç ve Mantar Ürünleri düşük 21 Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri düşük 22 Basım ve yayın düşük Rafine Petrol ve Kimyasallar orta- düşük 25 Plas>k ve Kauçuk Ürünleri orta- düşük 26 Metalik Olmayan Mineral Ürünler orta- düşük 27 Ana Metal Sanayi orta- düşük 28 Metal Eşya orta- düşük 29 Makine ve Teçhizat orta- yüksek 30 Büro, Muhas. ve Bilgi İşlem Mak yüksek 31 Elektrikli Makine ve Cihazlar orta- yüksek 32 Radyo, TV ve Haberleşme Cihazları yüksek 33 Tıbbi Aletler, Hassas ve OpHk Al yüksek 34 Motorlu Kara Taşım ve Römork orta- yüksek 35 Diğer Ulaşım Araçları orta- yüksek Mobilya; Diğer İmalat ve Yen. Değ düşük Yüksek +Orta Yüksek Teknoloji Toplamı Teknoloji Skoru

12 İmalat Sanayiinde Ne Üre>yoruz? Ortalama Sektörler % Pay Sıra % Pay Sıra Gıda&içecek Tütün Teks>l Konfeksiyon Deri Mamul Ağaç&Mantar Kağıt Basım&Yayın Petrol Ürün Kimyasal Mad Plas>k&Kauçuk Taş&Toprak Ana Metal Metal Eşya BYS Makine Büro Mak BYS Elkt. Mak Kara Taşıtları Diğ. Ulaşım Ar Mobilya vd İmalat Sanayi Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İsta>s>kleri, Sektörel Katma Değer Payları %

13 İmalat Sanayinde Hangi Sektörlere YaXrım Yapıyoruz? Ortalama Sektörler % Pay Sıra % Pay Sıra % Pay Sıra Gıda&içecek Tütün Teks>l Konfeksiyon Deri Mamul Ağaç&Mantar Kağıt Basım&Yayın Petrol Ürün Kimyasal Mad Plas>k&Kauçuk Taş&Toprak Ana Metal Metal Eşya BYS Makine Büro Mak BYS Elkt. Mak Kara Taşıtları Diğ. Ulaşım Ar Mobilya vd İmalat Sanayi Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İsta>s>kleri %

14 Özetle, İmalat Sanayiimiz; Dönemi Ortalaması Faaliyet ÜreHm Yamrım İhracat İthalat 1. Sıradaki Sektör Gıda& içecek Teks>l Kara Taşıtları Kimyasal Mad. 2. Sıradaki Sektör Teks>l Ana Metal Konfeksiyon Ana Metal 3. Sıradaki Sektör Kara Taşıtları Gıda&içecek Teks>l Kara Taşıtları 18. Sıradaki Sektör Ağaç& Mantar Ağaç& Mantar Ağaç&Mantar Ağaç&Mantar 19. Sıradaki Sektör Tütün Büro Mak. Tütün Basım&Yayın 20. Sıradaki Sektör Deri Mamul. Deri Mamul. Basım&Yayın Tütün Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İsta>s>kleri 14

15 SONUÇ YERİNE Türkiye'nin 2023 hedeflerinde temel vurgunun yüksek katma değerli ve orta yüksek/yüksek teknolojili sektörlere yönelmek olduğu görülmektedir. Bu hedefler için, yüksek katma değer kavramının "doğru ve belirleyici" bir kavram olduğu düşünülmemek>r. Yüksek katma değer, üre>mden ziyade >caretle ilgili bir kavramdır, ekonomideki, çoğaltan ve hızlandıran mekanizmalarını temsil etmemektedir. Bunun yanı sıra, yalnızca "katma değere" odaklı bir büyüme/ gelişme/kalkınma poli>kasının, mutlaka katma değerin üre>m faktörleri arasındaki bölüşüm mekanizmasını da içermesi gerekmektedir. Bu kapsamda, asıl önem verilmesi gereken kavramın genel olarak "değer zinciri", daha belirleyici olarak ise "yur>çi katma değer zinciri" olduğu düşünülmektedir hedeflerine uyumlu bir üre>m yapısı/büyüklük gösteren Kore örneği incelendiğinde; hem genel olarak hemen tüm sektörlerde, hem de orta yüksek/ yüksek teknolojili imalat sanayi sektörlerinde Kore nin katma değer oranlarınıntürkiye'ninkinden daha düşük olduğu görülmektedir. 15

16 SONUÇ YERİNE Kore ve Türkiye'nin üre>m yapısı karşılaşxrıldığında, Türkiye'nin 2023 hedeflerini şimdiden yakalamış (geçmiş) olan olan Kore'nin GSYİH'nın sektörel dağılımı (bilhassa imalat sanayiinin payı), sektörlerarası etkileşim, üre>min ithalata bağımlılığı, orta/yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerin ekonomik yapı içindeki önemi gibi parametrelerde çok önemli farklılıklar gösterdiği görülmüştür. Türkiye'nin (örneğin) az önce belir>len Kore parametrelerini "ortak bir akıl unsuru olarak planlama" kavramına başvurmadan, yalnızca dış >careteki gelişmeler, rekabetçilik, genel olarak "piyasaların düzenleyici mekanizmaları" ile yakalaması, üre>m yapısını kalıcı ve radikal şekilde değiş>rmesi mümkün olmayacakxr. Türkiye için yakın dönem dikkate alınarak incelenen sektörel yaxrımların dağılımı ve sektörel üre>mlerin dağılımı verileri ne yazık ki yukarıda beliruğimiz kanaa> güçlendirmektedir. Gelişmekte olan ülke olmak, orta gelir düzeyinde bir ülke olmaya devam etmek, orta düşük/düşük teknolojili malları üretmeye ve ihraç etmeye devam etmek bir kader değildir. Ancak bunu değiş>rmek için "akıl ve bilim bazlı planlama" ile geniş toplumsal kesimlerin ülke kalkınmasından daha fazla pay almasını sağlayıcı ik>sat poli>kalarının tasarlanması ve "sektörel ve bölgesel öncelikler/farklılıkları" dikkate alan bir sanayileşme planının hayata geçirilmesi gereklidir. 16

17 TEŞEKKÜRLER