Kamu Kesiminde Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme

Transkript

1 KAMU YÖNETÝMÝNDE BÜROKRASÝNÝN VE KIRTASÝYECÝLÝÐÝN AZALTILMASI 7 Kamu Kesiminde Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme 2005 Yýlý Projeleri T.C. Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý Ankara, Ekim 2006

2 Kamu Kesiminde Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý Ankara, Ekim 2006 Bu kitap, 2003 yýlýnda baþlatýlan "Kamu Yönetiminde Yeniden Yapýlanma" çalýþmalarý kapsamýnda yürütülen "2005 Yýlý Kamu Kesiminde Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme Projesi" çerçevesinde; Dr. M. Emin ZARARSIZ Dr. Birol EKÝCÝ Arif YILDIRIM Mustafa KOÇYÝÐÝT Gülþah YALÇINKAYA Suat YAVUZASLAN tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Baþbakanlýk Müsteþar Yardýmcýsý, Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkan V., Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý, Mülkiye Baþmüfettiþi, Baþbakanlýk Uzman Yardýmcýsý, Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý, Basýn Halkla Ýliþkiler Müþaviri, Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý, Basýn Halkla Ýliþkiler Müþaviri Baþbakanlýða gönderilen projeler Baþbakanlýk tarafýndan oluþturulan ve aþaðýda isimleri belirtilen "Deðerlendirme Kurulu" tarafýndan deðerlendirilmiþtir. Dr. Ahmet TIKTIK Devlet Planlama Teþkilatý Müsteþarý Baþkan Hasan Basri AKTAN Maliye Bakanlýðý Müsteþarý Üye Dr. M. Emin ZARARSIZ Baþbakanlýk Müsteþar Yardýmcýsý Üye Ercan TOPACA Mahalli Ýdareler Genel Müdür V. Üye Dr. Birol EKÝCÝ Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkan V. Üye Dr. Ercüment ÖZÇELÝK Devlet Planlama Teþkilatý Müsteþarlýk Müþaviri Üye Nejat KOÇER TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Üye Zafer Ali YAVAN TÜSÝAD Ankara Temsilcisi Üye Ayþe SEVGÖR Türkiye Kalite Derneði (KAL-DER) Temsilcisi Üye Ayrýca, Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme Projesinin yürütülmesinde ve bu kitabýn hazýrlanmasýnda, Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý personelinin katkýlarý ve emeði bulunmaktadýr. iii

3 ÖNSÖZ Geniþ kapsamlý bir çerçevede yürütülmekte olan kamuda yeniden yapýlanma çalýþmalarýnýn amacý kamu hizmetlerinin kalitesini, vatandaþýn kamu hizmetlerinden memnuniyet düzeyini ve vatandaþ ile kamu kurum ve kuruluþlarý arasýndaki güveni artýrmaktýr. Gereksiz harcamalarýn ve israfýn önüne geçilmesi, kamuda mali disiplin anlayýþýnýn yerleþtirilmesi ve gereksiz bürokrasi ile kýrtasiyeciliðin azaltýlarak vatandaþ hayatýnýn kolaylaþtýrýlmasý büyük önem taþýmaktadýr. Bu amaçla 58 inci Cumhuriyet Hükümeti, daha göreve geldiði ilk günlerde kamu kaynaklarýnýn etkili, ekonomik ve verimli kullanýlmasýný saðlamak üzere, mali yönetim alanýnda reform çalýþmalarýný baþlatmýþtýr yýlý sonunda yasalaþtýrýlan Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile mali yönetimde köklü bir reform gerçekleþtirilmiþtir. Diðer yandan, 58 ve 59. Cumhuriyet Hükümetleri tarafýndan uygulanan Acil Eylem Planýnda konulan hedefler doðrultusunda yürütülen çalýþmalarla bakanlýk sayýsýnýn azaltýlmasý, makam aracý kullanýmýnýn sýnýrlandýrýlmasý, yeni lojman ve sosyal tesis yapýmýnýn durdurulmasý, bürokratik formalitelerin azaltýlmasý, kamu kuruluþlarýnda alt kademelere yetki devri yapýlmasý, yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluklarýnýn artýrýlmasý gibi alanlarda kamu kaynaklarýnýn etkin kullanýlmasý ve maliyetlerin düþürülmesi açýsýndan önemli baþarýlar elde edilmiþtir. Ülkemiz kamu yönetiminde, geçmiþte yaþanan savurganlýk ve aþýrý harcama nedeniyle Türkiye ekonomisinin geliþmesini saðlayacak kaynaklar kamu kesimi tarafýndan israf edilmiþ, kamu harcamalarýnýn disiplin altýna alýnamamasý, yüksek iç borçlanmaya ve enflasyona neden olmuþtur. Türk ekonomisinin istikrar ve güven içinde saðlam bir yapýya kavuþturulmasý, kaynaklarýmýzýn öncelikler dikkate alýnarak doðru yere harcanmasýyla mümkün olabilecektir. Hükümetimiz tarafýndan kamu kesiminde gereksiz harcamalarýn ve israfýn önüne geçilmesi için bir seferberlik baþlatýlmýþ ve 2004 yýlý "Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme Yýlý" olarak ilan edilmiþtir. Kamuda yeniden yapýlanma çalýþmalarýnýn desteklenmesi, tasarruf kültürünün yaygýnlaþtýrýlmasý, kamu hizmetlerinin sunum maliyetlerinin düþürülmesi, gereksiz bürokrasi ve kýrtasiyeciliðin azaltýlmasý, fonksiyonunu yitiren birimlerin kapatýlarak etkili bir kamu idaresinin kurulmasý amacýyla "Kaynaklarý Etkin Kullanma ve Maliyetleri Düþürme Projesi" baþlatýlmýþ ve 2005 yýlýnda kamu kurum ve kuruluþlarý tarafýndan yürütülen baþarýlý çalýþmalarýn tarafýmdan ödüllendirilmesi benimsenmiþtir. iv

4 Yürütülen Proje doðrultusunda; baþarýlý çalýþmalarýn kamuoyuyla paylaþýlarak yaygýnlaþtýrýlmasý ve kamu yönetimimize yol gösterici olmasý amacýyla hazýrlanan bu kitapta yer alan çalýþmalarý yürüten kamu görevlilerine teþekkür ediyorum. Recep Tayyip ERDOÐAN BAÞBAKAN v

5 SUNUÞ Bu proje çalýþmasýnýn amacý, kamu varlýklarýný daha etkin kullanarak ve hizmet maliyetlerini düþürerek kaynak yaratmaktýr. Þüphesiz kaynak yaratmanýn birincil yolu üretmek ve tasarruf etmektir. Ancak kaynaklarý harcarken de maliyetlerin kontrol altýna alýnmasý, kaynak yaratmanýn önemli bir aracýdýr. Nitekim modern örgütlerin en temel rekabet stratejileri arasýnda "maliyet liderliði" fikri yatmaktadýr. Bilindiði gibi, bürokrasi harcamalarýný kontrol altýna alabilmek için geleneksel olarak "Ýsrafý Önleme veya Tasarruf Genelgeleri" yayýnlamaktadýr. Bu yaklaþým, maliyetlerin azaltýlmasý fikrinden farklý bir felsefeye sahiptir. Her þeyden önce, israfýn önlenmesi beþeri ve ahlaki bir tavýrdýr. Bu açýdan genellikle kamu yöneticilerinin kiþisel inisiyatifleriyle sýnýrlý kalmaktadýr. Nitekim tasarruf genelgeleriyle istenen amaca da ulaþýlamamaktadýr. Baþbakanlýk kayýtlarýnda yaptýðýmýz incelemelerde, kamu yöneticileri tasarruf genelgelerinden; kendi maliyetlerini kontrol altýna almak yerine sorumluluðun Baþbakanlýkta olduðu ve yapýlmasý gereken harcamalar için izin alýnmasý gerektiði sonucunu çýkarmakta ve izin için çeþitli ikna yöntemlerine baþvurmaktadýr. Hatta tasarruf genelgeleri çoðu kez bürokratik süreci uzatan ve kararlarý geciktiren uygulamalarý da beraberinde getirmesi sebebiyle eleþtiri ve þikayet konusu olmaktadýr. Diðer taraftan, tasarruf genelgeleri kapsamý itibariyle, sadece gereksiz yere kullanýlan makam aracý, lojman, hizmet binasý ve dinlenme tesisleri üzerinde durmaktadýr. Gerçekte kamu harcamalarýnda bu tür kalemlerin toplam maliyetler içindeki payý düþüktür. Þüphesiz bu alanlarda da harcamalar dikkatli yapýlmalýdýr. Ancak, bunlardan daha önemlisi, kamu hizmetlerini üretirken veya sunarken; O hizmetin gerekli olup olmadýðý, Devlet eliyle yerine getirilmesi zorunluluðu, Örgüt yapýsýnýn büyüklüðü, Çalýþanlarýn sayýsý ve niteliði gibi ana maliyet unsurlarýnýn kontrol edilmesi gereðidir. Çünkü bu harcamalar sadece yatýrým ve bakým maliyetleri itibarýyla deðil, uzun yýllar harcama dönemi içinde çýkan büyük giderlerle de bütçe üzerinde olumsuz etkide bulunmaktadýr. vi

6 Kamu kaynaklarýnýn daha etkili kullanýmý; Yatýrým önceliklerinin belirlenmesi ve stratejik yatýrýmlara aðýrlýk verilmesi, Kaynaklarýn çok sayýda proje arasýnda daðýtýlmasý yerine belirli sorunlara odaklanýlmasý ve bu projeleri bir an önce tamamlayýp fayda üretmeye baþlanýlmasý, Ýçinde bulunduðumuz küresel ve ulusal çevre þartlarý göz önüne alýnarak, kamu idaresinin sunmasýna gerek olmayan hizmetlerin daha ucuz ve etkili üretecek özel sektör, sivil toplum, üniversite ve sendikalara devredilmesi, Kýsaca kamu yöneticileri olarak verilecek kararlarýn duygusal deðil, rasyonel bir zemine oturtulmasý olarak tanýmlanabilir. Maliyetlerin düþürülmesi ise, üretilen ve sunulan hizmetlerin kalitesi ve çeþitliliðinden fedakârlýk etmeden, söz konusu hizmetin maliyet faktörleri üzerinde yoðunlaþmayý gerekli kýlar. Reorganizasyon yapýlmasý; etkin olmayan birimlerin tasfiyesi, küçültülmesi, birleþtirilmesi, misyonlarýnýn gözden geçirilerek farklý hizmetlere yönlendirilmesi, Maliyet faktörleri gözden geçirilerek, maliyet içindeki payý yüksek girdilerin tedarik þartlarýnýn yeniden belirlenmesi, Bürokratik iþlem ve süreçlerin eleþtirel bir yaklaþýmla deðerlendirilerek, özellikle iþlemlerin basitleþtirilmesi, formalite ve belgelerin azaltýlmasý, hizmet süresinin kýsaltýlmasý yoluyla vatandaþlarýn memnuniyetinin artýrýlmasý, Aðýr iþ makineleri, taþýma araçlarý ve diðer makine ve teçhizatýn özenle kullanýlmasý ve planlý bakýmlarýnýn yapýlmasý, kullanýlmasý ekonomik olmaktan çýkmýþ eski araç-gereçlerin elden çýkarýlmasý, zaruri ihtiyaçlar için kiralama veya hizmet satýn alma yönteminin tercih edilmesi, Hala israf konusu olan sosyal tesis, dinlenme tesisi veya kamp yeri harcamalarý ile ilaç ve týbbi malzeme giderlerinin sürekli kontrol altýnda tutulmasý, Kamu gelirlerinin artýrýlmasý ve zamanýnda tahsil edilmesi, maliyetlerin düþürülmesinin belli baþlý yöntemleridir. Yukarýda söz konusu edilen çabalar bugüne kadar sürdürdüðümüz yönetim alýþkanlýklarýndan bir farklý düþünce yapýsý ile mümkündür. Öyleyse maliyetlerin azaltýlmasý fikri, yönetim zihniyeti ve uygulamalarýyla ilgili sistemik bir sorumluluktur. Baþka bir ifadeyle, bu çabalar daha etkin ve verimli bir kamu yönetimini gerçekleþtirmeye yöneliktir ve iyi iþleyen kamu kurumlarý modern bir düþünce yapýsýný gerektirir. vii

7 Bu düþünce yapýsý her þeyden önce Devlet gücünün sýnýrlandýrýlmasý veya küçültülmesi deðil, belki de tam tersi kamu kurumlarýnýn yönetme kapasitesinin geliþtirilmesi amacýna yöneliktir. Modern kamu yönetiminin temel öðeleri olan stratejik yönetim, hedeflerin belirlenmesi ve kaynaklarýn hedeflere göre yeniden tanzimi, personelin performansa göre deðerlendirilmesi ve ödüllendirilmesi, performans denetimi, yöneticilerin hesap vermeleri ve saydamlýk gibi ilkeler bu düþünce yapýsý içinde yer alýr. Yukarýda çerçevesini çizmeye çalýþtýðýmýz "Kamu Kaynaklarýnýn Etkin Kullanýmý ve Maliyetlerin Azaltýlmasý Proje Yarýþmasý" kapsamýnda 2005 yýlýnda; Merkezi idare kuruluþlarýndan 88, Üniversitelerden 5, Merkezi idarenin taþra teþkilatýndan 90, Yerel yönetimlerden 124, olmak üzere, toplam 307 adet proje Baþbakanlýða sunulmuþtur. Bu projelerden; yarýþma yýlýndan önceki yýllarda baþlatýlan ve tamamlanamayan, fayda ve maliyet analizi yapýlamayan projeler deðerlendirme dýþýnda býrakýlmýþtýr. Diðer projeler DPT Müsteþarýnýn baþkanlýðýnda Maliye Bakanlýðý Müsteþarý, Baþbakanlýk Müsteþar Yardýmcýsý, Mahalli Ýdareler Genel Müdürü, Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkaný, TOBB, TÜSÝAD ve KAL- DER temsilcilerinden oluþan bir "Deðerlendirme Kurulu" tarafýndan; Yenilikçilik ve giriþimcilik, Hizmet girdilerinde tasarruf, Yaygýnlaþtýrýlabilirlik, diðer kamu kurum ve kuruluþlarý için iyi uygulama örneði ve öðretici olma potansiyeli, Sürdürülebilirlik, Süreç iyileþtirilmesi, Toplam ekonomik etkisi ve Vatandaþ memnuniyeti, kriterleri çerçevesinde deðerlendirilerek 12'ye düþürülmüþtür. Ön deðerlendirmeyi geçen 12 proje aþaðýdaki gibidir: Adalet Bakanlýðýna ait "Ulusal Yargý Aðý (UYAP) Projesi", Nüfus ve Vatandaþlýk Genel Müdürlüðüne ait "Kimlik Paylaþým Sistemi", Maliye Bakanlýðý Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýna ait "e-beyanname Projesi"; Emekli Sandýðý Genel Müdürlüðüne ait "Eþdeðer Ýlaç Uygulamasý Projesi" ve Muhasebat Genel Müdürlüðüne ait "Ödenek ve Demirbaþ Malzeme Taleplerinin Elektronik Ortamda Alýnmasý ve Karþýlanmasý Projesi", viii

8 Ýskilip Belediye Baþkanlýðýna ait "Belediye Hizmetlerinin Yeniden Yapýlandýrýlmasý Projesi", Ýstanbul Emniyet Müdürlüðüne ait "Mobil Elektronik Sistem Entegrasyonu-Modern Kent Bilgi ve Güvenlik Sistemi", Altýndað Belediye Baþkanlýðýna ait "Belediye Teþkilat Yapýsýnýn Yeniden Düzenlenmesi, Personel Sayýsýnýn Azaltýlmasý ve Performans Deðerlendirme Kurulu Oluþturulmasý, Makine Parkýnýn Etkin Kullanýlmasý, Mahallelerin Birleþtirilmesi, Kentsel Dönüþüm ve Toplumsal Deðiþim Projeleri", Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý, Gaziantep Ýl Müdürlüðüne ait "Süne Zararlýsý ile Kimyasal Mücadele Yerine Biyolojik Mücadele Yürütülmesi Projesi", Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonuna ait "Ýkinci Alacak Satýþ Ýhalesi Projesi", Toplu Konut Ýdaresi Baþkanlýðýna ait "Arsa Satýþý Karþýlýðý Gelir Paylaþýmý Yöntemi, Kentsel Yenileme (Gecekondu dönüþüm), Geri Ödeme Takibinin TOKÝ Sisteminden Yapýlmasý ve Müþteri Memnuniyetinin Ölçülmesi Projeleri", Van Valiliðine ait "Yeþil Að, Mikro Kredi ve Gýda Bankasý Projeleri", Sosyal Sigortalar Kurumu Baþkanlýðýna ait "e-hizmet Projesi", Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarý Ýþletmesi Genel Müdürlüðüne ait "Blok Tren Taþýmacýlýðý ve Bazý Trenlerde Sinterli Fren Pabucu Kullanýmý Projeleri", Ön deðerlendirmeyi geçen 12 kamu kurum ve kuruluþuna ait projelere iliþkin uygulamalar Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý tarafýndan yerinde incelenmiþtir. 12 kurum ve kuruluþun üst düzey yöneticileri, mezkur projelerini ayrýntýlý olarak Deðerlendirme Kuruluna sunmuþlardýr. Bu sunumlar sonrasýnda yapýlan deðerlendirme sonucunda; Altýndað Belediyesine ait projeler, birincilik ödülüne layýk görülmüþtür. Birincilik kazanan bu projenin yaný sýra; Süne zararlýsý ile kimyasal mücadele yerine biyolojik mücadele yürütülerek çevrenin korunmasý, ürün veriminin artýrýlmasý ve kamu hizmetlerinin üretiminde kullanýlan girdi maliyetlerinin düþürülmesi konusunda Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Gaziantep Ýl Müdürlüðünün çalýþmasý, Emekli Sandýðý Genel Müdürlüðünce yürütülen Eþdeðer Ýlaç uygulamasý, Muhasebat Genel Müdürlüðünce yürütülen ödenek ve demirbaþ malzeme taleplerinin elektronik ortamda alýnmasý ve karþýlanmasý ile Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýnca yürütülen e-beyanname projelerinin hayata geçirilmesi konusunda Maliye Bakanlýðýnýn çalýþmalarý, ix

9 Kimlik Paylaþým Sistemiyle (KPS) nüfus bilgilerinin elektronik ortamda güncel bir þekilde paylaþýma açýlarak bürokratik iþlem ve süreçlerin azaltýlmasý ve vatandaþ hayatýnýn kolaylaþtýrýlmasý konusunda Ýçiþleri Bakanlýðý Nüfus ve Vatandaþlýk Ýþleri Genel Müdürlüðünün çalýþmasý ödüllendirilmeye layýk görülmüþtür. Maalesef Genelgede belirlenen þartlar sebebiyle ödül belirli sayýda verilebilmektedir. Projeler arasýnda muhakkak baþarýlý ve takdire þayan birçok projeden bahsetmek mümkündür. Kurul aralarýndan en iyilerini seçmeye özen göstermiþ ve ayrýntýlý puanlama sistemiyle ödülü hak edenleri zorlukla tespit etmiþtir. Ancak Baþbakanlýk ödül verilemeyen projeler arasýnda baþka kurumlara örnek olma niteliðini haiz ve takdir edilmeye layýk iki projeyi burada zikretmeyi uygun bulmaktadýr: Van Valiliðinin vatandaþlar tarafýndan yoðun bir þekilde talep edilen Yeþil Kart, sosyal yardýmlaþma ve dayanýþma vakfý yardýmý, yaþlýlýk ve sakatlýk aylýðý baðlanmasý ve asker ailesi saðlýk karnesi iþlemlerinde istenilen belge sayýsýnýn azaltýlmasý, hizmet sunumunun bir merkeze toplanarak süreçlerinin basitleþtirilmesi suretiyle vatandaþýn hayatýnýn kolaylaþtýrýlmasý konularýndaki çalýþmalarý, Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonu Baþkanlýðýnýn devralýnan banka ve finansal kuruluþlarýn tahsili gecikmiþ alacaklarýnýn, alacak satýþ ihalesi yöntemiyle tahsil edilmesi suretiyle kamu gelirlerinin zamanýnda ve tam olarak tahsili için etkili yöntemler denemesi ve kayýp ve kaçaklarýn asgariye indirilmesi yönündeki çalýþmasý tebrik ve takdir edilmeyi hak etmiþtir. Ayrýca, Baþbakanlýða sunulan projelerin birçoðunun birbirinden güzel ve örnek teþkil edebilecek niteliklerde çalýþmalar içerdiði görülmüþtür. Ýyi örneklerin çoðalmasý ve kurumlar arasýnda paylaþýlmasý maliyetler üzerine odaklaþmayý ve hizmette etkinlik düþüncesini yaygýnlaþtýracaktýr. Ödül alan yöneticilerimizin de tecrübelerini diðer kamu yöneticileriyle paylaþmalarýnýn yararlý olacaðý kanaatini taþýyorum. x

10 Bu vesileyle, ödül almýþ olsun veya olmasýn projede yer alan bütün kurumlarý, tepe yöneticilerini ve her kademedeki çalýþanlarýný ve bu çalýþmalarda emeði geçen herkesi kutluyorum. Ayrýca, çalýþmalarýn koordinasyonunu baþarýyla yürüten Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðýna, bu süreçte Projeyi destekleyen TOBB, TÜSÝAD ve KAL-DER'in deðerli yöneticilerine teþekkür ediyorum. Bu proje yarýþmasýnýn sonraki yýllarda kamu kaynaklarýnýn kullanýmýnda daha baþarýlý sonuçlar doðurmasý temennisiyle saygýlar sunuyorum. Prof. Dr. Ömer DÝNÇER Baþbakanlýk Müsteþarý xi

11 ÝÇÝNDEKÝLER ÖNSÖZ... SUNUÞ... I- ÖDÜL KAZANAN PROJELER... A- ALTINDAÐ BELEDÝYE BAÞKANLIÐI... B- TARIM VE KÖYÝÞLERÝ BAKANLIÐI, GAZÝANTEP ÝL MÜDÜRLÜÐÜ... C- MALÝYE BAKANLIÐI Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý Emekli Sandýðý Genel Müdürlüðü Muhasebat Genel Müdürlüðü... Ç- NÜFUS VE VATANDAÞLIK ÝÞLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ... II- DÝÐER KAMU KURUM VE KURULUÞLARINA AÝT ÝYÝ UYGULAMA ÖRNEKLERÝ... A- MERKEZÝ ÝDARE KURULUÞLARI BAÞBAKANLIK... a) Baþbakanlýk Basýmevi Ýþletmesi ve Döner Sermaye Müdürlüðü... b) Toplu Konut Ýdaresi Baþkanlýðý (TOKÝ)... c) Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonu Baþkanlýðý... ç) Vakýflar Genel Müdürlüðü... d) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüðü... e) Ziraat Bankasý Genel Müdürlüðü ADALET BAKANLIÐI ÝÇÝÞLERÝ BAKANLIÐI... Emniyet Genel Müdürlüðü MÝLLÝ EÐÝTÝM BAKANLIÐI BAYINDIRLIK VE ÝSKAN BAKANLIÐI... Ýller Bankasý Genel Müdürlüðü ULAÞTIRMA BAKANLIÐI... a) PTT Genel Müdürlüðü... b) Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarý (TCDD) Genel Müdürlüðü... c) Denizcilik Müsteþarlýðý... ç) Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Þ. (TÜLOMSAÞ) Genel Müdürlüðü... d)türkiye Demiryolu Makinalarý Sanayii A.Þ. (TÜDEMSAÞ ) Genel Müdürlüðü... iv vi xii

12 8- TARIM VE KÖYÝÞLERÝ BAKANLIÐI Tarým Ýþletmeleri Genel Müdürlüðü (TÝGEM) ÇALIÞMA VE SOSYAL GÜVENLÝK BAKANLIÐI a) Bað-Kur Genel Müdürlüðü b) Sosyal Sigortalar Kurumu Baþkanlýðý ENERJÝ VE TABÝÝ KAYNAKLAR BAKANLIÐI a) Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüðü b) ETÝ Maden Ýþletmeleri Genel Müdürlüðü c) Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Þ. (TEMSAN) Genel Müdürlüðü ç) Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Þ. Genel Müdürlüðü B- MERKEZÝ ÝDARENÝN TAÞRA TEÞKÝLATI VAN VALÝLÝÐÝ ÞANLIURFA VALÝLÝÐÝ ALACA KAYMAKAMLIÐI KARAYOLLARI XIII. BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ (ANTALYA) ÇANAKKALE ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ ESKÝÞEHÝR ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ ÝSTANBUL ÝL EMNÝYET MÜDÜRLÜÐÜ SÝVAS ÝL MÝLLÝ EÐÝTÝM MÜDÜRLÜÐÜ C- YEREL YÖNETÝMLER ÇANKIRI VALÝLÝÐÝ ÝL ÖZEL ÝDARESÝ DÝYARBAKIR VALÝLÝÐÝ ÝL ÖZEL ÝDARESÝ BURSA BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYE BAÞKANLIÐI ÝSKÝLÝP BELEDÝYE BAÞKANLIÐI PENDÝK BELEDÝYE BAÞKANLIÐI TUZLA BELEDÝYE BAÞKANLIÐI EK: PROJE YARIÞMASINA ÇALIÞMALARINI GÖNDEREN KURUM VE KURULUÞLAR xiii

13 Tablo 1: Belediye Teþkilat Yapýsý ve Personel Sayýsý Her bir müdürlüðün ayrý yönetmeliði ya da yönergesinin bulunmasý ile hizmet sýnýfý yönünden uygun olmayan baþkan yardýmcýsýna baðlý olarak çalýþmasý nedeniyle belediye hizmetlerinin sunumunda aksaklýklar ve gecikmeler olduðu görülmüþtür. Bu nedenle, ana faaliyet alanlarý içerisindeki müdürlükler belirlenerek yeniden yapýlanmanýn nasýl gerçekleþtirileceði konusunda çalýþmalar yürütülmüþtür. Müdürlükler benzer iþler yönünden yeniden gruplandýrýldýðýnda aslýnda 27 tane olan müdürlük sayýsýnýn 15 ana grupta toplanmasýnýn mümkün olduðu tespit edilmiþtir. Bu doðrultuda, yeni yürürlüðe giren 5216 sayýlý Büyükþehir Belediye Yasasý, 5393 sayýlý Belediye Yasasý ve 5018 sayýlý Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile getirilen hükümler de dikkate alýnarak bir yönetmelik hazýrlanmýþ ve yürürlüðe girmiþtir. Bu aþamadan sonra her bir müdürlüðün kendi "yönergesi" hazýrlanmýþtýr. 3

14 Böylece, tüm yasal prosedürler tamamlanarak teþkilata yönelik yeniden yapýlanma çalýþmalarý sonuçlandýrýlmýþtýr. Son þekliyle birimler aþaðýdaki þekilde yeniden düzenlenerek Belediyedeki baðýmsýz birimlerin sayýsý 27'den 15'e indirilmiþtir. Buna iliþkin tablo aþaðýda gösterilmektedir. Tablo 2: Eski ve Yeni Belediye Teþkilat Yapýsý 4

15 2- Personel Sayýsýnýn Azaltýlmasý: 2005 yýlý baþýnda, Belediye personel sayýsýnýn 898 memur ve 987 iþçi olmak üzere toplam 1885 olduðu, kesinleþen personel giderlerinin kesinleþen belediye gelirlerine oranýnýn %90 olduðu, yatýrýma harcanan paranýn kesinleþen gelirin %4'ü olduðu, belediyenin diðer kamu kurumlarýna olan (personel kesintilerinden kaynaklanan) eski borçlarý da ilave edildiðinde bu oranýn %113'e yükseldiði, ayrýca yýllýk ortalamalar dikkate alýndýðýnda bütçenin %25'inin yapýlan borçlanmalarla finanse edildiði tespit edilmiþtir. Bu tespitlerden sonra diðer kurum ve kuruluþlardan, özellikle üniversitelerden ve konusunda uzman kiþilerden yardým alýnarak müdürlüklerin iþ analizleri yapýlmýþtýr. Hangi müdürlükte kaç kiþi ile hizmetlerin yürütülebileceði konusunda raporlar hazýrlanmýþtýr. Daha sonra personel sayýsýnýn azaltýlmasý yönünde ne gibi tedbirler alýnabileceði konusunda çalýþmalar yapmak üzere komisyonlar kurulmuþtur. Öncelikle emekliliði geldiði halde kýdem tazminatlarý 10 taksitte ödendiði için emekli olmayan iþçilerin kýdem tazminatlarýnýn emekliliði teþvik maksadýyla 4 eþit taksitte ödenmesi teklif edilmiþtir. Bunun kabul görmesi ile birlikte toplam 97 iþçi emekli olmuþ ve kýdem tazminatlarýnýn 4 eþit taksitte ödenmesinin yaný sýra diðer alacaklarý da defaten ödenmiþtir. Belediyenin mali durumunun düzeltilmesi ile birlikte iþçi personele tekrar bir duyuru yapýlarak emekli olan iþçilerin kýdem tazminatlarýnýn ve diðer alacaklarýnýn ayný gün defaten ödeneceði bildirilmiþtir. Bu uygulama yazýlý basýna da "Sabah dilekçeni ver, öðleden sonra paraný al " þeklinde yansýmýþtýr. Toplu Ýþ Sözleþmesi hükümleri taranarak "tenkisatla" ilgili maddenin iþletilmesi kararlaþtýrýlmýþtýr. Kendi isteði ile ayrýlan iþçinin kýdem tazminatýnýn ödenebileceðini öngören bu maddenin uygulanabileceði tüm iþçilere duyurulmuþ ve bu yolla toplam 83 iþçinin belediyeden ayrýlmasý saðlanmýþtýr. Bütün bu çalýþmalar sonucunda, toplam 430 iþçi belediyeden ayrýlmýþtýr. Ayrýca diðer kamu kurumlarýna geçmek isteyen memurlara kolaylýk saðlanmýþtýr sayýlý Ýl Ýdaresi Kanunu hükümlerine göre, bölgede bulunan okullara geçici olarak 150 adet memur görevlendirilmiþ ve daha sonra konu Milli Eðitim Bakaný ve personelden sorumlu Devlet Bakanýnýn dikkatine sunularak yapýlan görüþmeler sonucunda Altýndað Ýlçesinde bulunan okullara toplam 114 adet memur personelin nakli saðlanmýþtýr. 5

16 Ayrýca, Ýçiþleri Bakanlýðýna, Saðlýk Bakanlýðýna, Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðýna, Yenimahalle Belediyesine, Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðýna 314 memurun nakli saðlanmýþtýr. Emekliliði gelen personel sayýsý tespit edilmiþ ve birebir görüþmeler yapýlarak belediyenin içinde bulunduðu zor durum izah edilmiþtir. Bu durumda olan personele yasalarýn öngördüðü ölçüde ikramiye verilmiþtir. Bu yöntemle, toplam 124 personel kendi rýzalarý ile emekliliðe sevk edilmiþtir. Tüm bu çalýþmalar yürütülürken Belediyeye yeni eleman alýnmamýþtýr. Tablo 3: Belediyeden Ayrýlan Personel Sayýsý 6

17 3- Belediye Makine Parkýnýn Yenilenmesi: Oluþturulan komisyon marifetiyle yapýlan tespitler ýþýðýnda makine parkýnda bulunan toplam 127 aracýn elden çýkarýlmasý gerektiði tespit edilmiþtir. 127 aracýn nasýl elden çýkarýlacaðýna iliþkin metotlar ve yasal prosedürler belirlenmiþtir. Karayollarý Genel Müdürlüðü, Emniyet Genel Müdürlüðü ve DSÝ Genel Müdürlüðü görevlileriyle birlikte belediyenin teknik personelinden oluþan heyet, 126 aracýn ekonomik ömrünü doldurduðuna dair rapor hazýrlamýþtýr. Taþýt Kanunu gereðince Valilikten araçlarýn satýlabilmesi için gerekli izinler alýnmýþ ve 2886 sayýlý Yasa uyarýnca 127 araç piyasaya ve belediyelere satýlmýþtýr. 4- Mahallelerin Birleþtirilmesi: Belediye sýnýrlarý içerisinde toplam 113 mahalle olmasýnýn koordinasyonda ve hizmet sunumunda aksaklýklara sebep olduðu tespit edilmiþtir. Bunun üzerine Ýmar ve Ýstimlâk Müdürlüðü ile Yazý Ýþleri ve Kararlar Müdürlüðünce mahalle birleþtirme çalýþmalarý baþlatýlmýþtýr. Seçmen sayýsý 150 kiþinin altýnda bulunan mahallelere daha hýzlý ve kolay hizmet götürülmesi ve bürokrasinin azaltýlmasý amacýyla Ýmar ve Ýstimlâk Müdürlüðünce yerinde ve harita üzerinde incelemeler yapýlmýþ, röperleme raporu hazýrlanmýþtýr. Altýndað Belediye Meclisinin aldýðý karar doðrultusunda Ankara Valiliðinin Olurlarý ile 113 mahalle birleþtirilerek mahalle sayýsý 59'a düþürülmüþtür. Yüksek Seçim Kurulunun 26/02/2005 gün ve 68 sayýlý kararý ile yeni oluþan mahallelerde muhtarlýk seçimleri 05/06/2005 tarihinde yapýlmýþtýr. 5- Kentsel Dönüþüm ve Toplumsal Deðiþim Projesi: Proje kapsamýnda 2005 yýlýnda Kuzey Ankara Projesi ile birlikte yaklaþýk adet gecekondu yýkýlmýþ, yýkým yapýlan yerlerden 5 bölgede toplu konut projeleri baþlatýlmýþ, Belediye öz kaynaklarý kullanýlarak park ve spor tesisleri (11 adet), kapalý pazarlar, hasta konukevleri ve haným lokalleri yapýlmýþtýr. 6- Diðer Projeler ve Hizmetler: Vatandaþlarýn sunulan hizmetlerden daha rahat ortamlarda yararlanabilmeleri için Belediyede Altýn Masa birimi kurulmuþ; bu birim her türlü teknik donanýmla desteklenmiþ, görevli uzman personel vatandaþýn evrak akýþýný belediyenin ilgili birimlerinde bizzat takip eder hale gelmiþtir Sayýlý Belediye Kanununun 48 ve 49 uncu maddeleri ile Belediye Meclisinin 08/07/2005 gün ve 286 sayýlý Kararýna istinaden "Belediyenin yönetim birimlerinde bulunan personelin performanslarýnýn deðerlendirilmesi, buna baðlý olarak çalýþan personelin performanslarýnýn ölçülmesi ve deðerlendirilmesi, çalýþanlarýn iþ veriminin artýrýlarak daha aktif çalýþmalarýnýn 7

18 saðlanmasý" amacýyla "Performans Deðerlendirme Kurulunun Çalýþma Esas ve Usullerine Dair Yönetmelik" hazýrlanmýþtýr. Bu çerçevede, personelin performansýnýn objektif kriterlere göre deðerlendirilmesi amaçlanmýþtýr. Belediye gelirlerinin artýrýlmasý ile ilgili olarak çeþitli çalýþmalar yapýlmýþ, gece denetim ekipleri kurulmuþ, vergisini ödemeyen mükelleflerle birebir görüþülmüþ, diðer birimlerle Mali Hizmetler Müdürlüðünün koordinasyonu saðlanmýþ ve özellikle emlak ve çevre temizlik vergileri, kira ve ecrimisil gelirleri büyük ölçüde artýrýlmýþtýr. Elde Edilen Sonuçlar: Belediye teþkilat yapýsýnýn yeniden yapýlanmasý sonucu; vatandaþ belediye iliþkisinde iyileþmeler görülmüþtür. Belediye birimlerinin görev tanýmlarý yeniden yapýldýðýndan birimler kendi görev alanlarýný ve sorumluluklarýný daha kolay kavrama imkânýna kavuþmuþtur. Ayrýca, birimler fonksiyonel anlamda ilgili baþkan yardýmcýlarýna baðlanarak, bu konuda yaþanan kargaþaya son verilmiþtir. Birimler arasý iletiþim iyileþtirilmiþtir. Ortalama bir hafta süren müdürlükler arasý yazýþmalar, 2-3 günde (bazý durumlarda ayný gün) sonuçlanýr hale gelmiþtir. Yazýþmalar azaltýlarak, hizmetlerin daha etkin verimli ve süratli yapýlmasý saðlanmýþtýr. 27 adet olan müdürlük sayýsý 15 adede, 28 adet olan müdür yardýmcýlýðý sayýsý 2 adede, 96 adet olan þeflik sayýsý 85 adede indirilmiþtir. Yönetici pozisyonunda görev alan kiþilerin yanlarýnda çalýþtýrdýklarý geçici görevli personel (sekreter, odacý, þoför vs.) asli görevlerine döndürülmüþtür. Personel azaltma politikalarýnýn uygulanmasý sonucunda; memur sayýsý 898'den 450'ye, iþçi sayýsý 987'den 557'ye, toplamda ise 1.885'den 1.007'ye indirilmiþtir. Altýndað Belediyesi nden toplam 878 personelin ayrýlmasý saðlanmýþtýr. Personelin takip ve kontrolü ile iþ bölümü yapýlmasý kolaylaþmýþ; evrak akýþý ve iþlem hýzý artmýþ; birimlerin iþgal ettiði alanlar minimum seviyeye inerek, Belediye binasýnýn yarýsý boþalmýþ ve Saðlýk Bakanlýðýna kiraya verilmiþ; elektrik, yakacak, haberleþme, ulaþým ve kýrtasiye harcamalarýndan en az % 50 tasarruf saðlanmýþ; çay ocaklarý ve odacýlýk hizmetleri kaldýrýlmýþtýr. Binalarda görev yapan iþçi personel ihtiyaç yerlerinde (çöp toplama, park ve bahçe bakýmý vb.) görevlendirilmiþ, birimlerin birleþtirilmesinden ve personel azaltýlmasýndan dolayý 162 adet telefon görüþmelere kapatýlmýþtýr. Personel sayýsýnýn fazla olmasýndan dolayý bir personelin günlük reel çalýþma süresi ortalama 2-3 saat iken, þu anda bu oran 6-6,5 saate ulaþmýþtýr. 8

19 Grafik 1: Yýllara Göre Personel Giderleri (YTL) Bütçe disipline edilmiþ ve 5018 sayýlý Yasa kapsamýnda yeniden yapýlanmaya gidilmiþtir. Yapýlan çalýþmalar sonucu bütçe açýðý minimum düzeye indirilmiþtir yýlýnda 25,36 milyon YTL olan açýk, 2003 yýlýnda 22,8 milyon YTL, 2004 yýlýnda 19,7 milyonytl, 2005 yýlýnda ise 2,8 milyon YTL'ye indirilmiþtir. Grafik 2: Bütçe Nakit Açýðý Deðiþim Miktarlarý (Milyon YTL) 9

20 Kaynaklarýn etkin kullanýmý ve maliyetlerin düþürülmesi sonucunda yatýrým harcamalarý 2002 yýlýnda 1,3 milyon YTL, 2003 yýlýnda 2 milyon YTL, 2004 yýlýnda 1,9 milyon YTL, 2005 yýlýnda 19,8 milyon YTL olarak gerçekleþmiþtir. Grafik 3: Yýllara Göre Yatýrým Harcamalarý (YTL) Belediye teþkilat yapýsýnýn yeniden düzenlemesi sýrasýnda; hurdalýk deposundaki hurdalar MKE Kurumuna satýlmýþ bu iþlemden dolayý YTL gelir elde edilmiþtir. Yapýlan incelemede, burada 15 yýldýr bekçi olarak çalýþan iþçilere toplam 1 milyon YTL'nin üzerinde ücret ödendiði anlaþýlmýþtýr. Ayrýca; belediye bünyesinde bulunan akühanede toplam 6 iþçinin çalýþmakta olduðu ve bu iþçilerin aylýk maliyetinin YTL olmasýna karþýn üretilen akülerin aylýk deðerinin YTL olduðu görülmüþtür. Bu sebeple hurdalýk ve akühane kapatýlarak buradaki iþçiler baþka hizmet yerlerinde görevlendirilmiþtir. Altýndað Belediyesi nin görevi olmadýðý halde "et satýþý" yaptýðý ve bu iþ için 15 araç ve iþçi çalýþtýrdýðý anlaþýlmýþtýr. Tamamen zarar eden bu birim de kapatýlarak araçlar elden çýkarýlmýþ ve çalýþan personel diðer birimlerde görevlendirilmiþtir. Yapýlan araç satýþlarý sonucunda açýða çýkan 127 adet iþçi belediyenin diðer birimlerinde görevlendirilmiþtir. Bakým, yedek parça ve akaryakýttan aþaðýda Tablo 4'te gösterilen miktarda tasarruf saðlanmýþtýr. 10

21 Tablo 4: Araç Satýþlarýndan Elde Edilen Tasarruf Miktarý (YTL) Araç satýþýndan elde edilen kaynaðýn bir kýsmýyla belediyeye yeni iþ makineleri alýnmýþ ve yeni araçlar kiralanmýþtýr. 11 adet damperli kamyon, 2 adet ekskavatör, 2 adet ambulans, 2 adet cenaze aracý, 1 kepçe, 4 adet otobüs satýn alýnmýþ; 19 adet binek aracý, 3 adet minibüs ve 20 adet pikap kiralanmýþtýr. Ayrýca evlendirme hizmetleri için de 1 adet Limuzin kiralanmýþtýr. Bu þekilde hizmetlerin daha süratli ve verimli yürütülmesi saðlanmýþ, yakýt ve yedek parça ile bakým giderlerinden tasarruf saðlanmýþtýr. Belediye gelirlerinin artýrýlmasýna yönelik çalýþmalar sonucunda; 2003 yýlý toplam gelir 33 milyon YTL iken, 2004 yýlýnda 33,6 milyon YTL, 2005 yýlýnda ise 61,1 milyon YTL'ye çýkarýlmýþtýr. Grafik 4: Net Gelir Deðiþimi (YTL) Personel azaltýlmasý sonucunda, personel giderlerinin kesinleþen gelire oraný %90'dan %52 seviyesine düþürülmüþtür. Bu oranýn daha da düþürülebilmesi için çalýþmalar devam etmektedir. 11