Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ünün tarihi üzerine yapmakta oldu um

Transkript

1 HAL M ÇORBALI 1 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ünün tarihi üzerine yapmakta oldu um sözlü tarih çal ßmas kapsam nda görüßme f rsat verdi iniz için öncelikle size teßekkür etmek istiyorum. Size daha önce yaz l olarak gönderdi im metinler çerçevesinde kurumun özellikle son 40 y l üzerine görüßece iz. Ama sizin genel müdürlükte görev al ß n z itibariyle biraz eskileri konußmam z da söz konusu olacak. Tüm bunlar konußmaya baßlamadan önce kimdir Halim ÇORBALI? Evvela beni bu çal ßmaya katt n z için size çok teßekkür ederim. Ayr ca çal ßman zda baßar lar dilerim. Ben 1 Eylül 1926 Ankara'da do dum, Ulus un Samanpazar nda... Ankara n n yerlisiyim, yani benim babam, büyük babam, hepimiz Ankaral y zd r. Bugün oturdu umuz ev (Nenehatun Cad) bizim ba m zd. Burada 8 dönümlük bir ba m z vard. Ayr ca bir de ßehirde evimiz vard. lkokulu, ortaokulu ve liseyi Ankara'da okudum. Üç kardeßtik, birisi rahmetli oldu. Sa olan bir k z kardeßim var, o da doktordur ve bir laboratuvar n baß nda sorumlu müdürdür. Babam Maliye Bakanl nda muhasebe ißleri ile u raß rd ve muhasebede müdürlü e kadar ç km ßt. Üniversitelerin muhasebe k s mlar na da bakard. Onu 1950 y l nda kaybettik. 16 Mart 1953 günü evlendi imiz eßim Dil Tarih Co rafya Fakültesi mezunudur. Ve 27 sene liselerde edebiyat ö retmenli i ve müdür yard mc l yapm ßt r. Türk dili ve edebiyat ö retmenidir. Yetißtirdi i birçok de erli kißiye, ö rencilerine rastl yoruz. Bizim Hoca Han m n ö rencilerinin kimisi müsteßar, kimisi Yarg tay ve Anayasa mahkemesi üyesi, kimisi genel müdür olmuß... Çocuklu unuz nas ld? Neler an msayabiliyorsunuz çocukluk döneminden? Biz Çankaya da Atatürk ün komßusuyduk. Atatürk ün kößkü bizim ba a çok yak nd. Ayr ca ßimdi Reßit Galip dedi imiz cadde, o zamanlar Möhiye Köyü yoluydu. Atatürk buradan atla geçer ve Esat a inerdi ve aßa da arabas 1 Nenehatun (Ankara)- 1 Nisan 2000, Cumartesi,

2 bekler ve tekrar kößke dönerdi. Bizim kößke girme imtiyaz m z vard. Bu imtiyaz, bir komßuluk hakk yd. Atatürk ü ben ßahsen birçok defa görmüß bir çocu um. Elini öpmedim, ama kißisel olarak çok yak n nda bulundum y l nda 23 Nisan da bizi Kößke kabul etmißti. O günlerde ilkokul talebelerine otobüs bedavayd. Baßta hocam z olmak üzere Atatürk ü kößke ziyaret ettik. Bize o zaman 23 Nisan da ßeker ikram etmißlerdi. O tarihte devlet büyüklerine ziyaretler yap l rd. Biz okul olarak baßbakan, meclis baßkan n ve cumhurbaßkan n ziyarete giderdik. Yani devlet büyüklerini görürdük. Biz Ankaral lar olarak Atatürk ü çok severiz, Atatürk ü özellikle severiz. Biz Atatürk ü ßöyle severiz, birincisi Ankara y baßkent yapt, ikincisi kendisi de Ankara milletvekilidir. Sonra Ankara stiklal Savaß nda çok büyük görevler yapm ßt r. Milli mücadelenin esas ciddi yönetim merkezi Ankara d r. Sivas ta, Erzurum da toplant lar oldu, ama burada Ankara halk bütün imkan - n, k ymetli eßyas n, paras n falan, ßimdiki kültür merkezinin oldu u yerde (eski Halkevi) serilen hal n n üzerine att klar n annem anlat rd. Ve Ankara hiç ißgal görmemißtir. Bu bak mdan bir sevgimiz vard r. Bir de çocuk olarak çok severdik. Atatürk ü ßimdiki Opera binas n n oldu u yerde beklerdik. Bir polis, bir jandarma yolun iki taraf nda dururdu. Atatürk geçecek deyince hemen gelirdik mahallenin çocuklar, s raya girerdik. Hakikaten bir de bakar z ki, Lincoln bir araba, bugün bile unutmam ß m, yan nda da Zündap marka motorlar. Biz hepimiz yola dizilirdik. Maksat Atatürk ü görmek. E iliriz öne do ru, ama gözümüz Atatürk ün üzerinde. Böyle selamlard k onu. O da bizi eliyle selamlayarak cevap verirdi. Kößkten meclise gider, gelirdi. Ankara da Atatürk Orman Çiftli i vard r. Atatürk ün kendi orman, kendi çiftli iydi. Gerçi devlete hibe etti, ama oras n kendisi imar etmißtir. Atatürk Orman Çiftli i Ankara n n birinci s n f mesire yeri idi. Ve çok güzeldi hakikaten. Biz de oraya çocuklu umuzda giderdik. Orada Marmara Havuzu vard r, onun yan nda tek katl bir bina, ßimdi M T in brifing salonudur, Atatürk orada dinlenirdi. Biz de çocuk olarak bir bakard k ki Atatürk orada. Ne yapal m? Hemen gelirdik. Bir bekçi durur, yani Atatürk ün güvenli ini de bir bekçi sa lam ßt r veya iki tane, neyse biz gideriz bekçiye Bekçi amca Atatürk ü bir görelim. Hemen bizi azarlar. Ama srar ederdik, Bekçi amca müsaade et de Atatürk ü görelim... derdik. Gidin, ama ßöyle yapacaks n z, diye talimat verirdi. Bir bekçi bize orada sayg l olmay ö retirdi. Biz kaç kißiysek, 3-5 neyse, gelirdik Atatürk ün önüne. Atatürk terasta otururdu. Biz s ra ile 152

3 önünden geçerken, o da bize selam verirdi. Ondan sonra gideriz aßa ya... Merak ya, bir daha geçmek isteriz. Bekçi bize bir daha müsaade etmezdi. O zaman Ankara n n nüfusu, bin dolay ndayd. Ama çok temiz bir ßehirdi. Yani çok disiplinli bir ßehirdi. Hem temizdi hem disiplinliydi. Bugünkü Atatürk Bulvar var ya, gece saat 24 te, 01 de y kan rd. Gerçekten asfalt y karlard. Öyle h rpani adamlar da K z lay taraf na pek inmezlerdi. Yani görünmez bir kontrol vard. Gece saat 23 de, 24 te kad nlar serbestçe, rahatça dolaß rlard. Buralardan ßehre nas l gidip, geliyordunuz? Genelde yürüyor muydunuz? Yaz n Çankaya daki ba m za gitmek için, ba n yolu çok yokuß oldu undan, sene , büyük babam nisan ay nda, affedersiniz, bir merkep al rd. Daha evvel araba alm ßlar. Fakat araban n k ß n bak m zor, muhafaza edecek yer yok. Bugünkü anlamda park yeri yok. At ise k ß n beslemek zor. O nedenlerle güçlü bir merkep al rd dedeci im. Eßyalar yüklenir, eßya dedi- in ne olacak, ihtiyaç malzemeleri. Þimdi biz yürümeyece iz ya, k z kardeßimle ikimizi ayr ayr heybelere koyarlard. Ben 6, k z kardeßim 2 yaß ndayd k. Ama ben biraz daha a r m. K z kardeßimin taraf na bir karpuz daha koyarlard da denge olurdu. Böyle yolculuk 45 dakika falan sürerdi. Biz heybeden ç kart ld m z zaman basamazd k. Çünkü aya m z uyußurdu. Sonradan o uyußma geçerdi. Çok ilginçti. Bu ßekilde yaz aylar hep burada geçerdi. Suyumuzu kuyudan sa lard k. Kuyu suyu tertemizdi...ve buzdolab yerine kuyuya et vs sark t l r ve böylece yiyeceklerin bozulmas önlenirdi. Çünkü o tarihlerde Türkiye de buzdolab yoktu.. Bu ßekilde, aßa yukar May s ay nda ba a göçerdik. Eylülde ba bozumu olurdu. Evimizde pekmez kaynat l rd, sucuk yap l rd... O zaman Ankara n n usulü bu. Böyle ba lar vard, 5 dönümlük, 8 dönümlük, 10 dönümlük... Buras güvenli bir bölgeydi. Eylül ay nda ba bozumu yap l r ve evlerin önünde ateß yakard k. Büyük ateß yak l nca, art k ßehir evine göç etme zaman gelmiß demekti. Göç etme anlam ndayd o. Fakat burada s k l rd m. Çünkü ßehre gitmek için fazla imkan yoktu. Çevremizde baßka ba lar da vard. Da n k nizamda, yani metre mesafe vard ba lar n aras nda, aileler birbirlerine gelir giderlerdi. Arkadaßlar m da vard. Mesela büyük annem geldi i zaman, zor ç k p inerdi ßehre. Çünkü en son Uray otobüsü derdik, o s ralar yeni otobüsler gelmißti. Kavakl dere ye kadar 153

4 otobüs gelirdi. Kavakl dere den de buraya bir yaßl kad n n yürümesi zordu. Ama zaruret olursa tabi yine inilirdi. Halam ve enißtem ise bazen taksi ile gelirlerdi. Onlar serbest meslek sahibi idiler. Bir keresinde büyükannemin karn a r m ßt. Komßular rak n n iyi gelece ini sal k verdiler. O da içti ve sarhoß oldu. A z na bir damla içki koymayan Müslüman kad n n sarhoß olußunu hiç unutamam. Peki tüm bu çerçevelerin içinde siz nas l bir çocuktunuz? Bizim çok ilginç bir arkadaß grubumuz vard. Ben Atatürk lkokulunda okudum. Eski Adliye Saray n n yan ndad r Atatürk lkokulu. Bir erkek k sm, bir de k z k sm vard. Beni ailem k z k sm na yazd rm ß. Niye diyeceksiniz... Öyle daha sakin olay m diye. Ben sakindim, zaten ad m da Halim... Halim yavaß, yumußak, ak ll anlam na geliyor, Arapça da. ki kelime var. Bir Hâlim var, birde Halim var. Hâlim olursa, yavaß yumußak oluyor.. Halim olursa, ak ll falan olurmuß. Bu eski yaz da farkl yaz l yor. lkokulda biz bir futbol tak m kurduk. lkokul 5. s n fta o tak mda oynayan arkadaßlar m n büyük bir ço unlu u ileride hep Ankara n n birinci lig tak mlar nda oynad. Ve ilkokul 5. s n fta, o zaman Ankaragücü sahas vard. Þimdi Astsubay Ordu Evidir. Orada yol falan yoktu. Ankara n n en iyi sahas yd. lkokul son s n fta biz askerlerle bir maç yapt k. Bizim Ahmet abimiz vard, ayn zamanda kaptan m zd. Biz 1-0 askerleri yendik. Askerler böyle 12 yaß ndaki çocuklara falan yenilince ulan siz nereden böyle bizi yenersiniz, diye bizi bir pataklad lar. lk hat ram budur. Bizim ekip hakikaten iyi bir tak md. Çal ßkan bir ö renci miydiniz? yi, çal ßkan say lan bir ö renci idim. Sakin, ama temkinliydim. 15 y ll k ö renimim boyunca hiç s n fta kalmad m. Spor yüzünden sadece 2 kere ikmale kald m. Yani planl, programl yaßayan bir kißili im vard r... Spora çok merakl yd m. yi oynad m için beni mutlaka mahalle tak mlar almak isterdi. Iß klar Mahallesinin tak m nda oynamaya baßlad m. Ben sol aç k oynard m. Ben sola md r zaten. O zaman profesyonellik yoktu, ama önemli, aktif bir spor hayat m oldu. En son Gençlerbirli i nde oynad n z de il mi? y llar aras nda, 8 sene kadar Gençlerbirli i nde sol aç k oynad m. Benim sahadaki ad m, P r P r Halim di. Bana p r p r derlerdi. Yerinde du- 154

5 ramayan, hareketli bir yap m vard. Bugün olsa, herhalde iyi para verirlerdi. Zaten o zaman stanbul tak mlar na transfer olmam için davet gelmißti bana. Ama mülkiyede okurken böyle bir transferi hiç düßünmedik. Bizim Gençlerbirli i Kulübü nün bir özelli i vard r: Bizim yöneticilerimiz hep kütüphane müdürleri, genel müdürler faland. Bu nedenle Türkiye de bu seçkin taraftar m z vard r. Benim tak m mda bir lise mezunu, pardon iki lise mezunu vard. Öbürleri yüksek tahsilini tamamlad lar. Mesela ben tan nm ß bir futbolcu olmama ra men hiç s n fta kalmad m. O zaman n bas n benden, E itimini yürüten futbolcu, olarak bahsederdi. Yani iyi bir futbolcu ve ö renci, diye söz ederdi. Çünkü ß mar kl k falan yapm yordum. Nitekim baßka kulüplerde böyle hem okuyan hem de tan nm ß bir sporcu çok azd. Ben ö renimimi hiç s n fta kalmadan bitirdim. O nedenle beni örnek gösterirlerdi. Yüksek ö retimini de yapm ß ve ayn zamanda sporda baßar l olmuß diye... Çünkü ikisi bir arada kolay de il. Haftada 1-2 maç, çarßamba günleri antrenman yapard k. Genellikle cumartesi, pazar maçlar olurdu. O zaman milli küme diye bir organizasyon vard. Bu kümeye Ankara dan 2 tak m, zmir den 2 tak m, stanbul dan 4 tak m ißtirak ederdi. Ayr ca Türkiye Kupas maçlar olurdu y l nda Türkiye ßampiyonu olduk. Maçlar deplasmanl olurdu. zmir e giderdik, stanbul a giderdik... Benim en çok zorland m zaman may s ay ndaki maçlar olurdu. Çünkü s navlar da o aylarda yap l rd... O bak mdan zorlan rd m... Mülkiyeyi siz mi istediniz? Aileden yönlendirme... Yok hay r ben istedim. Benim girdi im zaman, iki tane yüksek okulda s nav vard. Birisi Siyasal Bilgiler Okulu, di eri de stanbul Teknik Üniversitesi. Mesela Hukuk Fakültesine girmek için s nava ihtiyaç yoktu. Ben siyasala girmek için özel bir s nava girdim ve kazand m. Neydi s nav n içeri i? S nav lise seviyesinde, lise bitirme seviyesinde bir s navd. Þimdi ilginç taraf, biz liseden mezun olurken iki s nav verirdik. Bir tane bütünleme s nav verilirdi bütün derslerden. Bir de olgunluk derlerdi; 4 dersten de oradan tekrar s nava girerdik ve bunu bitirdi iniz zaman lise diplomas al rd n z. Ve bunu bitirmek laz m ki, üniversite imtihan na girebilesiniz. Yani o zaman lise çok de erli bir e itimdi. Olgunlu u vermedi iniz taktirde lise mezunu olur fakat üniversiteye giremezdiniz. Fransa daki sisteme çok benzeyen bir uygulamayd

6 Peki niye Teknik Üniversiteye gitmek istemediniz de, siyasala gitmek istediniz. Biz, dedi im gibi, Ankaral y z. Ama ben zaten tekni i hiç düßünmemißtim. Peki neden hukuk de il de, siyasal? Öyle soray m o zaman... Siyasal Bilgilerde idareci yetißir. Dikkat ederseniz bugün de böyledir. Hatta bizim okula k zarlar, Önce Mülkiye Sonra Türkiye sözü var ya... Esas nda öyle bir varsay m, okulumuza karß olanlar n uydurmas d r. Ama yetißmemiz hakikaten farkl. Bak n bugün, diplomat, üst yönetici, bürokratlar aras nda mülkiye kökenli olanlar hep ön planda görevlendirilmektedir. Orada e itimin niteli inden dolay zaten böyle bir sonuç normal olarak do- uyor de il mi? Bir defa girißte büyük bir eleme yap l yor. Sonra e itimde elenme oluyor. Mesela biz girißte 110 kißiydik, mezuniyette s n f 80 e indi... Bir de aram zda rekabet vard, yani birinci olma, ikinci olma gibi... Tabii ben bir taraftan spor yap yorum, Gençlerbirli i nde futbol oynuyorum ve o zaman baya tan nm ß bir futbolcu oldum. stanbul da beni isteyenler vard. Ama ben spordan bir yaßant, bir istikbal hiç beklememißimdir. Ve do rusunu da yapt ma inan yorum. Çünkü benim zaman m n tan nm ß oyuncular sonradan e itimleri zay f oldu undan hepsi bir kößede ortada kald lar. Bu size aileden yap lan bir yönlendirme miydi? Yani hem sporu hem okulu beraber götürmek, baß baßa götürmek? Bir de ailede kim yönlendirici olurdu bu konularda. Anneniz mi? Baban z m? Beni yönlendirmezlerdi. Ben sporu kendim tercih ettim, içimden geliyordu. Ailem de teßvik ederdi. Hatta babam bir defa gizlice maç ma gelmiß. K z kardeßim, onlar n hepsi maçlar ma gelirlerdi. Fenerbahçe ye bir gol kaç rm ßt m, benim k z kardeßim dahil herkes beni protesto etmißlerdi. Galip ESMER Bey benimle hep matrak geçerdi, Golü nas l kaç rd n? diye. Kendisi Fenerbahçe Kulübü üyesidir. Sporla ilißkiniz yaßam n z boyunca sürdü... Tabii hala sürer benim sporla ilißkim... Aktif sporcu, kulüp yöneticisi, Futbol Federasyonu yönetim kurulu üyeli i, asbaßkanl k ve 1987 y l nda Futbol Fe- 156

7 derasyonu Baßkan olarak fahri görevler yapt m. Ayr ca çok güç olan Merkez Hakem Komitesi Baßkan olarak 2 y l aßan hizmetim vard r. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ünde nas l göreve baßlad n z? Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ü nde müfettiß muavinli i imtihan aç ld. Ben girdi im zaman bizim genel müdürlükte yüksek tahsilliler çok azd. Yani onlar küçümsemek istemiyorum ama, tabiri amiyane ile çantadan yetißmiß sistem vard. Biz o devri ilk aßanlar z. Mesela ilk geldi imiz zaman müfettiß muavini, müfettiß olarak pek ön planda de ildik. Ben 1948 y l nda siyasaldan mezun oldum da müfettiß yard mc s, 1952 de müfettiß ve 1958 de daire baßkan oldum... Mesle e girißimde rahmetli Mümtaz Beyin de teßviki olmußtur. Mümtaz Bey sizi nas l teßvik ediyor? Önceden tan ß yor muydunuz? Mümtaz Bey insanlar izlerdi. Kendisi e itimciydi. Türk E itim Derne inin o zamanki baßkan yd. Gençlerbirli i Kulübünün baßkanl n da yapm ßt. Oradan beni tan rd. Ben 1949 y l n n Haziran ay nda müfettiß muavini oldum. Bundan önce meslekle bir ba m yoktu. Bu görev s ras nda mesle i sevme e baßlad m. Çünkü meslek bakir bir meslekti. Sonra da kademe kademe ilerleyerek, genel müdürlü e kadar yükseldim. Emekli oluncaya kadar ayn meslekte kald m. Toplam 44 y l... O aßamalar konußmadan önce, kimdi Mümtaz TARHAN? Mümtaz Bey, zaman nda Maliye Bakanl nda Vas tal Vergiler Genel Müdürüydü. Fakat o da nas l olduysa Maliye Bakanl ndan Tapu Kadastro Genel Müdürlü üne atand. 157

8 O zamanlar Tapu-Kadastro Meslek Okulunun statüsü, okul muydu?, lise miydi? tart ßma konusu olurdu. Ama Mümtaz Bey bunu tescil ettirdi. Mümtaz Beyin özelli i zaten çok büyük e itimciydi. Sonra bakt ki, Tapu ve Kadastro Meslek Lisesinin yükse i yok, o zaman Y ld z da Harita Kadastro Mühendisli i Bölümü nün aç lmas na katk s oldu. lginç taraf Teknik Okulda hoca yok. Genel Müdürlü ün müfettißleri olan Macit Bey (ERBUDAK), Burhan Bey (TANSUÚ) ve Feridun AKKERMAN bu ißi üstlendiler ve ö retmen oldular. Müfettiß s fatlar bir müddet daha devam etmißti. Burhan Bey benim en yak n arkadaß md. O teknik, ben hukukçu olarak beraber teftiße giderdik. O, Berlin Teknik Üniversitesi nden mezundu. Macit Bey de yurt d - ß nda ö renim yapm ßt r. Lisenin imtihanlar olurdu, mübala a etmiyorum, müsteßar, genel müdür seviyesinde. Milli E itim Bakanl ndan özel olarak mümeyyizler gelirdi, onlarla beraber s nav yap l rd. Yani mümtaz kißilerdi. Siz lisedeyken Süleyman Bey (BOZY Ú T) vard. lerde lisedeki hocalar n ço u yüksek ö renimde görev ald lar. Üniversitelerden, Hukuk Fakültesinden hocalar da lisede derslere girerlerdi. Ord. Prof. Hüseyin CAH T lisede hocayd, Prof. Erol CANSEL, Prof. Sefa RE SOÚLU, Prof. Y lmaz ERGE- NEKON lisemizin hocalar yd. Lisede az ö renci vard ve bu sebeple iyi yetißirlerdi. Genel Müdürlü üm s ras nda Hollanda da meslektaßlar m e itmeyi düßündüm. Birçok meslektaß m z orada ITC de e itim gördü. Ama benim mühendislerim Türkiye de zaten o seviyenin üstünde e itim görmüßlerdir. Bu sebeple benim düßüncem, gidenlerin Apeldorn daki Hollanda Tapu Kadastro Müdürlü ü nde, genel müdürlük binas nda stajyer olarak çal ßmas yd. Bizim elemanlar mesle in nazariyat n biliyor zaten... Biz genel müdürlük olarak gidenlere harc rah veriyorduk. Onlar da orada k ymetlenme aletleri, GPS ler üzerinde çal ßt lar. Sonra da buraya gelip, hocal k yapt lar... Þimdiki genel müdür yard mc s Nihat ÞAH N, v.d. bu e itimi gördüler. Buralara gelece iz... Ama Mümtaz Beyi biraz daha konußal m... Mümtaz TARHAN ßimdi düßünmeye baßlad n z zaman sizin kafan zda nas l bir insan canlan yor? Yani hangi özellikleri ile ortaya ç k yor Mümtaz TARHAN? Mümtaz bey büyük bir e itimci idi ve kitaplar vard. Amerika ve di er memleketlerle ilgili mesleki broßürler yazm ßt r. Bat ya aç k ve e itime önem ve- 158

9 ren bir kißili i vard. Nitekim, Harita Kadastro Mühendisli i Bölümünün kurucusu, diyebiliriz. Mümtaz Bey Genel Müdürlükten ayr ld ktan sonra stanbul Valili i, Çal ßma Bakanl ve Say ßtay Baßkanl gibi çok önemli görevlere getirildi. Siz o tart ßmalar n içinde miydiniz? Ya da bilginiz var m yd? Bir ilginç görüße göre Y ld zdaki Bölümün aç lmas na Mümtaz Bey ön ayak oldu, ama bunun dillendirilmesini Mümtaz Bey yapt... Asl nda fikir babas zzet BELTAN d r. Galip Bey Y ld zdaki bir toplant da, esas fikir babas bence zzet BELTAN d r. Ama bunun sunußunu Mümtaz bey yapm ßt r dedi... Çok s k ißbirli i yaparlard. Mümtaz Bey genel müdürken, zzet Bey de onun muavinli ini yapt. Mümtaz Bey ayr ld ktan sonra da zzet Bey genel müdür oldu. Ben bunu sadece zzet Beye mal etmem. Mümtaz Beyin e itim a rl kl görüßü önemli rol oynam ßt r. Benim kanaatim odur. Mümtaz Bey ile zzet Bey, meslek d ß nda da çok iyi arkadaßt lar. Her ikisinin de mason oldu unu duymußtum. Galip Beyin Mümtaz Beye karß sempatisi oldu unu zannetmiyorum. zzet Bey kim? zzet Bey bu meslekte teknisyenlikten yetißmiß bir göçmen çocu udur, Sakarya l d r. Bu ßekilde mesle in içinden yetißmiß ve fen amirli i yapm ß, kadastro müdürlü ü yapm ß, oradan merkeze gelmiß, nirengi ßubesinde çal ßm ß, en sonunda umum müdür muavini ve genel müdür olmußtur. Tabi mesle i bilen bir insand. Çok hoß sohbet bir kißi idi. Gençlerbirli inin yöneticisi idi ve Baßkanl n yapm ßt r. Nas l bir yöneticiydi? Yöneticili inde baz konular ciddiye al r, baz konular ciddiye almazd. Her ßeyden önce mesle i bilen, meslektaßlar n hepsini tan yan bir insand. zzet Bey, s k ld zamanlar s k s k seyahate ç kar ve özellikle stanbul a giderdi. Herkes kendisini severdi. Zaman n Baßbakanlar kendisini tan rlard. Demokrat Parti zaman nda Baßbakanl k Müsteßar olan Ahmet Salih KO- RUR Beyle aras iyi de ildi. Hukuk mezunu olan Ahmet Salih Bey bizde genel müdür yard mc l yap p, Toprak skana da genel müdür olmußtu. Onunla aralar nda bir sorun oldu unu zannediyorum. Bu sebepten genel müdür- 159

10 lükten ayr ld. Sonra Enis KANSU ile Fuat ADALI, genel müdürlük yapt lar. Onlardan sonra, 1960 askeri hareketinden sonra zzet Bey tekrar bu göreve atand. O dönem nedir böyle? zzet Beyin ayr lmas, iki genel müdürün k sa dönemli görev yapmas, sonra 1960 ihtilali... O zaman ben de daire baßkan yd m. Þimdiki ad Tasarruf ßlemleri Dairesi Baßkanl... Bizim bir özelli imiz vard r. Biz kanunen kurulmuß, müstakil bütçesi olan bir genel müdürlük idik. Bizde genel müdürün asli maaß 125 lira iken, Maliye Bakanl n n genel müdürlerinin asli maaßlar 100 lirayd. Yani 25 lira fazlayd. Mesela bizde bir ßube müdürü 80 asli maaßl iken, onlarda 70 asli maaßt. Yani o zaman ßube müdürlü ü baya a rl kl bir görevdi. Yani ßube müdürü, genel müdür yard mc s ve genel müdür geliyordu. Yeni sistemde ßube müdürlü ü daire baßkanl oldu. Hangi modeli esas alm ß z? Hangi ülkedeki modeli? Tabii ki Osmanl dan gelen bir taraf var zaten. Bizde biraz Frans z sistemi a r bas yor, ama Tapu Kadastro Genel Müdürlü ünün çok zengin bir mazisi vard r. Gidin bak n stanbul daki Sultanahmet teki Bölge Müdürlü ü binas na, girißte Defteri Hakani Nezareti yazar. Padißahlar, bir memleketi fethetti i zaman, sa taraf nda Defter Emini otururmuß. Padißah n talimat ile Defter Emini oradaki toprak hukukunu belirtip, ayr ca sosyal hukuku da belirleyen, kurallar koyan yetkili imiß. Bir defteri açt n z zaman, mesela Peßte nin kural n, halk, ßöyle yapacak, böyle yapacak, H ristiyan sa ßöyle olacak, Müslüman olursa böyle olacak, aßar verecek vb... biçiminde kurallar bulursunuz.. O zaman Müslüman %10 a (aßara), di erlerini vergiye (haraca) ba lam ß... Yani bugünkü anlam yla vergidir. Bunun için bizim eski kay tlar m z çok k ymetli... Mesela Yugoslavya n n, Macaristan n tüm mazisi bizim elimizdedir... Kay tlar aç kt r, üniversite mensuplar gelip inceleme yaparlar y l nda Haz mof diye bir Yugoslav Profesörü gelmißti. Tarih Kongresi toplanm ßt. Konya ya seyahat organize etmißler. Geldi, bizdeki kay tlara bir bakt. Geziden vazgeçti. Çünkü do du u evin kayd n buldu. Benzeri bir talebi de aktaray m. Ben genel müdürken Reßat Bey isminde bir genel müdür (D ßißleri Bakanl nda) bana bir Ürdünlüyü getirdi. Adam tapu üstüne dok- 160

11 tora yapm ß. Oturduk, Siz doktora yapm ßs n z. Tebrik ederim, dedim. O bizdeki kay tlar incelemek istiyor. Kaynak olarak British Museum da incelemeler yapm ß. Adam n doktoras n eksik kalm ßt r diye tenkit ettim. Çünkü kaynak burada... O nereye gidiyor? British Museum da ne var ki? Ben arßiv sorumlular na Ürdün kay tlar n getirttim. Ürdün kay tlar geldi. Adam bir bakt, inceledi, mahallesini buldu, evini buldu. Sonra da bana dedi ki, Siz hakl ym ßs n z. Bunlar ßunun için söylüyorum: Bizim arßivimiz çok k ymetli belgelere sahiptir. Tam modern de il, ama yeterince korunuyor. Yeni modern arßiv binas n n temelini atmak bana nasip oldu. Asl nda bir yat r m yapmak gerekmez mi? Tabii ki gerekir. Benim zaman nda modern arßiv binas n n temelini att k. E itim merkezimizde en modern ßekliyle bir arßiv binas yap l yor. Biliyorsunuz bizim çok de ißik çal ßmalar m z vard r. D ßißlerinden gelen heyetler olmußtu. Galiba bir heyet kay t istedi. Hayhay dedim, 5 dakikada buluruz... 5 dakikada sene geriye gidiyoruz. nanmad lar... 4 dakika 35 saniyede kay t geldi. Adamlar ßaß rm ßt. Onun için oradaki uzmanlar k ymetlidir. Fakat k ymetini bilmek laz m. Mesela orada Yavuz YEÞ LYURT ayr bir beyindir. Her ßeyi bilgisayara geçersiniz, ama bir de bunun de erlendirilmesi vard r. Bilgisayarda, o hassasiyet yoktur. Rakamlar, kay tlar vard r, ama de erlendirme baßka ßey... Tapu Kadastro Genel Müdürlü ünde sizin ßube müdürlü ünüzden yola ç - karak bunlar konußal m. Siz Muamelat Þube Müdürü olmußtunuz y l nda ßube müdürü oldum. Bugünkü Tasarruf ßlemleri Dairesine denk geliyordu. O zaman Adliye Bakanl n n yan ndaki bir bölüm bize aitti. Ben zzet BELTAN la, daha sonra Fuat ADALI beylerle birlikte çal ßt m. Fuat ADALI n n iki doktoras vard ; birisi orman, di eri su üzerine. zzet Bey ayr l nca, onun yerine Fuat Bey atand. Neden kurum d ß ndan birisi? Fuat Bey de erli bir insand. Demek ki ona yer aran yordu... Geldikten sonra rüßvetle, irtikapla mücadele etmeye, menfaatçilerle u raßmaya baßlad. Beni bir sorußturmaya gönderdi. Yalova da menfaat sa lay c bir hareket ol- 161

12 muß. Zaman n meclis baßkan Tevfik KORALTAN a intikal etmiß. Beni ça- rd lar ve dediler ki, Gizli olarak gideceksin. Peki dedim, Gizli olarak gidece im. Y l tahminen 1958 idi. Gittim. Hakikaten orada bir müteahhit villalar yap yor. Bizimkiler ona müßkülat ç karm ßlar. Ben bir taraftan devletin adam y m. Müteahhidin de orta gibi görünüyorum. lißkileri kamu nizam ve ciddiyeti içinde yürüttüm. Fakat da larda dolaß yoruz, orada otellerde kal yoruz. Ama kendi param yine kendim veriyorum. Tersi do ru olmazd çünkü. Bu adam da güvenilir bir insan de ildi, yaln z yapt ißte bizimkiler menfaat sa lamak istemißler. Ben onu tespit ettim ve raporu yazd m. Oradaki 4 kißiyi hemen ißten men ettiler. Fuat Beyin ciddi ve atak bir kißili i, yap s vard. Benden mevzuatla ilgili doküman istedi. Ben de Medeni Kanun, Borçlar Kanunu ve di er belgeleri verdim. O zamana kadar kurumla ve tapu mevzuat ile bir ilißkisi olmam ß. Belki sadece evinin tapusunu alm ßt r... Tapu-kadastro mevzuat çok derinli ine ve genißli ine büyük bir sahad r. Yani siz de mesle in mensubusunuz, bilirsiniz, hem derinli ine hem genißli ine büyük bir bilgi sahibi olmak gerekir. Bir müddet çal ßt. Ama görüyordum, bu ißten memnun de ildi, çünkü mesle i bilmiyordu, ö renmesi de kolay de ildi. Onun üzerine ayr lmak istedi. Bana bir gün isyan n ßöyle söylemißtir: Nereden ç kt bu? Beni neden buraya getirdiler? demißtir. Çünkü her att imzan n bir sorumlulu u var. Bu baßka bir bakanl n rutin bir ißi gibi de il ki... Yazd n z zaman, bir mal ya A ya gider ya da B ye... Di eri ßikayetçi olabilir... Fuat Bey, bu ißi yapamayaca n söyledi. Yani yeteneksiz oldu undan de il, branß olmad için. Onu Turizm Bakanl Müsteßarl na atad lar ve böylece ayr ld. Ondan sonra Enis bey geldi... O aralarda zzet Bey ne oldu? Yani o genel müdürdü, ona ne oldu? Teßkilat n içinde bir yerlerdeydi herhalde? O, o zaman kendisi ayr ld. ki defa ayr lm ßt r. kinci ayr l ß nda ben ve Galip Bey sahip ç kt k ona. O belki bize biraz k rg nd veya k zg nd, ama biz ona sahip ç kt k. Fuat ADALI gitti ve Enis KANSU geldi... O nereden geldi? O kim? Enis KANSU yu himaye eden biri vard, Somuncuo lu diyorlard. Ona da bir yer aran yormuß. Buraya gelmeden önce Devlet Demir Yollar nda uzman m ym ß, neymiß? Yani hiç alakas olmad halde bu iße geldi ve söylemek 162

13 hoß de il, ama baßar l de ildi. Menfaatine düßkün bir insand, biz tabii teßkilat olarak ondan tedirgin olduk. ster istemez cephe ald k, tasarruflar n da kontrol alt na ald k. Derken personelle ilgili kendisi bir adam getirdi, müdür yard mc s diye... Oysa tapu-kadastro hizmeti çok hassast r. Siz bu mesle in içindesiniz, ißin bir de tapu taraf var, yani o çok önemli bir iß... Bu nedenle tayinlerden huzursuz olduk. Biz bu konularda meslektaß çok iyi tan yoruz. Nitekim ben e er 14 sene genel müdür olarak kalm ßsam, meslektaß A dan Z ye tan mamdand r. Yani bu öyle kolay bir ßey de de ildir. Derken, 27 May s 1960 oldu. Onda benim ekstra an lar m vard r. 27 May stan evvel mecliste sorußturma komisyonu kurulmußtu. Bas na büyük tahditler gelmißti. nönü büyük bir cesaretle ortaya ç k yordu. Fakat beyanatlar gazetede ç kmad için, bu defa el alt nda teksirler yaz l p da t l yordu. Ankara K z lay da her gün gençler toplan r, tezahürat yaparlard. Polis onlara karß gelirdi. Derken bir defas nda Harp Okulu yürüdü. Bu arada ßunu söyleyeyim: Þimdi biz hepimiz askeri müdahaleyi k n yoruz. Ama ben onu yaßad - m için söylüyorum, gidiß kötü idi. Nitekim 25 May s 1960 ta biz meclisteydik, bilmem Galip Bey bunu anlatt m? O zaman Enis bey genel müdür, Galip bey genel müdür yard mc s, ben de daire baßkan y m. Bu ßekilde 25 May s 1960 ta Tapulama Kanunu tadili diye biz meclise gittik. Daha sonra Anayasa mahkemesi baßkan oldu, Ahmet BOYACIOÚLU, ßimdi rahmetli oldu, Adalet Bakanl temsilcisiydi... Oturum aç ld. Gündem d ß konußmalar yap l yor, ondan sonra müzakereler yap lacak. Biz de meclisin içinde, eski meclisin genel kurul salonunda bekliyoruz. Derken Turan FEY- Z OÚLU ile Kas m GÜLEK kürsüye ç kt lar. Serbest üniversite, serbest bas n gibi zaman n ileri gelen fikirlerini söylediler. Bunun üzerine meclisin baßkan vekili Agah EROZAN, Fenerbahçenin baßkanl n da yapm ßt r, konußmalar kesti. Turan FEYZ OÚLU ile Kas m GÜLEK kürsüyü ißgal ettiler, inmiyorlar. Onlar inmeyince Baßkan sesi kapatt. Tahkikat Komisyonu üyeleri hemen ön tarafta oturuyordu. Komisyon üyeleri kürsüye hücum ettiler, Kas m GÜLEK ile Turan FEYZ OÚLU nu indirmek için. Genel Kurul salonunun sol taraf ndan Halk Partililer, sa taraftan Demokrat Partililer geldiler ve birbirlerine girdiler. Girince birden mücadele salona sirayet etti. O zaman 450 milletvekili vard. Yer yoktu da ön s raya sandalye koymußlard. Bir kavga baßlad. Mübala a etmiyorum, ben dedim ki, Tarih yaß yorum. Çantam gö süme koydum, çünkü herhangi bir ßey olabilirdi... Nitekim benim bulundu um yerde çakmaklar, tabakalar falan düßmeye baßlad. 163

14 Ruslardan da yabanc lar locas nda izleyiciler vard. Muazzam bir kavga oldu ve bizi oradan d ßar ç kard lar. D ßar ç kt k, ama ben kap dan görüyorum, birbirine giriyorlar. Hatta bizim bulundu umuz yere yaral milletvekilleri geliyordu. Bayan milletvekillerinin çantalar ndan kolonyalar ç kararak yaral lar tedavi ediyorlard. Derken polisler geldi. Fakat polisler palaskas z, silahs z girdi meclis salonuna. Ama kavgay önleyemediler. Ondan sonra bizi imar komisyonu odas na soktular. Orada ben bir kanl zab t bulmußumdur. Kanl zabt ald m ve onu çantama koydum. Oturum kapanmad için mecburen kapatmak laz mm ß. Tekrar içeri girdik. ßte o zaman Osman BÖLÜKBAÞI n n bir konußmas oldu dakika. Bu kadar ßaheser bir konußmaya hayat mda az rastlam ß md r. Sonra meclis tatil oldu, oturum kapat ld. O zaman iktidar n kendi içinde muhalif milletvekilleri vard, Milli Savunma Bakan Þemi ERG N baßta olmak üzere 80 küsur kißiydiler. Bunlar istiyorlar ki, art k MENDERES istifa etsin, ayr ls n. Fakat MENDERES istifay düßünmemiß ve ertesi gün Eskißehir e do ru hareket etmißlerdi. Ercüment YAVU- ZER, onun özel kalem müdürü ve benim de s n f arkadaß md r. Bunlar kendi kitab nda anlatm ßt r. Türkiye de büyük bir huzursuzluk vard. Menderes K - z lay a geliyor, talebeler onun üstüne yürüyor. Deniz BAYKAL falan orda imiß... Gerçi kendisi bunu reddetti. En sonunda ißte 27 May s sabah uyand k. Ben o zamanlar ayn zamanda Futbol Federasyonunun da üyesiyim. Federasyon beni Konya ya bölge maçlar n idare için gönderdi. Ben 27 May sta da oraday m. Þeker fabrikas nda yat yoruz. Ertesi gün de maçlar baßlayacak. Bir de bakt k, sabah gümbür gümbür askerin sesi, radyoda TÜRKEÞ konußuyor. Ben de görevliyim orada. Ne yapay m? Antalya dan bir tak m geldi, zmir den askeri bir tak m geldi, Konya da bir tak m vard, bir tak m da baßka bir yerden gelmißti. Ben de sorumluyum. Asker hakemler var, ne yapay m ben ßimdi? Maçlar oynatay m m, oynatmayay m m? Benim tek baß ma karar verece im bir iß de de il. Saat 9.30 gibi dedim ki, Vilayete gideyim de, valiyle konußay m. Vilayete gittim ki, valili in kap s n n önünde asker. Dedi ki, Siz giremezsiniz. Me er valiyi tevkif etmißler. Nitekim o vali sonradan intihar etti. O zaman ßöyle bir bakt m, MENDERES in konußaca kürsü yapm ßlar, Konya hükümet kona n n önündeki meydana. Birileri tahta kürsüyü parçal yorlar. Tabii biz askeri harekat n ne getirece ini bilmiyoruz. Bu ihtilal nereye gider? Ne yapar? Do ru mudur? E ri midir? 164

15 Ama bir taraftan da destekliyorsunuz bu ihtilali. Tabii, tabii... Onun için biraz daha farkl düßünürüm. Herkes askeri kötüler, ama ben hem 1960 da, hem 1971 de, hem de 1980 de yasama çal ßmalar nda hep uzman olarak ça r ld m. Benim, bana destek olacak, himaye edecek asker bir yak n m olmam ßt r. 27 May s 1960 ta Konya dayd m. ster istemez ißin içine girdik. Ondan sonra gittim Ordu Kumandanl na. Bir tümgeneral, ordu kurmay baßkan ym ß, ona götürdüler beni. çeri girdim ve dedim ki, Komutan m 4 tak m var. Maçlar için geldim buraya. Müsabakalar oynatay m m? Ne dersiniz? diye sordum. Komutan düßündü. Çünkü o zaman ihtilal yeni olmuß. Bu askeri hareket nereye gelmiß, bilmiyor. O da hakl. Bilse ona göre inisiyatif kullanacak. Bu havada öyle kolay maç olmaz. O lum (ben o zaman yaß mday m) sen boß ver oynatma bunu dedi. Ben de zaten içimden öyle geçiriyorum. Peki Ankara da ne oluyor, ne bitiyor? dedim. Biraz konußtuk. Hemen gittim, tak mlar buldum. Bir de Havagücü var zmir den gelen. Onlar gidecekler harekete. Asker hakemler var... Dedim ki, Oynatm yoruz!.. Ama hakemlerin geri gidecek paralar yok. O zaman ßeker fabrikas müdürü arkadaß md, sonra Ticaret Sanayi Bakanl nda müsteßar oldu, smail Bey... Ondan biraz borç para istedim. Hakemlere paralar n verdim. Kendim de bilet ald m otobüse. Ö le otobüsüne bindim. Cihanbeyli ye gelince, Ankara da kim bilir neler oluyor? Yan ma 1 kilo makarna alay m. Bakars n aç kal r z diye düßündüm. Ankara ya bir geldim ki, ßimdi Eskißehir köprüsü var ya Bahçelievler de orada indim. O zamanlar Bahçelievler de oturuyoruz. Eve giderken bakt m ki, Genelkurmay n önünde yüz binlerce insan toplanm ß... Halk n heyecan n görmeye de erdi. Sonra bu eski görevlileri, milletvekillerini, bakanlar toplamaya baßlad lar. Biz de heyecanla ne olacak? diye bekliyoruz. Hemen ertesi gün ißimin baß na gittim. ßimin baß na gitti imde gördüm ki, bütün telefonlar kesik, irtibat kurulam yor. Bir ßey yapam yoruz. Bana özel bir telefon geldi. O zamanlar daire baßkan y m, yani muamelat müdürüyüm. Bir albay, Bütün al m sat mlar durduracaks n z, diye emir verdi. Efendim, dedim, Yaz l emir laz m. Yani benim genel müdür yard mc m var, genel müdürüm var. Lütfen onlara telefon edin. Peki dedi, ama so uk bir sesle, telefonu kapatt. Sadece onlar n özel telefonu ißliyor, yani normal telefonlar ißlemiyor. Ondan sonra bekliyoruz. Cumartesi miydi, neydi bir haber gelmedi. Yaln z bu arada ihtiyaten bir kuryeyi Ankara tapu 165

16 dairelerine gönderdim, bu haberi ulaßt rd m, ißlem yap lmas n, diye. ß benim üstümde kald, kimse telefon etmedi. Öyle bir devir ki, çok ilginçtir, yani bir sorumluluk taß yorsun... Beni bulduklar na göre, bir görev üstlenmißiz bir kere... Çünkü ben askerden kimseyi tan m yorum, neyse... Ondan sonra dedim ki, Nerededir Milli Birlik Komitesi? Milli Savunma Bakanl nda olabilir, diye düßündüm. Dairede yaln z kald m. Hafta tatili de baßl yor... O zaman cumartesileri yar m gün çal ß l yordu... Zannederim cumartesi günü saat 13 tü. Milli Savunma Bakanl na gittim. Beni bir subayla bir yedek subay gördü. Anlatt m durumu. Öyle mi? Peki dediler. Beni ald lar, milli savunman n nöbetçi odas na (nizamiye) götürdüler. Nizamiyede hiç unutmam, bir ordonat subay, bir süvari subay na nöbet devrediyordu. Biraz da acayibime gitti, yani ayn branßtan de iller, alakalar yok... Orada da anlatt m durumu. Peki dediler. Yan ma bir astsubay bir de üst te men verdiler. Hiç unutmam, Genelkurmayla, Milli Savunma Bakanl - yan yanad r. Bahçeden geçiyoruz. Yerde kablolar dößenmiß, üzerlerinden atlad k. Sonra aslanl yoldan yukar ç kt k. Görevliler geldi ve beni orada karß lad lar. Bunlar bir selam çakt, beni onlara teslim etti. Ben ne yapaca m ne edece imi bilemiyorum. Siz kendinizi onlara ne diye tan tt n z da size bu kadar ilgi gösteriyorlar? Neden görüßmekte bu kadar srarl s n z? Düßünün bir kere, tüm Türkiye de tapu ißlemlerinin durdurulmas isteniyor. Ben tabii daire baßkan oldu umu ve bana bir telefon geldi ini söylüyorum. Bunun teyidini istiyorum. En sonunda biz Genelkurmay n o aslanl kap s ndan içeri girdik. lk kez o zaman m girmißtiniz? lk kez evet ve de son kez... Ondan sonra yandaki kap dan girerdik. Aslanl kap Genelkurmay Baßkan n n, Baßbakan n falan girdi i kap... Ben gittim nizamiyeye. Bir albay var anlatt m ona da bu durumu. Peki dedi ve baßka bir albay geldi. Mübala a etmiyorum, üstünde normal ceketi var. Ceketinin alt nda manevra pantolonu... Ona da anlatt m gelen telefonu. Evet dedi, Ben ettim telefonu. Ben öyle deyince rahatlad m. Efendim, bu çok önemli bir ßey. Yani bütün al m sat m durduracaks n z diye emir verdiniz. Teyidini is- 166

17 tiyorum, dedim. Tabii ki duracak dedi, Yaz l m istiyorsun? diye sordu. Evet. sabet olur, dedim. Bundan sonra durumu bütün illere ve ilçelere y ld r m telgraf ile duyurduk Askeri dönemde Galip Beyin ayr lmas var san r m? Evet, k sa bir müddet gün, ya da bir ay falan görevden ayr ld. Sonra Enis Bey ißten ayr ld. Enis Beyin ayr lmas n n nedeni ne? Yoksa görevden mi al nd? Enis Beyi istemediler ve görevden ald lar. Sonra zzet Bey geldi. O zaman zzet Beyi tekrar genel müdürlük görevine iade ettiler. Memurin Muhakemat Kanunu kalkm ßt. Herkes Memurin Muhakemat Kanununu kötüler. Esas nda bu kanun memlekete laz md r. Ama yöntemi ßöyle olur böyle olur. Fakat bir adam, bir memuru, bir müdürü bir adam direk savc ya ßikayet etti i zaman Türkiye de huzur bulamazs n z. Bak n dikkat ettiyseniz bugünlerde, 2000 li y llarda bürokratlar öyle kolay kolay imza atm - yor... Neyse... Sonra Milli Birlik Komitesinde çal ßma gruplar kuruldu. Beni de oraya ça rd lar. Ben ßimdi bir mar- skan Komisyonu ndayd m, bir de Ink lab Yay nla Tan tma Komisyonu nda görev verdiler. Ben komisyon üyelerinin içlerinde en gençleriydim... Demek ki siz baz özelliklerinizle sivriliyorsunuz o zamanlar... Herhalde, ama benim özel hiç çabam yoktur hayatta... Siz beni bir yerde görür müsünüz? Ben bugün Türkiye nin, önemli gizli ißlerini yapm ß md r, ama ne bir ismim geçer, ne de bir terfiim söz konusu olmußtur... Yani ben özel bir ßey istememißimdir. Özel bir himaye edenim olmam ßt r. Yani kendinizi hiç satmaz m s n z? Yok, hay r! Yapmam! Bilmem de!.. Mesela en basit bir ßey, ßimdi (2001 y - l ) ßu Futbol Federasyonu kanunun de ißiklik tasar s n haz rlayanlardan birisiyim. Ama herkes ç k yor televizyonlara, ßunlar bunlar yapt m diyor... Halbuki onu haz rlayan benim, ilk baßta say n bakana veren benim. Sonradan tabi de ißiklik oldu. Ama benim öyle davran ß m yoktur. Zaten öyle de olmak laz m. Bizim kurum olarak çok gizli ißlerimiz vard r... Hem yurt içinde, hem de d ß nda

18 Çok özel bilgiler tabii... Oraya geri dönelim. Siz Milli Birlik Komitesi ne ba l iki komisyonda görev yap yorsunuz. Ama halen daire baßkan s n z. Bu arada Galip Bey ayr ld bir gün... Ondan sonra tekrar geldi. zzet BELTAN da yeniden genel müdürlü e döndü. Dönmesini asker istedi. Demek onun da ilißkisi vard askerlerle... Taktir edilen bir insand. Ayr l rken bir sak ncas yoktu. Ahmet Salih Bey de onu ay rd için müsteßar geri geldi. Galip Bey de genel müdür yard mc l - na geri geldi. Ama bu dönemden sonra galiba ßöyle bir ßey var: Sanki zzet BELTAN bu ikinci gelißinde resmen genel müdür, ama bu yetkileri fiilen Galip Bey kullan yor... Bir süre böyle bir durum mu söz konusu oldu? Evet. Þimdi zzet Bey ikinci kere geldi i zaman, birçok yetkisinin bir k sm - n Galip Beye devretmißtir ve Galip Bey onu da gayet güzel yürütmüßtür. Galip Bey bu ißi bilen, yetißmiß bir uzmand r. Nas l bir ißbirli iniz vard? lißkileriniz nas ld Genel Müdürlükte? Benim ilißkilerim genel müdürle de, genel müdür yard mc s yla da hep iyi olmußtur... Zaten birbirimizi tan yoruz, yeni bir durum yok ki. Ayakta durmam z n gerekçesi de o zaten. Bizde d ßar ya karß birlik vard, Enis Bey hariç... Hepimiz birlik olurduk. çinizde tart ß r m yd n z? Tabi tart ß rd k, ama d ßar ya karß bir bütün olurduk. Hala bugün de söylerim ben, Bizim bir daire baßkan m z bir çok bakanl ktan daha önemlidir derim. Bugün bir Kadastro Daire Baßkanl n al n, alt bin civar nda personel vard r. Bir Tapu Dairesi Baßkanl nda ise alt binin üzerinde... Kolay de il... Tasarruf ßlemleri Dairesi, Yarg tay gibi bir yerdir, mukteza verir, hüküm yarat r. Bir yerde beyin say l r. zzet Beyin ikinci döneminde, Galip Bey hakikaten çok ßeyi fiilen üstüne ald, tabii ki zzet Beyi de yine hoß tutmak kayd yla... zzet Bey ayr l p tekrar gelince o eski ßeyleri aramad, yani o geldi de siz sessiz kald n z... Bir ara ben Bir Numaral Sorußturma Komisyonunun uzman oldum. lgililerin mal 168

19 varl n n tespiti gibi ißlerle u raß yorum. Bu arada bir ßeyi söyleyeyim, genel müdürlü ümüz, bizim zaman m zda hiçbir ßekilde siyasete alet olmam ßt r. Kimin mal neyse o ç kart lm ßt r. Katiyen mübala a yapmam ß zd r. Mübala- al bir bilgi hiçbir zaman vermemißizdir. Ama orada çal ßan maliye müfettißleri, hesap uzmanlar... Onlar n taktirlerini hep hatal bulmußumdur. Milletvekili geliri ßu kadar, mal ßu kadar, ßu kadar zimmet... Olacak ßey mi bu? Günaht r, böyle bir ßey yap l r m? O zaman yüzlerce milletvekili mahkemelere gitti, ama hepsi beraat etti. Çünkü tahmini iß olmaz. O sebeple biz varsa var dedik, yoksa yok... Fakat bir bakt k ki iß mübala al noktalara geliyor. sim ve soyad benzerli i sebebi ile alakas olmayan kißiler hakk nda ißlem baßlat l yordu. Komisyon Baßkan na dedim ki, Efendim müsaade ederseniz, bu kißiler ya kamuda çal ßt veya bir yerde... Bir kayd vard r. Ben gideyim buna bakay m. Çolu unun çocu unun ismini ç karay m. "O zaman bilgisayar olmad ndan," Bunu daktilo ettireyim dedim. Bu ßekilde o devreyi de atlatt k. Ama genel müdürlük olarak hep sa lam kalm ß zd r. Ben bunu sa kald m sürece söyleyece im: Bizde hiçbir zaman mübala al ißlem olmam ßt r. Son zamanlar da baz bozulmalar oldu ama, onlar konußaca z. Bak n size bir ßey söyleyeyim; Ecevit Baßbakan, bizim bakan m z da Ahmet Þener Bey, 1978 li y llar in sonlar na do ru, stanbul Avc lar da bilmem konut inßa edilecek, ßeklinde aç klamalar yap l yor. Bize de kimse bir ßey sormam ß. O zamanki mar ve skan Bakanl böyle ißlere girißiyor. Bir ßey yap l rken önce topra n sahibi belli olmal ki, ondan sonra yat r m olsun. Ben de araßt r yorum, bak yorum ne istimlak, ne kamuya ait taß nmaz var... Hiç bir ßey yok. Gittim, Say n Bakan m dedim, Nas l böyle bir yanl ßl k yap l yor? Yazar m s n bunu? dedi. Ben de, Yazar m tabi dedim. Yazd m, gizli olarak. Hatta örne i bile yoktur yaz n n. Þimdi ok yaydan ç kt. Bugün art k temel atmay iptal edemezsiniz. Ancak durumu size arzediyorum, dedim. Ondan sonra gittiler temel att lar. Ertesi gün tabi Benim mal mda sen nas l yat r m yapars n? diye mal sahipleri y ld r m telgraflar n bindirince ak llar baßlar na geldi, Bakanl k mensuplar n n... Geriye döneyim tekrar. zzet BELTAN ayr ld, bir s k nt var onun ayr lmas nda, emekli olmas nda. Ama orada baz belirsizlikler var. Olay ßöyle: Refet SEZG N bakan m zd. Refet SEZG N Bey Galip Beyi çok severdi. zzet Beyle çal ßmak istemedi. zzet Bey tabi bunu hissetmißti. O za- 169

20 manlar DEM REL de zzet Beyi tan yor, seviyor. Fakat bir de arada bakan var. Bu arada zzet Bey de bir-iki hata yapt ve görevden ayr lmaya mecbur kald.. O hatan n özü nedir? Yurt d ß ndan bir alet al m s ras nda yaßanan baz olaylar m var? Hata bu ißte mi yap ld? Yok hiç alakas yok. yi ki WILD ler al nm ß. Çünkü görevliler namuslu insanlarm ß. Baßka ülkelerden de teklifler vard. Onlardan al nsayd, 2 sene sonra hepsi elimizde kal rd. Ben sviçre yi iyi bildi im için, firmalar n yap - s n da biliyorum. Bizim teßkilat n büyük bölümü, lisedeki ö renciler, hepiniz o aletlerle yetißtiniz... Hala dünyan n bir numaras d r o firma. O zamanlar tahminim di er firmalar ßikayet etti. Di er firmalar onlardan ucuza veriyordu; Japonlar, talyanlar vd. Fakat WILD ve IBM bizim için hiç de ißmezdi. Þahsen ben, IBM in al n ß nda da ilk giden heyetteydim. nan yorum ki, onlar için verdi imiz karar isabetli olmußtur. Emin olun, bir tek kuruß dahi kötüye kullan lmam ßt r. Ama sanki bu al mla o zzet Beyin ayr lmas n n ilißkisi var gibi... zzet Beyin ayr lmas... Galip Bey Refet SEZG N i frenledi. zzet Beyin al nmamas için çok gayret sarf etti. En sonunda zzet Bey de bunald bir yerde. Hatta s k s k Ankara d ß na ç kard. Fakat sonunda dayanamad. Derken Galip Bey genel müdür oldu, ben de genel müdür yard mc s oldum o zaman. Y l Ama zzet Bey bu gelißmeyi iyi yorumlamad. Yani k rg n ayr ld. Ama ben de içimden biliyorum ki, art k zzet biraz kendisi de boßlam ßt bu görevi. Mesela Bakan ar yor, yerinde yok... Eski model mercedesine atlar, memleketine giderdi. Bu araba da bir söylenti konusu olmuß san r m, de il mi? Yani sviçre den alet al m na karß l k hediyeymiß araba. Yok can m! Bu gariban bir 190 model kullan lm ß küçük bir mercedes ti... Satsan para etmezdi. Türkiye de elden düßme olarak alm ßt r. Tamirine para yetißtiremezdi. Yine de göze batm ß ama galiba. Ama ßunu söyleyeyim ki, Galip Bey olmasa belki daha 1-2 sene evvelden de görevden al nabilirdi. Ama görevden al nmamas için Galip Bey u raßt, ama zzet Bey zannediyorum biraz olumsuz yorumlam ßt r 170

21 Daha sonra hiç gönlü al namad m yani? Al nd tabii ki... Sonra zzet Bey küstü, bana da küstü. Düßünün ki ben, hiçbir ßey yapmam ß m. Sonuçta bakan n tasarrufu. Yani ne diyeceksiniz? Bakt k k rg n, bir ßeyler yapmay düßündük. Onun yeterince varl yoktu. Ben ailesini tan yorum. Bir emekli maaß na kald. stanbul da oturur, stanbul u çok severdi. Kalkt m ona gittim. Dedim ki, Siz ßu ka da imza at n. Üstünü de sonradan ben doldurdum, onu bir göreve atamak için... Yani kendisi emekliydi. Ama ek bir görev yaratmak istiyorduk. O zaman say l kararname vard. Ona göre yevmiyeli olarak stanbul da uzman olarak görevlendirilmesini sa lad k. stanbul da bir de oda tahsis ettik. Ancak bu durumu stanbul dakiler hoß karß lamad lar. Ama orada bir müddet çal ßt, hem emekli maaß hem yevmiye al nca biraz durumu düzeltti. Siz daha sonra Galip Beyin yerine genel müdür oldunuz. Galip Beyin genel müdür yard mc s oldunuz. Uyumlu bir ikili miydiniz? Tabi ki... Hatta ben bir ßey söyleyeyim mi, Galip Beyin ayr lmas söz konusu oldu u zaman ben de genel müdür oluyorum. Benim genel müdür olmak için bir beklentim yok. Ahmet ÞENER Beydi bakan. Hatta Galip Bey demißtir ki, Ben ayr lmak istiyorum, sen ayr lma! Galip Beyi görevinden al yorlar. Kemal GÜVEN meclis baßkan yd, Galip Beyin akrabas olur. Ona gittik. Düßünün, ben genel müdür oluyorum, Galip Beyin görevinde kalmas için görüßmeye gidiyoruz. Beyefendi, siz araya girin de, Galip Bey görevinde kals n, dedik. Me er Galip Bey hakk nda ßikayetler olmuß. Galip Bey de art k ayr lmaya karar vermiß. Ahmet ÞENER, Karadenizliydi. O da de erli bir insand. Allah var, onun da hakk n verelim. Ama biz Galip Beyin kalmas için gayret sarf ettik. Hakk ndaki di er bilgileri, tabiat yla biz bilemezdik. Demek ki sizde böyle bir gelenek de olußmuß: Galip Bey zzet Beyin kalmas için srar ediyor, siz de Galip Beyin kalmas için srar ediyorsunuz... Emin olun gittik. Fakat demek görüßmeleri olumlu olmam ß ki, netice vermedi. En sonunda Galip Bey görevinden kendi iste iyle ayr ld. O ayr l nca ben önce vekaleten göreve bakt m. Daha sonra 24 May s 1978 de resmen genel müdür olarak atamam yap ld. 171

22 Þöyle bir bakal m isterseniz; siz genel müdür yard mc s, Galip Bey genel müdür... Birlikte 12 y l ( ) geçiriyorsunuz. Genel müdürlük aç - s ndan bu dönemin en önemli olaylar nelerdi sizce? Ben tasarruf ißlerine bakan bir bölümde çal ß yordum, Tevfik Ateß Bey teknik ißlerden sorumluydu. Birlik ve ahenk içinde çal ß rd k. O zaman kat mülkiyeti kanunu gibi baz kanunlar ç kt. Baz aletler al n yor, uçaklar al n yor... Bütçe imkanlar içinde al mlar yapt k. DPT ve Maliye Bakanl kadastronun önemini anlay p, bizi yeterince desteklemedi. Neden desteklemedi? S k s k iktidar de ißikli i oluyordu. Hatta Galip Beyi de ißtirmek istediler. O zaman bakan m z Milliyetçi Hareket Partisinden Mustafa Kemal ERKO- VAN d. Bir anlaßmazl k vard. Ama Galip Bey onu daha üst düzeyde halletmißti. Yani sonunda TÜRKEÞ bize sahip ç km ßt r. O dönemde mümkün oldu unca kadrolar al yorduk, personel rejimi de ißiyordu... Neydi genel yaklaß m n z? Yani genel müdürlükte ne yapmay hedefliyordunuz o zamanlar? O zaman tabii ben birinci derece söz sahibi de ildim... Paylaßm yor musunuz bunu Galip Beyle? Paylaß yoruz, ama... Bir kadro vard. Ali R za Bey, Ali R za YURDAKUL, Amerika da tahsil görmüßtü. Rahmetli oldu. O, Fen ßleri Dairesi Baßkan yd. Tevfik Bey, Almanya da tahsil görmüßtü. O devirde fotogrametriye a r- 172 Avusturya Kadastro Genel Müdürlü ü, Halim ÇORBALI, Þevket ARISOY, Viyana, 1964

23 l k verilmeye baßland. K ymetlendirme aleti geldi. Harita Genel Komutanl - ndan 5-6 subay arkadaß bize atand ve çal ßmaya baßlad lar. O zamanlar asker-sivil mücadelesi olmußtu; mühendisti, de ildi diye. Askerler dediler ki, Mühendis desinler, o s fat m z kabul etsinler... Onlar da e itim gördüklerini söylüyorlard. Baßka olaylar da vard. Mesela 5 y ll k kalk nma planlar... Tapulamaya ve kadastroya a rl k vermek istiyoruz, fakat maliye para vermiyor. Hatta bir ara benim zaman mda ßu oldu: Bize diyorlar ki, km 2 kadastro yapacaks n z. Biz de diyoruz ki, Bunun için ßu kadar para laz m. Paray keserseniz km 2 olmaz, diye itiraz ederdim. Diyece im, bize DPT ve Maliye Bakanl fazla sahip ç kmad lar. Di er genel müdürlüklerle karß laßt rd m zda, sizce kayr lan genel müdürlükler var m yd? Vard tabi... O ço unlukla ba l oldu u bakanl n a rl na ba l... Biz icrac bir bakanl a ba l olmad m zdan, gereken bütçe imkanlar na kavußamam ß zd r. 25 May s 1978 günü resmen genel müdürlük koltu una oturdunuz. Neydi duygular n z o koltu a oturdu unuz zaman? Bir defa yeni göreve baßlarken bir de ißiklik yaßamad m. Benim odam ile genel müdür odas aras sadece 4 metre. ki kap karß l kl. Yani ben genel müdür olunca nefes bile alamad m, buradan oraya gittim. Tabii yine Galip Beye karß sayg m z devam etti. Sonra benim mesle i iyi bildi imi söylerler. Daha e itimli insanlar devreye girsin, yani yüksek tahsilliler devreye girsin, istedim. Bunun için gayret laz m. Bizim lise de erli bir okuldur. Oran n meslek okulu olmas, sonra Anadolu Lisesi olmas, a rl kl olmas faydal olur diye düßündüm. E itime a rl k vermeye karar verdim. Personel kanunumuzu ç karal m ki, ona göre s fatlar m z ve kadrolar m z güçlensin. Tapu sicil muhaf zl unvan vard. Muhaf z deyince, kimisi muhaf z alay n zanneder, kimisi gümrük muhafaza anlar... Yeni s fatlarla yeteri kadar kadro ald k. Birinci derece kadrolar ald k ve çok yasal de ißiklikler yapt k. Döner sermayeyi kadastro kanununa ekledik. Hem Kadastro Kanununu, hem de Teßkilat Kanununu de ißtirdik. kisi de çok önemli yasal düzenlemelerdir. Ayr ca e itime ve sosyal hizmetlere a rl k verdik. Mesela e itimde liseyi daha güçlü hale getirdik. Tapu Kadastro Meslek Yüksek Okulu nu açt k. Birçok profesörün görev yapmalar n, rica ederek sa lad m. 173

24 Genel müdürlük yapmaya baßlad n z andan, görevi devretti iniz ana kadar geçen süreyi düßündü ünüzde, baßta düßündüklerinizin hepsini gerçekleßtirdi inizi söyleyebilir misiniz? Gerçekleßtirmek mümkün de ildi... Neden gerçekleßtiremediniz? mkanlar... Bizde, tapu kadastroda her tasarruf yasalara ba lanm ßt r. Yani yasal de ißiklik olmadan, idari de ißiklik yapamazs n z. Onun için yasal de- ißikli i yapmak yaz m ki, idari de ißikli e gidelim... O da çok zordu. Meclisten kanun ç karmak, neyse ki biz kabul edilir insand k. Yani ben Meclise ne zaman gitsem, iktidar da muhalefet de bana hep yard mc olmußlad r. Söz buraya gelmißken; siz görev yapt n z dönemde birçok bakanla, birçok hükümetle çal ßm ßs n z... Bürokrat-siyasiler ilißkisi nas l bir ßey? Bendeki notlara göre 14, hatta 15 bakanla çal ßm ß m. Benim dönemimde 5 iktidar, 9 hükümet de ißti. Bir defa koltu a kesin ba l olmayacaks n. Benim prensibimin birincisi ßuydu: Ben sabahleyin daireye gelince, hiç de ißmeyecekmißim gibi genel müdürlük görevine baßlard m. Akßam ç k nca da, genel müdürlükten ayr lm ß gibi evime giderdim. Ben özel olarak evime bir meslektaß m kabul etmemißimdir. Benim hayatta ö rendi im 3 önemli husus vard r: Bir tanesi piramitlere, firavunlara aittir. Biz 1974 y l nda, emlak müzakereleri için gitti imiz M s r da piramitleri geziyoruz. Keops a girdik. Orada kar s n n, muhaf zlar n n mezarlar n gördük. Sonra yukar, Firavunun lahitinin oldu u yere ç kt k. Ama oda boß tabii. Oda içinde, aßa yukar 3 metre uzunlu unda, santim genißli inde, derinli inde bir çukur var. Me er oraya mücevherleri, yiyeceklerini, yani öbür dünyaya giderken yan nda götürece i ßeyleri koymußlar. Affedersin ben gitti im zaman, o boßlukta sidik kokuyordu. Firavun ne düßünmüß, ben ne gördüm... Bir de sviçreliler gelmißlerdi. Orada bir elektronik aletle duvarlar n aras nda mücevher ar yorlard... kincisi, bir genç say n smet NÖNÜ ile röportaj yap yor. NÖNÜ ye soruyor, Efendim sizin hayatta çok büyük tecrübeleriniz oldu. Size göre en önem verdi iniz konu nedir? diye... Cevap olarak bekliyor ki, ißte Lozan desin falan. Benim için en önemli konu, en son yaßad m olayd r. O röportaj n yap ld zaman en son olay Erzurum olaylar yd. Bak bu çok önemli. Çünkü 174