ANESTEZ DERG S. Journal of Anesthes a - Jarss. Cilt / Volume 23 Say / Number

Transkript

1 SAH B VE SORUMLU YAZI filer MÜDÜRÜ / OWNER AND RESPONSIBLE MANAGER Meral KANBAK ED TÖR / EDITOR An fl ARIBO AN YARDIMCI ED TÖRLER / ASSOCIATE EDITORS fiule AKIN, Mesut fiener, Nesrin BOZDO AN ÖZYILKAN, Esra ÇALIfiKAN Oya YALÇIN ÇOK, H. Evren EKER, P nar ERGENO LU ED TÖR TEKN K YARDIMCILARI / TECHNICAL EDITORS M. Hacer ÜLGER, Ça la BAL, Özlem ÖZMETE, Meltem K PR, Asl KARSLI ULUSAL DANIfiMA KURULU / NATIONAL ADVISORY BOARD Adem BOYACI Agah ÇERTU Ahmet COfiAR Ali Abbas YILMAZ Ali Ayd n ALTUNKAN Ali SIZLAN Aliye ESMAO LU Alp GURBET Alpaslan APAN Alper YOSUNKAYA Altan fiah N Asl DÖNMEZ Asuman UYSALEL Aynur KARAYOL AKIN Aysun YILMAZLAR Ayflegül CEYHAN Ayflegül ÖZGÖK Bahar KUVAK BALKAN Berrin GÜNAYDIN Bilge ÇELEB O LU Bilge KARSLI Birgül BÜYÜKKIDAN YELKEN Bora AYKAÇ Caner M MARO LU Cemile ÖZT N Ö ÜN Çimen Gülben OLGUNER Davud YAPICI Demet AYDIN Didem DAL Dilek MEM fi Alpaslan TURAN Can NCE Daniel BROWN Jan Peter JANTZEN Josef WICHELEWSKI ANESTEZ DERG S Journal of Anesthes a - Jarss Cilt / Volume 23 Say / Number ANESTEZ VE REAN MASYON UZMANLARI DERNE YAYIN ORGANI OFFICIAL JOURNAL OF ANESTHESIOLOGY AND REANIMATION SPECIALISTS SOCIETY Dilek ÖZCENG Z Dilek YÖRÜKO LU Ebru KELSAKA Elif AKPEK Elvan ERHAN Emine ÖZYUVACI Ercan KURT Erkan TOMATIR Fatifl ALTINTAfi Fatma AfiKAR Fatma SARICAO LU Feray GÜRSOY Ferda KAHVEC Feyhan ÖKTEN Filiz TÜZÜNER Geylan IfiIK Gönül Tezcan KELEfi Güner DA LI Hakk ÜNLÜGENÇ Handan B RB ÇER Hülya BAfiAR Hülya B LG N Hülya ÇELEB Hülya SUNGURTEK N Hüseyin ÖZ Hüseyin fien Ifl l ÖZKOÇAK TURAN. Ayd n ERDEN brahim AfiIK dil TEK N smail KATI Kamil TOKER Lale KARABIYIK M. Erdal GÜZELDEM R Mehmet Emin ORHAN Mehmet UYAR Melek TULUNAY Meltem UYAR Meral KANBAK Mert fientürk Murat SAYIN Mustafa Kemal BAYAR Naz m DO AN Necmettin ÜNAL Nedim ÇEKMEN Nermin KELEBEK G RG N Neslihan ALKIfi Nurcan DORUK Nurçin GÜLHAfi Onur ÖZLÜ Oya ÖZATAMER Ömer Hilmi AYANO LU Özcan ERDEML Özcan ERSOY Özge KÖNER Pakize KIRDEM R P nar ZEYNELO LU Remzi fiç MEN Remziye Gül SIVACI Seda Banu AKINCI ULUSLARARASI DANIfiMA KURULU / INTERNATIONAL ADVISORY BOARD Joseph KESEC O LU Miodrag MILENOVIC Margorzata MIKASZEWSKA Murat KAYNAR SOKOLEWICZ Onur DEM RC Martin WESTPHAL Ozan AKÇA Mehmet Sertaç ÖZCAN Paolo PELOSI STAT ST K DANIfiMANI / STATISTICAL ADVISER Selim KILIÇ ISSN Selim TURHANO LU Semra KARAMAN Sezai ÖZKAN Sibel BARIfi Simay SER N Süleyman GAN DA LI fiaziye fiah N fiebnem ATICI fiennur UZUN fiükran fiah N Taner BALCIO LU Tayfun GÜLER Tu san Egemen B LG N Turgay ÖCAL Tülay ÖZKAN SEYHAN Tülay fiah N YILDIZ Tülin AYDO DU T T Z Ülkü AYPAR Ünase BÜYÜKKOÇAK Vedat YILDIRIM Yasemin GÜNEfi Yavuz GÜRKAN Y lmaz GÖ Üfi Yunus Gürkan TÜRKER Yüksel KEÇ K Zekeriyya ALANO LU Zerrin ÖZKÖSE Zeynep ET Zuhal AYKAÇ Semih GÜNGÖR Serban BUBENEK Todd DORMAN Wolfram ENGELHARDT Zeev GOLDIK NG L ZCE D L DANIfiMANI / ENGLISH LANGUAGE ADVISER Tuba BADA Bu dergi TÜB TAK-TÜRK TIP D Z N, TÜRK YE ATIF D Z N, EMBASE/EXCERPTA MEDICA ve SCOPUS veri taban nda yer almaktad r. The journal is indexed in TUBITAK Turkish Medical Index, Türkiye Citation Index, EMBASE/Excerpta Medica and Scopus Electronic Publication ANESTEZ DERG S, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i nin yay n organ d r. Dergide yer alan metinlerin etik, bilimsel ve hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. Telif haklar ARUD a aittir, izin al nmadan baflka bir yerde yay mlanamaz. Dergi 3 ay ara ile y lda dört kez yay mlan r, standartlara uygun olarak asitsiz ka t kullan l r. Üyeler için ücretsizdir. JOURNAL OF ANESTHESIA-JARSS is official journal of Anesthesiology and Reanimation Specialists Society. Authors are responsible for the opinions reported in the articles. All rights reserved. Four issues annually; printed on acid-free paper. Free for society members. i

2 Anestezi Dergisi / Journal of Anesthesia - JARSS ISSN Anestezi Dergisi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i nin süreli yay n organ d r. Dergi üç ayda bir yay nlan r, dört say ile bir cilt tamamlan r. 2. Dergide; Anesteziyoloji, Yo un Bak m ve A r ile ilgili özgün araflt rmalar, ilgi çekici olgu(lar n) sunumlar, bilimsel paneller, k sa bildiriler, editöre yaz lan mektuplar, ad geçen alanlar ile ilgili mesleki haberler, Dergi Yay n Kurulu taraf ndan smarlanan çeviriler ile konusunda deneyimli yazarlara haz rlat lan derlemeler yay nlan r. Editör ün talebi üzerine yaz lanlar d fl nda derleme kabul edilmez. Bildiri olarak sunulmufl ya da özet biçiminde yay nlanm fl yaz lar genifl sunumu ile kabul edilir. Ancak daha önce sunuldu u veya yay mland not olarak belirtilmelidir. 3. Derginin yaz dili Türkçe ve ngilizce dir. 4. Dergide yay mlanmak üzere gönderilecek metinler, Uluslararas T bbi Dergi Editörleri Kurulu nca haz rlanan "Biyomedikal dergilere teslim edilecek metinlerde aranan ortak özellikler"in üçüncü (1988) bask s ndaki kurallara uygun olmal d r (Br Med J 1988; 296: veya Anestezi Dergisi 1995; 3: 7-12). 5. Dergide yay mlanmas istenen yaz lar, Türk Dil Kurumu nun Türkçe Sözlü ü ve Yeni Yaz m Kurallar na uygun olmal d r. Teknik terimler Türk T p Terminolojisi nde kullan lan flekli, metinde ad geçen ilaçlar ise farmakolojik adlar yla Türkçe olarak yaz lmal d r. 6. Yay mlanmas istenen metin daha önce baflka bir yay n organ nda yay mlanm fl veya yay mlanmak üzere teslim edilmifl olmamal d r. 7. Dergi Yay n Kurulu, yay mlanmak üzere gönderilen bilimsel yaz lar; bilimsel yönden de erlendirmek üzere dan flmana veya düzeltilmek üzere yazar na geri göndermek, biçimde düzeltmek veya k saltmak, yay n ve etik kurallara uymayanlar yay mlamamak yetkisine sahiptir. 8. Anestezi Dergisi ne baflvuruda; a. Çal flman n de erlendirmeye al nabilmesi için; dergiye gönderilen makalenin tüm yazarlarca okundu unu, onayland n, yay n eti ine uyuldu unu ve yay n ile ilgili telif haklar n n dergiye b rak ld n bildiren ve her yazar taraf ndan imzalanm fl olan "Yay n Hakk Devir Formu" ile makale için al nm fl "Etik Kurul Karar Yaz s " kopyas e-posta adresimize gönderilmelidir. Aksi halde baflvurular de erlendirmeye al nmaz. b. Dergiye gönderilen tüm yaz lar ç kar çat flmas hakk nda bir aç klama ile gönderilmelidir: ayr bir sayfada tüm yazarlarca imzalanm fl olarak al nan finansal destekler (araflt rma destek fonlar, ilaç malzeme katk s, vb) aç kça belirtilmeli ve bir ç kar çat flmas olup olmad bildirilmelidir. 9. Yaz m Kurallar a. Tüm metin Times New Roman yaz karakteri ile, sa dan ve soldan 2.5, alttan ve üstten 2.5 cm boflluk olacak flekilde, 12 punto (tablo içeri i ve flekil, grafik alt yaz lar 10 punto), iki sat r aral kla, paragraf girintisi olmadan, her paragraf için bir sat r boflluk b rakarak düzenlenmelidir. 1. Birinci sayfada yaz n n bafll, yazarlar n s ras ile aç k adlar ve soyadlar, çal flman n yap ld anabilim dal veya klinik ad veya kurum adlar, yaz n n k sa bafll, gönderilme tarihi, yaz flman n yap laca yazar n ad-soyad, adres bilgileri, telefon, faks ve e-posta adresi belirtilmelidir. 2. Özet ve Anahtar kelimeler: Araflt rma yaz lar n n Türkçe ve ngilizce özetleri; Amaç (Objective), Yöntem (Method), Bulgular (Results), Sonuç (Conclusion) bafll klar alt nda yap land r lm fl flekilde ayr paragraflar halinde ve en fazla 250 kelime olacak flekilde sunulmal d r. ngilizce özet Türkçe özet ile ayn olmal, ngilizce bafll k da eklenmelidir. Türkçe ve ngilizce anahtar kelimeler en fazla 5 adet olmal, Türkiye Bilim Terimleri ( ve Index Medicus Subject Headings (MeSH) e ( uygun olarak haz rlanmal d r. b. Metin Makaleler için Girifl, gereç ve yöntem, bulgular, tart flma, teflekkür (istenirse), kaynaklar, tablolar ve flekiller fleklinde düzenlenmelidir. Tablo ve flekiller kaynaklar k sm ndan sonra ilk sayfada liste olarak s ralanmal d r. Grafikler flekil olarak isimlendirilmelidir. Tablo veya flekil numaralar (tablolar n s ras romen rakam yla, flekillerin s ras arabik rakamlarla) metin içinde konunun geçti i yerde parentez içerisinde belirtilmelidir. Ard ndan her sayfada bir tablo veya flekil olacak flekilde alt ve/veya üst yaz lar, k saltmalar ile birlikte yaz lmal d r. Baflka bir yay ndan al nt yap lm fl ise tablo ve flekiller için de mutlaka kaynak gösterilmelidir. Tablo ve flekillerde k saltma kullan ld ise uzun ifadeleri bafll klar ile birlikte ayr sayfada aç klanmal d r. ANESTEZ DERG S YAZIM KURALLARI Kullan lan birimler (mg/kg/st) yerine (mg kg -1 st -1 ) fleklinde yazmal d r. Olgu(lar n) sunumlar için Girifl, olgu(lar n) sunumu, tart flma, kaynaklar (ve varsa tablo, flekil, resim), fleklinde düzenlenmelidir. Editöre mektup Editöre; dergide yay mlanan metinlerle veya mesleki konularla ilgili olarak 750 kelimeyi aflmayan ve 5 (befl) kaynak ile 1 (bir) tablo veya flekil içerecek flekilde mektup yaz labilir. Ayr ca bilimsel araflt rma niteli i tafl yan ancak az veriye sahip orijinal çal flmalar, ön bulgular ve teknik detaylar da yay mlanabilir. Editör bu mektubu yay mlay p yay mlamamakta serbesttir. Bilimsel özet Meslektafllar m z n uluslararas dergilerde (TÜB TAK n belirledi i A, B ve C Grubu dergiler) yay mlanan bilimsel makalelerin duyurulmas için özetleri yay mlanabilir. Bu amaçla; yaz n n fotokopisi ve Abstract n Türkçe çevirisi dergi e-posta adresine yollanmal d r. c. Kaynaklar n düzenlenmesi 1. Süreli yay nlar için Kaynak seçiminde Türkçe kaynaklardan da yararlanmaya özen gösterilmelidir. Kaynaklar ana metin içinde ilk geçtikleri s raya göre parantez içinde numaraland r l r (kaynaklar s ra ile gelmiyorsa "," ile, e er ikiden fazla ve birbirini izleyen say lar ise parantez içindeki ilk say ile son say aras na " - " iflareti konulur, Kaynak yaz l m nda; s ra ile yazar soyad ve adlar n n bafl harfleri (yazar say s alt adet veya alt dan az ise tüm yazarlar, e er alt adetten fazla ise ilk üç yazar yaz ld ktan sonra; "ve ark." eklenir), makalenin ad, varsa Index Medicus a göre k salt lm fl dergi ad, yay n y l, cilt numaras, parantez içerisinde say s, yaz n n bafllang ç ve bitifl sayfa numaralar yaz l r. Brown BR, Gandolphi A. Adverse effects of volatile anaesthetics. Br J Anaesth 1987; 59: Kitaplar için Tek yazarl ise; s ra ile yazar soyad ve ad, kitap ismi, bas mevinin bulundu u flehir, yay nevi, bask y l ve bafllang ç ile bitifl sayfa numaralar k saltmadan yaz l r (Türkçe çeviriler için örne e bak n z). Yabanc, Türkçe ve çeviri kitap için örnekler Moore DC. Regional Block. Springfield-Illions, Charles C. Thomas 1979; Esener Z. Klinik Anestezi. stanbul, Çiftbay Matbaas 1991; Pilbeam SP. Mekanik Ventilasyon: Fizyolojik ve Klinik Uygulamalar. Çeviri: Çelik M, Besler MP, Helvac A, Yalman A, Orhon ZM, Yayc F. stanbul, Logos 1999; Çok yazarl ise; s ra ile bölümü yazan yazar(lar) n soyad(lar) ve ad(lar), bölümün ad, editör(lerin)ün soyad ve ad(lar), kitab n ismi, bas mevinin bulundu u flehir, yay nevi, bas m y l, yaz n n bafllang ç ile bitifl sayfa numaralar yaz l r (Türkçe çeviriler için örne- e bak n z). Yabanc, Türkçe ve çeviri kitap için örnekler Hull CJ. Opioid infusion for the management of postoperative pain. In: Smith G, Covino BG, (eds.) Acute Pain, London, Butterwoths 1985; Sayg n B. S v replasman. (ed.) Çuhruk H, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ders Kitab. Ankara, Öncü Limited 1995; Kupeli I. Diabet ve Anestezi. Çeviri: Elar Z. In: Snow JC, (ed.) Anestezi El Kitab, Çeviri Editörü: Elar Z, zmir, Güven Kitabevi 1986; Dergide yay mlanan metinlerin; etik, bilimsel ve hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. 11. Dergide yay mlanan metinler için ayr bir bask verilmez. Yay na kabul edilmeyen metinler geri gönderilmez. Yaz flma Adresi Baflkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araflt rma Merkezi, Dadalo lu Mahallesi Serinevler Sokak No:4/A Yüre ir/adana E-posta: anestezidergisi@yahoo.com Telefon No: (322) Faks No: (322) Çevrimiçi makale gönderme: httf:// Abone flleri Yap Kredi Bankas Hacettepe fiubesi Hesap no: letiflim: Dr. Fatma Sar cao lu E-posta: arudmail@gmail.com httf:// Dizgi-Bask Sim Matbaac l k Ltd. fiti VOGSAN Sk. Mat-Sit fl Mrk. No: 2/14 Y.Mahalle-Ankara Tel : (312) Faks : (312) E-posta: simmatbaasi@gmail.com ii

3 Anestezi Dergisi / Journal of Anesthesia - JARSS ISSN Journal of Anesthesia is the official voice of the Anesthesiology and Reanimation Specialists Society. The Journal is published every three months and a volume consists of four issues. 2. This journal publishes original articles, case reports, brief reports, scientific panels, technical news, special articles, book reviews and letters to the editor related to Anesthesiology, Critical Care and Pain. Review articles by experts may be published upon invitation from the journal editorial board. Except the review articles requested by the editorial board, no review article will be accepted. Manuscripts, whose summaries were previously presented or published may also be accepted in full form provided that the previous publication or presentation is mentioned. 3. The languages of this journal are Turkish and English. 4. Manuscripts must be prepared and submitted in the rnanner described in "Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals" by The International Medical Journal Editorial Board, reprinted in British Medical Journal 1988: 296: or in Anestezi Dergisi 1995; 3: Manuscripts in Turkish submitted to the journal should be suitable to the "Turkish Dictionary" and "New Spelling Rules" published by the Turkish Language Institution. Technical terms should be comformable to the "Turkish Medical Terminology" and the drugs mentioned should be written with their generic names in Turkish. 6. The manuscript should be neither published nor be submitted in order to be published in any other publication. 7. The Editorial Board has the right to correct, shorten, reject or send back the paper for revision. 8. Manuscript submission to the Anesthesia Journal, a. In order for the manuscript to be taken under consideration for publication, the copy of the "Publication Right Transfer Form" signed by all the authors stating that the manuscript has been read and approved by all the authors, and that they agree to transfer the copyright to the Journal of Anesthesia accompanied by the copy of the "Ethical Board Judgement Document" should be sended to anestezidergisi@yahoo.com web adress. The submissions without these won t be taken under consideration. b. All the articles/papers should be submitted together with conflict of interest statement: the financial support obtained from research funds, medicine or equipment contribution, etc. should be definitely stated and signed by the authors on a separate page to clarify any issues related to conflict of interests. 9. General Guidelines and Set-up Instructions a. The manuscript should be written with Times New Roman type script, in 12 font (The table content, diagram and graphic subtitles with 10 font), with margins of 2.5 cm on each side,on top and on the bottom and double space. Paragraph indents should be avoided and each paragraph must be separated with one line. 1. TITLE PAGE: The title page should contain, The title of the article First name, middle initial and last name of each author Name of departments and institutions to which the work should be attributed. The date of submission Name, address, adres, telephone number and fax number of author responsible for correspondence concerning the manuscript 2. ABSTRACT AND KEY WORDS The second page should provide a structured abstract, consisting of Objective, Method, Results and Conclusion in separate paragraphs and of not more than 250 words. Key (Indexing) words: Below the abstract, provide (and identify as such) up to 5 key words in Turkish and in English from Index Medicus in alphabetical order under the heading keywords, which will assist indexers in cross indexing the article. b. TEXT 1. Articles The text of observational, experimental and general articles is divided into sections with the following headings: Introduction, Material and Methods, Results, Discussion, Acknowledgements (if desired), References, Tables and Figures. The tables and figures should be arranged as a list in the first page after the References. The graphics should be named and listed as figures. The numbers of the tables and figures should be stated within the text inside parentheses where the subject is INSTRUCTIONS FOR AUTHORS mentioned (Tables with roman, figures with arabic numbers). The subtitles and/or the titles with abbreviations should be written afterwards providing at least one table, figure and graffic per page. If another publication has been quoted, references for those table and figures should also be stated. If abbreviations have been used for the table and figures the full forms should be stated with the titles in another page. The units should be given using subscripts (eg: mg kg -1 h -1 ) instead of (mg/kg/h). 2. Case reports Case reports should be sub-divided as follows: Introduction, Case Report, Discussion, References (if needed tables, figures and pictures). 3. Letters to the Editor Letters related to previously published articles or technical issues having no more than 750 words, 5 references and 1 table could be sent to the editor. Preliminary reports or short research articles as well as technical reports could also be accepted for publication. The editor is free to publicate or not to publicate these letters. 4. Scientific Abstracts For scientific abstracts of articles previously published in international journals (Turkish Scientific Research Foundation Classification A, B or C) a copy of the original article and Turkish translation of the abstract should be submitted. c. REFERENCES 1. For Periodical Publications During the selection of references the usage of Turkish references should also be considered. References should be numbered in parantheses according to the first time they appear on the main text (if the references aren t in order with ", ", and if there are more than two and with consequent numbers a "-" is placed between the first and last number within the parantheses ) During writing the references, the first letters of the author s name and surname (if the number of the authors is six or more after writing the first three, "et al" is added), the name of the abstract, the abbreviated name of the journal according to the Index Medicus, year of publication, the number of the volume, the page numbers of the first and last page. Example; Brown BR, Gandolphi A. Adverse effects of volatile anaesthetics. Br J Anaesth 1987; 59: For Books If written by one author, first the surname and name of the author, the name of the book, the city of the printing house, the year of printing, the number of the first and last page are written without abbreviations in this order (For Turkish translations look at the example). Examples for foreign, Turkish and translated books, Moore DC. Regional Block. Springfield-Illio s, CharlesC. Thomas 1979; Esener Z. Klinik Anestezi. Istanbul, Çiftbay Matbaas 1991; Pilbeam SP. Mekanik Ventilasyon: Fizyolojik ve Klinik Uygulamalar. Çeviri: Çelik M, Besler MP, Helvac A, Yalman A, Orhon ZM, Yayc F. stanbul, Logos 1999; If with multipl authors, the surnames and names of the authors who wrote the chapters, the name of the book, the city of the printing house, the year of printing, the number of the first and last page are written without abbreviations in this order (For turkish translations look at the example). Examples for foreign, Turkish and translated books, Hull CJ. Opioid infusion for the management of postoperative pain. In: Smith G, Covino BG, (eds.) Acute Pain, London, Butterworths 1985; Sayg n B. S v replasman. (ed.) Cuhruk H, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ders Kitab. Ankara, Öncü Limited 1995; Kupeli I. Diabet ve Anestezi. Çeviri: Elar Z. In: Snow JC, (ed.) Anestezi El Kitab, Çeviri Editörü: Elar Z, zmir, Güven Kitabevi 1986; The authors are responsible from the ethical, scientific and legal responsibility of the contents of the manuscripts. 11. The hard copy of the published manuscripts is sent to the authors. Rejected manuscripts are not sent back. Correspondence: Baflkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araflt rma Merkezi, Dadalo lu Mahallesi Serinevler Sokak No:4/A Yüre ir/adana anestezidergisi@yahoo.com Tel: Fax: Online article submission: httf:// Subscription: Yap Kredi Bankas Hacettepe fiubesi Account number: Subscription: Dr. Fatma Sar cao lu arudmail@gmail.com httf:// Printing: Sim Matbaac l k Ltd. fiti VOGSAN Sk. Mat-Sit fl Mrk. No: 2/14 Y.Mahalle-Ankara Tel : Fax : simmatbaasi@gmail.com iii

4 De erli yazar; Afla da makalenin her bölümü için uygulanmas gereken yaz m kurallar genel olarak belirtilmifltir. Makalenizin tamamlad ktan sonra bu kontrol listesinden Anestezi Dergisi 1 Etik kurul karar yaz s fleklinde iflaretleyerek kontrollerinizi tamamlayabilirsiniz Ç kar çat flmas bildirimi mzal olur belgesi Bafll k, K sa Bafll k, Yazarlar, Türkçe Özet, Anahtar Kelimeler, ngilizce Bafll k, ngilizce Özet, Anahtar Kelimeler, Amaç, Yöntem, Bulgular, Tart flma, Kaynaklar Herbiri ayr sayfada olacak Bafll klar büyük harf ile ve sayfan n soluna dayanm fl olacak Bafll k sayfas ndan itibaren sa alt köflede numaraland r lm fl olmal d r Bafll k, K sa Bafll k, Yazarlar Türkçe ve ngilizce Özet Anahtar Kelimeler Girifl Gereç ve Yöntem Bulgular Tart flma Kaynaklar Tek sayfada ortada olacak En fazla 250 kelime ngilizce bafll k ve özet, Türkçe bafll k ve özetin tam karfl l olmal d r Amaç, Yöntem, Bulgular ve Sonuç içeri i ile dört paragraf olmal d r ngilizce özet için; "Objective, Method, Results, Conclusion" Kaynak kullan lmaz MeSH e uygun en fazla 5 adet Sonuç aç klanmaz Etik kurul onay belirtilmelidir laç isimleri bafl harfi küçük olmal d r ve farmakolojik ismi kullan lmal d r K saltmalar ilk kullan ld nda aç klanmal ve parantez içinde belirtilmelidir im, iv, po, sc Birimlerde SI sistemine uyulmal d r Birimlerde (.) veya (/) kullan lmaz; mg kg -1, L dk -1 m -2 veya mmhg gibi statistik yöntem son paragrafta beliritilmelidir Aritmetik ortalama veya orandan sonra (±) ile verilen de er aç klanmal d r Tablo ve flekiller metinde geçifl s ras na göre, tablolar n s ras romen rakam yla, flekillerin s ras arabik rakamlarla numaraland r lmal d r. Simgeler s ral (*, +, #, gibi) olmal d r fiekil ve Tablo Tablolar bafll ile ayr sayfada bafll k, aç klama ve dipnotu ile olmal d r Sayfalar numaraland r lmamal d r fiekillerde çerçeve olmamal d r, beyaz zemin olmal d r Resimler 130X180 mm, siyah-beyaz, arkas nda makale bafll, üste gelecek k s m ok ile belirtilmifl olmal d r Metinde geçifl s ras na göre cümle sonunda ve parantez içinde numaraland r l r Yazar ad ile metinde geçiyor ise isimden hemen sonra olmal d r Dergi k saltma isimleri IM veya SCI e göre olmal d r Alt ve daha fazla yazarl makale ise ilk üçden sonra et al veya ve ark yaz lmal d r Derleme için 80, orjinal makale için 40, olgu sunumlar nda 15 ve editöre mektupta 5 i geçmemelidir Kaynak yaz m kurallar na uymal d r Genel Times New Roman; bafll k 12 punto bold, metin 12 punto, paragraf aras bir sat r boflluk, paragraf girintisi yok, 2 sat r aral Kaynaklar için örnekler Makale Ekli say (son iki y la ait olmak kayd ile) Kitap Kitap bölümü Elektronik ortam-son y la ait ise Kurulufl Yazarlar,...Makale ad. Dergi ad Y l; say : sayfa. Yazarlar,...Makale ad. Dergi ad Y l; say (supp no): sayfa. Yazarlar. Kitap ad. Kaç nc bask. Bask yeri: firma; y l, sayfa. Yazarlar. Bölüm bafll. In: kitap ad. Kaç nc bask. Bask yeri: firma; y l, sayfa. Bafll k, site ad, gibi bilgi. The web site: url The Intensive Care Society bafll k:guideline(varsa). Dergi y l; say : sayfa. iv

5 ANESTEZ DERG S ISSN YAYIN HAKKI DEV R FORMU Makale bafll Yukar da bafll belirtilen makalemiz daha önce yay nlanmas ve/veya de erlendirilmesi için herhangi baflka bir dergiye ve/veya yay nevine gönderilmemifl, ya da daha önce k smen veya tamamen yay nlanmam flt r. Afla da ad -soyad ve imzalar olan yazarlar, makaleyi Anestezi Dergisi yaz m kurallar do rultusunda düzenleyerek son halini okumufl ve yay n hakk n Anestezi Dergisi ne devrettiklerini onaylam fllard r. Yazarlar (makalede belirtilen s ra ile) ADI-SOYADI MZA YAZIfiMA ADRES : Ad -Soyad :... Adres :... Telefon :... Fax :... e-posta :... YAZIfiMA ADRES ANESTEZ DERG S, Baflkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araflt rma Merkezi, Dadalo lu Mahallesi Serinevler Sokak No:4/A Yüre ir/adana E-posta: anestezidergisi@yahoo.com Telefon No: (322) Faks No: (322) v

6 JOURNAL OF ANESTHESIA - JARSS ISSN PUBLICATION RIGHT TRANSFER FORM Title of the Manuscript Our manuscript whose title is given above has nor been sent to another journal or printing house in order to be published and/ or evaluated, neither publicated partially or totally. The authors whose name-surname and signature appears below, have edited the manuscript according to the Journal of Anesthesia submission rules and have read the final version of it and aggreed to transfer the publication rights to the Journal of Anesthesia. Authors (according to their order in the manuscript) NAME SURNAME SIGNATURE MAIL ADRESS Name surname :... Adress :... Telephone :... Fax : CORRESPONDENCE ANESTEZ DERG S, Baflkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araflt rma Merkezi, Dadalo lu Mahallesi Serinevler Sokak No:4/A Yüre ir/adana anestezidergisi@yahoo.com Tel: Fax: vi

7 Ç NDEK LER / CONTENTS ED TÖRDEN / EDITORIAL Yafll larda Kalça K r klar nda Analjezi ve Anestezi Yöntemleri Bafll kl Derleme Üzerine Handan B RB ÇER DERLEME / REVIEW ARTICLE Yafll larda Kalça K r klar nda Analjezi ve Anestezi Yöntemleri Analgesia and Anesthesia Methods For Hip Fractures in Elderly Sanem ÇAKAR TURHAN, Baflak Ceyda MEÇO, Feyhan ÖKTEN KL N K ÇALIfiMA / CLINICAL RESEARCH Geriatrik Hastalar n Anestezi le lgili Bilgi Düzeyi, Anestezi Hakk nda Bilmek stedikleri ve Anesteziye Ba l Kayg lar Geriatric Patients Knowledge, Desire for Information and Concerns Regarding Anesthesia Arzu MUZ, smail Ayd n ERDEN, Banu AYHAN, fiennur UZUN, Ülkü AYPAR Morbid, Süper ve Süper Süper Obez Hastalarda Laparoskopik Tüp Gastrektomi Cerrahisinde Anestezi Deneyimlerimiz Our Anesthetic Experiences With Morbidly, Super and Super Super Obese Patients Underwent Laparoscopic Gastric Sleeve Surgery Hüseyin TOMAN, Mesut ERBAfi, Muhammet Kas m ARIK, Hasan fiah N, Hasan Ali K RAZ, Tuncer fi MfiEK, Faruk ÖZKUL, Tu ba DO U, U ur ALTINIfiIK, Hatice Betül ALTINIfiIK Klini imizdeki Spinal Anestezi Uygulamalar n n Retrospektif De erlendirilmesi Retpospective Analysis of Spinal Anesthesia Procedure in Our Clinic Sema ÖNCÜL, Mehmet YILMAZ, Elif ATAR GAYGUSUZ, Osman ESEN, Canan BALCI Ortopedi ve Travmatoloji Cerrahisinde Anestezi Yöntemlerinin Retrospektif Analizi Retrospective Analysis of Anesthesia Methods in Orthopaedics and Traumatology Surgery Sinan ER, Muhammet Bilal ÇE N, U ur GÖKYAfi, Savafl GÜNER, Nurettin YÜZKAT Can Preoperative Multimedia Information Provision Decrease Perioperative Patient Anxiety During Regional Anesthesia? A Randomized Controlled Trial Preoperatif Multimedya Bilgilendirmesi Rejyonel Anestezi S ras nda Perioperatif Hasta Anksiyetesini Azalt r m? Randomize Kontrollü Çal flma Hamid Civan T RYAK, Ruslan ABDULLAYEV, Nevzat Mehmet MUTLU, Ömer Burak KÜÇÜKEBE, hsan Tuncer OKAY, Bayazit D KMEN Manyetik Rezonans Görüntülemede Çocuklarda Sedasyon ve Genel Anestezi S kl n n Dikkat Da t c Yöntemlerle Azalt lmas Decrease of Sedation and General Anesthesia Rate With Distraction Techniques in Children During Magnetic Resonance Imaging Gözde BUM N AYDIN, Serhat YÜKSEL, Reyhan POLAT, Julide ERG L, Murat SAYIN, Gülten ÜTEBEY, brahim ÖZTÜRK vii

8 OLGU SUNUMLARI / CASE REPORTS ki Olguda Civa Zehirlenmesinin Etkileri Effects of Mercury Poisoning in Two Cases Zeliha KORKMAZ D fil, Hülya GÜNDO DU, Alm la Gülsün PAMUK, Ülkü AYPAR Faktör VII Eksikli i Olan Gebede Anestezi Yönetimi Anesthesia Management of a Pregnant With Factor VII Deficiency Zeynep ERSOY, Coflkun ARAZ, Polat DURSUN Flumazenil Benzodiazepinler D fl ndaki Anestezik Ajanlar da Etkiler mi?: Olgu Sunumu Does Flumazenil Effect The Anesthetic Agents Other Than Benzodiazepines?: Case Report Özgür fientürk, Onur SELV, Zeliha ÖZER Vazovagal Senkop: Olgu Sunumu A Case of Vasovagal Syncope Duygu TAfiKIN, Zeynep ERSOY, Özgür KÖMÜRCÜ, Aynur CAMKIRAN FIRAT viii

9 Anestezi Dergisi 2015; 23 (2): Editörden EDİTÖRDEN / EDITORIAL YAŞLILARDA KALÇA KIRIKLARINDA ANALJEZİ VE ANESTEZİ YÖNTEMLERİ BAŞLIKLI DERLEME ÜZERİNE Modern t ptaki geliflmelerle birlikte hem toplumda, hem de ameliyathanede karfl laflt m z yafll nüfus giderek artmaktad r. Yafllanma ile ilgili kesin bir bafllang ç s n r olmamakla birlikte, Dünya Sa l k Örgütü taraf ndan yafll l k s n r 65 yafl olarak kabul edilmektedir (1). Klasik olarak yafllanma süreci moleküler, hücresel, doku-organ, bireysel, toplumsal yafllanma olarak incelenmektedir (2). Bu nedenle yafll popülasyon yandafl hastal klar n yoklu unda dahi genç nüfusa oranla fizyolojik de iflikliklere ve farmakolojik giriflimlere farkl yan tlar vermektedir. Derginin bu say s nda yer alan "Yafll hastalar n kalça k r klar nda anestezi ve analjezi yöntemleri" bafll kl derlemede yazar n da belirtti i üzere ileri yafl hastalar n en ciddi sa l k problemlerinden birisi alt ektremitelerde özellikle de kalça ekleminde geliflen k r klard r. Nitekim yafll hastalar n kalça k r klar n n biz anestezistleri sadece operasyon s ras nda de il operasyon öncesi ve sonras nda da yak ndan ilgilendirdi i hepimizin bilgisindedir. Bu hastalarda ortaya konulan ilk ve en önemli problem a r olup a r n n neden oldu u taflikardi, hemodinamik instabilite ve hipoksi gibi fizyopatolojik de ifliklikler kolayl kla fark edilmektedir. Oysa yine a r n n yol açt -, mortalite ve morbiditeyi artt ran deliryum kolayl kla göz ard edilebilmektedir (3). Derlemede bu nokta özellikle ifllenirken a r tedavisinde preoperatif ve postoperatif evrede kullan labilecek yöntemler dikkatle tan mlam flt r. Gerçekten de kalça k r klar nda a r n n hiç veya yeterince tedavi edilmemesi yafll hastalarda deliryumun en önemli tetikleyicileri aras nda gösterilmektedir (3). Derlemede a r yönetiminde s kl kla uygulanan sistemik opioid ve non-opioid analjeziklerin yafll hastalarda kalça k r klar nda uygulanmas na yer verilmifltir. Ancak bu ilaçlar n hayati yan etkilerinin ortaya ç kabilme riski ya da hasta kontrollü analjezi yöntemlerinin özellikle demans, Alzheimer gibi nedenlerle baflar ile uygulanamamas sonucunda kullan mlar n n daha k s tl oldu unu özellikle belirtmifltir. Derlemede ileri yafl grubunda a r yönetiminde periferik sinir bloklar n n baflar ile kullan labilece i de belirtilmektedir. Preoperatif a r yönetimi için kullan lan periferik sinir bloklar ndan özellikle femoral sinir ve fasya iliaka kompartman bloklar n n hem sistemik stres yan t azaltt hem de preemptif etki ile postoperatif analjeziye katk sa lad bilinmektedir. Bu tip bloklar n ileri yafl hastalar için de ameliyat öncesi ve ameliyat s ras nda kullan lmas n n derlemede de belirtildi i gibi etkili, kolay ve güvenilir oldu u tan mlanm flt r (4,5). Yafll hastalarda operasyon zaman ile optimal anestezi tekni inin belirlenmesi de önem arz etmektedir. Anestezi yönetiminde pozisyon, anestezi tekni i, postoperatif analjezi, s v -elektrolit-kan ürünleri kullan m ve tromboflaksi de çok önemli bafll klard r. Derlemenin de ifade etti i gibi seçilecek anestezi tekni inde hastan n tercihi, yandafl patolojileri ve anestezistin klinik deneyimi gerçekten önem tafl r. Yafll larda rejyonel ya da genel anestezi yöntemlerini karfl laflt ran ilk yay nlar 1900 lü y llara kadar uzanmaktad r li y llara kadar olan çal flmalar da genellikle rejyonel tekniklerin daha baflar l sonuçlar oldu u dikkat çekmektedir lerden sonra ise k sa etkili inhalasyon ajanlar n n kullan m ve monitörizasyon yöntemlerinin geliflmesi ile genel anestezinin de güvenle uygulanabilece ini belirten yay nlar görülmektedir. Çal flmalar her iki anestezi yönteminin mortalite ve morbidite yönünden benzer sonuçlar oldu unu ortaya koymaktad r (5,6). Yazar n da belirtti i gibi pek çok çal flmada anestezi yöntemine karar verirken mortalite ve morbidite ile iliflkili risklerle birlikte birçok gereklili in göz önünde tutulmas gerekti i özellikle vurgulanmaktad r. Sonuç olarak yaflamak bir sanat olup yafll l k sanat belki de yaflam dilimlerinin en zor parças olarak kabul edilebilir. Bu zor süreçte hastalar n analjezi ve anestezi yönetimi de anestezi hekimlik sanat n n önemli bölümlerinden birini oluflturmaktad r. Kalça k r klar da yafll hastay fiziksel, psikolojik ve sosyal aç dan olumsuz etkileyen, tedavi ve bak m maliyeti yüksek olan yaralanmalard r. Dünya nüfusunun giderek yaflland günümüzde yazar bu hastalarda analjezi ve anestezi yönetiminin önemine, nas l planlanmas gerekti ine dikkat çekerek kayda de er bir yol gösterici rolü üstlenmifltir. Ç kar çat flmas /Conflict of Interest: Yazarlar herhangi bir ç kar çat flmas bildirmemifllerdir./ Authors do not report any conflict of interest. Yaz flma Adresi (Correspondence): Dr. Handan Birbiçer, Mersin Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal, Mersin/ çel E-posta ( ): birbicer@hotmail.com 55

10 Journal of Anesthesia - JARSS 2015; 23 (2): Editorial KAYNAKLAR 1. WHO, Health of Eldery, Tec. Rep. Series N. 79.WHO. Geneva, Guler C. Toplum Sa l Sorunu olarak Yafll l k, In: Gokce Kutsal Y, Cakmakc M, Unal S. (eds) Geriatri I. Ankara Medicograghics Ajans ve Matbaas. 1997; Morrison RS, Magaziner J, Gilbert M, et al. Relationship between pain and opioid analgesics on the development of delirium following hip fracture. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2003;58: Foss NB, Kristensen BB, Bundgaard M, et al. Fascia iliaca compartment blockade for acute pain control in hip fracture patients: a randomized, placebo-controlled trial. Anesthesiology 2007; 106: Fletcher AK, Rigby AS, Hayes FL. Three-in-one femoral nerve block as analgesia for fractured neck of femur in the emergency department: a randomized, controlled trial. Annals of Emergency Medicine 2003; 41: Urwin SC, Parker MJ, Griffiths R. General versus regional anaesthesia for hip fracture surgery: a meta-analysis of randomized trials. Br J Anaesth 2000; 84: Luger TJ, Kammerlander C, Gosch M, et al. Neuroaxial versus general anaesthesia in geriatric patients for hip fracture surgery: does it matter? Osteoporos Int 2019 (Suppl 4):

11 Anestezi Dergisi 2015; 23 (2): Turhan ve ark: Yafll larda kalça k r klar DERLEME / REVIEW YAŞLILARDA KALÇA KIRIKLARINDA ANALJEZİ VE ANESTEZİ YÖNTEMLERİ ANALGESIA AND ANESTHESIA METHODS FOR HIP FRACTURES IN ELDERLY Sanem ÇAKAR TURHAN, Baflak Ceyda MEÇO, Feyhan ÖKTEN Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye Ankara University Faculty of Medicine, Department of Anesthesiology and Reanimation, Ankara, Turkey ÖZET Günümüzde ortalama yaflam süresinin artmas anestezistlerin yafll hastalarda kalça k r klar ile daha fazla karfl laflmas na neden olmufltur. Geriatrik hastalar n var olan yandafl patolojileri nedeniyle a r tedavisi ve uygulanacak anestezik tekni in saptanmas her aflamada dikkatli gözlem ve ilgi gerektirir. Bu derlemede yafll lar n kalça k r klar ndaki analjezi ve anestezi yöntemleri literatür bilgileri ile yeniden gözden geçirilmifltir. ANAHTAR KEL MELER: Geriatri, fasya iliaka kompartman blo u, a r SUMMARY Recently, the increased life expectancy has caused anesthesiologists to encounter hip fractures of elderly people more. Due to the presence of comorbidities in geriatric patients, determination of pain management strategies and the anesthetic technique require careful observation and attention at every stage. In the present review, the analgesic and anesthetic methods in hip fractures of elderly patients have been reviewed in the light of the literature knowledge. KEY WORDS: Geriatrics, fascia iliaca compartment block, pain De iflen dünyada yafll popülasyonu giderek artmakta ve yafll l a ba l hastal klar n tedavisi ayr bir sektör oluflturmaktad r. Yafll lar n en önemli problemlerinden biri de osteoporoz ve buna ba l geliflen kalça k r klar - d r. Günümüzde kalça k r klar n n tedavisi tüm ülkelerde milyon dolarl k sa l k harcamas gerektiren önemli bir sa l k problemidir. Yaflla birlikte organlar n fonksiyon kapasitesinin azalmas ; strese karfl mücadele yetene inin düflmesi; hipertansiyon, diyabet ve böbrek yetmezli i gibi var olan hastal klar kalça k r klar nda morbiditeyi ve mortaliteyi artt r r (1). Hasarlanan periostun a r oluflturma riskinin yüksek olmas nedeniyle femur fraktürü ciddi a r oluflturan bir kemik hasar d r. Morbidite ve mortalitenin düflürülmesinin yan s ra hastan n konforu için de bu a r n n tedavi edilmesi gereklidir. Kalça k r klar, olay n bafllang c ndan itibaren her aflamada tedavi edilmesi gereken düzeyde, yüksek a r skorlar yla birlikte seyreder (2,3). A r ; neden oldu u fizyopatolojik etkilerden korunmak ve hasta konforunun sa lanmas n n yan s ra, bu hastalarda çok görülen deliryumun önlenmesi; rahat ve do ru fizik muayene yap labilmesi; atelektazi, nozokomial pnömoni ve tromboemboli gibi büyük fiziksel ve psikolojik risklerin önlenmesi için de tedavi edilmesi gereken bir durumdur (2-4). Gerçekten de a r n n yetersiz tedavisinin hastanede kal fl süresini uzatt, mobilizasyonu geciktirdi i ve 6 ayl k morbiditeyi artt rd gösterilmifltir (4). Operasyon zaman n n gecikmesinin analjezik gereksinimini artt raca do ald r. Gerçekten de hasardan sonraki ilk 24 saat içinde 50 yafl ve üzeri kalça k r kl hastalar % oran nda fliddetliden çok fliddetliye kadar de iflen a r tan mlamaktad r (5). Kalça k r klar nda k r n nedeni kompleks ve multifaktöryeldir. Bunlar n aras nda kas ve kemik kayb (muhtemelen fazla hayvansal protein al m ile), nöromüsküler fonksiyon bozuklu u gibi nedenler say labilir. Kalça k r klar nda hat r say l r derecede a r vard r ve bu a r n n hiç ya da yeterince tedavi edilmemesinin yan s ra, sistemik analjeziklerin yüksek dozda kullan lmas özellikle yafll hastalarda deliryum sebebi olarak gösterilmektedir (4,6). Maria Titler (3), 1999 y l nda kalça k r nedeniyle hastaneye baflvuran 65 yafl ve üzeri hastalardaki a r te- Ç kar çat flmas /Conflict of Interest: Yazarlar herhangi bir ç kar çat flmas bildirmemifllerdir./ Authors do not report any conflict of interest. Gelifl tarihi/received: 19/06/2014 Kabul tarihi/accepted: 01/10/2014 Yaz flma Adresi (Correspondence): Dr. Sanem ÇAKAR TURHAN, Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Ankara E-posta ( ): sanemcakar@yahoo.com 57

12 Journal of Anesthesia - JARSS 2015; 23 (2): Turhan et al: Hip fractures in elderly davi prati ini incelemifl ve 12 hastanedeki 709 hastan n t bbi kay tlar n ve hastalar n bak m n üstlenen 172 hemflire bak m n n sonuçlar n analiz etmifltir. Sonuçlara göre, en s k tercih edilen analjezi in asetaminofen oldu- unu, ancak dozlar n maksimum önerilen günlük dozun alt nda oldu unu tespit etmifllerdir. Hemflirelerin 1/3' ünden fazlas ; meperidin kullan m ndan kaç nd klar n, yar s ndan ço u meperidinden bazen kaç nd klar n bildirmifllerdir. Ancak her ne kadar kan tlar yafll larda akut a r tedavisinde di er analjezik ajanlar n daha uygun oldu unu önerse de, hastalar n % 56.8 i en az bir doz meperidin alm fl, % 27 sinde hasta kontrollü analjezi uygulanm flt r. Sadece % 22.3 hastada ilk 24 saat süresince gün boyu uygulama yap lm flt r. Her ne kadar intramüsküler uygulama yafll larda önerilmese de % 52.2 sinde intramüsküler enjeksiyon kullan lm flt r. En s k kullan - lan non-farmakolojik uygulama pozisyonunun düzeltilmesiyken bunu bas nç azalt c cihazlar ve so uk uygulamas takip etmifltir. Günümüzde yafll lar n kalça k r klar nda gerek hastane öncesi gerekse acil serviste, operasyon öncesi ve sonras dönemde a r tedavisi standartlar belirlenmemifl bir konudur. Yafll larda ço unlukla var olan alzheimer, kiflilik bozuklu u, demans, deliryum ve kognitif disfonksiyon, a r n n her aflamada gerek de erlendirilmesi gerekse tedavisi anlam nda ciddi güçlük oluflturur ki, bu da tedavinin tam olarak yap lamamas na neden olur. Yafll hastalarda konvansiyonel a r tedavisi NSA, parasetamol, intravenöz (iv) morfin ile sa lanabilirse de bu ajanlar n bilinen yan etkileri bu hasta grubunda özellikle daha önemlidir. Morfin solunum depresyonu, hipotansiyon, mental konfüzyon, konstipasyon, kafl nt, üriner retansiyon ve bulant -kusma yaparken, (Nonsteroid antiinflamatuar ilaç (NSA ) gastrointestinal kanama ve renal fonksiyon bozuklu una neden olabilirler. Parasetamol ise bu hastalar n a r s n n giderilmesinde yetersiz kalmaktad r (7). Klasik a r tedavisinde kullan lan opioidlerin en emniyetli ve etkin kullan m HKA ile olmakta ancak bu yafl grubu hastalar n akut a r l dönemlerinde bunu yapmalar mümkün olmamakta ve bu ajanlar ancak sistemik olarak kullan lmakta, bu da istenmeyen yan etkilerin daha fazla görülmesi anlam na gelmektedir. Amerika da yafll yetiflkinlerde düflmeye ba l k r klar akut a r n n bafll ca nedenidir. Acil servise kabul edilen kalça k r kl hastalar n % 78 inin a r l oldu u bildirilmektedir. Acil servis departman, yafll lar n akut a r yönetiminde olabilecek indikatörleri belirleme aç s ndan anahtar pozisyondad r. Akut a r idaresi için öneriler "Kan ta dayal uygulamalar" ve "A r tedavisi araflt rmalar " ile ilgili kan tlar yoluyla yap lmaktad r. Güncel a r de erlendirmeleri, akut tedavi alt nda olan bütün yafll lar n a r yönetimi ve tedavi kararlar için her 4 saatte bir "a r fliddet derecelendirmesi" ile takip edilmesi gerekti ini bildirmektedir. Bu ba lamda a r n n de erlendirmesi için en güvenilir belirteç kiflinin kendisidir. NRS (numeric rating scale) ço u yafll n n kendilerini ifade etmeleri için en çok kullan lan yöntemlerden biridir. Kan tlar, kognitif disfonksiyonu olanlar da dahil olmak üzere yafll hastalar n a r lar kantitatif olarak ölçüldü ünde her hastan n "bireysel a r tolerans seviyelerinin" farkl oldu unu bildirmektedir. A r de erlendirilmesinin hasta taraf ndan yap l p ölçülmesinin farmakolojik tedavi seçene i aç s ndan daha güvenilir oldu u bildirilmektedir. Güncel araflt rmalara göre yafll larda analjezik kullan m acil serviste minimal seviyededir. A r de erlendirmesi ve kontrolü aç s ndan en önemli engel uzman hekimin teflhis koymadan önce analjezik yapmay hasta güvenli i aç s ndan önermemesidir. Ayr - ca deliryumun etkisi, hastan n önceki kulland ilaçlar bildirmedeki yetersizli i, baz analjeziklerin yafll lardaki farmakolojisi konusunda yetersiz bilginin olmas gibi nedenlerle analjezi in klinik etkilerinin yafll larda tam olarak anlafl lamamas ikincil engeldir (2). Acil serviste hemflirelerin yafll hastalarda meperidinin tekrar edilen dozlarda kullan m nda olabilecek SSS (santral sinir sistem) yan etkilerinden habersiz olduklar görülmüfltür (2,3). Yafll hastalar n a r n n yafll l kla alakal oldu unu düflünmeleri ve a r y rapor etmedeki isteksizlikleri, duyusal ve kognitif bozulma tedavi için güçlük oluflturur. Nonopioid analjezik ilaçlar yafll yetiflkinlerde akut a r için uygundur. Asetaminofen ve NSA opioidlerin analjezik etkilerini tamamlay c d rlar ve opioidler orta seviyeden a r seviyeye kadar akut a r da tercih edilen bir seçenek iken, non opioid analjezik ilaçlar opioid dozunu düflürerek opioidden tasarruf edilmesini sa lar. Meperidin ve propoksifen gibi baz analjeziklerin normeperidin toksisitesi yüzünden yafll yetiflkinlerde kullan lmas tavsiye edilmez. Toksisite bulgular olarak sinirlilik, irritabilite, seyirme, ajitasyon, tremor, myoklonus, grandmal nöbet, intestinal spazm say labilir. Özellikle yandafl kalp hastal klar ve böbrek hastal klar varl nda toksisite bulgular daha fazlad r. A r tedavisinin yönetiminde intramuskuler (im) yolun kullan lmas önerilmez. Kas kayb ve ya l dokunun azalmas absorpsiyonu yavafllat r. Tekrar enjeksiyonlar ise toksisiteyi artt r r (2,3). Acil serviste iv yol a r n n de erlendirmesi ve tedavisi, yani yönetimi için tercih edilir. Orta-ciddi a r s olan yafll larda opioid dozu için "paranteral morfin ekuivalan" (PME) tayin edilmesi önerilir. Bunun yan s ra a r n n yerinin de erlendirilmesi de ayr bir uzmanl kt r. Ocak 2000 de JCAHO (Joint Commission on Accredita- 58

13 Anestezi Dergisi 2015; 23 (2): Turhan ve ark: Yafll larda kalça k r klar Bu nedenle femoral sinir blo u bu bölgenin k r klar nda tamamen olmasa da a r tedavisinde kullan l r (16, 17). Lomber pleksus blo unun kalça, femur flaft ve diz cerrahisinden sonra sistemik morfin analjezisinden daha yüksek kalitede, bunun yan s ra epidural analjeziden daha az yan etki ile analjezi oluflturdu u gösterilmifltir (17-20). Lomber pleksusun 20 ml veya daha fazla lokal anestezikle tek enjeksiyonla bloke edildi ini, böylece uylu un ön yüzünün sensoryal analjezisinin sa land gösterilmifltir. Bu flekilde yap lan üçlü femoral, lateral femoral + kutanöz (LFK) ve obturator sinirlerin ayn anda, nörostimülatöre ve çok yüksek doz lokal anestezi e gerek kalmadan bloke edilebilece i bildirilmifltir (20). Dalens (21), 1989 da ilk kez 120 çocukta yeni bir metod olarak fasya iliaka kompartman blo unu (F KB) tan mlam fl ve bu yöntemi klasik üçlü blok ile karfl laflt rm flt r. Sonuçta, bu yeni teknikle % 90 baflar ile lomber pleksusun her 3 sinirinin de bloke edilebildi ini ve enjeksiyon yerinin nörovasküler yap lardan uzak ve bu anlamda F KB nun güvenilir oldu unu bildirmifltir. F KB, postoperatif analjezi amac yla kalça k r klar nda kullan lmaktad r (6,7,11,12). Üçlü blokla karfl laflt r ld - nda daha h zl ve kal c blok yapt gösterilmifltir. Capdevila (22), 1998 de eriflkinlerde F KB nun üçlü bloktan daha etkin oldu unu LFK ve femoral sinirlerin kolayca bloke edilebildi ini, bu blok için pahal cihazlara gerek olmad n ve minimal riskle blo- un gerçekleflti ini bildirmifltir. Ancak Dalens in bulgular n n aksine, eriflkinde çocuklardan farkl olarak obturator sinirde tam bir blok elde edilemedi ini bildirmifltir. Sonuç olarak her iki yaklafl mla lomber pleksus blokaj etkin postoperatif blok sa lam fl ancak F KB ile daha h zl ve kal c LFK sinir blo u elde edilmifltir. Üçlü blo un tam tersi F KB da fasya alt ndaki uzakl k k sad r ve sonuçta daha çok lokal anestezik sinire ulafl r. Ancak bu blokta obturator sinir blo u daha zor olmufltur. Wambold ve ark (19) F KB unun femur boyun, femur gövde ve diz cerrahisinden sonra analjezi oluflturmada güvenilir, etkili ve basit bir yöntem oldu unu bildirmifltir. Herhangi bir stimülatör ya da ultrasona gerek duymadan kolayca yap lan F KB etkin bir flekilde femoral ve LFK siniri bloke ederek güvenilir bir analjezi sa layan bir blok olarak tan mlanm flt r (13). F KB h zl, efektif, güvenli ve kolay bir teknik olarak acil serviste de analjezi amac yla acil uzmanlar taraf ndan yap labilir. Bu blo un uyguland hastalarda ilave analjezik ihtiyac çok az olmufltur (7,11,13,14). Fletcher ve ark., femoral sinir k l f na verilen lokal anestezik ile baca n ön yüzünün üç sinirinin lomber pleksusun alt kordlar n n blokaj ile bloke edilece ini ve femoral blo un acil sertion of Healthcare Organizations) taraf ndan acil servisi de içine alan akredite sa l k bak m organizasyonlar için a r n n de erlendirmesi ve standartlar konusunda yeni düzenlemeler yapm flt r (3). Sonuç olarak yandafl patolojilerle birlikte olan ileri yafl grubu kalça k r kl hastalarda parasetamolün yetersiz kalmas, opioid ve nonsteroid analjeziklerin bilinen yan etkilerinin olmas ya da hasta kontrollü analjezi cihaz n kullanamayan bu hastalarda çok dikkatli doz titrasyonu yap lamamas, sistemik analjeziklerin kullan - m n k s tlar. Yafll hastalarda artm fl kas y k m ve azalm fl ya dokusu nedeniyle im enjeksiyon yoluyla uygulamada emilimin azalmas, etkinin uzamas, ajan n de- iflken serum düzeylerine ve tekrarlayan enjeksiyonlar n toksisiteye neden olmas hekimleri daha güvenli analjezi yöntemleri aray fl na itmifltir (2,3). Kalça k r acil cerrahi müdahale gerektiren bir durum olmas na karfl n, operasyon için en uygun zaman tart flmal d r. Komplikasyonlar artt rabilecek klinik durumlar n düzeltilmesi ve operasyonun optimal zaman - n n saptanmas önemlidir (8). Kalça k r n n stabilizasyonunun erken dönemde yap lmas n destekleyen ya da karfl t görüfller ile ilgili kan tlar randomize kontrollü çal flmalarla de il, klinisyenlerin gözlemsel çal flmalar ndan elde edilmifltir. Bugün için önerilen kalça k r hastalar n n yandafl medikal problemlerinin yeni veya eski olufluna göre s - n fland r l p hipovolemi, hipertansiyon, tedavi olmam fl enfeksiyon, semptomatik aritmi veya kardiyopulmoner disfonksiyonu olan hastalar n optimize edilerek kronik hastal olanlar n olabildi ince bazal fonksiyonlar na döndükten sonra cerrah, geriatrist, anestezist, ortopedist ve yo un bak m uzman n n önerileri ile en k sa sürede opere edilmesi yönündedir. Hastan n k r k ekstremitesi ile opere edilmeden beklemesi analjezik ihtiyac n n artmas anlam na gelir. Yafll hastalarda uzun süreli deliryumun daha kötü fonksiyonel sonuçlarla ve artm fl mortalite ile iliflkili oldu u tespit edilmifltir. Deliryumun bir nedeni de yafll lar n kalça k r klar nda yeterli analjezi sa lanamamas d r (9). Son y llarda rejyonel teknikler ve periferik sinir bloklar n n da kalça k r klar n n a r tedavisinde etkili oldu u gösterilmifltir (10). Son y llarda birçok çal flmada rejyonel bloklar yafll lar n kalça k r klar nda hastane öncesi dönemde, acil serviste ve perioperatif dönemde kullan lm fl etkili, kolay ve güvenilir oldu u gösterilmifltir (6, 11-16). Bu amaçla femoral blok ve fasya iliaka kompartman blo u (F KB) baflar ile kullan lm flt r (7,11-17). Gerçekten de femur boynunun duyusal innervasyonu çok aç k de ildir. Femur boyun k r klar nda nosisepsiyon obturator, siyatik ve femoral sinirlerce oluflur. 59