SÜRDÜRÜLEB L R YAPI TASARIMI KILAVUZU

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SÜRDÜRÜLEB L R YAPI TASARIMI KILAVUZU"

Transkript

1 SÜRDÜRÜLEB L R YAPI TASARIMI KILAVUZU Editör lker Kahraman t M MARLAR ODASI ZM R fiubes

2 t Mimarlar Odas zmir fiubesi Yay nlar Editör : lker Kahraman Yazarlar : Ahmet Vefa Orhon, Asl han fienel Solmaz, Ayça Tokuç, Belgin Terim Cavka, Ebru Alakavuk F rat Ümmeto lu, Günefl Karakaya, Hande Odaman Kaya, Hasan Burak Cavka, lker Kahraman, Korhan Mang r, Kutlu Savafl r, Mehmet Çipo lu, Müjde Alt n, Samet Örs, Selin Za pus Yi ito lu Yay mlayan : Mimarlar Odas zmir fiubesi Sertifika No : letiflim : Tel (0.232) (pbx) : Faks (0.232) e-posta: info@izmimod.org.tr Birinci Bask : 500 Adet Bask : Arkadafl Matbaac l k Ltd. fiti. Tel (0232) Sertifika No : ISBN Her hakk sakl d r. Mimarlar Odas zmir fiubesi Yay nlar, zmir - May s 2015

3 Ç NDEK LER ÖNSÖZ 1. BÖLÜM Uluslararas Düzeyde Kullan lan Ölçütlere Dayal De erlendirme ve Sertifika Programlar n n Tan t lmas ve De erlendirilmesi 6 2. BÖLÜM Enerji Etkin Tasar m Kriterleri BÖLÜM Sürdürülebilir Tasar m Kriterlerine Yönelik Mevzuat Önerileri BÖLÜM Sürdürülebilir Yap Tasar m nda Malzeme Seçimi BÖLÜM Sürdürülebilir Yap Tasar m na Yönelik Modelleme Araçlar BÖLÜM Ülkemizde Yayg n Olarak Kullan lan Yal t m Detaylar 126

4

5 ÖNSÖZ lker Kahraman Elinizde tuttu unuz bu kitap, bir buçuk y l aflk n sürede; haftan n bir günü ifl ç k fllar nda zaman n Mimarlar Odas zmir fiubesi nde geçireren mimar ve mühendislerin çabas n n eseridir. Mimarlar Odas zmir fiubesi Enerji Etkin Yap lar Komisyonu; mimarlara tasar mlar nda yol göstermesi ad na bu kitab ç karmaya karar vermifl ve böylece mesleki dayan flman n da en güzel örneklerinden birini sergilemifltir. Kitab n haz rlanmas nda belediye çal flanlar ndan, üniversite personeline; profesyonel meslek üstatlar ndan, ö rencilere kadar çok farkl yaflta ve deneyimde; mimarl k mesle inin her alan ndan uzmanlar yer alm flt r. Kitab n haz rlanmas nda ve bas lmas nda bizlerden deste ini esirgemeyen Mimarlar Odas zmir fiubesi Yönetimine, çal flmalar m za Çevre ve fiehircilik Bakanl ad na kat lan A.Atakan Yi it beye, Makine Mühendisleri Odas zmir fiubesi ad na toplant lar m za kat lan Ali Dönmez ve Berkay Erifl beylere teflekkür etmeyi bir borç biliyorum. Toplant lar m za kat larak bizleri yönlendiren; Ahmet Ergün Güner, Alev A r, Aygün Atasoy, Ayfle Arkon, Betül Ceylan, Fikret Okutucu, Hande Koç, Leyla Kuterdem, Merve Turan, Numan Cebeci, Okay Gönülol, Özgür Güller, Önder Akgün, Selis Atagündüz, Zeynep Durmufl Arsan a ve isimlerini sayamad m tüm di er kat l mc lar m za yürekten teflekkür etmek istiyorum. Ayr ca, kitab m za yaz lar ile katk koyan Ahmet Vefa Orhon, Asl han fienel Solmaz, Ayça Tokuç, Belgin Terim Cavka, Ebru Alakavuk, F rat Ümmeto lu, Günefl Karakaya, Hande Odaman Kaya, Hasan Burak Cavka, Korhan Mang r, Kutlu Savafl r, Mehmet Çipo lu, Müjde Alt n, Samet Örs ve Selin Za pus Yi ito lu na sonsuz teflekkürlerimi iletmek istiyorum. Katk koyan tüm arkadafllar m n yan nda; baflta kendi eflim olmak üzere, bir buçuk sene boyunca haftan n bir günü eflinin kendisinden uzakta olmas n kabullenen tüm efl lere de sayg lar m sunmak istiyorum. Dayan flma ve paylafl m n en güzel örneklerinden birisi oldu unu düflündü ümüz; büyük emek ve özen ile ortaya ç kan bu çal flmam z be enece inizi umarak sayg lar sunuyorum. Mimarlar Odas zmir fiubesi 5

6 Uluslararas Düzeyde Kullan lan Ölçütlere Dayal De erlendirme ve Sertifika Programlar n n Tan t lmas ve De erlendirilmesi 1 BÖLÜM

7 Uluslararas Düzeyde Kullan lan Ölçütlere Dayal De erlendirme ve Sertifika Programlar n n Tan t lmas ve De erlendirilmesi Asl han fienel Solmaz & Hande Odaman Kaya Bina De erlendirme Sistemlerinin Genel Tan m Sürdürülebilir mimarl k, içinde bulundu u koflullarda ve varl n n her döneminde, gelecek nesilleri de dikkate alarak, yenilenebilir enerji kaynaklar n n kullan - m na öncelik veren, çevreye duyarl, enerjiyi, suyu, malzemeyi ve bulundu u alan etkin flekilde kullanan, insanlar n sa l k ve konforunu koruyan yap lar ortaya koyma faaliyetlerinin tümüdür. (Sev, 2009) Hedefi; kaynak etkinli i ve ekolojik tasar ma dayanan, sa l kl bir yap l çevre yaratmak ve iflletmek olan sürdürülebilir mimarl k, yap n n tasar m ve inflaat sürecinde belirlenerek yaflam döngüsü boyunca sürdürülecek ilkelere dayan r. Bu ilkeler; Yap arazisi ve kaynaklar n etkin kullan m, Enerjinin etkin kullan m, Suyun etkin kullan m, Malzemenin etkin kullan m, Yap içi konforu ve insan sa l n n gözetilmesi ve At k yönetimi olarak s ralanabilir. Yap lar n çevre üzerinde yaratt olumsuz etkileri kontrol alt nda tutmak ad na geliflen sürdürülebilir mimarl k kavram, içerisinde ekolojik, sosyal ve ekonomik ö eleri bar nd rmaktad r. Bir yap n n sürdürülebilirli ini tan mlamak ve ölçmek de bu ö eler çerçevesinde yap labilmektedir. Bu nedenle, yap lar n çevresel etkilerini ölçmek ve de erlendirmek amac yla belirli ölçütlerin varl na ihtiyaç duyulmufltur. Oldukça genifl bir yelpazeye yay lm fl olan yap lara yönelik çevresel de erlendirme yöntemleri 3 flekilde s n fland r labilir: Yap inflas nda kullan lan ürün ve bileflenleri karfl laflt rmaya yönelik araçlar ve bilgi kaynaklar, Yap bütününün tasar m ve karar aflamalar nda kullan lan destekleyici veri tabanlar, Yap y bütün olarak ele alan çevresel de erlendirme metotlar. Mimarlar Odas zmir fiubesi 7

8 Birçok farkl ülkede binalar n çevresel etkilerini belirli ölçütler çerçevesinde ölçmek ve de erlendirmek amac yla gönüllülük esas na dayal kurulufllar çal flmalar yürütmüfltür y l itibariyle farkl ülkelerde gelifltirilmifl 27 farkl yöntem bulunmaktad r. Bu kapsamda; LEED, BREEAM, SB TOOL ve CASBEE araçlar tan t lmaktad r. Çal flmaya konu olan bu araçlar, yap y bütün olarak ele alan çevresel de erlendirme yöntemlerindendir. Yap bütününü geçirdi i tüm yaflam süreçleri dahilinde ele alan bu yöntemler, belirlenen ölçütler çerçevesinde bir de- erlendirme yapmakta ve sonucunda sertifika sunmaktad r. LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) Birleflik Devletler Yeflil Binalar Konseyi (USGBC) taraf ndan, BREEAM üzerine yap lan incelemeler temel al narak 1998 y l n n A ustos ay nda pilot sürümü LE- ED Version 1.0 ile kullan ma sunulan LEED ulusal standartlar yla ilk 2 y l içerisinde bina sertifikaland r lm flt r. Daha sonra 2005 y l nda 2. Sürümü, 2009 y l nda 3. Sürümü ç kar lan araç sürekli gelifltirilmekte ve kapsam geniflletilmektedir. 4. Sürümünün 2013 y l n n Kas m ay nda tan t lm flt r. LEED fiemalar lk olarak yeni yap lar için gelifltirilen LEED, tüm yap ifllevlerine uygulanabilecek bir sistemdir. LEED in uygulanmas n n temelinde performansa ba l bir sonuca ulaflmak esas al nmaktad r. Böylece genifl bir çerçeve içerisinde bölgesel farkl - l klar ve de iflen koflullar do rultusunda esneklikler tan nmaktad r. Günümüzde kullan lan sekiz LEED flemas vard r: Tablo 1 LEED fiemalar LEED Performans Kriterleri LEED, yap lar n sürdürülebilirli ini tan mlamak ad na, gönüllülük esas na dayal kurulan bir sertifika sistemidir. Yap lar n tüm yaflam döngüsü sürecine yönelik haz rlanan flemalar, yap ifllevine ve içerisinde bulundu u sürece uygun olarak, belirlenen bafll klar alt nda de erlendirilmektedir. Ana bafll klar: Tablo 2 LEED Performans Kriterleri LEED De erlendirme Süreci ve Puanlama Sisteminin flleyifli 1) Projeden sorumlu tüm ekiplerin kat l m yla LEED çal flma toplant s (Eco- Charette Workshop) düzenlenerek derecelendirme hedefleri belirlenir, 2) Tasar m ekibi ya da LEED AP (akredite olmufl profesyonel) taraf ndan USGBC ye kay t yapt r l r, 8 Mimarlar Odas zmir fiubesi

9 3) Yap n n sa lad ölçütlere iliflkin belgeler, tasar m ve yap m olarak belirlenen iki aflama için sisteme yüklenir, 4) Sisteme yüklenen belgeler do rultusunda Amerikan Yeflil Bina Konseyi ne (USGBC) taraf ndan ön de erlendirme yap larak, aç klama ya da ek doküman ihtiyac duyulan konular tasar m ekibine bildirilir, 5) Tasar m ekibi taraf ndan tamamlanan çal flman n USGBC ye gönderilmesinden sonra tamamlanan son de erlendirme ve puanlaman n ard ndan belirlenen sertifika düzeyi ile beraber, denetlemenin sonucu ayr nt l bir aç klamayla tasar m ekibine bildirilir, 6) Tasar m ekibi ya da proje sahibinin bildirilen sonuca bir itiraz olursa tekrar de erlendirme yap larak nihai sonuç belirlenir. *100 puan üzerinden yap lan de erlendirmeye; 6 novasyon/yenilik puan ve 4 Bölgesel Öncelik puan eklenerek 110 puana ulafl labilmesi olas d r. Ancak bölgesel öncelik puan flu an için sadece Amerika Birleflik Devletleri nde uygulanmaktad r. Tablo 3 LEED Sertifika Düzeyleri Türkiye deki LEED Uygulamalar ndan Seçilen Örnekler Tablo 4 LEED Sertifika alm fl olan yap lar olarak listelenebilir ( List.aspx). Ayr ca hâlihaz rda seksen yap daha LEED almak iste iyle USGBC ye adayl klar n bildirmifllerdir. Örnek ncelemesi: Yap n n Ad : Eser Holding Genel Merkezi Yap n n Yeri: Ankara Yap n n fllevi: Ofis Toplam Kapal Alan: m 2 Kullan lan De erlendirme Yöntemi: LEED Kullan lan De erlendirme fiemas : Yeni Yap lar Sertifika Düzeyi: Platin Sertifika Tarihi: - Mimarlar Odas zmir fiubesi 9

10 fiekil 1 Eser Holding (" Uygulamalar: Do al ayd nlatma için 3 adet gün fl bacas tasarlanm fl, Kifli bafl na saatte 50m 3 temiz hava sa lanm fl, Is korunumu için standartlar n (TS825) üzerinde; cephede 8 cm, cephede 12 cm yal t m yap lm fl ve s kontrollü (üç caml, yar reflekte film kapl ) camlar kullan lm fl, Mekanik ve elektrik otomasyonu uygulanarak tüketimleri en azda tutmak ve raporlamak amaçlanm flt r. Yenilenebilir enerji kaynaklar n n kullan m : - S cak su için 5 kw l k günefl toplay c, elektrik için 1,1 kw l k 1 adet rüzgâr tribünü ve çat ile cephede kullan lan toplam 6,126 kw l k fotovoltaik sistem kurulmufl, - Is tma ve so utma yüklerini k smen karfl layabilmek için kojenerasyon ünitesi ve absorbsiyonlu chiller sistemleri kurularak k fl n 60 kwh, yaz n 50 kwh kapasiteli; 5 adet 120 m. derinlikteki sondaj kuyusuyla kurulan toprak kaynakl s pompas ile s cak-so uk depolamay sa layan ve klima santrallerindeki at k s cak havadan suya s kazan m n sa layan sistemler kullan lm flt r. Su tüketimini en az düzeyde tutabilmek için: - Ar t lan sular n rezervuarlarda kullan lmas amac yla gri su sistemi kurulmufl, - Bahçe sulamas nda kullanmak için; ya mur sular n n toplanarak depolanaca bir sistem kurulmufl, - Bahçe düzenlemesinde de az su tüketen bitkiler tercih edilmifltir. Geri dönüflümlü kaynak kullan m ; betonda %75, tu lada %70, çelikte %60, camda %20 ve yal t mda %65 oranlar nda sa lanm fl, Kat at klar; inflaat sürecinde kat at k plan do rultusunda depolanm fl, iflletim süreci için ise kat baz nda ayr ambalaj at k kutular önerilmifl, 10 Mimarlar Odas zmir fiubesi

11 Performans kriterlerine yönelik uygulamalar nedeniyle, toplam yap maliyetine yans yan %16 oran ndaki art fl n, sa lanacak tasarruflarla 20 y lda amorti edilece i hesaplanm fl ve LEED Alt n sertifikas hedefiyle yola ç k lan yap, Platin seviyesine lay k görülmüfltür. BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) Dünyadaki en uzun süredir kullan lan bina de erlendirme, derecelendirme ve sertifikaland rma program olan BREEAM ngiltere de Yap Araflt rma Kuruluflu (BRE) taraf ndan gelifltirilmifltir. lk olarak 1990 y l nda ofis yap lar nda uygulanan yöntem sürekli geliflim halindedir ve 2014 y l nda yeni sürümünün kullan lmas beklenmektedir. Yöntem kullan larak ngiltere d fl nda 50 den fazla ülkede sertifikalanm fl binalar vard r. BREEAM fiemalar BREEAM ngiltere, BREEAM Uluslararas ve BREEAM 2011 flemalar vard r. BREEAM Performans Kriterleri Tablo 5 BREEAM ngiltere BREEAM De erlendirme Süreci ve Puanlama Sisteminin flleyifli Tablo 6 BREEAM Performans Kriterleri 1) Tasar m ekibinin iste ine ba l olarak Ön de erlendirme yap labilir, 2) Gerekli belge ve dokümanlar tasar m ekibi taraf ndan denetçiye teslim edilir, 3) Projeye uygun olan BREEAM flemas ve projenin içerisinde bulundu u süreç denetçi taraf ndan belirlenir, 4) Ba ms z BREEAM denetçisi yapt de erlendirme sonucunda her ölçüt için, puanlama ve sertifika düzeyini belirten ayr raporlar haz rlayarak BRE ye sunar, 5) BRE taraf ndan incelenen raporlar Kalite Güvencesi (Quality Assurance) sürecinden geçerek uygun görülürse sertifikaland rma yap l r. Raporlar n incelenmesi sonras ihtiyaç duyulursa saha denetimi istenir. 6) Mükemmel ya da Ola anüstü düzeyinde sertifika alm fl yap lar için 3 y lda bir nflaat Sonras de erlendirmesi yap larak gerekli düzenlemeler yap l r. Mimarlar Odas zmir fiubesi 11

12 Tablo 7 BREEAM Sertifika düzeyleri Türkiye deki BREEAM Uygulamalar ndan Seçilen Örnekler Tablo 8 BREEAM Sertifikas alm fl olan yap lar olarak listelenebilir. Örnek ncelemesi: Yap n n Ad : Toyota Plaza Onatça Yap n n Yeri: Adana Yap n n Fonksiyonu: Endüstriyel Yap Toplam Kapal Alan: m2 Kullan lan De erlendirme Metodu: BREEAM Kullan lan De erlendirme fiemas : Ticari Yap lar Sertifika Düzeyi: Çok yi (Tasar m Sertifikas ) Sertifika Tarihi: 2010 fiekil 2 Toyota plaza Onatça ( Performans Kriterlerine Yönelik Uygulamalar: Yönetim; enerji harcamalar sayaca ba lanarak takip alt na al nm fl, Sa l k; Do al ve mekanik havaland rma, gerekli standartlar n %40 üzerinde temiz hava, Ayd nlatma iç mekanda T5 floresan ve LED armatürlerle sa lanm fl, d fl mekanda gün fl na ba l otomasyon kurulmufl, klimlendirme için çevre dostu ak flkanlar kullan lm fl, Do al ayd nlatma için caml bölmeler ve fl kl k tasarlanm fl, 12 Mimarlar Odas zmir fiubesi

13 Enerji; Güney cephesinde optimum e imle fotovoltaik (PV) paneller kullan lm fl, Enerji ihtiyac n n %23 ü, 20 kw l k PV sistemle y ll k 30,000kW yenilenebilir enerji üreterek sa lanm fl ve y ll k 30 ton CO 2 sal n m engellenmifl, Ulafl ma yönelik 10 bisiklet için park alan tasarlanm fl ve otobüs dura yap - n n önüne tafl nm fl, Su; S cak su 5,000kW l k enerji üreten solar panellerle sa lanm fl, Ya mur suyu için yap lan 200 tonluk depo ile bahçe sulamas sa lanm fl, Su tasarrufu için düflük debili armatürler, çift butonlu rezervuarlar, susuz pisuarlar kullan lm fl, Çevre düzenlemesinde su ihtiyac az bitkiler ve damlama sistemi tercih edilmifl, Malzeme ve At k; Malzemelerin %75 i yerel kaynaklardan, %25 i ise geri dönüflümlü malzemelerden kullan lm fl, Kimyasal malzemelerin Uçucu Organik Bileflik oran en az olanlar tercih dilmifl, D fl cephe camlar günefl k r c özellikli (low-e), argon dolgulu ve renkli seçilmifl, Çat, yans t c l yüksek olan beyaz renkte kaplanm fl, Is yal t m için çat da sandviç paneller aras na 4 cm poliüretan, cephede 5 cm EPS kullan lm fl, nflaat süreci için haz rlanan at k yönetim plan ile at klar n %75 geri kazan m sa lanm fl, Arazi kullan m ve Ekoloji; klim verilerine göre yönlenme ve cephe aç kl klar tasarlanm fl, Dinlenme ve spor alanlar, 700 m 2 lik sanat galerisi ve 1900 a açl k flehir orman tasarlanm fl ve Çok iyi derece ile sertifikaland r lm flt r. Ayr ca bu bina Türkiye de BEP-Tr A s n f Enerji Kimlik Belgesi ni alan ilk yap d r. SB Tool (Sustanaible Building Tool) SBTool (daha önceki ad yla GBTool) binalar n çevresel ve sürdürülebilirlik performanslar n n de erlendirilmesi amac na yönelik olarak gelifltirilmifl bir de erlendirme modelidir. SBTool ilk olarak 1998 y l nda 14 geliflmifl ülkenin bir araya gelerek haz rlad klar ve Sustainable Building Challenge (SBC) uluslararas projesi kapsam nda gelifltirilen bir yaflam döngüsü de erlendirme (YDD) arac d r. Mimarlar Odas zmir fiubesi 13

14 Projenin gelifltirilme amac binalar n sürdürülebilirlik performanslar n n de erlendirilmesinin yap labilmesi ve bu hedef do rultusunda bilgi ve yöntemlerin gelifltirilmesidir. SBC projesi uygulama süreçleri önce Kanada Do al Kaynaklar Organizasyonu taraf ndan bafllat lm fl ve 2002 y l nda projenin sorumlulu u Sürdürülebilir Yap - l Çevreler çin Uluslararas Giriflim (iisbe) organizasyonu taraf ndan üstlenilmifltir. iisbe bugün 21 üye ülkesi olan ve sürdürülebilir bina uygulamalar na yönelik önemli çal flmalar yapan bir organizasyondur. iisbe uluslararas toplulu u, SBC nin ilk ortaya koydu u ve büyük oranda çevresel performans ölçütlerinden oluflan GBTool a, yap lara iliflkin ekonomik ve sosyal sorunlar n da çözümüne yönelik sürdürülebilirlik ölçütleri ekleyerek SBTool u gelifltirmifltir (iisbe, 2010; ÇEDB K, 2009a). SBTool genel bir de erlendirme çerçevesi olup, tek bafl na do rudan yap lara uygulanmaz. Arac kullanmak isteyen ülkelerin bu kal b alarak, ülkesel ve bölgesel koflullar na uyarlamas n öngörür (Sev ve Canbay, 2009). SBTool daha kolay anlafl labilir ve uyarlanabilir bir çevresel ve sürdürülebilirlik de erlendirme arac haline getirilmeye çal fl lmaktad r. iisbe nin Türkiye deki temsilcisi Sürdürülebilir Yap ve Malzeme Araflt rmalar Derne i (SÜRYAD) d r. SB TOOL fiemalar Tablo 9 Kanada için gelifltirilen SB Tool fiemalar SB Tool Performans Kriterleri Tablo 10 SB Tool Performans Kriterleri (Kanada fiemas ) SB TOOL De erlendirme Süreci ve Puanlama Sisteminin flleyifli Puanlamada verilecek de erlerin de er ölçütleri flu flekildedir: Tablo 11 SB Tool Sertifika düzeyleri Türkiye deki SB TOOL Uygulamalar ndan Seçilen Örnekler 2014 y l itibariyle henüz SB Tool uygulanm fl bin bina yoktur. 14 Mimarlar Odas zmir fiubesi

15 CASBEE (Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency) 2001 y l nda Japonya Sürdürülebilir Yap Konsorsiyumu (JSBC) ve Japonya Yeflil Bina Konseyi (JaGBC) taraf ndan Japonya ve Asya ülkelerindeki sürdürülebilirlik esaslar dikkate al narak CASBEE (Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency Binalar n Çevresel Etkinli i için Detayl De- erlendirme Sistemi) bina de erlendirme yöntemi gelifltirilmifltir (JSBC JaGBC, 2008). CASBEE yöntemi gelifltirilirken belirli amaçlar hedeflenmifl ve bu do rultuda model flekillenmifltir. Modelin karfl lamas beklenen bu hedefler flu flekilde s ralanmaktad r (JSBC JaGBC, 2008); Model nitelikli yap lara yüksek de erlendirmelerde bulunabilmeli, böylelikle tasar mc lar, mal sahiplerini ve müflterileri sürdürülebilir bina yap m konusunda teflvik edebilmelidir. Model bu amaca hizmet edecek flekilde yap land r lmal d r, Model mümkün oldu unca basit ve anlafl l r olmal d r, Model çok çeflitli bina tiplerine uygulanabilmelidir, Model Japonya ve Asya ya özgü konu ve sorunlar ele almal d r CASBEE fiemalar CASBEE modelleri flu flekildedir (ÇEDB K, 2009b; JSBC JaGBC, 2008); 1) Tasar m Öncesi çin CASBEE (CASBEE PD veya Tool 0): Tasar m öncesi sürece dahil olan iflveren, tasar mc ve di erlerine yard mc olmay amaçlamaktad r. Projenin temel çevresel etkileri ve uygun arsa seçimi gibi konular ele almaktad r. Tasar m öncesi evrede projenin çevresel performans n de erlendirir. 2) Yeni Yap lar çin CASBEE (CASBEE NC veya Tool 1); Tasar m aflamas nda mimar ve mühendislerin söz konusu binan n Yap n n Çevresel Etkinli i (BEE) de erini/performans n yükseltmelerine yarayan öz-de erlendirme sistemidir. Tasar m n teknik özelliklerini ve beklenen performans temel al r. Tadilat ve de- ifltirme inflaatlar da bu araç alt nda de erlendirilir. 3) Mevcut Yap lar çin CASBEE (CASBEE EB veya Tool 2); nflaat n tamamlanmas ndan en az 1 y l sonraki faaliyet kay tlar n temel alarak, mevcut yap sto- unu de erlendirmeyi hedef al r. Ayn zamanda gayrimenkul de erlemede de uygulanabilecek flekilde gelifltirilmifltir. 4) Renovasyon (Yenileme) çin CASBEE (CASBEE RN veya Tool 3); Özellikle Japon piyasas nda binalar n renovasyonu için artan bir talep vard r. CASBEE EB de oldu u gibi bu araç da mevcut binalar de erlendirmeyi hedeflemektedir. Bina faaliyet ekibi, devreye alma, ESCO (Energy Service Company) projelerine göre iyilefltirmeler ve yap sto unun renovasyonu için öneriler üretmek üzere kullan labilir. Bu araç, renovasyondan önceki seviyeye göre ilerlemenin derecesini (artan BEE de eri) tespit etmek üzere tasarlanm flt r. Mimarlar Odas zmir fiubesi 15

16 CASBEE De erlendirme Süreci ve Puanlama Sisteminin flleyifli CASBEE yöntemi yap n n çevresel performans n BEE ölçütüyle tan mlamaktad r. BEE (Building Environmental Efficiency) Yap n n Çevresel Etkinli i anlam - na gelmektedir. BEE de erinin hesaplanmas için belirlenen formül flu flekildedir; CASBEE Modeliyle çevresel etkinlik ve sürdürülebilirlik düzeyi belirlenen yap - ya, BEE de erine göre (JSBC JaGBC, 2008); Türkiye de flu anda CASBEE uygulamas bulunmamaktad r. Kaynaklar Sev, A. ve Canbay, N. (2009). Dünya Genelinde Uygulanan Yeflil Bina De erlendirme ve Sertifika Sistemleri. 18 Mart 2010, International Initiative for a Sustainable Built Environment (iisbe). (2010). An Overview of SBTool September 2007 Release September Mart 2010, from Japan GreenBuild Council (JaGBC)-Japan Sustainable Building Consortium (JSBC). (2008). CASBEE for New Construction Technical Manual 2008 Edition. Japan: Institute for Building Environment and Energy Conservation (IBEC). Çevre Dostu Yeflil Binalar Derne i (ÇEDB K). (2009a). SB Tool. 5 Mart 2010, Çevre Dostu Yeflil Binalar Derne i (ÇEDB K). (2009b). Casbee. 5 Mart 2010, 16 Mimarlar Odas zmir fiubesi

17 Mimarlar Odas zmir fiubesi 17

18 2 Enerji Etkin Tasar m Kriterleri BÖLÜM

19 Enerji Etkin Tasar m Kriterleri Ayça Tokuç, Kutlu Savafl r Mimarl n ilk yaz l belgelerinden olan, mimar Vitrivius un M.Ö. 25 li y llarda yazd tahmin edilen Mimarl k Üzerine On Kitap adl eserde, de iflik iklimsel etkenler karfl s nda yap lar n nas l yerleflmesi ve tasarlanmas gerekti iyle ilgili Vitrivius un görüflleri belirtilmifltir. Konut tasar m yla ilgili bölümün ilk bafll Konut Biçiminin Belirleyicisi Olarak klim dir. Buna benzer flekilde kentsel iklim araflt rmac lar n n önemli isimlerinden biri olan Landsberg (1981) de flahsi zevklerin yap lar n evrimleflmesinde sadece küçük bir rol oynad n, Norveç te k rma çat s ve pencere yüzeylerinin azl ile alçak konutlar n n gelifliminde rüzgârl, ya mur ve karla süpürülen fiyortlar n, yani iklimin belirleyici oldu unu belirtmifltir. Türkiye de de her yörenin kendine has mimarisinde iklimsel kayg lar göze çarpmaktad r. Sadece konutlar de il, kentler de iklimsel olarak tasarlanm fllard r (Aronin, 1953). Ancak günümüzde üretilen binalarda böyle karakteristik özellikleri gözlemlemek zordur. Ünlü mimarl k tarihçisi Sigfried Giedion (1962) yirminci yüzy l n yeni mimarl n n kökenlerinin on sekizinci yüzy lda yer alan endüstrileflme, demir üretimi, yeni yap malzemeleri, strüktür ve yap m sistemlerinin geliflimine ba l oldu unu savunmaktad r. Bu geliflimin paralelinde flu anda mekanik sistemler diye bildi imiz, teknolojik çevresel kontrol sistemleri de gelifltirilmifltir (Banham, 1969). Bunlar n sonucunda, yirminci yüzy l, iklimsel gereksinimlere dikkat etmeden dünyan n her yerinde benzer ürünler ortaya koyan mimarl k anlay fllar n n hâkim oldu u ve yay ld bir dönem olmufltur. Sonlar na do ru gerçekleflen küresel s nma ve enerji krizleri gibi olaylarla; enerji etkin mimari, yeflil mimari ve sürdürülebilir mimari gibi kavramlar tart fl lmaya bafllanm fl ve yayg nlaflm flt r. Lizon, 1982 de enerji etkin tasar m, yap y iklimsel kuvvetlerden koruyan ve/veya mekanik sistemlerdeki enerji gereksinimini azaltmak için iklimsel kuvvetleri kullanan tasar m olarak tan mlar ( nan c, 1996). Tokuç a (2005) göre, enerji etkin mimari sonlu enerji kaynaklar na olan ba l l n azalt lmas için çevresel kay- Mimarlar Odas zmir fiubesi 19

20 naklardan en fazla yararlanan ve sonlu enerji kaynaklar n n en fazla verim al nacak flekilde tasar m yap lan mimaridir. Durmufl Arsan (2009) ise, enerji etkin mimariyi 1970 lerden günümüze, enerji odakl ancak içinde yer ald dönemin mimari yaklafl mlar, ekonomik, politik ve çevreci söylemleri ve bilimsel geliflmelerini bar nd ran bir olgu olarak ele al nmas gereklili ini anlat r. Bu noktada kullan labilecek çeflitli mimari tasar m stratejileri ve dikkate al nmas gereken de iflkenlere genel bir bak fl bu bölümün ana konusudur. Ancak tasar m stratejilerine geçmeden, binalarda enerjinin ne amaçla tüketildi ine k saca de inmek gereklidir. Binalarda enerji, mekân n s tma-so utma-havaland r lma yani iklimlendirilmesinde, s cak su elde edilmesinde ve elektrikli aletlerde kullan lmaktad r. Bu say - lan enerji tüketim yollar ndan, mimari tasar m sayesinde yap labilecek en büyük tasarruf, iklimlendirme için harcanan enerji miktar ndan yap labilir. Bu amaçla gelifltirilen stratejiler çok çeflitlidir ve bina tasar m n n hemen her aflamas nda farkl biçimlerde uygulanabilir. Binalar genellikle insan kullan m için yap ld klar ndan, kullan c konforunu sa lamak esast r. Kullan c konforu, kiflinin fiziksel, psikolojik ve di er çevresel etkenleri alg lay fl na göre de iflmektedir. Fiziksel konfor koflullar s l, akustik, görsel ve benzeri ölçülebilir koflullar olarak; psikolojik konfor koflullar kiflinin sa l k durumu, fiziksel zindeli i, cinsiyeti, yafl, etnik etkenler ve yedi i yiyecekler olarak; di er çevresel etkenler ise kiflinin giydikleri, hareketlili i, ortam koflullar na adapte olmas, mekândaki kifli say s ve psiko-sosyal etkenler olarak s n fland r labilir. Bunlar içinde ölçülebilen ve dolay s yla tasar mda hedeflenerek ulafl labilen k sm fiziksel konfor koflullar d r. Yukar da bahsedilen her bir bafll k kendi içinde detayland r labilir. Enerji tüketimi ve mimari tasar mla en yak ndan iliflkili olan bafll klar s l ve görsel konfordur. Is l konfor; ortam s cakl, nemlili i, hava h z ve yüzey s cakl de iflkenlerine ba l tan mlanabilir. Yol gösterici de erler olarak; C s cakl k (yaz n 26 C ye kadar ç kabilir), % aras nda nem, 0,15m/s ye kadar hava h z ve hava s cakl yla aras ndaki fark 3 C yi geçmeyecek yüzey s cakl de erleri kullan labilir (Hegger ve di., 2008). Ancak bireysel farkl l klardan ötürü bu koflullarda bile % 100 kullan c memnuniyeti sa lanamayabilir. Görsel konforun sa lanmas nda, görsel etkinlik amaçl yeterli miktarda fl n olmas, ayd nlatma, fl k ve ayd nl k düzeyi da l m n n düzenli olmas, yüzeylerin dokular n n ve üç boyutlu maddelerin biçimlerinin yeterince alg lanabilmesi, parlaman n olmamas ve renklerin gerekti i zaman yeterince alg lanabilmesi gereklidir (IEA, 2000). Çeflitli eylemlerin en az çaba harcayarak yerine getirilmesi için gerekli ayd nlanma seviyeleri ve gün fl faktörleri için tavsiye edilen de- erler TS EN de görülebilir. Bu bölümde, enerji etkin tasar mda dikkat edilmesi gereken tasar m kriterleri; Çevresel faktörler, Yap kabu u, Gölgeleme elemanlar, Bina s l kütlesi, 20 Mimarlar Odas zmir fiubesi

21 Pasif iklimlendirme ilkeleri, Do al havaland rma, ve Do al-yapay ayd nlatma sistemleri fleklinde s n fland r lm flt r. Kaynaklar Aronin, J.E. (1953). Climate and Architecture. New York: Progressive Architecture Book, Reinhold. Banham R. (1969). The Architecture of Well-tempered Environment. London: The Architectural Press. Durmufl Arsan, Z. (2009). Enerji etkin mimarl k yaklafl mlar üzerine bir elefltiri. Ege Mimarl k. Ocak Giedion S. (1962). Space, Time and Architecture, (4. bask ). London: Oxford Uniersity Press. Hegger, M., Fuchs, M., Stark, T., Zeumer, M. (2008). Energy Manual: Sustainable Architecture. Birkhäuser. IEA, International Energy Agency. (2000). Daylight in Buildings: a Sourcebook on Daylighting Systems and Components. IEA SHC Task 21/ ECBCS Annex 29 raporu. Waflington D.C. nan c, M.N. (1996). Türkiye nin klim Koflullar Farkl Befl linde Pasif Günefl Is tmal Bina Elemanlar n n Is sal Performans Aç s ndan Optimizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Do u Teknik Üniversitesi Landsberg, H.E. (1981). The Urban Climate. Academic Press Tokuç, A. (2005). zmir de Enerji Etkin Konut Yap lar çin Tasar m Kriterleri. bas lmam fl yüksek lisans tezi. zmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Vitrivius (1990). Mimarl k Üzerine On Kitap (S. Güven Çev.). stanbul: fievki Vanl Mimarl k Vakf Yay nlar Mimarlar Odas zmir fiubesi 21

22 Yap Kabu u Ebru Alakavuk, Ayça Tokuç, Kutlu Savafl r (Orjinal yap t MÖ 25 te yay nlanm fl) Yüzy llar boyunca dünyan n her yerinde, iklimin mimarlar ve mimarl k üzerinde bask n bir etken oldu unu görmekteyiz. Yap lar n biçimi çevresel gereksinimlerden oldukça etkilenmifltir. Yap kabu u, iç mekan d fl çevreden ay ran ve dolay s yla d fl iklim koflullar yla do rudan temas halinde olmas nedeniyle iç iklim koflullar n n ana belirleyicisi olan yap elemanlar bütünü fleklinde tan mlanabilir. En yal n ifadeyle yap n n d fl cepheleri ve çat s, yap kabu unu oluflturan elemanlard r. Yap kabu u tasarlan rken ifllevsel, strüktürel, estetiksel, kültürel ve çevresel faktörler göz önünde bulundurulmal d r. Sürdürülebilirlik aç s ndan bak l rsa s, fl k ve ses gibi çevresel faktörler yap kabu unun tasar m nda önemli birer etmendir. Çevresel faktörlere ba l olarak biçimlenen yap kabu unun ana görevleri; Is l konforu ( klimsel elemanlar n etkilerini kontrol ederek) Görsel konforu (do al fl kontrol ederek) flitsel konforu (gürültüyü kabul edilebilir bir seviyeye düflürerek) sa lamakt r (Oral, Yener, Bayezit, 2004). Konfor; insan n içerisinde bulundu u koflullar alt nda fiziksel yönden en az düzeyde enerji harcayarak, en üst düzeyde memnuniyet duymas d r (Sezer, 2004). nsanlar n ne terledi i ne de üflüdü ü -yani kendilerini en konforlu hissettikleri- durum, genifl kitlelerce kabul gördü ü üzere, s l konfor koflullar olarak nitelenmektedir. Is l konfor koflullar 3. Bölümün giriflinde k saca belirtilmifltir. Dünya genelinde ve Türkiye özelinde tüketilen enerjinin yaklafl k % 33'ü binalarda, % 30'u sanayide, % 19' ulaflt rmada ve % 18'i de di er alanlarda kullan lmaktad r. Binalarda harcanan enerjinin ise yaklafl k % 70 i s tma ve so utmada ( yani mekânlar n iç 22 Mimarlar Odas zmir fiubesi

23 hacmini konfor koflullar nda tutma amac yla kullan lmaktad r. Is, iç hacim ile d fl çevre aras ndaki yap kabu u yard m yla, her zaman s cakl n yüksek oldu u taraftan düflük oldu u tarafa do ru hareket etmektedir. Bu nedenle yap kabu- unda al nacak önlemler, sürdürülebilirlik ad na belirleyici birer ad m olacakt r. Yap daki s iletiminin en yüksek oldu u ve yap kabu unu oluflturan elemanlar yani d fl cepheyi oluflturan yap elemanlar ile çat y oluflturan yap elemanlar - n - enerji etkinlik ba lam nda daha detayl olarak irdelemede fayda görülmektedir. D fl Cepheler D fl cepheler, mekân d fl çevreden ay ran düfley yap elemanlar d r. Geleneksel yap larda hem tafl y c l k hem de bölücülük görevini üstlenen d fl cephe elemanlar n n tafl, tu la, kerpiç ve ahflap malzemelerle üretildi i görülmektedir. Tafl y - c olduklar ndan dolay, geleneksel malzemelerle üretilmifl d fl cephelerde çok fazla pencere aç kl yap lamamaktad r. Ifl k hüzmesi ve pasif günefl enerjisi kazan m kesin olmamas na ra men; pencereler günefl fl ve manzara tedari i aç s ndan oldukça önemlidir (Menzies, Wherrett, 2005). Pencerelerin tasar m ve malzeme seçimindeki hatalar binan n y ll k s tma, so utma yüklerinin art rarak iç iklimsel konfor koflullar n zedelemekte, gün fl ndan yararlanma düzeyini düflürmektedir. Pencerelerdeki s kayb do rama ve camdan kaynaklanmaktad r. Do ru bir cam seçimi ile s tma veya so utma için kullan lan enerji miktar düflürülebilmektedir. ki cam aras nda kalan hava bofllu u etkisi sayesinde tek cam yerine çift caml pencerelerin s yal t m özelli i daha iyidir. Pencere do ramas olarak ahflap, pvc ve alüminyum malzemeler kullan labilmektedir.ancak günümüzde cam ve do rama teknolojisindeki geliflmeler ile çok çeflitli alternatifler ortaya ç karm flt r. Pencere boyutlar ndaki art fl mekan n s kayb n art rmas na karfl n, özellikle çift caml uygulamalarda daha fazla do al ayd nlatma sa lamas nedeniyle k fl aylar nda binalardaki enerji tüketimini düflürebilmektedir. Günümüzün konvansiyonel yap m sistemlerinde ise tafl y c l k özelli i olmayan tu la, gazbeton v.b. malzemelerin d fl cephe malzemesi olarak kullan ld görülmektedir. Bunun yan s ra son y llarda birçok kamu binas ve özel sektöre ait prestij binalar nda ise ileri teknoloji gerektiren giydirme cephelerin kullan m h zla artm flt r. Y llar geçtikçe ilerleyen teknolojiye paralel olarak cephelerdeki pencere aç kl klar nda da bir art fl olmaktad r. Geleneksel yap larda çok k s tl aç kl klara izin verilirken, günümüzde giydirme cephe denilen ve d flar dan neredeyse tamam camm fl gibi görünen cephe elemanlar kullan labilmektedir. Cam giydirme cephe sisteminin kullan ld binalarda sadece s kay plar ndan dolay de il, ayn zamanda havaland rma, so utma ve ayd nlatmadan dolay harcanan enerji miktarlar da artmaktad r. Do al hava ak mlar n n, gün fl n n ve binan n s l kapasitesinin optimum yararl bir flekilde kullan lmas ve de erlendirilmesiyle binadaki enerji tüketim miktarlar nda önemli ölçüde azalma elde edilebilir. Mimarlar Odas zmir fiubesi 23

24 Ak ll giydirme cepheler; yenilenebilir enerji kaynaklar n kullanan, do aya duyarl, enerji verimi yüksek, kullan m s ras nda ekonomik ve s tma-so utma ayd nlatma gereksinimi için harcanan enerjinin minimum oldu u giydirme cephe sistemleridir. Ak ll giydirme cephelerin kullan m na, 1980 li y llarda bafllanm fl ve getirdi i avantajlar nedeni ile, kullan m h zla yayg nlaflm flt r. Gelecek y llar n vazgeçilmez bir yap eleman olarak karfl m za ç kacak olan ak ll giydirme cepheler ile ilgili birçok yap uygulamas na rastlanmaktad r. Bu örneklerde olumlu sonuçlar al nm fl, yap larda iç mekan performans kriterleri iyi bir flekilde sa lanm flt r. Kullan m aflamas nda, ayd nlatma, s tma ve so utma için harcanan enerji minimuma indirilmifltir ve hatta baz binalar enerji bak m ndan kendi kendine yeterli konuma gelmifllerdir. Günefl enerjisinin verimli ve en iyi flekilde kullan m sa lanm flt r. Ak ll giydirme cephenin, klasik giydirme cepheye göre avantajlar afla daki gibi s ralanabilir; Rüzgar ve hava flartlar na karfl yap korumas, Cephe tabakalar üzerinde bulunan vantilasyon delikleri sayesinde, iç mekanlar n do al vantilasyon sa lan r, Mekanik vantilasyon için harcanan enerji miktar azal r, Daha iyi ses yal t m sa lan r, H rs zl a karfl koruma sa lar, Mekanik vantilasyon s ras nda kaybedilen s kay plar ortadan kalkar, Pasif günefl enerjisi kullan l r, ki cephe tabakas aras na s ve günefl kontrol elemanlar n n yerlefltirilebilir. Bu flekilde uygulama alan bulan günefl kontrol elemanlar d fl ortam n ve hava koflullar n n olumsuz etkilerinde koruma sa lan r. Böylelikle genifl bir ürün yelpazesi kullan labilir, Yaz aylar nda gün boyu içeri al nan enerji, gece pencereler aç k b rak larak d - flar at l r, Binan n s t lmas, so utulmas ve ayd nlat lmas için harcanan enerji miktar azal r, Mekan n hijyenik bir flekilde havaland r lmas na olanak verir. Ak ll giydirme cephenin, klasik tek tabakal giydirme cepheye göre dezavantajlar ise afla daki gibi s ralanabilir; Çift tabakal ak ll giydirme cephelerde cephe tabakalar aras ndaki boflluk cm aras nda de iflmektedir. Boflluk geniflli i artt kça alan kayb artmaktad r. Klasik giydirme cephelere göre montaj aflamas daha uzundur, Prefabrikasyonla üretilen cephe birimlerinin flantiyeye nakliyesi maliyeti art r r. Maliyet daha fazlad r (ilave günefl kontrol elemanlar, ikinci cephe tabakas ). Ak ll giydirme cephelerin tasarlanma aflamas nda bu konuda uzman kiflilerden yard m al nmas gereklidir. 24 Mimarlar Odas zmir fiubesi

25 Ak ll giydirme cepheler, cephe tabakas n oluflturan tabaka say s na göre iki grupta incelenebilir: 1) Tek kabuk giydirme cepheler 2) Çift kabuk giydirme cepheler Tek kabuk giydirme cephelerde günefl kontrolü, cama kaplama yap lmas yla sa lanmaktad r. Bu kaplamalar; görülebilen büyüklükteki dalga boylar n yans - tan ve toplayan veya k z lalt fl nlar yans t rken ayn zamanda so uk havalarda da s kazan mlar n ve gün fl kazan mlar n azalt r. Bu yüzden bu kaplamalar n so uk havalardaki olumsuz etkilerini azaltmak için air-condition (havaland rma) sistemleri kullan l r. Çift kabuk ak ll giydirme cepheler birçok farkl fonksiyonlu katmandan oluflur; d fl cephe tabakas, iç cephe tabakas ve bu cephe tabakalar aras ndaki boflluk. D fl cephe tabakas hava flartlar na karfl koruma sa larken, ayn zamanda d fl ortamdaki sesin binan n içine girmesini engelleyerek ses yal t m da sa lar. Cephe tabakalar aras ndaki boflluk, iç ve d fl mekan aras nda bir tampon bölge oluflturarak binan n s kay plar n azalt rken, yap n n do al vantilasyonuna da olanak sa lar. Cephe tabakalar aras ndaki boflluktaki havan n hareketi, s nan havan n yükselmesi prensibiyle ve cephe tabakalar aras ndaki rüzgar kuvvetiyle gerçekleflir. Çift kabuk ak ll giydirme cepheler, cephe tabakalar aras ndaki bofllu un havaland rma prensibine göre üç grupta incelenebilir (Compagno, 1999) Kat Yüksekli indeki Çift Kabuk Ak ll Giydirme Cepheler, Bina Yüksekli indeki Çift Kabuk Ak ll Giydirme Cepheler, fiaft Cepheler. Kat Yüksekli inde Çift Tabakal Ak ll Giydirme Cephe Kat yüksekli inde çift tabakal ak ll giydirme cephe tipinde, cephe tabakalar aras ndaki boflluk, kat yüksekli i boyunca yatay olarak devam eder. Cephe tabakalar aras ndaki bofllu a, kat döflemesinin alt noktalar ndaki menfezlerden al nan hava, burada s narak yükselir ve kat döflemesinin üst noktalar ndaki menfezlerden d flar ya at l r. Her kat kendi havaland r lmas n kat yüksekli i boyunca tamamlar. Kat yüksekli inde çift tabakal ak ll cephenin avantajlar ; Her kat kendi içinde havaland r labilir, D fl görünüfl k s tlanmaz, Günefl kontrol elemanlar cepheler aras ndaki bofllu a gizlenir, D fla do ru iyi ses yal t m sa lan r, Katlar aras nda iyi ses yal t m sa lan r, Hava girifl ve ç k fl yollar k sa oldu u için yaz n ve k fl n daha iyi havaland rma sa lan r, Hava girifl-ç k fllar n n üst üste veya flafl rtmal olarak düzenlenmesi, at k havan n devreye girmesini engeller, Mimarlar Odas zmir fiubesi 25

26 Yatay ve düfley izolasyon yoluyla cephede yang n bölümleri birbirinden ayr - l r, Ekstra yang n önlemine gerek yoktur. Bina Yüksekli inde Ak ll Giydirme Cepheler Çift tabakal ak ll giydirme cephelerin bir di er tipi olan bina yüksekli inde ak ll giydirme cephelerde, cephe tabakalar aras ndaki boflluk bina cephesi yüksekli ince kesintisiz olarak devam eder. Bina yüksekli inde çift tabakal ak ll giydirme cephenin avantajlar ; D fl mekan ile iç mekan aras nda görüntü bak m ndan kesinti yoktur, D fla do ru daha iyi ses yal t m sa lan r, Günefl kontrol elemanlar d flar dan görülmez. Bina yüksekli inde çift tabakal ak ll giydirme cephenin dezavantajlar ; Alt kattaki kullan lm fl hava üst katlara ç kar, Bina yüksekli ince devam eden boflluk, gürültünün katlar aras nda dolafl m na neden olur, Yaz aylar nda, üst katlarda, iki cephe aras nda s nd kça yükselen hava nedeniyle pencere ile havaland rma yap lamaz, Yang n durumunda ara boflluk duman dolabilir, Ek yang n önlemleri al nmal d r. fiaft Cepheler Kat yüksekli indeki çift tabakal ak ll giydirme cephe sistemleriyle, bina yüksekli indeki çift tabakal giydirme cephe sistemlerinin birlefltirilmesiyle flaft cepheler ortaya ç kar. Bina cephesinde kat yüksekli ince devam eden çift tabakal cephe ile bina yüksekli ince devam eden flaft (hava bacas ) beraber kullan lmaktad r. Kat yüksekli indeki cephe tabakalar aras ndaki bofllukta s narak yükselen hava düfley flaftlara al n r. Düfley flaft n içerisine al nan hava yükselmeye devam eder ve yap n n üst noktalar ndan d flar ya at l r. fiaft cephenin avantajlar ; D fl görünüfl k s tlanmaz, Günefl koruyucular cephe bofllu una gizlenir, D fla do ru daha iyi ses yal t m sa lan r, fiaft cephenin dezavantajlar ; Hava tahliye kanallar ve hava deliklerinin tespiti zordur, Hava tahliye kanallar ndaki bas nc n kötü oldu u durumlarda, bu kanallardaki hava iki cephe tabakas aras ndaki bofllu a geri kaçabilir, Yang n durumunda, birçok kata hava tahliye kanal ndan duman yay labilir, Ek yang n önlemi gereklidir. 26 Mimarlar Odas zmir fiubesi

27 Çat lar Çat lar, geleneksel yap larda, gerek formlar gerekse kullan m biçimleri ile hem iklimsel gereksinimleri, hem de halk n yaflam tarz n yans t rlar. Günümüzde ise, ifllevselli in daha ön planda oldu u elemanlard r. Burada karfl lafl labilecek ya mur suyu problemlerine karfl uygulanacak detaylar güvenilir olmal d r, ayr ca uygulamalar birkaç y lda bir elden geçirilmelidir. Bu soruna 7. bölümde daha detayl de inilmektedir. Enerji aç s ndan bak ld nda, genelde tek katl yap larda, yap kabu undaki en fazla enerji kayb /kazanc çat lardan gerçekleflir. Çat ile iç mekan aras ndaki enerji al fl veriflini etkileyen bafll ca etkenler; iklim kaynakl ve yap eleman kaynakl olmak üzere iki k s mda incelenebilir. klim kaynakl etkenler; yüzeye gelen günefl fl n m, ortam s cakl, çat yüzeyinde oluflan hava hareketi ve gökyüzü s cakl d r. Çat eleman kaynakl etkenler ise, eleman n s l iletim katsay s, s l kütlesi ve kaplama eleman n n yans tma/yutma özelli idir. Enerji kay p/kazançlar n azaltmak için, çat eleman n iklim verilerine uygun tasarlamak gereklidir. Yüzeye gelen günefl fl n m miktar nda ve hava hareketi oluflumunda çat n n biçimi önemli rol oynar. Günefl ve rüzgar, gereksinime göre içeri al nabilir veya binan n d fl nda tutulabilir (fiekil 1). Günefl ve rüzgar ile iliflkiyi düflünürken komflu binalar n konumlar na da dikkat etmek gereklidir. Buna ek olarak, günümüzde günefl enerjisi sistemleri genellikle çat da konumlanmaktad r. fiekil 1 Çat biçiminin, bina ile çevresel elemanlar iliflkisine etkilerinden örnekler Çat tasar m nda en yayg n kullan lan yöntem; s l iletim katsay s n n azalt lmas, yani yal t m n art r lmas ile enerji geçiflinin azalt lmas d r. Ayr ca, çat n n s l kütlesinin art r lmas (Bak n z Bölüm 4) ile enerji ak fl n n azalt ld yöntemler de vard r. Örne in; çat havuzlar, faz de iflim malzemeleri içeren çat lar ve yeflil çat lar. Bunlar n yan nda çat tasar m nda günefl fl nlar n n yans t lmas /yutulmas Mimarlar Odas zmir fiubesi 27

28 gere ine göre kaplama malzemesi seçilebilir. Aç k renkli ve pürüzsüz malzemeler günefl fl nlar n yans tarak iç mekana al nan günefl fl n m n azalt r, pürüzlü ve koyu yüzeyler ise günefl emilimini art rarak ortama s kazanc sa lar. klim de iflimi ve küresel s nma söylemleri zaman içinde yaz aylar nda serinletme gereksiniminin giderek artaca n öngörmektedir. Ayr ca hava kirlili i ve s adas etkisi gibi insan yap m olaylar sayesinde, kentlerdeki hava s cakl klar, çevreleyen k rsal kesime göre yükselmektedir. Bu durumlar "serin çat " kavram n n ortaya ç kmas ve yayg nlaflmas nda önemli rol oynam flt r. Serin çat lar n ana karakteristi i günefl fl n m n yüksek yans tma ve yüksek s l yay l md r (Synnefa ve Santamouris, 2012). Serin çat lar n getirebilece i yararlar aras nda iklimlendirilen binalarda yaz n so utma için gereken enerjinin azalt lmas, iklimlendirilmeyen binalarda ise s l konfor koflullar n n iyilefltirilmesi ön plandad r. Bununla beraber çat yüzey s cakl klar n n ve dolay s yla çat da s cakl k nedeniyle ortaya ç kan hasarlar n azalt lmas, so utma için gerekli en yüksek (pik) yükün ve dolay s yla binada gerekli sistem kapasitesinin azalt lmas, s adas etkisinin çevreye göre C hafifletilmesi ve enerji kullan m ndan kaynaklanan masraf, hava kirlili i ve sera gaz sal m n n azalt lmas da yararlar aras ndad r. Yurtd fl nda enerji etkin mimaride örne ini s k gördü ümüz yeflil çat lar da serin çat stratejilerinden biridir. Yurdumuzda genelde paket sistem olarak ithal edilerek uygulan rlar, ancak yerel detay çözümleri yap lmad için bazen s l ve suyla ilgili sorunlar ortaya ç kmaktad r. Baz yörelerde geleneksel olarak da kullan lagelen yeflil çat larda yeflilin günefl fl n m n yans tma, alt n gölgeleme ve topra n s l depolama özelli i ile içeriye giren günefl enerjisini hafifletme etkilerinin yan s ra ya mur suyunun toprak taraf ndan filtrelenerek çevreye yavafl sal nma etkisi de önemli bir özelliktir. Bu sayede, h zl ve yüksek hacimli ya mur süresince kanalizasyon altyap s daha az zorlan r ve istenirse ya mur suyu daha uzun sürede do aya aktar l r. Kaynaklar Sezer, F. fi. (2004) Türkiye de Is Yal t m n n Geliflimi ve Konutlarda Uygulanan D fl Duvar Is Yal t m Sistemleri, Uluda Üniversitesi Mühendislik-Mimarl k Fakültesi Dergisi, 10(2), Oral, G. K., Yener, A. K., Bayezit, N. T. (2004) Building Envelope Design with the Objective to Ensure Thermal, Visual and Acoustic Comfort Conditions, Building and Environment, 39(3), Menzies, G. F., Wherrett, J. R. (2005) Windows in the Workplace: Examining Issues of Environmental Sustainability and Occupant Comfort in the Selection of Multi-Glazed Windows, Energy and Buildings, 37(6), Ayçam,., Utkutu, G. S. (1999) Farkl Malzemelerle Üretilen Pencere Tiplerinin Is l Performanslar n n ncelenmesi ve Enerji Etkin Pencere Seçimi, 4. Ulusal Tesisat Mühendisli i Kongresi ve Sergisi. Compagno, A., (1999), Intelligent Glass Façades, Birkhauser Publishers, Germany Synnefa, A. ve Santamouris, M. (2012). "Advances on technical, policy and market aspects of cool roof technology in Europe: The Cool Roofs project", Energy and Buildings, Bask daki makale, doi: /j.enbuild Mimarlar Odas zmir fiubesi

29 Is l Kütle Ayça Tokuç Is l kütle, malzemenin s y veya so u u depolama ve uzun zamanda b rakma özelli idir (Yeang, 2006). Termal kütle veya s sal kütle olarak ta adland r l r. Malzemenin s l enerjiyi uzun süre boyunca depolama kapasitesinin yüksek olmas da s l kütlesinin büyüklü ünü anlat r. Örne in beton veya tu la gibi yüksek yo unluklu bir malzemenin s cakl n art rmak için, ahflaba göre daha çok miktarda s enerjisi gerekir, yani bu malzemeler yüksek s l kütleye sahiptir. Is l kütlenin do ru kullan m, iç mekandaki konfor art fl nda ve enerji faturalar ndaki azalmada fark edilebilir. Ancak hatal kullan m hem konforda hem de enerji kullan m nda olumsuz etkileri olabilir. Geleneksel yap lar, günümüzün klimalar olmadan yaflamay göreceli olarak konforlu k lacak flekilde tasarlanm flt r. Pek çok çal flma masif duvarlar n ayn s l iletim katsay s na sahip daha hafif duvar teknolojilerinden daha iyi s l performans ortaya koydu unu göstermektedir (Kosny ve di., 2001). Bu daha iyi performans, s l kütlesi yüksek yap n n günefl, ayd nlatma, elektrikli aletler ve kullan c kaynakl enerji kazançlar n emerek binadaki s cakl k sal n mlar n azaltmas ndan kaynaklan r. fiekil 1' de görüldü ü gibi, yaz koflullar nda iklimlendirilmeyen bir yap n n s l kütlesi ne kadar az ise, yap d fl ortam koflullar n o kadar yak n taklit eder. Ancak s l kütlenin yal t m malzemesi olmad ve onun yerini tutamayaca unutulmamal d r. Is l kütle, s l enerjiyi depolar ve salar, yal t m ise geçiflini yavafllat r. Yüksek s l kütleli malzemeler, genellikle iyi yal t c de illerdir. fiekil 1 Is l kütlenin binalardaki etkisi (Downton, 2010) Mimarlar Odas zmir fiubesi 29

30 Is l kütlenin en önemli karakteristikleri zaman kaymas ve sönümleme etkisidir. Günefl fl n m n n malzeme taraf ndan emilmesi ile iç ortama yay lmas aras nda geçen süreye "zaman kaymas " denir. "Sönümleme etkisi" ise, en yüksek s cakl ktaki azalma miktar n gösterir. Her iki özellik de, enerji depolama elemanlar n n boyutland r lmas nda göz önünde bulundurulmas gereken noktalard r. Is l kütlenin çal flmas, yaz ve k fl aylar nda farkl l k gösterir. Yaz gündüzleri, s l kütlesi yüksek malzemenin ilk s cakl d fl ortam nkinden düflüktür ve ortam s s n emer (fiekil 2). Bu sayede so utma gereksinimi azal r ve s l konfor artar. Gerekti inde gölgeleme ve/veya yal t m ile bina afl r günefl fl n m ndan korunmal d r. Yaz geceleri ise, gündüzleri malzemenin bünyesinde depolanan s, ya d fl ortamdaki serin rüzgarlar, düflük gökyüzü s cakl veya havaland rma pervaneleri gibi yard mc elemanlar n etkisiyle d fla ya da mekana verilir (fiekil 2). Bu durumda mekan s cakl klar, düflük s l kapasiteli binalara göre daha yüksek olur, ancak sürekli s cak gün ve geceler devam etmedi i sürece, genelde konfor s cakl içinde kal n r. Is l kütlenin çal flmas nda iklim koflullar çok önemli rol oynar. Genellikle gündüz ve gece ortalama s cakl klar aras ndaki fark 6 C den az ise, s l kütle verimsiz olur. S cakl k fark 7-10 C aras nda ise ancak kullan m nda iklim koflullar na dikkat edilerek yap lan tasar mlar fayda sa lar. S cakl k fark n n 10 C den fazla oldu u durumlarda s l kütlenin kullan lmas tavsiye edilir. Pasif tasar mla beraber kullan ld nda en etkin çal fl r. fiekil 2 Yaz çal flmas (Downton, 2010) fiekil 3 K fl çal flmas (Downton, 2010) K fl gündüzleri, günefl fl n m kaynakl s binada depolan r. Gün boyunca depolanan s k fl geceleri, yani d fl s cakl k düfltükçe ortama verilir (fiekil 3). Böylece akflam n erken saatlerinden depolanan enerji tamamen sal nana kadar mekan n s tma ihtiyac azalt l r. K fl performans n n art r lmas için do rudan günefl fl n m alan bölgelerde yüksek s l kütle kullan labilir. Ancak, günefl almayan veya çok az alan mekanlarda, s l kütlenin art r lmas ortam n s t lmas n zorlaflt r r ve enerji gereksinimini yükseltir. Genelde yüksek yo unluklu, iyi s iletimi olan ve yans t c l az malzemelerin s l kütlesi yüksektir, örne in geleneksel olarak kullan lan tafl, tu la, toprak, beton, seramik ve su gibi malzemeler. Geliflen teknolojiyle beraber sabit s cakl kta gizli s özelli iyle daha fazla enerji depolayan faz de iflim maddeleri de binalar n s l 30 Mimarlar Odas zmir fiubesi

31 kütlesini art rmak için kullan labilir. Is l kütle kullan m nda malzemelerin termofiziksel özelliklerinin s emilimini etkiledi i unutulmamal d r. Örne in yüzey pürüzlülü ü artt kça eleman n yüzey alan ve dolay s yla günefl emilimi de artar, pürüzsüz yüzeylerde ise azal r. Buna karfl n siyah gibi koyu renkler günefl emilimini art r r, beyaz ise azalt r. Parlak yüzeylerde ise mat yüzeylerden daha az emilim gerçekleflir. Beton döfleme gibi yüksek s l kütleye sahip bir yüzey hal gibi hafif bir malzeme ile kapland nda hem elemana gelen s n n emilimini hem de elemandan ortama yay lan s n n yay l m n azalt r. Böylece k fl n ortam s cakl n 1-2 C kadar art rarak avantaj sa lar. Ancak yaz n bu s cakl k art fl dezavantaj d r. Seramik karo gibi a r bir kaplama malzemesi kullan ld nda ise yaz n so utma yükü azalt labilir. Binada çeflitli yap elemanlar nda kullan labilen s l kütleye baz örnekler Tablo 1 de verilmifltir. Ayr ca s depolama duvarlar, s depolama çat lar, tafl yata depolama, döflemede s enerjisi depolayan teknikler gibi günefl s s n depolayan pek çok pasif teknoloji s l kütle prensiplerinden yararlanmaktad r. Tablo 1 Yap n n farkl elemanlar nda s l kütle kullan m Kaynaklar Kosny, J., Petrie, T., Gawin, D., Childs, P., Desjarlais, A. ve Christian, J. (2001). Thermal Mass - Energy Savings Potential in Residential Buildings. White Paper. Oak Ridge National Laboratory. Downton P. (Ed.) (2010). Your Home Technical Manual. Avustralya Hükümeti klim De iflikli i ve Enerji Etkinlik fiubesi. Yeang, K. (2006). Ecodesign: A Manual for Ecological Design. Wiley. Mimarlar Odas zmir fiubesi 31

: TRE Investment-TRE II Proje Tarihi : 01.2005-06.2005 nflaat Tarihi : 06.2005-12.2006 Ana Strüktür. : Betonarme Karkas Ana fllev

: TRE Investment-TRE II Proje Tarihi : 01.2005-06.2005 nflaat Tarihi : 06.2005-12.2006 Ana Strüktür. : Betonarme Karkas Ana fllev EGEM MARLIK 00/ - 0 Yap Tan t m Genel görünüm O live Park Evleri Mimari Tasar m : M art D Mimarl k, Metin K l ç Mimari Proje ve Uygulama Ekibi: Özgür Dinçer, Gökhan Yadel, Okan Taflk ran, brahim Deniz,

Detaylı

5.2 CEPHE PANEL 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL. 5.2.1.1 DÜfiEY CEPHE PANEL UYGULAMASI

5.2 CEPHE PANEL 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL. 5.2.1.1 DÜfiEY CEPHE PANEL UYGULAMASI 5.2 CEPHE PANEL Resim 5.16 Mineral yün cephe paneli 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL Is, su, ses yal t m ve yang n güvenli i özelliklerini bünyesinde bar nd ran mineral yün yal t

Detaylı

6 MADDE VE ÖZELL KLER

6 MADDE VE ÖZELL KLER 6 MADDE VE ÖZELL KLER TERMOD NAM K MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER MODEL SORU 2 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER 1. Birbirine temasdaki iki cisimden s cakl büyük olan s verir, küçük olan s al r. ki cisim bir

Detaylı

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar Kazand ran Güç Mercedes-Benz orijinal ya lar arac n z üreten uzmanlar taraf ndan, gelifltirilmifltir. Mercedes-Benz in dilinden en iyi Mercedes-Benz

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

40 yard mc olur, önlemeye yard mc olur. engellenmesine sa layarak Binalarda ba ms z birimleri birbirinden ay ran dö emelere, duvarlara, , çat s na Binan n Enerji Kimlik Belgesi var m? (Bu belge, s tma,

Detaylı

5. MEKAN K TES SAT S TEM N N Y

5. MEKAN K TES SAT S TEM N N Y Bir binan n s t lmas veya so utulmas için harcanan enerjinin azalt lmas nda, mekanik tesisat yal t m n n önemi, göz ard edilemeyecek kadar büyüktür. Özellikle binalar n s tma ve so utma tesisatlar n n,

Detaylı

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yayınlanma tarihi: 05.12.2008 Yürürlüğe girme tarihi: 05.12.2009 Vorlage 1 09/2006 Viessmann Werke Kapsam Mevcut ve yeni yapılacak konut, ticari ve hizmet amaçlı kullanılan

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

75 ini

75 ini 75 ini Tesisatta s yal t m ile; Binan n daha az enerji kullanarak s tma veya so utma dolay s yla çevre kirlili inin azalt lmas, cihazlar n daha verimli çal mas sa lan r. Cihazlar n çal mas s ras nda

Detaylı

Seramik nedir? alfabesi 6

Seramik nedir? alfabesi 6 Seramik in alfabesi 6 Seramik nedir? Seramik, en basit tarifiyle, çok yüksek s cakl kta piflirilmifl toprak demektir. Serami in tarihi, uygarl k tarihi kadar eskidir. lk serami in Milattan Önce 6000 y

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

Yatay, Beyaz ve E risel

Yatay, Beyaz ve E risel 40 Yatay, Beyaz ve E risel YATAY ETK L, TEK KATLI, E R SEL B R YAPI OLAN TOB YÖNET M B NASI, BULUNDU U ARAZ N N EN YÜKSEK NOKTASINDA, MANZARAYA HAK M OLACAK fiek LDE KONUMLANMAKTADIR Prodek Mimarl k -

Detaylı

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas

Detaylı

ÇINAR KOLEJ Ö RENC LER Ç N RENKL B R DÜNYA

ÇINAR KOLEJ Ö RENC LER Ç N RENKL B R DÜNYA ÇINAR KOLEJ Ö RENC LER Ç N RENKL B R DÜNYA B üyükçekmece deki yeni kampüsünü e itim ve ö retime açan, anas n f, ilkö retim, anadolu ve fen liselerini içeren Ç nar Koleji 32 bin metrekarelik alana kurulu

Detaylı

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM VERG NCELEMELER NDE YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi Son y llarda ekonomide meydana gelen olumlu geliflmelerle gayrimenkul piyasas

Detaylı

Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler

Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler Isı Yalıtımı Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler Terma Enerji Verimliliği nin temel politikası, en yeni teknolojileri, kaliteli hizmet anlayışıyla bir araya getirerek enerji verimliliği uygulamalarını

Detaylı

Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi

Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi Ali R za VEREL EMO Denizli ube Enerji Komisyonu Üyesi ELTA Elektrik Üretim Ltd. ti. / Denizli Ege Bölgesi Enerji Forumu 1. Giri ekil 1. Jeotermal saha Bilindi

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN ÖDÜLÜ YEM MEDYA ONUR ÖDÜLÜ YEM M MAR TASARIM ÖDÜLLER www.yemodul.com YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN

Detaylı

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com www.gedikdokum.com Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar Is tma sistemlerinin balanslanmas sayesinde tüm sisteme do ru zamanda, gerekli miktarda debi ve dolay s yla gereken s her koflulda sa lanabilir.

Detaylı

standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika

standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika Standartlar ve Sertifikalar.1. Genel Önceki bölümlerde paslanmaz çeliklere ait pek çok özellikler, standartlar ve karfl l klar hakk nda baz bilgiler verilmiflti.

Detaylı

KEfiKE DEMEY N, YALITIM YAPTIRIN!

KEfiKE DEMEY N, YALITIM YAPTIRIN! ZODER, yal t m konusunda kamuoyunu ve sektörü bilinçlendirmek üzere faaliyet gösteren, s, su, ses ve yang n yal t m malzemesi üretici, sat c, uygulay c ve ithalatç lar n ayn çat alt nda toplayan bir sektör

Detaylı

MEVCUT OTOMATĐK KONTROL SĐSTEMLERĐNĐN BĐNA OTOMASYON SĐSTEMĐ ĐLE REVĐZYONU VE ENERJĐ TASARRUFU

MEVCUT OTOMATĐK KONTROL SĐSTEMLERĐNĐN BĐNA OTOMASYON SĐSTEMĐ ĐLE REVĐZYONU VE ENERJĐ TASARRUFU MEVCUT OTOMATĐK KONTROL SĐSTEMLERĐNĐN BĐNA OTOMASYON SĐSTEMĐ ĐLE REVĐZYONU VE ENERJĐ TASARRUFU Erdinç S AYIN 1968 yılında Đstanbul'da doğdu. 1989 yılında Đstanbul Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği

Detaylı

X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM

X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM 10.1. AYDINLATMA YÖNET M Yap lan araflt rmalar, bir otomasyon sisteminin tam anlam ile uygulanmas ve teknik elemanlar n programl bak mlarda ald önlemler sonucunda y

Detaylı

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki

Detaylı

ÖZEL BÖLÜM I KOJENERASYON. TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri ST ELEKTRİK-ENERJİ I NİSAN 2016

ÖZEL BÖLÜM I KOJENERASYON. TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri ST ELEKTRİK-ENERJİ I NİSAN 2016 TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri 102 Hibrit Sistemlerle En Yüksek Verimlilik Hedefleniyor Derya Sakallıoğlu Yenilenebilir enerji kaynakları ile birlikte kullanılan kojenerasyon sistemleri, hibrit kojenerasyon

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme 1.0. Girifl 1.1. Bu K lavuz Notunun amac ; Uluslararas De erleme Standartlar Komitesine (UDSK) üye tüm ülkelerde,

Detaylı

Tablo 3.3. TAKV YES Z KANAL SAC KALINLIKLARI (mm)

Tablo 3.3. TAKV YES Z KANAL SAC KALINLIKLARI (mm) 3. KANAL KONSTRÜKS YONU Türk Standart ve fiartnamelerinde kanal konstrüksiyonu üzerinde fazla durulmam flt r. Bay nd rl k Bakanl fiartnamesine göre, bas nç s - n fland rmas na ve takviye durumuna bak lmaks

Detaylı

Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar

Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar Mak.Y.Müh. Nuri ERTOKAT Türkiye Gazbeton Üreticileri Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Çalışmamızın isminden de anlaşılacağı gibi Avrupa

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

Yapı Kabuğunda Isı Kayıplarının Azaltılması ve Bir İyileştirme Projesi Örneği

Yapı Kabuğunda Isı Kayıplarının Azaltılması ve Bir İyileştirme Projesi Örneği Sayfa 1 / 8 Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 9 4, s. 49-56, 2006 Yapı Kabuğunda Isı Kayıplarının Azaltılması ve Bir İyileştirme Projesi Örneği Hakan ÜNALAN* Emrah GÖKALTUN** Ramazan UĞURLUBİLEK*** Özet

Detaylı

EVOK Güvenlik in hedefi daima bu kalite ve standartlarda hizmet sunmakt r. Hasan ERDEM R. Mustafa AL KOÇ. Yönetim Kurulu Baflkan.

EVOK Güvenlik in hedefi daima bu kalite ve standartlarda hizmet sunmakt r. Hasan ERDEM R. Mustafa AL KOÇ. Yönetim Kurulu Baflkan. EVOK Güvenlik, ülkemizde büyük ihtiyaç duyulan güvenlik hizmetlerine kalite getirmek amac yla Mustafa Alikoç yönetiminde profesyonel bir ekip taraf ndan kurulmufltur. Güvenlik sektöründeki 10 y ll k bilgi,

Detaylı

YALITIM CAMI ÜN TELER

YALITIM CAMI ÜN TELER 1) GENEL TEKN K ÖZELL KLER ) Yal t m cam üniteleri, iki veya daha çok say da cam plakan n aralar nda kuru hava veya argon, kripton, xsenon gibi a r gazlar bar nd racak flekilde fabrika flartlar nda bir

Detaylı

: Ontur Otel zmir. Yap Tan t m. Yap Ad. Ontur Otel zmir

: Ontur Otel zmir. Yap Tan t m. Yap Ad. Ontur Otel zmir EGEM MARLIK 2007/4-63 Yap Tan t m Ontur Otel zmir Yap Ad : Ontur Otel zmir Toplam nflaat alan : 6 400 m 2 Mimari+Dekorasyon : Umut nan, Efe nan (SUTE Ltd. fiti.) Statik Müh. : Can Binzet (Ayd n Pelin-Can

Detaylı

Isı Yalıtımı ve Binalarda Enerji Kimlik Belgesi - Bims, Pomza, Bimsblok ve Türevleri Salı, 01 Mayıs 2012 07:44 -

Isı Yalıtımı ve Binalarda Enerji Kimlik Belgesi - Bims, Pomza, Bimsblok ve Türevleri Salı, 01 Mayıs 2012 07:44 - ISI YALITIMI ve BİNALARDA ENERJİ KİMLİK BELGESİ Ülkemiz, enerji tüketiminde, birim ürün ve hizmette gelişmiş ülkelere göre (Batı Avrupa ya göre 2 kat, Japonya ya göre 4 kat) fazla enerji tüketmektedir.

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN*

Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN* Yeni Nükleer Reaktörler: Tasar m Kriterleri Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN* Girifl: Nükleer reaktörler halen dünyadaki elektrik üretiminin %16-17 sini sa lamaktad rlar. 50 y l aflk n bir geçmifle sahip nükleer

Detaylı

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45)

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) SMMMO MEVZUAT SER S 5 Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) Dr. A. Bumin DO RUSÖZ Marmara Üniversitesi Mali Hukuk Ö retim Üyesi stanbul, Nisan 2006 1

Detaylı

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur.

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur. Mevcut Kaynaklar Kullan lmas na Ra men 2020 li Y llarda Türkiye de Elektrik Enerjisi Aç Olabilir mi? H. Atilla ÖZGENER* I. Türkiye nin Elektrik Enerjisi Durumunun Saptanmas Türkiye nin elektrik enerjisi

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

ENERJİ TASARRUFU VE ENERJİ ETKİNLİKLERİ YEŞİL BİNALAR M.ERDİNÇ VARLIBAŞ / CEO FORUM İSTANBUL 2023 E DOĞRU-IX / SWISSOTEL 21 MAYIS 2010

ENERJİ TASARRUFU VE ENERJİ ETKİNLİKLERİ YEŞİL BİNALAR M.ERDİNÇ VARLIBAŞ / CEO FORUM İSTANBUL 2023 E DOĞRU-IX / SWISSOTEL 21 MAYIS 2010 ENERJİ TASARRUFU VE ENERJİ ETKİNLİKLERİ YEŞİL BİNALAR M.ERDİNÇ VARLIBAŞ / CEO FORUM İSTANBUL 2023 E DOĞRU-IX / SWISSOTEL 21 MAYIS 2010 Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve kalitesini

Detaylı

Yeflil yap lar, yeflil yap sertifikasyonu ve yaratt f rsatlar

Yeflil yap lar, yeflil yap sertifikasyonu ve yaratt f rsatlar 92 DOSYA Yeflil yap lar, yeflil yap sertifikasyonu ve yaratt f rsatlar Yeflil yap lar, hiçbir profesyonel disiplinin kendi bafl na ulaflabilece i bir hedef de ildir. Yap ile ilgili mimarl k, inflaat mühendisli

Detaylı

Bulunduğu Kaynaştırma

Bulunduğu Kaynaştırma İşitme Engelli Öğrencilerin Bulunduğu Kaynaştırma Ortamlarında Fiziksel Düzenlemeler Araş. Gör. Duygu BÜYÜKKÖSE Araş. Gör. Hüseyin KOÇ Doç. Dr. Hasan GÜRGÜR ÖZEK 2015, Anadolu Üniversitesi Giriş İşitme

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl Altan ÇET NKAL MESS fl Sa l ve Güvenli i Uzman Geliflen yeni yönetim anlay fllar, hiyerarflik yap - lanmadan

Detaylı

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER Erol LENGERL / Akis Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. 473 474 2. Salon - Paralel Oturum VIII - Sistem ve Süreç Denetiminde Karfl lafl lan

Detaylı

Arfl.Gör.Dr. Özden A RA Arfl. Gör. Özlem EMANET Arfl.Gör.Dr.N.Alpay KÜREKC

Arfl.Gör.Dr. Özden A RA Arfl. Gör. Özlem EMANET Arfl.Gör.Dr.N.Alpay KÜREKC stanbul daki Konutlar çin Optimum Yal t m Kal nl n n Belirlenmesi Arfl.Gör.Dr. Özden A RA Arfl. Gör. Özlem EMANET Arfl.Gör.Dr.N.Alpay KÜREKC ÖZET Türkiye de üretilen enerjinin büyük bir k sm s tma enerjisi

Detaylı

İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM

İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel Esaslar Amaç Madde 1- (1)Bu

Detaylı

İçindekiler Şekiller Listesi

İçindekiler Şekiller Listesi 1 İçindekiler 1.GĠRĠġ 3 2. Mekânsal Sentez ve Analiz ÇalıĢmaları... 4 3. Konsept....5 4. Stratejiler.....6 5.1/1000 Koruma Amaçlı Ġmar Planı.....7 6.1/500 Vaziyet Planı Sokak Tasarımı....7 7.1/200 Özel

Detaylı

SAYDAM YAPI ELEMANLARININ BİNA ENERJİ PERFORMANSINA ETKİSİ

SAYDAM YAPI ELEMANLARININ BİNA ENERJİ PERFORMANSINA ETKİSİ _ 1427 SAYDAM YAPI ELEMANLARININ BİNA ENERJİ PERFORMANSINA ETKİSİ Burak YENİGÜN Emrah YAKA M. Azmi AKTACİR Hüsamettin BULUT ÖZET HVAC cihazlarının seçimini belirleyen en önemli parametre binanın toplam

Detaylı

IŞIK UNIVERSITESİ MİMARLIK VE TASARIM FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ

IŞIK UNIVERSITESİ MİMARLIK VE TASARIM FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ IŞIK UNIVERSITESİ MİMARLIK VE TASARIM FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ DERS PROFİLİ (SYLLABUS) Ders adı Kod Yarıyıl Ders Yükü Kredi ECTS YAPI MALZEMELERİ ARCH 106T 2 (3+0+0) 3 5 Ön koşul dersler Eğitim Dili Seviye

Detaylı

KOOPERAT F GENEL KURUL TOPLANTISINA KATILMA VE OY HAKKI BULUNAN K MSELER

KOOPERAT F GENEL KURUL TOPLANTISINA KATILMA VE OY HAKKI BULUNAN K MSELER KOOPERAT F GENEL KURUL TOPLANTISINA KATILMA VE OY HAKKI BULUNAN K MSELER Merdan ÇALIfiKAN* I. G R fi 1163 say l Kooperatifler Kanunu na göre kooperatiflerin zaruri 3 organ bulunmaktad r. Bunlardan en yetkili

Detaylı

Sosyal Bilgiler. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z.

Sosyal Bilgiler. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z. Ad : Soyad : S n f : 5. SINIF Nu. : Bölgemizi Tan yal m TEST 100 Uygulamal Etkinlik 1. Afla daki foto raflarda yer alan evleri inceleyiniz. Bu evlerin hangi bölgelerde yayg n oldu unu ve bu bölgelerin

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) Sürtünmesiz piston H (g) He Yukar daki üç özdefl elastik balon ayn koflullarda bulunmaktad r. Balonlar n hacimleri eflit oldu una göre;. Gazlar n özkütleleri. Gazlar

Detaylı

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar.

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar. Cerebral palsi gibi hareket ve postüral kontrol bozukluklar na yol açan hastal klar olan çocuklar, hastal klar n n derecesine ba l olarak yürüme güçlü ü çekmekte veya hiç yürüyememektedir. Hart Walker,

Detaylı

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI PVD Kaplama Kaplama yöntemleri kaplama malzemesinin bulunduğu fiziksel durum göz önüne alındığında; katı halden yapılan kaplamalar, çözeltiden yapılan kaplamalar, sıvı ya

Detaylı

Is Büzüflmeli Ürünler 3

Is Büzüflmeli Ürünler 3 Is Büzüflmeli Ürünler 3 3.1 CTW-602 2:1 Is ile Daralan Makaron...20 3.2 HSR 2:1 Renkli Is ile Daralan Makaron...21 3.3 MDT-A Is ile Daralan Yap flkanl Hortum...22 3.4 HDT-A Is le Daralan Yap flkanl Hortum...23

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com Giriş Yönetim alanında yaşanan değişim, süreç yönetimi anlayışını ön plana çıkarmıştır. Süreç yönetimi; insan ve madde kaynaklarını

Detaylı

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 :

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : K MYA K MYASAL TEPK MELER VE ESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : ÖRNEK : X ile Y tepkimeye girdi inde yaln z X Y oluflturmaktad r. Tepkimenin bafllang c nda 0, mol X ve 0, mol Y al nm flt r. Bu tepkimede X ve Y ten

Detaylı

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT I MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT HARUN HAKAN BAŞ Ankara 2009 II Yay n No : 2195 Hukuk Dizisi : 1031 1. Bas Eylül 2009 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-113 - 5 Copyright Bu kitab n

Detaylı

YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler

YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler Kurul, komisyon ve ekiplerin oluşturulması MADDE 107- (1) Okullarda, eğitim, öğretim ve yönetim etkinliklerinin verimliliğinin sağlanması, okul ve çevre işbirliğinin

Detaylı

Do an n Suyla Buluflma Noktas. Perge Su Konutlar

Do an n Suyla Buluflma Noktas. Perge Su Konutlar Konutkent Mah. 42. Cad. No: 66 06810 Çayyolu / Ankara T: 0.312 241 0 444 F: 0.312 241 2 212 www.arteinsaat.com SU KONUTLARI PERGE SU KONUTLARI PERGE SU KONUTLARI PERGE SU KONUTLARI PERGE 30 Mart 2001 tarihinde

Detaylı

Sifonik Drenaj Nedir? Nasıl Çalışır?

Sifonik Drenaj Nedir? Nasıl Çalışır? Sifonik Drenaj Nedir? Nasıl Çalışır? Sifonik Drenaj temelde Bernoulli'nin bulmuş olduğu akışkanın enerji denkliği prensibinden yararlanarak suyun herhangi bir eğime gerek kalmadan istenilen yerden tahliye

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Siirt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9 Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi 1.0 Girifl 1.1 ndirgenmifl nakit ak fl ( NA)

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

HAF F T CAR ARAÇ LAST KLER ÜRÜN KATALO U

HAF F T CAR ARAÇ LAST KLER ÜRÜN KATALO U KONTROLSÜZ GÜÇ, GÜÇ DE LD R www.pirelli.com.tr HAF F T CAR ARAÇ LAST KLER ÜRÜN KATALO U 2008 Hafif ticari araç geliflimi Hafif ticari araç kategorisi çok genifl yelpazedeki araçlar kapsamaktad r: Ticari

Detaylı

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42 F Z BASINÇ ÖRNE : ÇÖZÜ : Özdefl iki tu lan n I, II, III konumlar ndayken yere uygulad klar toplam bas nç kuvvetleri, iki tu lan n a rl klar toplamlar na eflittir. Bu nedenle F = F = F olur. yer I II III

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

15-797989.qxp 10/17/08 1:19 PM Page U1. IQ8Quad. Her ortam için do ru dedektör. IQ8Quad alg lama prensipleri. Yang n alg lama teknolojisi

15-797989.qxp 10/17/08 1:19 PM Page U1. IQ8Quad. Her ortam için do ru dedektör. IQ8Quad alg lama prensipleri. Yang n alg lama teknolojisi 15-797989.qxp 10/17/08 1:19 PM Page U1 IQ8Quad Her ortam için do ru dedektör IQ8Quad alg lama prensipleri Yang n alg lama teknolojisi 15-797989.qxp 10/17/08 1:19 PM Page 2 02 03 Do ru seçim Hiçbir yang

Detaylı

... müflterilerin ifllerini kendi iflimiz gibi görerek uzun ömürlü iliflkiler kurmak.

... müflterilerin ifllerini kendi iflimiz gibi görerek uzun ömürlü iliflkiler kurmak. EDSM Enerji kimdir? EDSM Enerji, Enerji Kaynaklar n n ve Enerjinin Kullan m nda Verimlili in Artt r lmas na liflkin Yönetmelik gere ince, binalara ve endüstriyel tesislere enerji yönetim planlama ve strateji

Detaylı

DÖfiEMELERDE ISI YALITIMI

DÖfiEMELERDE ISI YALITIMI TOPRA A BASAN DÖfiEME DETAYLARI ARAKAT DÖfiEME DETAYI 1- Döfleme kaplamas 2- fiap 3- Bir kat serbest su yal t m örtüsü (XPS kullan l rsa ay r c keçe tabakas ) 4- Is yal t m 5- Su yal t m örtüsü 6- Grobeton

Detaylı

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Uzman Zeynep Akdo an Ankara Üniversitesi, Türkiye, zsen@ankara.edu.tr, Prof. Dr. Fahrettin Özdemirci

Detaylı

Datça Konut Mimarl II

Datça Konut Mimarl II 30 Datça Konut Mimarl II EGE M MARLIK DERG S N N 65. SAYISINDA YARIMADANIN EN KARAKTER ST K KONUT T P OLAN TEK MEKANLI YAfiAMA B R M NCELENM fit. BU MAKALEDE SE TEK MEKANLI YAfiAMA B R M N N BASKIN M MAR

Detaylı

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir 2002 May s ay nda yap lan Birleflmifl Milletler Çocuk Özel Oturumu öncesinde tüm dünyada gerçeklefltirilen Çocuklar çin Evet Deyin kampanyas na Türkiye

Detaylı

Seramik. nerelerde kullan l r. Konutlar. alfabesi 16

Seramik. nerelerde kullan l r. Konutlar. alfabesi 16 Seramik in alfabesi 16 Seramik nerelerde kullan l r Konutlar Banyo, tuvalet ve mutfaklar. Islak alanlar dedi imiz bu mekanlar n hem zemininde, hem de duvarlar nda seramik kullan l r. Bu noktada Türkiye

Detaylı

3 9 12 13 14 29 2 5 Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-4:

Detaylı

Binalarda Enerji Performans Yönetmeli i ve. Yeni Bina Tasar m

Binalarda Enerji Performans Yönetmeli i ve. Yeni Bina Tasar m GÖRÜfi Binalarda Enerji Performans Yönetmeli i ve Yeni Bina Tasar m Ömer Moltay, LEED AP / Mimta Mimarl k Taahhüt nflaat San. ve Tic. Ltd. fiti. Tüm dünyada son derece h zl geliflen Yeflil Binalar hareketinin

Detaylı

AÇIKLAMALAR VE UYGULAMALAR

AÇIKLAMALAR VE UYGULAMALAR SEÇ LM fi TÜRK YE F NANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI AÇIKLAMALAR VE UYGULAMALAR Prof. Dr. Cemal B fi (Marmara Üniversitesi) Doç. Dr. Yakup SELV ( stanbul Üniversitesi) Doç. Dr. Fatih YILMAZ ( stanbul Üniversitesi)

Detaylı

Alsecco Hafif D fl Cephe S valar

Alsecco Hafif D fl Cephe S valar Alsecco Hafif D fl Cephe S valar Mineral Esasl Malzemelerle Oluflturulmufl Yap lar çin Alsecco Ürünleri Alsecco haz r s va bir Ytong ürünüdür. 2 Mineral Esasl Yüzeyler için alsecco Ürünleri Yap larda Komple

Detaylı

21.Bölge Müdürlü ü Test Grup Ba mühendisli i

21.Bölge Müdürlü ü Test Grup Ba mühendisli i 21.Bölge Müdürlü ü Test Grup Ba mühendisli i Genel: Enerji iletim sistemlerinin en büyük problemlerinden birisi enerjinin sürdürülebilir, verimli ve kaliteli bir ekilde iletilebilmesi bu ekipmanlar n sorunsuz

Detaylı

PROJE ADI DOĞAL ÇEVRECĠ SEBZE-MEYVE KURUTMA SĠSTEMĠ. PROJE EKĠBĠ Süleyman SÖNMEZ Ercan AKÇAY Serkan DOĞAN. PROJE DANIġMANLARI

PROJE ADI DOĞAL ÇEVRECĠ SEBZE-MEYVE KURUTMA SĠSTEMĠ. PROJE EKĠBĠ Süleyman SÖNMEZ Ercan AKÇAY Serkan DOĞAN. PROJE DANIġMANLARI TÜBĠTAK-BĠDEB LĠSE ÖĞRETMENLERĠ (FĠZĠK, KĠMYA, BĠYOLOJĠ VE MATEMATĠK) PROJE DANIġMANLIĞI EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYLARI LĠSE-1 (ÇALIġTAY 2011) FĠZĠK GRUP SES-2011 PROJE ADI DOĞAL ÇEVRECĠ SEBZE-MEYVE KURUTMA SĠSTEMĠ

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

BELGES Z MAL BULUNDURULMASI VEYA H ZMET SATIN ALINMASI NEDEN YLE KDV SORUMLULU U

BELGES Z MAL BULUNDURULMASI VEYA H ZMET SATIN ALINMASI NEDEN YLE KDV SORUMLULU U BELGES Z MAL BULUNDURULMASI VEYA H ZMET SATIN ALINMASI NEDEN YLE KDV SORUMLULU U Cengiz SAZAK* 1.G R fi Bilindi i üzere Katma De er Vergisi harcamalar üzerinden al n r ve nihai yüklenicisi, (di er bir

Detaylı

YEREL YÖNETİMLERİN SERA GAZI SALIMLARININ AZALTILMASI ÇABALARINA KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI

YEREL YÖNETİMLERİN SERA GAZI SALIMLARININ AZALTILMASI ÇABALARINA KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI Yunus ARIKAN Direktör Yardımcısı 29.12.2008 Hangi belediye başkanı karbon salımını düşünecek? Gila Benmayor (Hürriyet Gazetesi,19 Aralık 2008) International

Detaylı

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL DERGİLER YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL DERGİLER YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Senato: 2 Mart 2016 2016/06-6 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL DERGİLER YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam MADDE 1- Bu Yönergenin amacı, Kahramanmaraş

Detaylı

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI KAMUDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PANELİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI Uzm. Yusuf DUMAN İSG Koordinatörü / İş Güvenliği Uzmanı Mayıs/2016 (1/55) 6331 SAYILI İSG KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Detaylı