2012 YILI. Faaliyet Raporu BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE E-DEVLET İ İZLEME KOMİTESİ

Transkript

1 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE E-DEVLET İ İZLEME KOMİTESİ Odamız tarafından Çalışma Döneminde görev talep eden Oda üyelerimiz arasından Bilgi Teknolojileri ve E-Devlet i İzleme Komitemize, Oda Yönetim Kurulu tarafından atamalar yapılmıştır. Komitelerimiz ilk toplantılarını gerçekleştirmişler ve aşağıdaki şekilde görev dağılımları karar altına alınmıştır. 158 GÖREVİ Başkan Başkan Yrd. Sekreter ADI SOYADI AYSUN DEDE HAFİZE ÖZTÜRK ERKAN CANPOLAT FEDAİ YILMAZ ÖMER CANCA MEHMET FEYZİ İNCEOĞLU LÜTFİ SELÇUK BİLGE FERHAT TÜRK DENİZ TOPDEMİR POLAT YENER ÖZGÜR KÜÇÜK FİKRİ MERCAN METHİYE AYTAÇ ORPAK MAHİR TAŞTAN HALİL İBRAHİM İLTER MURAT ERKUN GÖKER ÇAKIR ALİ BORA BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE E-DEVLET İ İZLEME KOMİTESİ 2013 ÇALIŞMA RAPORU Bilgi Teknolojileri ve E-Devleti İzleme Komitesi çalışma döneminde kayıtlı elektronik posta (KEP) sistemi, işleyişi ve uygulamaları, Türkiye deki Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından çıkarılan Yönetmelik ve Tebliğ düzenlemelerini içeren KEP mevzuatı ile kayıtlı elektronik posta hizmet sağlayıcılığı (KEPHS) hakkında, Kamusal ve ticari iş ve işlemlerin elektronik ortamda yapılmaya başlamasıyla en uygun çözüm olan ELEKTRONİK İMZA hakkında ayrıntılı araştırma yapmayı hedeflemiştir. KAYITLI ELEKTRONİK POSTA SİSTEMİ Genel Bilgi Dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de Bilgi ve iletişim teknolojilerinde son yıllarda önemli gelişmeler olmuş ve bu gelişmeler karşısında yasal düzenlemelerde yapılmıştır. Bu gelişmeler karşısında ülkemizde de artık klasik usullerle yapılan bir takım iş ve işlemler elektronik ortamda uygulanmaya başlanmıştır. Bu uygulamalar e-ticaret, e-beyanname, e-bankacılık, e-devlet, e-fatura, e-defter (Ticari defterler), şeklinde sıralanabilir.

2 E-uygulamalar gün geçtikçe geliştirilmeye ve artmaya başlayarak gitgide yaygınlaşmıştır. Bu uygulamalar ilk başlarda kamu ve özel sektörün vatandaş ile karşılıklı güven duygusuna dayanmaktayken, daha sonra elektronik ortamdaki bilgi ve belgelerin hukuki geçerlilik kazanması için 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu çıkarılma gerekliliği ortaya çıkmıştır. Ancak, bu kanun tek başına yeterli olmamış, kişi ve kurumlar arasında bilgi ve belge gönderiminin elektronik ortamda yapılmasının hukuken geçerli ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi, saklanması için yönetmelik kapsamında uygulamalar öngörülmektedir. Bu uygulamalara dayanak teşkil edecek dünya uygulamaları da bulunmaktadır. Bu çalışmaların en önde geleni de Avrupa Birliği bünyesinde yapılan, Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü nün (ETSI) ETSI TS numaralı standardına dayanan Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sistemi çalışmasıdır. Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sistemi, Başbakanlığa bağlı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yayınlanan bir yönetmelik ile düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğin dayanağı: 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1525 inci maddesidir. Gerçek ve tüzel kişiler ile şahıslar da Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sistemini kullanabileceklerdir. Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sisteminden alınan elektronik bilgi ve belgeler delil niteliğini taşıyacak, KEP delilleri senet hükmünde olup, aksi ispat edilinceye kadar kesin delil sayılacaktır. A. Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sisteminin sağladığı yararlar: 1. İşlemi yapan kişi ile Elektronik belgenin orijininin belirlenmesi, 2. Elektronik belgenin korunması (belgede sonradan değişiklik yapılmasının önlenmesi ) 3. Gönderilen veya alınan elektronik belge üzerinde yapılan işlemin tarihinin ve saatinin belirlenmesi, 4. İşlemi yapan gerçek kişi veya tüzel kişi ve temsilcisi belgeyi kendisine ait elektronik imza ile imzalamak suretiyle, İşlemi yapanın işlemi inkâr etmesinin önlenmesi, 5. Elektronik ortamda güvenli haberleşmenin sağlanması, gizliliği prensiplerine uyulması, 6. Elektronik bilgi ve belgeleri sakla-ilet, sakla-bildirin güvenli bir ortamda saklanması, B. Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) Sistemi kullanılarak hangi hizmetler verilebilecek; 1. Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler arasında elektronik ortamda yazışabilecekler, 2. Kamu kurum ve kuruluşları ile sade vatandaşlar elektronik ortamda yazışabilecekler, 3. Kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında elektronik ortamda yazışabilecekler, 4. Gerçek veya tüzel kişiler elektronik ortamdaki her türlü bilgi ve belgelerini güvenli olarak paylaşabilecek, 5. Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler aralarında; a. e-beyanname, b. e-bildirge, c. e-fatura, d. e-sözleşme, e. e-tebligat, gibi uygulamaları hukuki sonuçlar doğuran bilgi ve belgeleri gönderip, alabilecektir. Bu uygulamalar için, gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları hazırlık çalışmalarına bir an önce başlayıp, tarihinden itibaren de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu na başvurular yapılabilmektedir. Bilgi Teknolojileri ve E-devleti İzleme Komitesi 159

3 KAYITLI ELEKTRONİK POSTA (KEP) NEDİR? Kayıtlı Elektronik Posta (KEP), Yasal olarak geçerli ve teknik olarak güvenli elektronik posta olarak kabul edilmektedir. Standart elektronik posta (SEP) ile iletişim/belge paylaşımı yasal geçerli olarak ve teknik olarak güvenli kabul edilmeyen, iletimin kesin olarak sağlanamadığı ve inkar edilebilen bir iletişim şeklidir. KEP, e-imza ve zaman damgası kullanılarak, bir elektronik postanın iletildiğini garanti altına almayı, gönderen ve alan tarafların kim olduklarının bilinmesini, gönderilen iletinin ne olduğunun, içeriğinin başkalarınca değiştirilmediğinin ve gönderim zamanının kesin olarak tespit edilmesini sağlamaktadır. KEP, elektronik posta yoluyla yasal geçerli ve teknik olarak güvenli bir şekilde e-belge paylaşımını sağlayabilen ve bu işlemlerle ilgili kesin delil sağlayabilen tek araçtır. KEP NEDEN KULLANILMALIDIR? KEP sistemi ile elektronik ortamda yapılan gönderilerin ne zaman yapıldığı, göndericinin ve alıcının kim olduğu ve gönderilen iletinin ve eklerinin ne olduğu, güvenli e-imza ve zaman damgası kullanılarak kesin olarak tespit edilebilmektedir. Sistem içerisinde yer alan taraflar arasında, gönderici taraf iletinin kendisi tarafından gönderilmediğini, alıcı taraf da kendisine ulaşmadığını ve iletim zamanını inkar edememektedir. Kayıtlı elektronik posta (KEP), Yönetmelikte elektronik iletilerin, gönderimi ve teslimatı da dâhil olmak üzere kullanımına ilişkin olarak hukukî delil sağlayan, elektronik postanın nitelikli şekli olarak tanımlanmakta ve KEP iletisi de KEP sistemi içerisinde KEPHS tarafından üretilen KEP delilini içeren ve KEPHS nin işlem sertifikası ile imzalanmış ileti olarak ifade edilmektedir. KEP SİSTEMİ İLE YAPILABİLECEK İŞLEMLER KEP sistemiyle resmi, özel ve ticari her türlü belge veya yazı kurum, kuruluş ve şahıslar arasında elektronik olarak gönderilip alınabilecek, başka bir deyişle yasal geçerli olarak elektronik yazışma ve bildirim (beyanname, bildirge, başvuru, tebligat, ihtar, ihbar, vb.) yapılabilecektir. Şirketler ile gerçek kişiler arasında ve kurum içi her türlü yazışma, belge paylaşımı, sözleşme, tebligat, ihtar/ihbar, e-fatura, telefon görüşme dökümleri, banka talimatları, hesap ekstreleri, kredi kartı ekstre gönderimleri, siparişler, ihale teklifleri, e-ticaret işlemleri gibi sayısız alanda kullanılmaya başlanacaktır. Kullanıcılar tarafından istendiği takdirde, iletişimin gizliliği sağlanarak güvenli haberleşme ve elektronik belgelerin güvenli bir ortamda saklanması da KEPHS tarafından verilecek katma değerli hizmetleri ile mümkün olabilecektir. KEP HİZMETİNİ KİMLER SAĞLAYACAK? KEP sistemi, yasalar ve ilgili mevzuata uygun ve başta ETSI TS standardı olmak üzere uluslararası KEP, bilgi güvenliği, ortak kriterler, iş sürekliliği ve olay yönetimi standartlarına uyumlu olarak altyapısını kurmuş ve BTK dan yetki almış kayıtlı elektronik posta hizmet sağlayıcıları (KEPHS) tarafından işletilecektir. KEPHS lar, ilgili yasal mevzuat ve ikincil düzenlemeler kapsamında, düzenleyici ve denetleyici otorite tarafından denetlenen güven kurumlarıdır. Ülkemizde KEPHS lar, BTK tarafından denetleneceklerdir. Ülkemizdeki bir KEPHS, kayıtlı elektronik posta sistemini kuran ve işleten bir anonim şirket veya PTT olabilecektir. KEPHS olmak isteyen kurumlar, 1 Mayıs 2012 tarihinden itibaren yetki almak için BTK na bildirimde/başvuruda bulunabilecek ve 1 Temmuz 2012 den itibaren de faaliyete geçebileceklerdir. Ancak 1 Eylül 2012 itibariyle BTK tarafından yetkilendirilmiş bir kurum bulunmamaktadır. 160

4 TÜRMOB KEP HİZMET SAĞLAYICI (KEPSH) OLABİLİR Mİ? Yönetmeliğe göre, ülkemizdeki KEPHS olmak için, KEP sistemi kurmak ve işletmek için kurulan anonim şirketler ile gerekli koşulları sağlaması hâlinde 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun hükümlerine göre elektronik ortamda tebligat yapmaya yetkili olan PTT başvuru yapabilmektedir. ESHS olarak veya 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu (EHK) kapsamında işletmeci olarak faaliyet gösterenler KEPHS olmak için başvuruda bulunamamaktadır. Bu bağlamda, ESHS larının veya EHK kapsamında işletmeci olanların hakim hissedar oldukları veya kontrolü ellerinde bulundurdukları anonim şirketlerin de başvuruda bulunamayacakları değerlendirilmektedir. Kamu kurumları, meslek birlikleri ve sivil toplum kuruluşları gibi yapıların da kendilerini tüzel kişilik olarak KEPHS olmak üzere başvuru yapamayacakları, bir anonim şirket kurmaları veya kurulu olan birine iştirak etmeleri halinde başvuru yapabilecekleri söylenebilir. YASAL DÜZENLEMELER Ülkemizde KEP konusundaki ilk yasal düzenleme, 14 Şubat 2011 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan yeni Türk Ticaret Kanunu ile yapılmıştır. KEP sistemi bir çeşit elektronik haberleşme hizmeti olduğundan, yeni TTK nun 18. Maddesi 3. Bendi ve Maddesi 2. Bendine göre, KEPHS yetkilendirmeleri ve denetimleri, dünyadaki uygulamalar ve yasal düzenlemeler doğrultusunda, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yapılacaktır. BTK, ilgili ikincil düzenlemeleri (KEP Yönetmeliği ve Tebliği) 25 Ağustos 2011 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Sözkonusu Yönetmelik ve Tebliğ incelendiğinde, BTK nun KEP hesabı adreslerine ilişkin usul ve esaslar ile KEPHS Uygulama Esasları ile ilgili düzenlemelerini de ayrıca yapacağı anlaşılmaktadır. DEĞERLENDİRME Hukuken geçerli ve teknik olarak güvenli bir şekilde elektronik posta yoluyla haberleşmenin yolu olan kayıtlı elektronik posta (KEP), günümüzün en temel ihtiyaçlarından biri haline gelmiştir. KEP sisteminin, ülkemizde e-ticaret ve e-devlet uygulamalarının yaygınlaşmasını önemli oranda hızlandıracağı, ciddi miktarlarda tasarruf sağlayacağı ve e-dönüşümden beklenen faydaları ve verimi elde etmede önemli bir araç olacağı değerlendirilmektedir. KEP, e-devlet, e-iş ve e-ticaret gibi tüm e-dönüşüm uygulamalarının bütün boyutlarıyla hayata geçirilebilmesi açısından stratejik önemi haiz bir araçtır. Kağıt, arşiv, postalama ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi ve zaman kayıplarının azaltılmasıyla bürokrasinin daha etkin işlemesine, resmi ve ticari işlemlerin hızlı yapılmasına, MESLEK MENSUPLARININ VE MÜŞTERİLERİNİN ticari faaliyetlerinin verimli yürütülmesine ve çevrenin korunmasına yüksek oranda katkı sağlayacaktır. KEP sistemiyle resmi, özel ve ticari her türlü belge veya yazı kurum, kuruluş ve şahıslar arasında yasal geçerli ve güvenli bir şekilde elektronik olarak paylaşılabilecek, gönderilip alınabilecektir. KEP sistemi, elektronik belge paylaşımı ve iletimi dışında çok çeşitli güvenli arşivleme gibi katma değerli servislerin de sunulabileceği, e-imza ve zaman damgasının yaygın ve yoğun olarak kullanılacağı yasal geçerli ve güvenli yeni bir iletişim alanı olacaktır. ELEKTRONİK İMZA Elektronik İmza Nedir? 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu nda yer alan şekliyle elektronik imza; başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi tanımlar. Elektronik İmza Kanunu nda; güvenli elektronik imza, elle atılan imzaya eşdeğer kabul edilmiş ve elektronik imza ile oluşturulmuş verilerin senet hükmünde olacağı belirtilmiştir. Ancak kanunların resmi şekle veya özel bir merasime tabi tuttuğu hukuki işlemler ile teminat sözleşmelerinin güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Diğer bir deyişle, kanunların merasimi ya da üçüncü tarafların şahitliğini gerek gördüğü emlak alım satımı, veraset ve intikal, evlenme gibi işlemler dışında kalan bütün işlemlerde elektronik imza kullanılabilmektedir. Bilgi Teknolojileri ve E-devleti İzleme Komitesi 161

5 Elektronik İmza neden kullanılmalıdır? YTTK ya göre ticaret şirketleri ile gerçek ve tüzel kişi diğer tacirlere ilişkin olarak, Kanunun zorunlu tuttuğu bütün işlemler elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile de yapılabilecek, bu işlemlerin dayanağı olan belgeler de aynı usulle elektronik ortamda düzenlenebilecektir (YTTK, m.1526/f.3). Konşimentonun, taşıma senedinin ve sigorta poliçesinin imzası elle, faksimile baskı, zımba, ıstampa, sembol şeklinde mekanik veya elektronik herhangi bir araç ile de atılabileceği ve düzenlendikleri ülke kanunlarının izin verdiği ölçüde bu senetlerde yer alacak kayıtların el yazısı, telgraf, teleks, faks ve elektronik diğer araçlarla yazılabileceği, oluşturulabileceği ve gönderilebileceği hüküm altına alınmıştır. YTTK, m.1526/f.2). Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe veya sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbar veya ihtarlar güvenli elektronik imza ile yapılabileceği (YTTK, m.18/f.3) gibi cari hesap bakiyesinin belirlenmesi ile ilgili bildirimler de güvenli elektronik imza ile yapılabilecektir (YTTK, m.94/f.2) Son olarak şunu da belirtmek gerekir ki diğer uygulama alanlarıyla birlikte e-imza kullanımı sonucu iş ve işlemler hızlı ve kolayca yapılabilecek, iş maliyetleri düşecek ve verimlilik artacaktır. Elektronik ortamlarda meydana gelebilecek güvenlik zafiyetleri ve açıklarda ortadan kaldırılabilecektir. Elektronik İmza Kullanım Alanları Bireysel ve Kurumsal Bankacılık işlemleri T.C.Vatandaş Kimlik Doğrulama Sistemi Dış Ticaret Müsteşarlığı Uygulamaları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Uygulamaları Sağlık Bakanlığı Uygulamaları Kamu İhale Kurumu Uygulamaları Enerji Piyasası Denetleme Kurulu Uygulamaları Gümrük Müsteşarlığı Uygulamaları KOSGEB Uygulamaları Türk Patent Enstitüsü Uygulamaları Çevre Bakanlığı Uygulamaları Tübitak Uygulamaları Ulusal Yargı Ağı Projesi Elektronik İmza Sağlayan Kurumlar Turktrust E-Guven E-Tugra Elektronik İmzanın maliyeti nedir? Yıllık 150 TL civarında olmakla beraber Kurumsal indirim anlaşmaları ile % 75 e varan indirimler sağlamak mümkün. İSMMMO veya TÜRMOB olarak neler yapabiliriz? E-Güven ve Turktrust firmalarıyla görüşmeler yapılmış olup, meslek mensuplarına e-imza sağlanması ve teknik destek konusunda çeşitli yöntemler masaya yatırılmıştır. Bunlar kısaca; 162

6 Meslek Mensuplarının e-imzaya indirimli sahip olması (Kurumsal Anlaşma) Gerekli tüm teknik donanım ve yazılım altyapısının İSMMMO veya TÜRMOB tarafından sağlanması, e-imza başvuru ve hizmetin tamamının Odalar üzerinden yürütülmesi. (Bunun karşılığında alınan bedel ana hizmet sağlayıcı ile paylaşılacaktır.) Daha az bir maliyetle ana hizmet sağlayıcılara Odamız bünyesinde yer tahsis edilmesi ve e-imza başvuru ve hizmetlerin yine Odamız üzerinden yürütülmesi. (Bunun karşılığında alınan bedel ana hizmet sağlayıcı ile paylaşılacaktır.) İSMMMO 2012 yılının sonunda Elektronik İmza (E-imza) çalışmalarını tamamlamış olup; İSMMMO - TÜRKTRUS arasında gerçekleştirilen Elektronik İmza (E-imza) İndirim Anlaşmasına göre tüm İSMMMO üyeleri ve üyelerin müşterilerine 2013 yılının Ocak ayı başından itibaren hizmet vermeye başlamıştır. Konuyla ilgili tüm detayları Odamızın Web sayfasında bulabilirsiniz. Bilgi Teknolojileri ve E-Devlet i İzleme Komitesi Aralık 2012 Bilgi Teknolojileri ve E-devleti İzleme Komitesi 163