YETİŞKİNLERE İNGİLİZCE ÖĞRETİMİNDE UYGULANAN YÖNTEMLERİN, ANDRAGOJİK VARSAYIMLARA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİMİN KÜLTÜREL TEMELLERİ ANABİLİM DALI YAŞAMBOYU ÖĞRENME BİLİMDALI HALK EĞİTİMİ PROGRAMI YETİŞKİNLERE İNGİLİZCE ÖĞRETİMİNDE UYGULANAN YÖNTEMLERİN, ANDRAGOJİK VARSAYIMLARA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Melek Aşır Ankara-2009

2 ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİMİN KÜLTÜREL TEMELLERİ ANABİLİM DALI YAŞAMBOYU ÖĞRENME BİLİMDALI HALK EĞİTİMİ PROGRAMI YETİŞKİNLERE İNGİLİZCE ÖĞRETİMİNDE UYGULANAN YÖNTEMLERİN, ANDRAGOJİK VARSAYIMLARA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Melek Aşır Danışman: Yrd. Doç. Dr. MEHMET BİLİR Ankara-2009

3 JÜRİ ÜYELERİ İMZA SAYFASI Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ne, Bu çalışma jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇALIŞMA RAPORU olarak kabul görmüştür. (Başkan) Prf. Dr. Meral UYSAL.. (Üye) Doç. Dr. Yasemin KARAMAN KEPENEKCİ. (Üye) Yrd. Doç. Dr. Mehmet BİLİR(Danışman) ONAY Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım..././ 2009 Prof. Dr. Ayşe ÇAKIR İLHAN Enstitü Müdürü i

4 ÖNSÖZ Günümüzde bilim ve teknolojide yaşanan yeni gelişim ve değişimin bilgi üretimi ve dağılımı üzerindeki etkisi yadsınamayacak gerçeklik halindedir. Bu hızlı değişim ve gelişim sonucunda bireyin zorunlu eğitim sürecinde edindikleri birikim yetmeyecek bireyi hayatının her aşamasında yeni şeyler öğrenmeye mecbur hissettirecektir. Halk eğitimine katılan bireylerin çoğunlukla okul çağını geçmiş yetişkinler olması, verilecek eğitimin yetişkinlerin özelliklerine uygun olmasını ve bu eğitimi verenlerin de yetişkin eğitimi konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmasını gerektirmektedir. Halk eğitimi merkezlerinde en çok rağbet gören ve hemen hemen her halk eğitimi merkezinde açılan İngilizce kurslarının değerlendirildiği bu araştırmada kursların özellikle andragojik varsayımlar açısından değerlendirilmesi konu edinilmiştir. Araştırmanın birinci bölümü problem, amaç,araştırmanın önemi, sınırlılıklar ve tanımlardan oluşurken ikinci bölümde ise kavramsal ve kuramsal temellere yer verilmiş bu temeller ışığında konu dahilinde olan kavramlar tanımlanmış ve açıklanmıştır. Üçüncü bölüm araştırma yönteminden; dördüncü bölüm araştırmanın bulgularından ve yorumlarından; son bölüm ise sonuç ve önerilerden oluşmaktadır. Eğitim sürecim boyunca kendisinden pek çok şey öğrendiğim ve benden desteğini hiç esirgemeyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet BİLİR e, Halk Eğitimi Bölümünde bize yeni bir dünya görüşü ve bilgi birikimi kazanmamızda yol gösterici olan bütün bölüm hocalarıma, evde tebessümü hiç eksik olmayan yüzüyle en ümitsiz durumda bile ümit tohumlarımı yeşerten oğlum Deniz e sonsuz ve bütün kalbimle teşekkür ederim. Ankara;2009 MELEK AŞIR ii

5 ÖZET YETİŞKİNLERE İNGİLİZCE ÖĞRETİMİNDE UYGULANAN YÖNTEMLERİN, ANDRAGOJİK VARSAYIMLARA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ AŞIR, Melek Yüksek Lisans, Halk Eğitimi Programı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Bilir Temmuz 2009, 91 sayfa Bu araştırmanın amacı, Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere İngilizce öğretiminde kullanılan yöntemlerin, andragojik varsayımlara uygunluğunu kursa katılanların görüşlerine göre değerlendirmektir. Araştırma tarama modelinde olup, araştırmanın çalışma grubunu Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı, Çankaya, Yenimahalle, Çubuk Merkez İlçelerinde bulunan Halk Eğitimi Merkezleri nde yetişkinler için düzenlenen İngilizce kurslarına katılan yetişkinler oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen likert tipi anket kullanılmıştır. Araştırmaya katılan toplam 120 yetişkinden 78 i kadın ve 42 si erkektir. Sonuç olarak; Araştırmaya katılan yetişkinlerin; doldurduğu likert ölçekli anket sonuçlarına göre halk eğitimi merkezlerinde yetişkinlere uygulanan İngilizce dil eğitimi yetişkinlerin sosyal rollerini ve rollerindeki ihtiyaçlarını orta düzeyde karşılamaktadır. Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere uygulanan İngilizce dil eğitimi yüksek düzeyde demokratik işbirliğine dayalıdır. Elde edilen sonuçlara göre halk eğitiminde yetişkinlere uygulanan İngilizce dil eğitimi yetişkinin, toplumsal ve mesleki sorunlarının çözümünde orta düzeyde yardımcı olmaktadır. Benlik Algısı Varsayımına ilişkin maddelerin genel ortalamasına göre yetişkinlerin genel ortalama sonucu ışığında Halk Eğitimi Merkezlerinde iii

6 yetişkinlere verilen yabancı dil dersleri yetişkinlerin benlik algısı varsayımı ile orta düzeyde uyumluluk göstermektedir Deneyim (yaşantı) varsayımına ilişkin maddelerin genel ortalamasına göre yetişkinlerin genel ortalama sonucu ışığında Halk Eğitimi Merkezleri nde yetişkinlere verilen yabancı dil dersleri yetişkinlerin Deneyim (yaşantı) varsayımı ile yüksek düzeyde İhtiyaca Dayalılık varsayımı ile orta düzeyde ve Sorun Temelli Öğrenme varsayımı ile yüksek düzeyde uyumluluk göstermektedir. Buna göre Halk Eğitimi Merkezleri nde yetişkinlere verilen İngilizce kursları andragojinin dayandığı dört temel varsayımdan Benlik Algısı ve İhtiyaca Dayalılık varsayımı ile orta düzeyde Deneyim ve Sorun Temelli Öğrenme varsayımları ile yüksek düzeyde uyumludurlar. Sonuç olarak Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere verilen İngilizce dil eğitimi andragojinin dayandığı dört temel varsayımlarla orta düzeyde uyumluluk göstermektedir. iv

7 EVALUATION OF CONVENIENCE TO ANDRAGOGIC ASSUMPTION OF THE METHODS WHICH ARE APPLIED TO THE ADULTS IN ENGLISH TEACHING AŞIR, Melek Master Program, Enstitute Of Education Sciences Thesis Advisor: Yrd. Doç.Dr. Mehmet BİLİR July-2009, 91 pages The purpose of this research: according to the adults view who participate courses in Public Training Centres, evaluation of convenience to andragogic assumption of the methods which are used to adults in english teaching. The working group of this research is; the bounded three municipalities ( Çankaya, Yenimahalle, Çubuk) to Greater Municipality of Ankara. This research is important to us on acoount of evaluating of convenience to the andragogic assumptions of the methods that are applied in these three municipalities Public Training Centres. The data collection method of this study which is developed by the researcher, likert- type scales questioners. The participants of this study consists of 78 women and 42 men totally 120 adults. As a result of likert- type scales questioners which are completed bu the adult researchpartipants that; the english education in Publich Training Centers anwers the adults social rolles and the needs of these rolles in medium level. The English Education which is served in Public Training Centers to adults based on high level of democratic cooperation. According to the obtained results, the English Education which is served in Public Training Centers to adults sattisfied the sollution of adult s social and vocational problems in medium level. The general average of Self-Perception assuption items shows medium level of adjustment between the English Education in Public Training Centers to adults and adult s self-perception assumption. The general average of Experience assuption items shows high level of edjustment between the English Education in Public Training Centers to adults and adult s experince assumption and medium level with needs-oriented assumption and hih level with problem oriented assumption. v

8 As a result The English Education which is served in Public Training Centers to adults shows medium level of adjustment with all four basic andragogic assumptions. vi

9 İÇİNDEKİLER JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI...İ ÖNSÖZ...İİ ÖZET...İİİ ABSTRACT...İV İÇİNDEKİLER...V TABLOLAR LİSTESİ. x ŞEKİLLER LİSTESİ..xi BÖLÜM I GİRİŞ...1 Problem Durumu...1 Araştırmanın Amacı...6 Araştırmanın Önemi...7 Araştırmanın Sınırlılıkları...7 Tanımlar...7 Andragoji...8 Yetişkin...8 Yetişkin Eğitimcisi...8 Halk Eğitimi Merkezleri...8 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR...9 A. Kavramsal Temeller Yetişkin Eğitimi Kavramı...9 Yetişkin Öğrenen Kavramı...13 B.Yabancı Dil Öğretim Program ve Yöntemlerinin Tarihsel Gelişimi...17 C. Yabancı Dil Eğitimi Kavramı...22 D. Yaygın Eğitim Kurumlarında Yabancı Dil Öğretimi...25 Halk Eğitimi Merkezleri nde Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi..27 vii

10 Bu Konuda Ülkemizde ve Yurt Dışında Yapılan İlgili Araştırmalar.28 BÖLÜM III ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Araştırmanın Modeli...44 Evren ve Örneklem...44 Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi...45 Güvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları...46 Verilerin Analizi...48 BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUMLAR...49 Kişisel Bilgilere İlişkin Bulgular...49 Benlik Algısı Varsayımına İlişkin Bulgular...52 Deneyim (Yaşantı) Varsayımına İlişkin Bulgular...54 İhtiyaca Dayalılık Varsayımına İlişkin Bulgular...56 Sorun Temelli Öğrenme Varsayımına İlişkin Bulgular...57 Androgojik Varsayımların Deneklerin Bireysel Demografik Özelliklerine Göre Karşılaştırılması...59 Halk Eğitim Merkezlerinde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi Düzeyi ile İlgili İstatistiksel Veriler ve Yorumları...65 Andragojinin Dayandığı Dört Temel Varsayıma İlişkin Genel Değerler ve Yorumlar...71 viii

11 BÖLÜM V. SONUÇLAR VE ÖNERİLER SONUÇLAR...73 ÖNERİLER...80 KAYNAKÇA...82 EKLER...92 ix

12 TABLOLAR LİSTESİ Tablo Sayfa No 1 Yetişkin Yaşamındaki Dönemler Öğretim Yöntemleri ve Öğretmen Rolleri Katılımcı Sayısına Göre Öğretim Teknikleri Değerlendirme Aralıkları HEM lerde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi Düzeyi ile İlgili Araştırmada Cevap Aranan Sorularla İlgili Maddeler Araştırmaya Katılan Yetişkinlerin Kişisel Bilgileriyle İlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları Benlik Algısına İlişkin Anket Soruları Ortalama, Standart Sapma Minimum ve Maksimum Değerler Uyumluluk Düzeyine İlişkin Sayısal Aralıklar Deneyim Varsayımına İlişkin Ortalama, Standart sapma, Minimum ve Maximum Değerler İhtiyaca Dayalılık Varsayımına İlişkin Ortalama, Standart Sapma, Minimum ve Maksimum Değerler Sorun Temelli Öğrenme Varsayımına İlişkin Ortalama, Standart Sapma, Minimum ve Maksimum Değerler Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre Andragojik varsayımlara İlişkin T-Testi Sonuçları Yetişkinlerin Çalışma Durumlarına Göre Andragojik Varsayımlara İlişkin T-Testi Sonuçları Yetişkinlerin Eğitim Durumlarına Göre Andragojik varsayımlara İlişkin T-Testi Sonuçları Yetişkinlerin Yaşlarına Göre Andragojik varsayımlara İlişkin T-Testi Sonuçları Yetişkinlerin Medeni Durumlarına Göre Andragojik varsayımlara İlişkin T-Testi Sonuçları Halk Eğitimi Merkezlerinde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi Yetişkinlerin Değişen Sosyal Rollerini ve Yeni Rollerindeki İhtiyaçlarını Karşılayabilecek Düzey de Olmasına Göre Dağılımları Puan Aralıklarına İlişkin Düzey ve Puan Sınırları HEM lerde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi Düzeyi ile İlgili Araştırmada Cevap Aranan Sorularla İlgili Maddeler Halk Eğitimi Merkezlerinde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce Dil Eğitimi Demokratik İşbirliğine Dayalı Olmasına Göre Dağılımları Puan Aralıklarına İlişkin Düzey ve Puan Sınırları Maksimum ve Minimum Puanlar Puan Aralıklarına İlişkin Düzey ve Puan Sınırları...69 x

13 ŞEKİLLER LİSTESİ 1 Öğrenenlerin İhtiyaçlarına Göre Yabancı Dil Eğitiminin Planlanması...20 xi

14 1 BÖLÜM I GİRİŞ Bu bölümde araştırmanın problemi, amacı, önemi, sınırlılıklar ve kavramsal çerçeve ile ilgili tanımlar yer almaktadır. Problem Durumu Bilim ve teknolojinin gelişmesi, dünya üzerindeki ulusların birbirleriyle daha yakın ilişkiler kurmasına neden olmuştur. Yeryüzündeki değişik toplumların kullandıkları konuşulan dil sayısı ortalama dört binden fazla olduğu düşünüldüğünde, gittikçe artan uluslar arası ilişkilerde, ulusların kendi dilleriyle iletişim kurmalarını yetersiz kılmaktadır. Bu nedenle diğer ülkelerin dillerini öğrenme gereksinimi her geçen gün artmaktadır. Bireyler yaşlandıkça, yaşam içerisinde olgunlaşıp değiştikçe; diğer bir deyişle farklı yetişkinlik dönemlerine eriştikçe, bireylerin üstlenmekte oldukları toplumsal roller ve buna bağlı olarak ta yetişkinin beklentileri, umutları ve sorumlulukları değişmektedir. İşte değişen bu rollere, gelişim ödevleri denilir. Birey, yaşamın değişik evrelerinde değişik gelişim ödevleriyle karşı karşıya kalır. Bir gelişim ödevinin üstesinden gelemeyen birey, genellikle bir sonraki ödevde bocalayabilir, ödevi yerine getirmede çeşitli güçlüklerle karşılaşılabilir; ya da içinde yaşadığı toplumdan genellikle dışlanabilir. Bireylerin fiziksel ve zihinsel olgunlaşma düzeylerine göre hem birey hem de bireyin içinde bulunduğu gruplar, bireyden bazı beklentiler içine girerler. Bu bireyin kendisinin de kabul ettiği belli bir biçimde davranmasını gerektirir. İşte yetişkin, bu davranışların kendisine mutluluk getireceğine ya

15 2 da bireysel, toplumsal, mesleki bazı sorunlarının çözümünde yardımcı olacağını düşünür ve bu amaçla, bazı öğrenme etkinliklerine katılmaya karşı güdülenir. Bu güdülenme sonucunda edinmek istediği öğrenme deneyimleri bireyin ilgi odağını oluşturur. Böylece bireyin ilgi odağı içinde bulunduğu yaş dönemlerini yansıtacak ve ilgi odağı, içinde bulunan yaş dönemlerine göre değişiklik gösterecektir. Yetişkin eğitiminin daha verimli ve etkin olarak planlanması açısından önemlidir. Yetişkinin ilgi odağı açısından önemli olan bir diğer nokta da yetişkinlerin öğrenme etkinliklerine katılma nedenleri açısından ele alınarak, yetişkinlerin gruplandırılmasıdır. Bu açıdan yetişkin amaç yönelimli, etkinlik yönelimli ve öğrenme yönelimli olarak sınıflandırılabilir. Yetişkinleri amaç, etkinlik ve öğrenme yönelimli olarak ele almak; yetişkinlerin hem niçin öğrendikleri hem de nasıl öğrendikleri konusunda ipuçları verir. Amaç yönelimli yetişkinler; belli bir amacı gerçekleştirmek için katılırlar. Etkinlik yönelimli yetişkinler, genellikle etkinliğin içeriği ya da önceden duyurulmuş amaçlarıyla pek bir ilişkisi olmayan bir anlam yükledikleri için o etkinliğe katılırlar. Öğrenme yönelimli yetişkinler, yalnızca öğrenme arzusu ve aşkıyla bilginin peşindedir. Yetişkin eğitimi ve öğrenmesi ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili çok sayıda kuram vardır. Bu kuramlar davranışçı, bütünlükçü, bilişsel, insancıl olarak da ele alınabilir. Modern yetişkin eğitimi kuramının oluşmasına büyük katkıda bulunan Eduard Lindeman, yetişkin öğrenmesi konusunda aşağıdaki varsayımları getirmiştir Yetişkinler, öğrenmenin tatmin edeceği gereksinme ve ilgileri yaşıyorlarken öğrenmeye güdülenirler. Bu nedenle, yetişkin öğrenmesi etkinliklerinin düzenlenmesi için uygun başlangıç noktalarıdır. Yetişkinlerin öğrenmeye yönelimleri zaman odaklıdır. Bu nedenle, yetişkin öğrenmesi etkinliklerini düzenlemenin uygun birimleri konular değil yaşantılardır.

16 3 Yaşantı, yetişkinlerin öğrenmesinde kullanılması gereken en zengin kaynaktır. Bu nedenle yaşantıların çözümlenmesi, yetişkin eğitimi yöntembiliminin özünü oluşturur. Yetişkinler kendi sorumluluklarının ve haklarının bilincinde olan öz- yönelimli bireylerdir. Bu nedenle, yetişkin eğitimcisinin rolü, öğretmenlikten çok kolaylaştırıcılıktır. Başka bir değişle yetişkin eğitimcisinin rolü, yetişkinlere kendi bilgisini aktarmak, sonra da onların o bilgiye uyumlarını değerlendirmek değildir. Yetişkin eğitimcisinin rolü yetişkinlerle beraber bir araştırma sürecine girmek ve yetişkinlerin öğrenmelerine yardımcı olmaktır. ( Bilir, 2004) Çağdaş uygarlık düzeyine çıkmayı kendine hedef olarak almış olan Türkiye, jeopolitik ve siyasal konumu açısından çeşitli ülkeler ile anlaşmalar yapmış, birçok uluslar arası kuruluşa üye olmuştur. Uluslar arası örgütlerde resmi dil olarak batı dillerinin kullanılması, ağırlık İngilizce olmak üzere bu dillerin öğretimi ve Türkiye de ki okul programlarına konulmasına neden olmuştur. Evrensel standartlara ulaşabilmenin ve uygarlık değerlerini en iyi şekilde kavramanın yolu sağlam bir yabancı dil bilgisinden geçmek olduğu bilinci bugün birçok kimse tarafından anlaşılmaktadır. Yabancı dil öğretiminin amacı olarak yer alan dinlediğini anlayabilme, konuşabilme, okuduğunu anlayabilme ve yazabilme biçiminde belirtilen temel iletişim becerilerini öğrenci davranışlarına kazandırmak en önemli hedeftir. (MEB,2006) Yetişkinlere eğitim verenler, eğitim alanlarının dünya görüşlerini, gelenek ve göreneklerini, değerlerini, sorunlarını, beklentilerini, neyi ne kadar bildiklerini belirlemek, kısaca öğrencilerini tanımak, bunları dikkate almak zorundadır. İnsanlar öğrendiklerinin çoğunu görerek elde etmektedir. Bu nedenle görsel araçların mümkün olduğunca fazla kullanılmasına özen gösterilmelidir. Öğrenme, yaşantı ürünü bir davranış değişmesidir. Yaşantılar bir etkileşim sürecinin sonucunda oluşur.yetişkin, bir konuyu öğrenmeden önce niçin

17 4 öğreneceklerini bilmek isterler, yaşam merkezlidirler, öğrendiklerini gerçek yaşamda nasıl ve nerede kullanacaklarını öğrenmek isterler. Bir yetişkinin öğrenmedeki en temel sermayesi yaşantılarının zenginliği ve öğrenme faaliyetine çoğu kez gönüllü olarak veya gerekliliğini ciddi biçimde hissederek katılmasıdır. (Celep,1995) Yetişkinler özerk bireyler olarak kendi benlik kavramlarına uygun düşmeyen koşullar altında öğrenmeye tepki gösterirler. Öğrenme ortamında yetişkinler kendilerine saygı duyulduğunu ve kendilerinin birer yetişkin olarak kabul edildiğini görüp katılacakları bir eğitim ya da öğrenme deneyimiyle ilgili olarak gereksinimlerinin tanımlanması, eğitim programlarının düzenlemesi, eğitim ya da öğrenmenin değerlendirilmesi süreçlerine mutlaka katılmalıdır. Yetişkin eğitimcisi bilgi aktaran değil, öğrenmeyi kolaylaştıran ve öğrenmeye kaynaklık eden olmalıdır. Bu konudaki başarısı ise onun Andragoji ve andragojinin dayandığı varsayımlar hakkındaki bilgi ve deneyimine bağlı olacaktır. Andragoji; yunanca adam anlamına gelen andros ve eğitim anlamına gelen agein sözcüklerinden türetilen adam eğitimi anlamına gelen bir terimdir. En genel anlamıyla yetişkinlerin öğrenmesine yardım etme bilim ve sanatı olarak görülür. Andragojinin dayandığı varsayımlar pedagojinin dayandıklarından farklıdır. Bu varsayımlar şunlardır: (Knowles,1996) I. Benlik Algısı Varsayımı II. Deneyim (yaşantı) Varsayımı III. İhtiyaca Dayalılık Varsayımı IV. Sorun Temelli Öğrenme Varsayımı Fiedely (2000) ikinci dil öğretiminde yetişkinlerin katılım ve katılımcıların motivasyon ve başarılarının artırılması için öğretmenlerin onların her birinin geldiği toplumsal yaşamı ve beklentileri bilmesi uygun yaklaşım ve stratejileri belirlemesi gereğini ortaya koymuştur.

18 5 İkinci dil öğretmenleri ile yöntem bilimcileri arasındaki yaygın kanılardan biri, ergenlik sonrası doğal dil edinme yetisinin kaybolduğu ve bu dönemden sonra yeni bir dilin ancak genel öğrenme mekanizmaları tarafından öğrenilebileceğidir. Yani gramer kurallarını, matematik öğrenir gibi bilinçli olarak irdeleyip bol miktarda alıştırma yapmak suretiyle bilinçaltına yerleştirmek, yetişkinlerin takip edeceği tek yol olarak gösterilmektedir. (Bley ve Vroman, 1989) Başarılı bir eğitmenin, yetişkin eğitimi sırasında da dikkat etmesi gereken ince noktalar vardır. Örneğin; İnsanlar farklı hızlarda öğrenirler. Dolayısıyla eğitim onlar için sıkıntılı bir hal alabilir. Bu durumda eğitmenin zamanı ayarlaması gerekir. Her hangi bir konu için ayıracağı zamanı ne en yavaş öğrenen kişiye ne de en çabuk kavrayan kişiye göre ayarlamalıdır. Her iki sürenin ortası bulunmalıdır. Üstelik kişilerin konuyu kavramaları için kullanılacak materyallerde algılama farklılıklarına göre değişecektir. Kimisi için görsel ve kimisi için işitsel destek sağlandığında eğitim daha etkin hale gelir. Eğitmen, program sırasında kullanacağı eğitim metotlarını çeşitlendirmelidir. Eğitmenin dikkat etmesi gereken bir başka nokta da eğitimi yetişkinin iş yaşantısına ve günlük hayatına uyarlamasına yardımcı olmaktır. Yetişkin eğitiminde, yetişkinden beklenen öğrencilik rolü, yetişkin olmanın getirdiği rol ve sorumluluklara göre ikinci planda kalır. Yetişkinlere eğitim verenler, yetişkinlerin toplumdaki temel rolünün öğrenme değil üretme olduğunu, yetişkinlere verilecek eğitimin çocuk ve gençlere verilen eğitimden farklı olduğunu, farklı eğitim yaklaşımları kullanılması gerektiğini bilmek durumundadır. Bu araştırmanın problemi, Halk Eğitimi Merkezlerinde; görevli öğretmenlerin yetişkinlere İngilizce öğretiminde kullandıkları yöntemlerin andragojik varsayımlar açısından uygunluğunun ne olduğudur.

19 6 Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere İngilizce öğretiminde kullanılan yöntemlerin, andragojik varsayımlara uygunluğunu kursa katılanların görüşlerine göre değerlendirmektir. Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. Yetişkinlerin öğrenme özellikleri nelerdir? 2. Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere uygulanan İngilizce dil eğitimi yetişkinlerin değişen sosyal rollerini ve yeni rollerindeki ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeyde midir? 3. Halk Eğitimi Merkezlerinde yetişkinlere uygulanan İngilizce dil eğitimi demokratik işbirliğine dayalı mıdır? 4. Halk Eğitimi Merkezlerinde Yetişkinlere Uygulanan İngilizce dil eğitimi yetişkinin, toplumsal, mesleki sorunlarının çözümüne yardımcı olmakta mıdır? 5. Yetişkinlere İngilizce öğretiminde uygulanan yöntemlerin andragojinin dayandığı; - Benlik Algısı, - Yaşam Deneyimi, - Gereksinime Dayalılık, - Sorun Temelli Öğrenme varsayımlarına uygun mudur? 6. Araştırmaya katılan yetişkinlerin benlik algısı, yaşam deneyimi, gereksinime dayalılık ve sorun temelli öğrenme varsayım maddelerine ilişkin görüşleri arasında; cinsiyet, eğitim düzeyi ve yaş değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar var mıdır?

20 7 Araştırmanın Önemi Bu araştırma Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı, Çankaya, Yenimahalle, Çubuk Merkez İlçelerinde bulunan Halk Eğitim Merkezinde yetişkinler için düzenlenen İngilizce kurslarında kullanılan öğretim ilke ve yöntemlerinin andragojik yaklaşım açısından uygunluğunun değerlendirecek olması bakımından önemlidir. Ayrıca, araştırma sonuçlarının bundan sonra bu konuda yapılacak araştırmalara ışık tutacak ve destek olacak olması düşünülmektedir. Araştırma Ankara ilinde Çankaya, Yenimahalle, Çubuk ilçelerindeki üç Halk Eğitimi Merkezinde düzenlenen İngilizce yabancı dil kurslarında görev yapan öğretmenlerin yetişkinlerin öğrenim özelliklerine uygun davranıp davranmadıklarını belirleyecek olması ve andragojik varsayımlara uygun olmayan davranışların uygun haline getirilmesinde rehberlik edeceği umulmaktadır. Araştırmanın Sınırlılıkları 1. Bu araştırma Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı Çankaya, Yenimahalle, Çubuk ilçelerinin Halk Eğitimi Merkezlerinde açılan İngilizce kurslarına devam eden yetişkinler ile kurslarda görevli İngilizce öğretmenleri ile sınırlıdır. 2. Katılımcıların Halk Eğitimi Merkezlerdeki İngilizce öğretiminde uygulanan yöntemlere ilişkin görüşleri ile sınırlıdır. Tanımlar Andragoji: Yunanca adam anlamına gelen andros ve eğitim anlamına gelen agein sözcüklerinden türetilen adam anlamına gelen bir terimdir. En genel anlamıyla yetişkinlerin öğrenmesine yardım etme bilim ve sanatı olarak görülür;(kişmir,2006).

21 8 Yetişkin: Halk Eğitimi Merkezleri ne İngilizce öğrenmek üzere gelen erkek ve kadın katılımcılardır. Yetişkin Eğitimcisi: Halk eğitim merkezlerinde yetişkinlere İngilizce öğreten kişi. Halk Eğitim Merkezi: Halk eğitimi merkezleri ülkemizdeki her yaş, eğitim, gelir, sosyal statü ve kültür düzeyindeki vatandaşlara onların ilgi, istek, yetenek ve beklentilerine yönelik mesleki, sosyal, toplumsal, ekonomik, sportif ve kültürel alanlarda ücretsiz kurslar düzenleyen yaygın eğitim kurumlarıdır. (MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müd. 2009)

22 9 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Bu bölümde konu ile ilgili, yetişkin eğitimi, yetişkinlerde öğrenme, yabancı dil eğitimi,yetişkinlerde yabancı dil öğrenme gibi kavramsal bilgilere yer verilmiş ve ilgili araştırmalar özetlenmiştir. Yetişkin Eğitimi Kavramı Eğitim, yeni bilgi, beceri ve tutum gereksinimi olan öğrencilere rehberlik etmek ve öğrenme sürecini idare etmek, öğrencilerin öğrenme coşkusunu arttırmak ve öğrenme becerilerini geliştirmektir (Newcomb, McCracken ve Warmbrod,1986). Değişen ve gelişen dünyada, çevrede hızla üremekte olan bilgiyi farkında olarak veya olmayarak ediniriz. Sistemler, düzenler, yeni üreyen bilgilerin ışığında değişirken sistemin bir parçası olarak kendini bu sürecin akışına faydalanmanın, eski ve kalıplaşmış düşüncelerden sıyrılmanın ve değişim evresine adapte olmanın yolu da tabii ki eğitimden geçer. Yetişkin eğitiminin tarihi çok eskilere dayanmamaktadır. Yetişkin eğitimi kavramının gelişmesi açısından 1949 dan sonraki yıllar oldukça önemlidir. Zira bu yıllara UNESCO uluslararası yetişkin eğitimi konferansları çalışmalarını başlatmıştır. Bu tarihten 1985 yılına kadar, dört uluslararası yetişkin eğitimi konferansı ile çok sayıda toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılarda yetişkin eğitimi kavramı büyük gelişme kaydetmiştir yılında yapılan Paris Konferansı ndan geriye dönerek bakılırsa, son 35 yıl içerisinde yetişkin eğitimi alanında yoğun bir çabanın gösterildiği ve yetişkin eğitimi kavramında iç-dış patlamaların olduğu görülmektedir;( Güneş,1996)

23 10 Örgün eğitim tarafından bir kenara bırakılmış gençler, yetişkinler, ev hanımları, işçiler, göçmenler ve çiftçiler için düzenlenen tarımsal eğitim, işçi eğitimi, ana-baba eğitimi, gençlerin eğitimi gibi etkinlikleri dış patlamalar olarak ele alınabilir. Diğer yandan eğitimin bir hak sayılması, okuma- yazma eğitiminin yetişkin eğitiminin temel görevleri içine girmesi iç patlama olarak kabul edilebilir; (Güneş, 1996) Her alanda yaşanan ve nerede olursa olsun her bireyi etkileyen değişim rüzgârı, önemi ve gereği hiç bir zaman göz ardı edilmeyen "eğitim" konusunu yaşamsal boyutta gündeme getirmiştir. Çünkü "artık bugün içinde yaşadığımız bilgi ve teknoloji çağının oluşturduğu hızlı değişmeleri, belirli süre ve programlarla sınırlı, geleneksel eğitim uygulamalarıyla karşılamak olanaksız hale gelmiştir. Çünkü bilginin üretilmesi ile üretilen bilginin ürüne dönüştürülüp insanların kullanımına sunulmasında geçen süre her geçen gün kısalmaktadır." (Bilir, 2000) Yaşamboyu eğitim kavramının babası olarak John Dewey kabul edilir. Gerçek anlamda yaşamboyu eğitim kavramının yaygınlaşması yetişkin eğitimi alanının gelişmeye başlaması ile koşuttur; çünkü yetişkin eğitiminin üzerinde durduğu zemin ve dayandığı temel, yaşamboyu eğitimdir;(duman,1999) Yetişkinler eğitimi ve öğrenme toplumu gibi birçok kavrama kaynaklık eden yaşamboyu eğitim düşüncesi üç temel ilkeye dayalıdır. Örgün eğitim, çağdaş yaşamın zorluklarıyla başa çıkmada, demokratik bilinç ve ruhun gelişiminin sürdürülmesinde yeterli değildir. Eğitim bir yaşama biçimi, dahası dünyada neler olup bittiğiyle ilgili olmanın yoludur. Öğrenme yaşamboyu bir süreçtir ve öğrenmenin yaş sınırı yoktur. (Duman,1999)

24 yüzyıl dünyasında hızla gelişen teknoloji, ilerleyen ortalama insan ömrü, bireylerin karşılaştıkları birtakım istihdam problemleri ya da istihdam edildikleri işyerlerinde kalıcı olma zorunluluğunun yanı sıra insanın çalışarak geçirdiği sürenin uzaması yani emeklilik yaşına getirilen yeni yapılandırmalar, yetişkin bireyi eğitim hayatında daha uzun soluklu kalmaya mecbur bırakmış görünüyor. Değişim rüzgarı, gerek örgün gerekse yaygın eğitim bağlamında eğitimi yaşamsal bir gereksinme haline getirmesinin yanı sıra, eğitimin amacı ve tanımından başlayarak program, yöntem ve tekniklerine varıncaya kadar pek çok alanda doğal olarak farklı yaklaşım ve anlayışları beraberinde getirmiştir. Genel anlamda toplum merkezli, ülke çıkarlarını ön planda tutarak bireyi ikinci plana atan anlayışın yerini artık birey odaklı, birey için toplum anlayışı almıştır;(sevinç,2006). Bu sebeplerden dolayı bireyin örgün eğitim kurumlarındaki edinimleri onun yetişkin hayatındaki ihtiyaçlarını karşılamak konusunda kısır kalacaktır. O zaman yetişkin eğitimi bu yüzyılda yadsınamaz bir gereklilik haline gelmiştir. Peki, yetişkin eğitimi daha açık bir ifade ile ne demektir? Yetişkin eğitimi, içeriği, düzeyi ve yöntemi ne olursa olsun, ister örgün, ister yaygın, ister okul, yüksekokul ve üniversite eğitiminin devamı şeklinde veya bunların yerine geçmek üzere yada çıraklık düzeyinde olsun, içinde yaşadıkları toplumda yetişkin sayılan kişilerin bilgilerini genişletmek, mesleki ve teknik becerilerini ilerletmek, ya da becerilerine yeni bir yön vermek, bir yandan kişisel gelişmelerini gerçekleştirmek, bir yandan dengeli ve bağımsız bir şekilde sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeye katılmak için tutum ve davranışlarında değişiklikler yaratmak üzere, yararlandıkları düzenli eğitim süreçlerinin tümü anlamına gelmektedir; (UNESCO, 1976) Yetişkin eğitimi programları beş temel grupta toplanır. 1. Tamamlama eğitimi 2. Mesleki ve teknik yeterlilik eğitimi

25 12 3. Sağlık, refah ve aile hayatını daha iyi hale getirmek için verilen eğitimler 4. Yurttaşlık eğitimi 5. Kendini gerçekleştirme eğitimi; ( Uysal, 2005) Yetişkin eğitiminde, yetişkinden beklenen öğrencilik rolü, yetişkin olmanın getirdiği rol ve sorumluluklara göre ikinci planda kalır. Yetişkinlere eğitim verenler, yetişkinlerin toplumdaki temel rolünün öğrenme değil üretme olduğunu, yetişkinlere verilecek eğitimin çocuk ve gençlere verilen eğitimden farklı olduğunu, farklı eğitim yaklaşımları kullanılması gerektiğini bilmek durumundadır. Geleneksel eğitimde öğrenciden kendisini kurulu bir müfredat programına uydurması istenir; yetişkin eğitiminde müfredat programı öğrencinin gereksinimleri ve ilgileri çerçevesinde kurulur. Her yetişkin kişi kendini, kendi işi, boş zaman etkinliği, aile yaşamı, topluluk yaşamı vb. bakımından özgül durumlar içerisinde bulur. Yetişkin eğitimi bu noktada başlar. Öğrenme- konusu durumun içine getirilir, gereksinim olduğunda işe koşulur. Metinler ve öğretmenler bu tip eğitimde yeni ve ikincil rol oynarlar; onların öğrenenlerin birincil önemde olmasına yol açmaları gerekir. (Lindeman, 1926, aktaran: Ayhan,1990) Okul eğitiminin bu kötü yöntemleri kullanma özelliği, daha çok yetişkin eğitiminde görülmektedir. Tüm öğrenme biçimlerinin eşit düzeyde tanınması, önceki öğrenmenin tanınması, yaşam ve iş deneyimleri (aynı zamanda motivasyon biçimi olarak), okul yaşını aşmış olan bireylerin öğrenmeyi öğrenme becerilerine sahip olabilmeleri ve bunları geliştirebilmeleri için gerekli olan temel uygulamadır. (Uluslararası Y.E. kurulu-macaristan,2002) Bir çok yetişkin eğitimcisi yapabileceklerinin en iyisini yapmayı ister ve bu yönde gelişim için çalışmaya gönüllüdür. Bunu yapabilirler çünkü; inançların ve davranışların eğitim ve öğrenim ile ne şekilde ilişkili olduğunu