1. Bölüm MALİYE BİLİMİ. Dr. Süleyman BOLAT

Transkript

1 1. Bölüm MALİYE BİLİMİ 1

2 Kamu Maliyesinin Tanımı Kıt kaynakların rasyonel kullanımı ile ihtiyaçların en etkin düzeyde karşılanması gerekir.. Devlet şeklinde ve devletler arası yapılanmalarda ihtiyaçlar ile gerekli faaliyet ve giderlerin belirlenmesi, bunlara finansman sağlanması çabası sürdürülmüş ve sürdürülmektedir. Kaynakların sınırlılığına karşın; yeni ihtiyaçların doğması ve bu açıdan var olan isteklerde sınırsızlık; etkin kaynak dağılımı ve kullanımı sorununun önemini artırmaktadır. Özel ekonominin bazı ilkeleri kamu ekonomisi için de izlenmekle birlikte, ekonomik sürecin organizasyonu ve karar alma, kamu ekonomisinde farklılık gösterir. Özel ekonomi, piyasanın paranın satın alma gücüne bağlı olarak şekillenmesine karşın; kamu ekonomisi, toplumu oluşturan her bireyin siyasi tercihine bağlı olarak ortaya çıkar ve toplum isteği haline dönüşen isteklere bağlı olarak şekillenir... 2

3 Kamu Maliyesinin Tanımı Maliye, kavram olarak finans ile aynı nitelikte olmakla birlikte, amaçları ve uygulamada kazandığı anlam itibarıyla farklı kullanıma sahiptir. Finans kelimesi; Fransızca, İngilizce, Almanca ve İtalyanca da birbirlerine yazılmakta ve okunmaktadır. benzer şekillerde Latince "finiş" kelimesi; borçlunun alacaklıya borcunu ödemesi gibi hukuki bir işlemin sonucunu belirtmektedir. Geniş anlamda finans, yalnızca para ödenmesi değil, alınması ve alınan paranın korunmasını ve iyi kullanılmasını ifade etmektedir. Maliye Arapça, mala ve gelire ait anlamına gelen maliya sözcüğünden türetilmiştir yılında Maliye Bakanlığı nın kurulması sonucu, maliye kavramı dilimizde yerleşmiş ve yayılmıştır. 3

4 Kamu Maliyesinin Tanımı Maliye kavramı; genel olarak toplumsal hizmetlerin yerine getirilmesi ve bunların gerektirdiği giderlerin karşılanması ile ilgilidir. Maliye bilimi, XV. ve XVI. yüzyıllardan itibaren bazı İtalyan ve Fransız yazarların incelemelerinde, maliye ile ilgili sayılabilecek bilgilere rastlanırken; XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Avrupa'daki sosyal, siyasi ve ekonomik değişmelere bağlı olarak maliyenin önemi artmış ve maliye bir "ilim" şekline dönüşmüştür. Toplum hayatının en organize şekli olan devlet, toplum bireylerinin bir arada yaşamaktan doğan ortak ihtiyaçları ile isteklerinin teminini amaçlar. Devletin sağlamak durumunda bulunduğu bu ihtiyaçlar "kamusal ihtiyaçlar" denmektedir Kamusal ihtiyaçların neler olduğu, başka bir deyişle; hangi mal ve hizmetlerin kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirileceği; ekonomi, maliye ve diğer bazı bilim alanlarının gelişimine bağlı olarak önemli değişmelere uğramıştır. Kamu yararı düşüncesiyle, devletin özellikle ekonomik konulara gittikçe daha fazla karıştırılması ve devlete yeni bir takım görevler yüklenilmesiyle birlikte maliyenin de üstlendiği görevlerde değişiklikler olmuştur. 4

5 Maliye Kavramı Maliye kavramı; bugün Türkçe de üç anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır. 1- Kamuya ilişkin işler yürütmek için toplanan gelirler ve bu yolda yapılan giderlere ilişkin düzenlemeleri kapsayan kurallar bütünü, 2- Bu kuralları inceleyen bilim dalı, 3- Devletin gelir, gider ve malvarlığını yöneten kurum (Maliye Bakanlığı ya da bazı ülkelerdeki adıyla Hazine Bakanlığı) 5

6 Kamu Maliyesi: Dar Geniş Anlamda Tanımlar Dar Anlamda kamu; toplumun yöneten kesimini, devleti ya da devlet kurumlarını kapsamaktadır. Geniş anlamda kamu ise, halk, halkın tamamı veya toplumu ifade etmektedir. Kamu maliyesinin konusu; devletin kamu hizmetlerini yerine getirmek amacıyla mal ve hizmet üretimi dolayısıyla yaptığı harcamalar ve bu harcamaların finansman kaynağını teşkil eden gelirlerdir. Kısaca kamu maliyesinin konusu; kamu harcamaları ve kamu gelirleridir 6

7 Kamu Maliyesi Kavramı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 4. maddesine göre; Kamu maliyesi; gelirlerin toplanması, harcamaların yapılması, açıkların finansmanı, kamunun varlık ve borçları ile diğer yükümlülükleri kapsamaktadır Kamu maliyesi kavramının batı dillerindeki karşılığı, public finance.. 7

8 Devlet ve Hizmet Kavramı Geniş anlamda devlet; bir ülke içinde yaşayan milleti de içine alan örgütlenmiş siyasi bir varlıktır. Toplumu idare edenler dar anlamda devleti temsil ederken; devlet kesimi dışında kalan diğer toplum kesimi ise özel kesim olarak adlandırılır. Devlet, toplum halinde yaşamaktan dolayı ortaya çıkan toplumsal ihtiyaçları karşılar. Toplumun ortak ihtiyaçlarının karşılanması için devletin yaptığı hizmetler kamu hizmeti olarak nitelendirilir. Devlet, kamu hizmetlerini yürütürken, harcama yapar ve kamu hizmetlerinin finansmanı için gelire ihtiyaç duymaktadır. 8

9 Mali Olaylar Mali olaylar; kamu ihtiyaçlarını karşılamak için, devlet ve diğer kamu kuruluşlarının iktisadi değerler elde etmeleri ve bunları harcamaları olarak tanımlanabilir. Mali olaylar; devletin giderlerinden, gelirlerinden ve bunların planlanması veya bütçelenmesinden doğan olaylar yanında; mali sorunların ve mali yüklerin fertler arasında ne şekilde dağıtılacağını, kamu harcamalarının nasıl yürütüleceğini de kapsamaktadır. 9

10 Mali Olayların Tarihi İlk ve ortaçağ ekonomileri, tarıma dayalı ev ekonomisi niteliğindeydi.. Kişisel ve ailevi ihtiyaçları karşılamak için yapılırdı.. Kamu hizmetleri, bireylerin devlet tarafından zorla çalıştırılması ile yerine getiriliyordu. İngiltere de 1215 te Kral John a kabul ettirilen Magna Carta ile kralın vergilendirme yetkisi sınırlandırılmıştır. 14. yy da İbn-i Haldun sosyoloji biliminin önderlerinden biri olarak Mukaddime adlı eserinde mali konulara girmiştir. Devletin bireyden fazla vergi almakla gelirlerini artırmayacağını, ağır vergi yükünün kamu gelirlerini düşüreceğini ileri sürmüştür. Artan vergi yükü; çalışma arzusunu, üretimi, devlet gelirlerini azaltır.. ve toplumda barış ve ahengi sağlar. 18. yy dan sonra kapalı ekonomilerin yerini, ticaret ve dışa açık bir ekonomi politikası izlemiştir.. ve uluslararası ilişkiler ve faaliyetler artmaya başlamıştır. Merkantilizm geçerliliğini yitirdi. 10

11 Mali Olayların Tarihi Yeni dönemde Klasik iktisatçılar Adam Smith, D. Ricardo, J. B. Say, J. S. Mill gibi iktisatçılarla devam eden ekol başladı A. Smith, ekonomik dengelerin kendiliğinden oluştuğunu ve tabi düzen işleyişine devletin müdahale etmesine karşı çıkmıştır.. A. Smith e göre, devletin görevi, iç-dış güvenliği sağlamak, alt yapı hizmetlerini yerine getirmek, eğitim-sağlık hizmetlerini desteklemekle sınırlı olmalıdır.. A. Smith, devletin gelirlerini özel gelirler ve vergi gelirleri olmak üzere ayırmıştır Özel gelirler, devlete ait topraklardan ve diğer varlıkların işletilmesinden ve kiralanmasından sağlanan gelirlerdir Vergiler ise, toprak rantından, sermaye gelirlerinden ve ücretlerden alınır 11

12 Mali Olayların Tarihi D. Ricardo ise, vergi oranlarının yükseltilmesinin üretimi olumsuz etkileyeceğini savunmuştur.. Ona göre toprak rantından alınan yüksek vergiler, toprağın ekimini sınırlandırabilir.. Ücretten alınan vergiler ise, net ücretin düşmesine ve gayrisafi ücret artış taleplerini artırarak, işverenlerin kazancının düşmesine neden olur.. Klasik iktisatçılara göre, tarafsız maliye anlayışı benimsenmiştir Tarafsız maliye, kamu gelir ve harcamalarının ekonomide değişiklik yaratmaması.. Kişi ve firmaların kararlarını etkilememesi.. Klasiklere göre, bütçe denk olmalı, borçlanma sınırlı olmalıdır objektif temellere dayalı düşük oranlı bir vergileme uygulanmalı.. John Maynard Keynes Keynesyen iktisata göre ise, ekonomide doğal denge yoktur ekonominin durgunluk sürecinden çıkılamaz devletin müdahalesi olmadan Keynes e göre, ekonomideki durgunluktan kurtulmak için kamu harcamaları, borçlanma ve para basma yoluyla karşılanabilir.. Klasik iktisatçılar ise, genel ekonomik dengeyi bozacağı endişesi ile borçlanma ve para basımına karşı çıkmışlardır.. 12

13 Fiskal ve ekstra fiskal görevler Ekonomik ve sosyal gelişmeler, devletin fiskal görevler yanında, ekstra fiskal nitelikte görevler de yüklenmelerine neden olmuştur. Fiskal görevler; Adalet, savunma, asayiş, eğitim gibi hizmetlerin gerçekleştirilmesi, Ekstra-fiskal görevler; ekonomide dengenin sağlanması, ekonomik kalkınmanın ve tam istihdamın gerçekleştirilmesi ve sosyal açıdan önemli görevler ortaya çıkmıştır. 13

14 Kamu - Özel Kesim Ayrımı 14

15 Kamu - Özel Kesim Ayrımı: Karşılaştırmalı Özellikler 15

16 Maliye Biliminin Disiplinler Arası İlişkileri 1- Ekonomi ile ilişkisi Mali sorunlar, ekonomi içerisinde ele alınıp incelenmektedir Anglo-Sakson bilim adamlarının bir bölümü, maliyenin, iktisadın bir kısmı olduğunu, maliyenin; iktisat ilkelerinin devlet gelir ve giderlerine uygulanmasından başka bir şey olmadığını ileri sürmüşlerdir Kamu hizmetlerinin gerçekleştirilebilmesi için, ekonomiden çok büyük rakamlara varan tutarlarda fon toplanmakta ve harcama suretiyle tekrar ekonomiye katılmaktadır. Vergi ve benzeri yollarla fonların toplanması, ekonomik birimler ve genel ekonomik yapı üzerinde önemli etkiler yaratılabilmektedir. Amaçlara ulaşılabilmesi bakımından; gerek maliye politikası ve gerekse ekonomi politikası amaçlarının birbirlerine uyumlu, aynı doğrultuda işlemeyi hedefleyen karar alma ve uygulama yapısı içerisinde gerçekleştirilmesi büyük önem taşır Mali olayların ekonomik olaylarla ilişkisinin artması, kamu ekonomisi olarak adlandırılan bilim alının oluşumuna yol açmıştır.. Ekonomik bütünleşmeler, çok uluslu şirketler, uluslararası kurumlar ve uluslararası gelir bölüşümündeki dengesizlik gibi nedenlerle ortaya çıkan kamu maliyesi bölümüne "uluslararası kamu maliyesi alanını katmıştır 16

17 2- Hukuk ile ilişkisi Mali olaylar, hukuk ile ilişki içerisindedir. Bu olaylar, hukuki yapı ve hukuk düzeni içerisinde ortaya çıkarlar ve hukuki tasarruflarla gerçekleşirler.. Mali olayların hukuki açıdan incelenmesine maliye hukuku, vergilerle ilgili hukuki yapıyı inceleyen bölümüne ise vergi hukuku denilmektedir Maliye ilmi, gerek kamu hukuku ve gerekse özel hukukun çeşitli dallarıyla yakın ilişkiye sahiptir. Bir taraftan anayasa ve idare hukuku, diğer taraftan ticaret hukuku, borçlar hukuku ve eşya hukuku, maliye ile sıkı bir şekilde ilgilidir Vergi koyma hakkı, borçlanma ve harcama yetkileri ve bütçe esaslarının yasama gücü tarafından kontrol ve denetimi devletin görevleri ile fertlerin ana hakları arasında "mali" nitelikte müşterek hukuki konular ortaya çıkmaktadır.. Gelirlerin toplanması, giderlerin yapılması konusunda izin ve yetki bütçe kanunları ile verilmektedir. Bütçe kanunu çerçevesinde, yasa koyucunun çizdiği sınırlar ve verdiği yetkiler dahilinde gelir ve gider uygulamaları gerçekleştirilebilecek, devletin fonksiyonları yerine getirilebilecektir. 17

18 3- Yönetim Bilimi ile ilişkisi Maliye ile ilgili araç ve uygulamalara yön verilmesi, amaçlar doğrultusunda en etkin şekilde kullanılabilmesi, maliye ilminin bilimsel esaslara ve ülke ihtiyaçlarına yanıt verebilir bir yapı içerisinde uygulamasının sürdürülmesi "mali yönetim"in etkinliğine büyük ölçüde bağlıdır.. Kamu maliyesinin yönetimi, kamu yönetimini büyük ölçüde ilgilendirmekte, görevlerin, görevlilerin belirlenmesi, yetki verilmesi ve işleyiş süreci gibi konularla belirlenmektedir. Mali yönetim, geniş anlamlı bir kavram olup mali mevzuat, mali yargı ve mali idarenin tamamını içermektedir.. Vergi ile ilgili işlemlerde, vergi alacaklısı ve vergi borçlusu olmak üzere taraflar arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi ve bu sağlıklı ilişkiler sonucu, uygulama ile güdülen amaçlara ulaşılabilmesi, iyi işleyen bir mali yönetime ihtiyaç göstermektedir. Mali yönetimin etkin bir yapı içerisinde yürütülmesi, gerek yükümlülüklerin aydınlatılması, vergi bilincinin yerleştirilmesi ve gerekse vergi kaybının önlenmesi yönünde devlete ve bütçeye katkı sağlar 18

19 4- İşletme ile ilişkisi Vergi ve benzeri yükler, işletmelerin yatırım karar ve politikaları, finansal yapıları, kuruluş yerleri ve genişleme politikaları üzerinde etkili olur. Mali yönetimin etkinliği, birer mükellef olmaları nedeniyle işletmelerin vergi karşısındaki tutumları üzerinde de etkili olur Devletin kamu kuruluşları aracılığıyla piyasa malı üretmesi veya diğer işletmelerle birlikte ekonomide faaliyet göstermesi, işletmelerin üretim, pazarlama, finansman ve personel politikaları üzerinde de etkili olur. Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi, ticarete sınırlama getiren ve rekabeti kısıtlayan düzenlemelerin kaldırılması yönünde gerçekleştirilen uluslararası entegrasyonlar genel anlamda maliye ile ilgili olarak alınacak önlemlerin kapsamı ve sınırları itibarıyla, işletmeler üzerindeki etkileri bakımından önemlidir. 19

20 5- Muhasebe ile ilişkisi Muhasebe, işletmede cereyan eden mali ve ekonomik olayları, para cinsinden izleyen, sınıflandıran, özetleyen ve varılan sonuçları işletme ilgililerinin amaçlarına uygun olarak raporlayan ve yorumlayan bir bilimdir Kamu gelir ve giderleriyle devletin parayla ifade edilebilir nitelikteki varlıklarının izlenmesi ise "devlet muhasebesi"nin alanına girmektedir. Muhasebe ile vergi hukuku ve sistemi birbirleriyle yakından ilişki içerisinde olup, temel amaçlarının en önemlilerinden birisi, vergi mükelleflerinin doğru ve gerçeğe uygun bir şekilde vergi yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaktır. Maliyenin uygulama alanlarından birisi olan vergi düzenlemeleri ile muhasebenin gereklerinin birbirlerini sürekli olarak etkilemeleri ve yönlendirmeleri sonucunu yaratmıştır. 20

21 6- Sosyoloji ile ilişkisi Kamu maliyesi, fonların sağlanması ve kullanımı suretiyle yaratılan etkilerle, düzenli bir sosyal hayatın sağlanmasına katkıda bulunmaktadır.. Toplumsal olayları inceleyen sosyoloji, mali olayların toplum üzerindeki etkileri dolayısıyla maliye ile ilgilenir. Maliye ise; özellikle kamu gelirlerinin sağlanması ile ilgili kararlan alırken ve uygularken, mükelleflerin gösterecekleri anlayış veya tepkileri tahmin etmek, ona göre kendisini yönlendirmek gereğini duyar Toplumun vergiler karşısındaki dayanma gücü nedir ve hangi aşamaya kadar rasyonel bir vergi uygulaması yapılabilir? Vergi kaybına yol açan etkenlerle toplumsal yapı arasında ilişki kurulabilir mi? şeklindeki soruların yanıtlan, günümüzde "mali sosyoloji alanına girer Kamu hizmetleri ve kamu harcamaları ile kamu gelirlerinin planlanmasında ve bunların uygulamaya dönüştürülmesinde, toplumsal davranış özelliklerinin dikkate alınması gerekir. 21

22 7- İstatistik ve Planlama ile ilişkisi Maliyenin çeşitli alanları (vergi, bütçe, devlet borçlanması, maliye politikası, kamu işletmeciliği, parafiskal kurumlar gibi) ile ilgili plânlanan hedeflere başarılı bir şekilde ulaşılabilmesi bakımından, yapılan uygulamalarla ilgili verilerin toplanması, analize tabi tutulması ve değerlendirilmesi, ulaşılan sonuçların ışığı altında mevcut uygulamaya yön verilmesi gerekir Gelir ve gider öngörülerinin yapılmasından borç ve vergi yükünün sağlıklı bir dağılımının sağlanmasına, uygulanacak bütçe, maliye ve borç yönetimi politikalarının başarılı bir şekilde yürütülmesine kadar tüm mali olaylar açısından istatistik büyük bir önem taşır. Mikro bazda mükelleflerin kendi vergi plânlamalarını yapmaları bakımından, maliye-plânlama ilişkisinden söz edilebileceği gibi makro bazda; kalkınma plânları, programlar, bütçe ve program - bütçe ilişkisi içerisinde maliye ile plânlamanın yakın ilişkisinden de söz edilebilir. Etkin bir kaynak dağılımı ve kullanımının sağlanması için optimal planlama gereklidir.. Kamu harcama ve gelirlerinin, ülkenin ekonomik ve sosyal durumu dikkate alınarak etkin bir şekilde uygulanması isteği, "mali plânlama" kurumunu ortaya çıkartmıştır. 22

23 8- Siyaset Bilimi ile ilişkisi Devletin sahip bulunduğu finansal gücün, gerçekleştirilmesi söz konusu alternatif kamu hizmetleri arasında nasıl bir dağılıma tabi tutulacağı, tercihlerin hangi doğrultuda olacağı ve ağırlık verilecek hizmet alanlarının neler olacağı konusunda siyasal karar alma süreci etkilidir. Siyasal karar alma mekanizması aracılığıyla belirlenen siyasal tercihlerin, kamu maliyesi açısından önem taşıyan kamusal malların üretimi ile tüketiminin belirlenmesine ilişkin kararlara da egemen olması, kamu maliyesi ile siyaset bilimi arasındaki ilişkiyi açıkça ortaya koymaktadır. Günümüzde maliye, ulusal düzeyde gerçekleşen mali olaylarla ilgilenmekle kalmamış, uluslararası nitelik kazanmıştır. Gerek ekonomik ve gerekse siyasi amaçlar, uluslararası bütünleşme girişim ve uygulamaları, küreselleşmenin yol açtığı kaynaşmalar mali olayların niteliğinin de değişmesine yol açmıştır. Uluslararası ilişkilere ve bu açıdan oluşturulan örgütlenmelere bağlı olarak uluslararası düzeyde kamusal nitelikli hizmetler, bunların gerektirdiği giderler ve bunların finansmanı ilişkilerini ortaya çıkartmıştır. 23

24 Kamu Maliyesi İle İlgili Yaklaşımlar A- Geleneksel Yaklaşımlar B- Günümüzdeki Yaklaşımlar A- Geleneksel Yaklaşımlar 1- Kurumsal Yaklaşım Kurumsal yaklaşım, devlet faaliyetlerini hukuki ve idari bakış açısından incelemektedir. Vergilerin uygulamaya konulması, salınması ve toplanması ile ilgili düzenlemeler yanında, kamu fonlarının kullanımı da ele alınmaktadır. Bu yaklaşımda, kamu harcamaları teorisi ve vergi teorisinin geliştirilmesi konusundaki çabalar son derece sınırlı düzeyde olup, yok denecek kadar azdır.. 24

25 2- Yapısal Yaklaşım Kamu maliyesi ile ilgili konuların ekonomik açıdan incelenmesidir Kaynak dağılımı ve kullanımında etkinlik, devlet faaliyetlerinin etkinliği ve alternatif maliyetler, piyasa ekonomisi ile ilgili faaliyetlerin incelenmesidir Teorik çerçeve içerisinde kamu faaliyetlerinin ekonomik analizinin yapılması ve benzeri çalışmaları kapsamaktadır. 25

26 3- Değişim Yaklaşımı Fransa ve İtalya'da çeşitli bilim adamları tarafından ileri sürülmüş olup; vergileri, kamu hizmetlerinin bedeli olarak kabul etmektedir Devlet faaliyetlerinin optimum düzeyinin, piyasa ekonomisininkine benzer bir şekilde ve vergilerin (fiyatların), üretilen devlet hizmetlerinin marjinal maliyetine eşit olduğu noktada oluşacağını belirtmektedir. 26

27 4- Refah Yaklaşımı Kamu maliyesi aracılığıyla toplum refahının maksimize edilmesini öngörmekte olup, kimsenin durumundan fedakârlık yapmaksızın toplum refahının artırılmasını amaçlamaktadır. Refah ölçütü, kamu maliyesi açısından; devlet faaliyetlerinin optimum düzeyini belirlemede önem taşımakta ve vergi yükü bakımından fonksiyon görmektedir.. 27

28 5- Gelir Yaklaşımı Fonksiyonel maliye ile ilgili olup, devlet faaliyetinin milli geliri azaltıcı veya artırıcı etkileri İncelenmektedir. Kamu harcamalarının finansmanından daha çok, harcamanın düzeyini vergiler yoluyla kısmak veya benzer şekilde kamu harcamalarının fonksiyonu hizmet sağlamak değil, gelir akışını daraltmak olmalı. Borçlanma, likiditeyi azaltır ve devlet borçları ekonomide daraltıcı etki yaratır. Gelir yaklaşımının diğer bir boyutu da, vergi - harcama programlarının net etkilerinin araştırılması ile ilgilidir. Vergilerin daraltıcı, kamu harcamalarının genişletici etkileri mevcut olup, bunların sonuçlarının göz önünde tutulması gerekir.. 28

29 B- Günümüzdeki Yaklaşımlar 1- Hukuki Yaklaşım Bu yaklaşıma göre; kamu tüzel kişileri, anayasa ile kendilerine yüklenmiş olan fonksiyonları gerçekleştirebilmek için harcama yapmak durumunda olup, söz konusu harcamaların finansmanının hangi kaynaklardan ve hangi usullerle sağlanacağı ile toplumsal mali yük uygulamalarının toplum kesimleri arasında adil bir şekilde dağılımının nasıl gerçekleştirilebileceği konuları ağırlık kazanmaktadır. Başka bir deyişle, hukuki yaklaşım içinde; tarihi, hukuki ve kuramsal düzenlemeler önem taşımaktadır. Siyasi-sosyolojik yaklaşımla benzer nitelikte olan hukuki yaklaşım, mali olaylarda hukuki etkenlerin ağırlık taşıdığını, bu nedenle mali incelemelerin önemli bir kısmında hukuki temelin geniş yer tuttuğunu göz önünde bulundurmaktadır. XX. yüzyılda, temsilcileridir.. Allix, Jeze, Trotobas, Griziotti, Tangorra, Hansel, Blumenstein gibi yazalar önemli 29

30 2- İktisadi Yaklaşım İktisadi yaklaşım; devletin vergi ve benzeri nitelikteki kamusal mali yük uygulamaları ve borçlanma aracılığıyla yarattığı ekonomik etkileri ön plânda tutmakta; söz konusu uygulamaların satın alma gücü, tüketim, tasarruf, gelir ve servet dağılımı ile yatırımlar üzerindeki etkilerini analize yönelik bulunmaktadır Kamu hukuku kurallarına göre; kamu gelirlerinin nasıl sağlanacağı ve harcanacağı değil, toplum yönünden öngörülen ekonomik ve sosyal amaçlara ulaşabilmek için nasıl kullanılacağının araştırılması ve bunların kaynak dağılımı, ekonomik denge ve büyüme gibi toplumsal hedefler üzerindeki etkilerinin incelenmesidir.. Günümüzde, daha çok iktisadi yaklaşım şekli üzerinde durulmakta olup, özellikle Kıta Avrupası nda özellikle; AC. Pigou, H. Dalton, U. Hicks ve A. Peacock gibi İngiliz ve A. Hansen, R. Lindholm, H.M. Somers, J.H. Adler ve R.A. Musgrave, J.F. Due gibi Amerikalı maliyeciler tarafından benimsenmiştir. Tarihi, hukuki ve kurumsal yaklaşım hâkim iken, Keynes devriminin maliye literatürünü etkisi altına alması sonucunda, iktisadi yaklaşım ağırlık kazanmıştır 30

31 Geleneksel ve Modern Yaklaşımlar: Karşılaştırmalı Tablo 31

32 Kamu Maliyesine Bakış: Klasik Maliye Modern Maliye Ayrımı Klasik ve modern maliyenin temel ilgi alanı, kamu maliyesi yani devlet faaliyetleridir. Klasik maliyecilere göre; (Adam Smith) Piyasaların işleyişine güvenilmelidir. Ekonomik ve sosyal sorunlar geçicidir. Fiyat mekanizması bu sorunları kendiliğinden çözer. Devletin görevi, ulusal güvenlik, adalet gibi temel kamu hizmetlerini yerine getirmektir. Devlet ekonomik ve sosyal hayata müdahale etmemelidir. Modern maliyecilere göre (J. M. Keynes) ise, devletin ulusal güvenlik, adalet gibi temel kamu hizmetlerini yerine getirmesi onun asli görevidir. Piyasanın işleyişi sırasında ortaya çıkan ekonomik ve sosyal sorunların çözümünde devlet müdahale edebilir. 32

33 Klasik Maliye Modern Maliye Karşılaştırması 33

34 Klasik Maliye Modern Maliye Karşılaştırması 34

35 SORULAR 1-35

36 2-36

37 3-37

38 4-38

39 5-39

40 6-40

41 7-41

42 CEVAPLAR 1- A 2- A 3- C 4- A 5- B 6- B 7- D 42