Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin İyimserlik Düzeylerine Etkisi

Transkript

1 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin İyimserlik Düzeylerine Etkisi Seher BALCI ÇELİK* Özet Bu araştırmanın amacı, Duyguları Güçlendirme Eğitimi nin hemşirelerin iyimserlik düzeylerine etkisini araştırmaktır. Araştırmanın deney ve kontrol grupları toplam yirmi hemşireden oluşmaktadır. Bu araştırmada kontrol gruplu ön test ve son test modeli kullanılmıştır. Hemşirelerin iyimserlik düzeyleri Balcı ve Yılmaz (2002) tarafından geliştirilen iyimserlik envanteri ile ölçülmüştür. Deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test puanları arasındaki farkın önemli olup olmadığını saptamak amacıyla Mann Whitney U ve Wilcoxon İşaretli Sıralar testleri kullanılmıştır. Duyguları Güçlendirme Eğitimi nin hemşirelerin iyimserlik düzeylerini olumlu yönde etkisi olduğu saptanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular literatür ışığında yorumlanmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı, Hemşire, İyimserlik, İyimserlik Ölçeği. * Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Kurupelit / Samsun. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 8 (3) Eylül / September Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

2 782 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Doç. Dr. Seher BALCI ÇELİK Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik Danışma Anabilim Dalı, Kurupelit / Samsun Elektronik Posta: sbalci@omu.edu.tr Yayın ve Diğer Çalışmalarından Seçmeler Balcı-Çelik, S. (2007). Family function level of Turkish fathers with children aged between 0-6. Social Behavior and Personality, 35, Balcı, S. (2003). The Effect of Emotion Strengthening Training Program on the self awareness and self regulation of the mothers. Journal for Woman Studies, IV, Balcı-Çelik, S., & Deniz, M. E. (2008). A comparison of scouts emotional ıntelligence levels with regards to age and gender variables: A cross-cultural study. Elementary Education Online, 7 (2), Balcı-Çelik, S. (2006). Yas Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 25, Balcı, S. (2004). Duyguları Güçlendirme Eğitiminin annelerin duygusal zeka düzeylerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 22, Balcı,S. & Kalkan, M. (2002). Utangaçlık Ölçeğinin faktör yapısı: Geçerlik ve güvenirliği. 3P Dergisi, 10, Balcı, S. &Yılmaz, M. (2006). Babaların kişilik özelliklerine göre çocuklarına karşı olan davranışlarının incelenmesi. Yayına Hazırlayanlar: Oya Ramazan-Kadriye Efe ve Gülçin Güven, I. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi içinde (C. II, s ). İstanbul: Ya-Pa Yayınları. Balcı-Çelik, S. (2007). Ergenlik dönemindeki bireylerin duygusal zeka düzeylerinin yaş ve cinsiyet değişkenleri açısından karşılaştırılması (kültürlerarası bir çalışma). Ege University Faculty of Communication. In International Symposium Emotional Intelligence and Communication (Vol. II, pp ). İzmir:.

3 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin İyimserlik Düzeylerine Etkisi Seher BALCI ÇELİK Duygular, bireyin kendisini nasıl hissettiğini psikolojik açıdan gösteren içsel mekanizmalardır. Bu mekanizma bireyi hareket etmeye hazırlar ve karşılaştığı güçlüklerle baş edebilecek şekilde onu yönlendirir (Goleman, 1998). Belli bir yaşama biçimine ve bireyin önceden belirlenmiş olan davranış kalıbına uygun gelen durumlarda da ortaya çıktıkları gibi ölüm, savaş, tabii afetler ve çevre şartları gibi çok farklı etkenler sonucu da ortaya çıkmaktadırlar (Konrad ve Hendl, 2001). Amaçları, bu gibi durumları bireylerin yararına göre değiştirmektir. Amacına ulaşmak için daha önce birtakım mekanizmalara başvurmuş olan ya da amacına başka türlü ulaşamayacağına inanan bir bireyde karşımıza çıkan, çok belirgin ve şiddetli hareketler olarak görülürler (Adler, 1995). Duygularımızı fark etmek ve ifade etmek önemlidir, fakat farklı nedenlerden ötürü bunu gerçekleştirmekte sorunlar yaşanır (Dökmen, 2002). Temel de bireylerin duygusal durumları onları etkileyen olayları ve motivasyonlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle öz motivasyon üzerinde önemli bir rol oynar; hedeflere ulaşmakta ve stresle başa çıkmakta da çok önemli bir faktör olup (Schete ve Hosch, 1996; Schweizer ve Koch, 2001), bireyin yaşantısına belirli bir ölçüde umut katar. Bireyler kendilerini iyi hissettikleri oranda mutlu ve doyumlu bir yaşantıya sahip olabilirler. Fakat kendilerini iyi hissetme durumu, yani iyimser düşünme özelliği kişiden kişiye değişiklikler göstermektedir (Brown, Ryan ve McPartland, 1996; Scheier ve Carver, 1992). Bu nedenle de bu alanda çalışan araştırmacılar iyimserliğin ve kötümserliğin kabul görmüş bir tanımının olmadığı belirtmelerine rağmen (Scheier ve Carver, 1992), iyimserliği ve kötümserliği olumlu ve olumsuz beklenti sonuçlarının ge-

4 784 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ nelleştirilmesi olarak ifade etmişler ve ikisinin tek boyutlu zıt kutuplar olduğunu belirtmişlerdir. Onlara göre birey hem iyimser hem de kötümser olamaz. Son zamanlarda bu tek boyutlu modeli ciddi olarak değiştirmek isteyen araştırmacılar olmasına rağmen, iyimserliğin ve kötümserliğin birbirinden bağımsız iki boyutu temsil edeceği düşünülebilir. İyimserlik; olumlu duygular, yüksek moral, azim ve etkili problem çözme, akademik, askeri, mesleki başarı, popüler olma, sağlıklı uzun yaşam ve travmalardan kurtulmak için önemli bir yol olarak değerlendirilirken karşıtı kötümserlik ise depresyon, edilgenlik, başarısızlık, sosyal yetersizlik, hastalık ve ölümün bir yansıması olarak kabul edilmiştir (Seligman, 1998). İyimserlik yaşama uyum sağlayabilme özelliği olarak tanımlanırken kötümserlik ise daha çok ruhsal bir yetersizlik olarak görülmektedir (Daco, 1989). İyimserlik, zorluk ve engellemelere rağmen her şeyin iyi gideceğine dair güçlü bir beklenti (tıpkı umut gibi), olumsuz olaylardan çok olumlu olayları algılama (Goleman, 1998; Seligman, 1998), olumlu sonuçları beklemeye ilişkin eğilimleri içeren bir kişilik özelliği, düşünme biçimi olarak görülebilir (Türküm, 1996b). Ayrıca iyimserlik, gelişim süreci içerisinde karşılaştıkları olayları nasıl açıkladıklarını kapsayan bir açıklama stili problemidir (Seligman, 1998). İyimser tutum ise bireyleri zorluklar karşısında kayıtsızlığa, umutsuzluğa ya da depresyona girmekten koruyan bir tavırdır. İyimserler de kötümserler gibi aynı hayat tecrübelerinden geçerler; aradaki fark, iyimserlerin daha başarılı bir şekilde bu olayların üstesinden gelmesi ve hatalarından ders alarak yenilgi sonrasında kendilerini daha çabuk toparlamalarıdır. Sağlıklı duygu ve davranışlara sahip olan kişilerin iletişim becerilerinin bu özellikleri taşımayanlara göre daha üst düzeyde olacağı yordanabilir (Türküm, 1999a). Bireyin yaşamında olumsuz bir olay meydana geldiğinde, bireyin olayı açıklama tarzı, olayla mücadelesini etkileyebilir. Bireyin mücadele hırsını azaltıp çözüm için motivasyonunu düşürebileceği gibi sorununu rahatça çözmesini de sağlayabilir. Bireyin icra ettiği mesleği, onun olayları ele alış biçimini, olaylarla uğraşma tarzını ve iyilik hâlini etkiler. İnsanlara direk yardım veren mesleklerde bunu gözlemlemek daha kolaydır. İnsanlara direkt yardım veren meslekler arasında yer alan hemşirelik mesleğinde de insanı tanımak pek çok nedenden dolayı oldukça önemlidir. Çünkü hemşirelik hizmetlerinin odağı insandır. İnsanla ilgili psikolojik olguların anlaşılması onu bütün olarak tanımak ve ona ulaşabilmekle mümkündür. İnsana ulaşabilme ise onun duygularını ve düşüncelerini anlamaktan geçmektedir. Bireyin kendisi, sağlığı, hastalığı

5 BALCI ÇELİK / Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin ile ilgili bulunduğu ortam, kendisine bakım verilen, sağlığı ile ilgilenenler ve topyekûn içinde bulunduğu durumla ilgili bireyin ne düşündüğünü anlayabilmek hemşirelik hizmetlerini etkileyecektir (Atalay, 1997). Günümüzde, hemşirelerden iyi niyetli, ilgili, sevecen, şefkatli yaklaşım yerine, planlı, amaçlı, hasta yararına yaklaşım beklenmektedir. Bu nedenle hemşire (yardım edici) hasta yararına iletişim kurabilmek için; bireyin kendi değerlerini, duygularını, sorumluluklarını tanıması, etkili iletişim becerilerini ve problem çözme yöntemlerini bilmesi, güven oluşturabilmesi, empati kurabilmesi ve ilişkideki sonuçları değerlendirebilmesi gerekmektedir (Terakye, 1994). Bunları gerçekleşmesinin bir yolu olarak kendi duygularını tanıması, etkin iletişim becerilerine sahip olmasına ve kendisini ifade etmesine bağlıdır. İyimserlik; olumlu duygular, etkili problem çözme, akademik, mesleki başarı, sağlıklı uzun yaşam ve travmalardan kurtulmak için önemli bir yol olarak görüldüğü için duyguları güçlendirme eğitimi programıyla hemşirelerin iyimserlik düzeylerini yükselterek hem kedilerine (mesleki başarı, problem çözme, etkili iletişim) hem de hastalarına (problem çözme, etkili iletişim, güven oluşturma gibi) yardımcı olabilmeleri amaçlanmıştır. Bu amaca dayalı olarak aşağıdaki denenceler test edilmiştir. Araştırmanın Denenceleri Araştırmanın amacına dayalı olarak aşağıdaki denenceler test edilmiştir. 1. Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı na katılan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri toplam puanları, bu programa katılmayan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri toplam puanlarına göre daha yüksektir. 2. Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı na katılan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri son test puanları, ön test puanlarına göre daha yüksektir. Yöntem Çalışma Grubu Samsun doğumevinde görev yapan doksan sekiz hemşireye iyimserlik düzeylerini yükseltmeye yönelik Duyguları Güçlendirme Eğitimi verileceği duyurulmuş ve başvuran altmış hemşireye ilgili ölçme araçları uygulanmıştır. İyimserlik ölçeğinden düşük puan alanlardan, seçkisiz

6 786 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ seçim yöntemi ile ve sosyodemografik özellikleri (yaş, öğrenim düzeyi, çocuk sayısı, evli-bekâr) de birbirine benzer yirmi hemşire çalışma grubunu oluşturmuştur. Programa istenilen gün ve saatte katılacağını bildiren on hemşire deney grubuna, programa uymadığı için katılamayacaklarını bildiren on hemşire de daha sonra bir uygulama düzenlenebileceği duyurularak kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Deney grubundaki hemşirelerin yaş ortalaması 30,44 ve hizmet süreleri yıl arasında değişmektedir. Kontrol grubundaki hemşirelerin yaş ortalaması ise 28,20 ve hizmet süreleri 8-13 yıl arasında değişmektedir. Eğitim düzeylerine bakıldığında ise her iki gruptaki hemşirelerin ön lisans ve lisans düzeyde eğitim gördüğü anlaşılmaktadır. İyimserlik düzeyleri yönünden deney ve kontrol grupları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını (grupların denk olup olmadığı) sınamak için yapılan Mann Whitney U Testi sonucunda iki grup arasında anlamlı bir farkın olmadığı bulunmuştur (U=35.000; Z=-1.147, p>.05). Araştırmanın Deseni Duyguları tanıma, ifade etme ve iletişim becerilerine dayalı olarak geliştirilen Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın hemşirelerin iyimserlik düzeylerine etkisini belirlemeye yönelik yapılan deneysel bu araştırmada ön test, son test kontrol gruplu deneysel model uygulanmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkeni Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı, bağımlı değişkeni ise iyimserlik düzeyidir. Veri Toplama Aracı Bu araştırma hemşirelerin iyimserlik düzeylerini ölçmek amacıyla Balcı ve Yılmaz (2002) tarafından geliştirilen İyimserlik Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması 290 üniversite öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. İyimserlik ölçeğinin iç tutarlılık kat sayısı (Cronbach alpha).96, test tekrar test yöntemi ile yapılan güvenirlik kat sayısı.61 ve test yarılama yöntemi ile iki yarı arasındaki korelasyon kat sayısı.91 olarak bulunmuştur. Aydın ve Tezer (1991) in geliştirmiş oldukları Yaşam Yönelim Testi ile yapılan geçerlik çalışmasında ise korelasyon kat sayısı.55 olarak bulunmuştur. Varimax dik döndürme yöntemi ile yapılan faktör analizi sonucunda, ölçeğin tek boyutlu olduğu ortaya çıkmıştır.

7 BALCI ÇELİK / Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin İşlem Yolu Duyguları Güçlendirme Eğitim Programı on hafta boyunca ve yaklaşık iki saatlik oturumlar şeklinde gerçekleştirilmiştir. Deney grubuna ilk oturumda ön test olarak İyimserlik Ölçeği uygulanmış, aynı hafta içinde kontrol grubuna da İyimserlik Ölçeği uygulanmıştır. Deney grubu ile on haftalık eğitim çalışması yapılırken kontrol grubuyla da üç hafta ara ile bir araya gelerek farklı konularda konuşulmuştur. On haftanın sonunda deney ve kontrol gruplarına İyimserlik Ölçeği son test olarak tekrar uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan eğitim programı yerli ve yabancı literatür taranarak geliştirilmiştir (Balcı, 1996; Burnard, 1992; Erkan, 2000; Konrad ve Hedl, 2001; Merlevede, Bridoux ve Vandamme, 2001). Her oturum için hedefler belirlenmiş ve bu hedeflere ulaşmaya çalışılmıştır. Grup oturumlarında hemşirelere kazandırılmak istenen duyguları güçlendirme eğitiminde; ilk oturumlarda iletişim becerileriyle ilgili (etkin dinleme, sen ve ben dilini kullanma, empati gibi) etkinliklere yer verilmiştir. Sonraki oturumlarda farkındalığı geliştirme, duygularını ifade edebilme, gözlem yoluyla duyguları anlama, duygusal çelişkileri fark etme, duygulara odaklanma ve duygularla iletişim kurma gibi etkinliklere yer verilmiştir. Her oturumun sonunda hemşirelerden oturumla ilgili izlenimleri alınmış, günlük hayata nasıl aktaracakları tartışılmış ve bir sonraki oturumun başında günlük hayatlarına nasıl aktardıkları sorularak oturuma başlanmıştır (Ek 1. Oturumlardan örnekler). Verilerin Analizi Araştırmada elde edilen veriler parametrik olmayan istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Bu amaçla iki grubu karşılaştırmak için Mann Whitney U Testi; deney ve kontrol grubunu kendi aralarında karşılaştırmak için Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır (Gamgam, 1998). Veriler SPSS for Windows 12.0 istatistiksel programı kullanılarak bilgisayar ortamında yapılmıştır. Sonuçların yorumlanmasında.05 önem düzeyi dikkate alınmıştır. Bulgular Bu bölümde araştırmanın denencelerini test etmek amacıyla yapılan istatistiksel analizler ve bu analizlerin sonucunda elde edilen bulgulara yer verilmiştir.

8 788 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Araştırmanın birinci denencesi Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programına katılan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri toplam puanları, bu programa katılmayan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri toplam puanlarına göre daha yüksektir. şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 1 de denence ile ilgili bulgular verilmiştir. Tablo 1 Deney ve Kontrol Gruplarının İyimserlik Düzeyi Son Test Puanlarına İlişkin Mann Whitney U Testi Sonuçları Gruplar n R Z p Deney Kontrol p<.05 (Z=1.96) Tablo 1 e bakıldığında Duyguları Güçlendirme Eğitimi verilen ve verilmeyen hemşirelerin iyimserlik düzeyi son test puan ortalamaları arasındaki farkın.05 düzeyinde önemli olduğu görülmektedir. Bu sonuç araştırmanın birinci denencesini destekler niteliktedir. Araştırmanın ikinci denencesi Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programına katılan hemşirelerin iyimserlik düzeyleri son-test puanları, ön-test puanlarına göre daha yüksektir. şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 2 de deney grubunun İyimserlik Ölçeği nden aldıkları ön test, son test puanları arasında fark olup olmadığını sınamak için yapılan Wilcoxon İşareli Sıralar Testi bulguları verilmiştir. Tablo 2 Deney Grubunun Ön Test, Son Test Puanlarına İlişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları Deney Ön-Deney Son n R Z p Negatif Sıra Pozitif Sıra 0.00 Eşit 1 Toplam 10 p<.05 (Z=1.96) Tablo 2 ye bakıldığında Duyguları Güçlendirme Eğitimi verilen hemşirelerin iyimserlik düzeyi ön test, son test puan ortalamaları arasındaki farkın.05 düzeyinde önemli olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı na katılan hemşirelerin iyimserlik düzeylerini anlamlı düzeyde yükseltmiştir.

9 BALCI ÇELİK / Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı na katılmayan hemşirelerin iyimserlik düzeyi ön test, son test puanlarına ilişkin Wilcoxon İşareli Sıralar Testi sonuçları Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3 Kontrol Grubunun Ön Test, Son Test Puanlarına İlişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları Kontrol Ön-Kontrol Son n R Z p Negatif Sıra Pozitif Sıra Eşit 0 Toplam 10 p>.05 (Z=1.96) Tablo 3 e bakıldığında Duyguları Güçlendirme Eğitimi verilmeyen hemşirelerin iyimserlik düzeyi ön test, son test puan ortalamaları arasındaki farkın.05 düzeyinde önemli olmadığı görülmektedir. Bu bulgular ile denencelerimiz doğrulanmaktadır. Tartışma Duyguların güçlenmesi, duyguları tanıma açısından oldukça önemlidir. Bu bireyin hem kendisiyle hem de karşısındaki kişilerle sağlıklı ilişkiler kurması açısından da oldukça önemlidir. Bu araştırmada da Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın hemşirelerin iyimserlik düzeylerine etkisi incelenmiştir. Bu amaçla onar kişiden oluşan deney ve kontrol gruplarına on hafta boyunca Duyguları Güçlendirme Eğitimi verilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, on haftalık eğitim verilen deney grubundaki hemşirelerin iyimserlik düzeylerinde, kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde bir artış gözlemlenmiştir. Elde edilen bu sonuç denencemizi desteklemiştir. İyimserlik ile ilgili literatürde deneysel araştırmalara rastlanmamıştır. Balcı (2003, 2004) duyguları güçlendirme eğitiminin annelerin duygusal zeka, duyguların fark etme ve duygu yönetimi özerinde etkili olduğu sonucuna ulaşmıştır. Pek çok kişilik kuramcısı iyimserliğin bir kişilik özelliği olduğuna, bir duygu durumu olmadığına dikkati çekmektedirler. Bu kuramcılara göre iyimserliğin doğuştan gelen bir mizaç olabileceğini, bazı insanların ne doğuştan iyimser ne de kötümser olduklarını ileri sürmüşlerdir (Gole-

10 790 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ man, 1998). Bazı araştırmacılar da iyimserliğin öğrenilebilen bir düşünme stili olduğu sonucuna varmışlardır. Gerçekten Seligman (1998) ve Goleman (1998) da iyimserliğin ve umudun her ikisinin de öğrenilebileceğine inanmaktadırlar. Çünkü her ikisinin temelinde de öz verimlilik yani kişinin hayatındaki olaylarla baş edebileceğine ve zorluklara göğüs gerebileceğine inanç vardır. Bu nedenle verilen eğitimin bireyler üzerinde özellikle de olayları kontrolleri altında nasıl tutacaklarını öğrenmeleri (iletişim kurma, kendi ve başkalarının duygularını anlama ve yönetme, öz motivasyon, empati kurma) bireylerin iyimserlik düzeyleri üzerinde etkili olmuş olabilir. Çünkü iyimserlerin çoğu, hayatlarındaki temel olayların kontrolünü ellerinde tuttuklarına inandıklarını belirtmişlerdir (Darvill ve Johnson, 1991; Wenglert ve Rosen, 2000). Pozitif düşüncenin gücü, yani iyimserlik ve umut gibi, psikoterapide değişik yazarlar tarafından üzerinde durulmuştur. Hem psikodinamik hem de bilişsel terapistler tarafından olumlu düşünmenin, negatif (olumsuz) düşünmeyi azalttığı vurgulanmıştır. Psikolojik rahatsızlığı bulunan hastaların psikoterapi seanslarında olumsuz düşüncelerinin azaldığı ve olumlu/iyimser düşünceyle değiştirilebildiği görülmüştür. Bir çalışmada da psikiyatristin iyimserliğinin tedavinin ilk günlerinde depresyonlu hastalarda en iyi önleyici olduğu bulunmuştur (Hoffart ve Sexton, 2002; Plomin et al., 1992). Pozitif düşünme yani iyimserlik; ilgi, amaç belirleme ve iyilik hâlini de etkileyebilmektedir (Schette ve Hosch, 1996). İyimserlik düzeyinin duygu durumları ve bağışıklık sistemi üzerindeki etkisinin araştırıldığı çalışmada, iyimserlerin daha olumlu duygu durumuna sahip oldukları, bireyin karşılaştığı ya da karşılaşacağı olayların sonuçlarıyla ilgili beklentileri, değerlendirmeleri ve duygu durumlarındaki bireysel farklılıkların (Segerstrom et al. 1998) bağışıklık ve psikolojik sağlık açısından önemli olduğu (Schweizer ve Koch, 2001) ve iyimserlerin fiziksel belirtilerden daha az şikâyetçi oldukları bulunmuştur (Chang, Rand ve Strunk, 2000; Scheier ve Carver, 1985). Kötümser ve kaygılı yetişkinlerin kan basıncı düzeylerinin, iyimserlere ve düşük kaygılı yetişkinlere göre daha yüksek olduğu ve daha az olumlu ama daha yoğun olumsuz duygular hissettikleri, iyimserlerin ise nadir yaşadıkları olumsuz duygu durumlarında karamsar kişiler kadar kan basınçlarının yüksek olduğu bulunmuştur (Raikköne, Matthews, Flory, Owens ve Gump, 1999). Pensilvanya Üniversitesinde yapılan bir araştırmada iyimserlerin kötümserlerden daha mutlu oldukları (Nolen-Hoeksema, Girgus ve Se-

11 BALCI ÇELİK / Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin ligman, 1986), stresle başa çıkmada daha çok problem odaklı olup sosyal destek arama tekniklerini kullandıkları ve iyimserlik ile başa çıkmada kaçınmak arasında ters bir ilişkinin olduğu, iyimserlik düzeyi yüksek olanların hüsrana neden olan olumsuz duyguları boşaltmak ya da kızgınlık duygularını ifade etmekte daha istekli oldukları (Hart ve Hittner, 1995), stres verici bir durumla karşı karşıya kalınca iyimserlerin kötümserlerden daha iyi başa çıkma eğilimi gösterdikleri (Schweizer ve Koch, 2001) ve stresle başaçıkmada stres yaratıcılardan kaçmak yerine onlarla savaştıkları, depresyon ve kaygıyı daha az yaşadıkları görülmüştür (Puskar, Sereika, Lamb, Tusaie-Mumford ve McGuinness, 1999; Türküm, 1999b; Wenglert ve Rosen 2000;). İyimserlerin, okullarında daha başarılı, uzun ve mutlu evlilikler kuran; çocuklarına bağlı, daha sağlıklı ve hatta daha uzun ömürlü oldukları (McGinnis, 1998), İyimserliğin sağlık riskini azalttığı ve hızlı iyileşme için önemli bir etken olduğu saptanmıştır (Carver et al., 2005; Kivimaki, Vahtera, Helenius, Singh-Manoux ve Pentti, 2005). İyimserlik ile yaşam uyumu arasında pozitif bir ilişkinin bulunduğu (Chang, Maydeu-Olivares ve D zurilla, 1997), iyimserliğin yaşamda karşılaşılan güçlüklere karşı koruyucu etkisi ve mesleki tükenmişliğin önlenmesinde önemli bir unsur olduğu bulunmuştur (Anderson, 1996; Chang, Rand ve Strung, 2000). Aspinwall ve Taylor (1992 den aktaran Türküm, 1999a) iyimserlik düzeyleri yüksek olan bireylerin sosyalliğe daha çok yatkın oldukları, daha olumlu sosyal ilişkiler gösterdikleri, bunun da duygusal ve fiziksel işlevselliği kolaylaştırdığı görülmüştür. İyimserliğin; benlik saygısı, kontrol algısı, psikolojik iyilik hâli, güdülenme ve sağlık üzerinde de etkisi olduğu belirtilmektedir. Baker, Blacher ve Olsson (2005), iyimserlik düzeyi düşük annelerin iyimserlik düzeyi yüksek annelere göre daha yüksek depresyon riski taşıdıklarını; El-Anzi (2005), akademik başarı ve iyimserlik arasında olumlu bir korelasyon olduğunu; Üstündağ-Budak ve Mocan-Aydın (2005), iyimserlik düzeyi ile tıbbi destek arama arasında anlamlı ilişkinin varlığını; Bacanlı ve Ercan (2006), deprem felaketi yaşayan üniversite öğrencilerinin depremden on sekiz ay sonra deprem stresiyle başaçıkma stilleri, iyimserlik ve cinsiyet değişkenleri arasında anlamlı fark olmadığını bulmuşlardır. Genel olarak bu araştırmada elde edilen bulgulara göre, Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın hemşirelerin iyimserlik düzeylerini yükselttiği sonucuna varılmıştır.

12 792 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Bu sonuca dayalı olarak aşağıdaki öneriler yapılmıştır: 1. Oturumlara katılan hemşirelerin olumsuz otomatik düşüncelere sahip oldukları, duyguların ifade edilmesi ve duyguların farkına varılmasıyla ilgili yapılan oturumlarda görülmüştür. Bu nedenle programa yeni oturumlar eklenerek bireylerin sahip oldukları olumsuz otomatik düşüncelerinin neler olduğunu fark etmeleri ve yerine olumlu otomatik düşünceleri kazanmaları sağlanabilir. 2. Duyguları Güçlendirme Eğitim Programı nın uzun süreli etkilerini ortaya koymak için izleme çalışmaları yapılabilir. 3. Hemşirelik mesleğinde belli süre hizmet vermiş bireylere bu program uygulanmıştır. Bunun öğrencilik dönemlerinde (hemşirelik eğitimi alırken) yapılması kendilerini tanımaları açısından daha etkili olabilir. 4. Farklı örneklem gruplarında ve farklı değişkenler ele alınarak (kişilik, başaçıkma, depresyon, kızgınlık gibi) programın etkisi araştırılabilir.

13 BALCI ÇELİK / Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı nın Hemşirelerin The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on the Optimism Level of Nurses Seher BALCI ÇELİK* Abstract The aim of this study is to investigate the effects of emotion strengthening as a training programme for optimistic for nurses. The experimental and control group of this research has totally composed of 20 nurses. A pre-test post-test research model with control group was been used in this research. Nurses optimistic levels have been measured by Optimistic Scale which was developed by Balcı and Yılmaz (2002). In order to test that, meaningful differences between the scores of pre-test and post-test within both control and experimental group Mann Whitey U and Wilcoxon Signed Rank test were applied for statisical analysis. It was found that this emotional strengthening training had positive effects on levels of optimistic for nurses. The findings have been discussed in the light of literature, and some suggestions have been made. Key Words Emotion Strengthening Training Program, Nurse, Optimistic, Optimistic Scale. * Correspondence: Ondokuz Mayıs University, Faculty of Education, Department of Education Sciences, Kurupelit Samsun-Turkey / sbalci@omu.edu.tr Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 8 (3) September Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

14 794 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE As internal mechanisms emotions are psychological signs of how an individual feels. They develop in situations which call for an individual s life style or behavioral pattern. The aim here would be to change the situation for the individual s benefit. For an individual who tries various mechanisms before to fulfill this aim or does not believe in finding other ways of fulfilling the aim, emotions find their ways as obvious and strong actions (Adler, 1995). Being aware of our emotions and putting them into words are important, but as a result of various reasons, there might be difficulties to make this happen (Dökmen, 2002). Emotions are not events full of mystery which are impossible to solve. They are simply internal psychological mechanisms and mainly direct our feelings. This mechanism prepares the individual for how to behave under difficult circumstances (Goleman, 1998). Basically, individuals emotional states significantly affect their important life events and motivations. As a result, emotional states play an important role in self motivation and are important factors helping reach goals and cope with stress, which in turn brings hope to an individual s life (Schette, 1996; Schweizer, & Koch, 2001). When individuals feel good about themselves they lead a happy and satisfactory life. However, the state of feeling good, in other words, thinking optimistic varies from person to person (Brown, Ryan, & McPartland, 1996; Scheier, & Carver, 1992). While optimism can be associated with positive emotions, high morale, ambition, efficient problem solving, success in academia, military and professional life, popularity, living a long and healthy life, coping with trauma, and pessimism, its opposite is considered as a reflection of depression, being passive, failure, social inefficiency, sickness, and death (Seligman, 1998). Whereas optimism is defined as a characteristic of being able to adapt to life, pessimism is seen more as a psychological deficiency (Daco, 1989). An optimistic attitude protects individuals against indifference, hopelessness, and depression. Optimists go through the life experiences similar to pessimists. The difference between optimists and pessimists is that optimists can cope with life experiences more easily, learn from their experiences, and have a higher resiliency after failure. Optimists have more positive emotional states than pessimists. One can conclude that people who have healthy emotions and behaviors would have better interaction skills compared to those who do not have these characte-

15 BALCI ÇELİK / The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on ristics (Türküm, 1999b). If an individual is faced with a negative life event, the way he or she explains this situation would influence the way of coping with the situation. It may not only decrease an individual s ambition to fight or his/her motivation for solving the problems, but it may also enable one to solve his problem with greater ease. Nursing is one of the professions, which involves helping people directly. Therefore, it is very important for nurses to understand people. The main focus of nursing profession is human being. In order to understand human psychology, one has to understand the person completely and must be able to reach the person at a complete level. Reaching someone at a complete level is possible through understanding that person s feelings and thoughts. Nursing profession is clearly associated with people s conditions related to self, health and illness, health care, and general life conditions (Atalay, 1997). In today s society, what is expected from nurses is a planned and goaloriented approach which will help the patient compared to more of a kind, attentive, caring, and nurturing traditional approach. As a result of that the nurse (helper)-in order to be able to have the communication skills necessary to help the patient- needs to have the following: knowing his own values, emotions and responsibilities, knowing effective communication skills and problem solving techniques, establishing trust, providing empathy, and evaluating the outcomes of the relationship (Terakye, 1994). Achieving all of the above mentioned skills depends on the individual s awareness of his or her own feelings and having active communication skills and self expression. Therefore, the aim of the emotion strengthening training program provided in the current study is to increase the optimism level of the nurses so that they can be helpful to themselves and to their patients in an extensive way. Research Hypotheses Based on the goals of the research the following hypotheses have been tested. 1. The total optimism scores of the nurses who attended the Emotion Strengthening Training Program would be higher than the nurses who did not attend this program. 2. The post-test scores for the level of optimism among nurses who attended the Emotion Strengthening Training Program will be higher than their pre-test scores.

16 796 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Method Population and sample One hundred eight nurses who work at Samsun birth center were informed that there would be an Emotion Strengthening Training program which will aim at increasing the optimism levels of the nursing professionals. Forty nurses who indicated willingness to participate in such a training program were administered the relevant measures. According to their scores on the optimism scale and socio-demographic characteristics, 20 nurses were randomly chosen for the study group. Ten nurses who said that they could attend the program at the specified day and time were chosen for the experimental group and 10 nurses who were not able to attend the program at the specified day and time were chosen for the control group. Those nurses who were placed in the control group were told that they would be able to attend a workshop in the future. The mean age of the nurses in the experimental group was years and the range of their length of work was years. The mean age of the nurses in the control group was years and the range of their length of work was 8-13 years. The educational level of the nurses in both groups was college and graduate education. Research Design In this experimental study, effects of an Emotion Strengthening Training Program among nurses optimism levels were investigated. This program is designed for recognizing feelings, expressing them, and acquiring emotional communication skills. In the study, a pre-test, posttest with control group experimental model was used. The independent variable of the study is the Emotion Strengthening Training Program and the dependent variable is the levels of optimism. Data Collection Instrument In this study, the nurses level of optimism was measured by the Optimism Scale developed by Balcı and Yılmaz (2002). The validity and reliability of the scale was studied with 290 university students. The internal reliability coefficient of the optimism scale (Cronbach alpha) was.96, the test-retest reliability was.61, and split-half reliability correlation score between the two halves was.91. The validity was studied by

17 BALCI ÇELİK / The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on correlating the scale with the Life Orientation Test developed by Aydın and Tezer (1991). Correlation coefficient between the two measures was found to be.55. Factor analysis results with horizontal varimax rotation revealed that the scale has a single dimension. Procedure The Emotion Strengthening Training Program has lasted for 10 weeks, 2-hour meetings per week. During the first meeting the experimental group took the Optimism Scale as a pre-test. The control group took the Optimism Scale during the same week as well. While the experimental group met during the 10 week period, the control group gathered as well but discussed different topics. After ten weeks, both the experimental and control groups took the Optimism Scale again as a post-test. The training program in the study was developed based on both national and international literature (Balcı, 1996; Burnard, 1992; Erkan, 2000; Konrad, & Hendl, 2001; Merlevede, Bridoux, & Vandamme, 2001). For each meeting, goals were established and these goals were attempted. During the first few group meetings of emotion strengthening training for nurses, the activities related to communication skills took place (such as active listening, using the words of you and I, and empathy). During the later meetings, the following activities took place: raising awareness, being able to express emotions, understanding emotions through observation, noticing emotional conflicts, focusing on emotions and communicating through feelings. At the end of each meeting, nurses were asked about their impressions of the meeting, how they would apply what they learnt to everyday life. At the beginning of the following meeting, nurses were asked how they applied what they learnt to everyday life. (see Appendix 1. Sample of Sessions) Data Analysis The data collected for the study were analyzed using nonparametric statistical methods. In order to compare two groups, Mann-Whitney U Test was used. In order to compare the differences between experimental and control groups, Wilcoxon Signed-Ranks Test was used (Gamgam, 1998). The data were analyzed using Windows 12.0 statistical package with a computer. The results were interpreted at.05 significance level.

18 798 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Results and Discussion Strengthening emotions is very important in terms of knowing emotions. It is also very important for an individual to communicate with himself and others in a healthy way. In this study, the effect of an Emotion Strengthening Training Program on nurses optimism level was investigated. In order to reach this goal, experimental and control groups consisting of 10 people were each given the Emotion Strengthening Training for 10 weeks. Results showed that optimism levels of nurses in the experimental group who took the ten week training program increased significantly as compared to those in the control group. These results supported our hypothesis. In the literature, no similar experimental research was found related to optimism. Therefore, the present study was a first attempt on the topic. However, Balcı (2003, 2004) found that the emotion strengthening training program was effective on the emotional intelligence, self awareness and emotional self regulation. The power of positive thinking, in other words, optimism and hope are focused as topics in psychotherapy by many authors. Both psychodynamic and cognitive therapists emphasize that optimistic thinking reduces negative (pessimistic) thinking. Patients with psychological disturbances start having less negative thoughts during their psychotherapy sessions and are able to change that with positive/optimistic thinking. In another study, it was found that the psychiatrist s optimism was the best preventing mechanism for patients with depression during their first few days of therapy (Hoffart, & Sexton, 2002; Plomin et al., 1992). In these studies, adults who were pessimistic and anxious had higher blood pressure levels compared to adults who were optimistic and less anxious. They also experienced less positive and more negative emotions. The optimists, on the other hand, had rarely experienced negative feelings and their blood pressures went up as high as the pessimists (Raikkönen, Matthews, Flory, Owens, & Gump, 1999). In a study conducted at Pennsylvania University, it was found that optimists are happier than pessimists (Nolen-Hoeksema, Girgus, & Seligman, 1986), that they use a problem-focused and social support seeking technique when faced with stress, and that there is a negative correlation between optimism and avoiding coping. In addition, people with higher optimism levels are more willing to show their negative emotions causing them disappointment or to express their anger more (Hart, & Hittner, 1995). When faced with a stressful situation, optimists have

19 BALCI ÇELİK / The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on better coping mechanisms than pessimists (Schweizer, & Koch, 2001) and they fight with stress factors rather than avoiding them, having also lower levels of depression and anxiety (Puskar, Sereika, Lamb, Tusaie- Mumford, & McGuinness, 1999; Türküm, 1999b; Wenglert, & Rosen 2000). Optimists are more successful at their schools, have longer and happier marriages, are more attached to their children, are healthier live longer and have more positive emotional states (Segerstrom, et al., 1998; McGinnis, 1998) and that optimists are less complanatory of physical symptoms (Scheier & Carver, 1985). Optimism lowers health risks and is an important factor for fast recovery (Kivimaki, et al., 2005; Carver et al., 2005). There is positive correlation between optimism and life adaptation (Chang, Maydeu-Olivares, & D zurilla, 1997). Optimism is an important factor which protects one against difficulties in life and prevents people from professional burnout. They believe to have control of basic situation in their lives ( Darvill & Johnson, 1991; Anderson, 1996; Chang, Rand, & Strung, 2000). Aspinwall and Taylor (1992 cited in Türküm, 1999a) found that individuals whose optimism levels are higher have a more social tendency, more positive social relationships and easier emotional and physical functioning. Optimism is also found to have an effect on self respect, perception of control, psychological well-being, motivation, and health. Baker, Blacher and Olsson (2005) found that mothers who have low level optimism have higher risk of depression than the ones who have high level optimism. El-Anzi (2005) found that there is a positive correlation between academic success and optimism. Üstündağ-Budak and Mocan-Aydın (2005) found that there is a meaningful relationship between the level of optimism and seeking medical support. Bacanlı and Ercan (2006) eighteen months after the earthquake, when investigated, have come to the conclusion that there is no significant difference between the styles of coping with the earthquake stress, optimism and the sex variables of the university students who had experienced earthquake disaster. As a whole, according to the results obtained in this study, it was concluded that the emotion strengthening program increased nurses level of optimism.

20 800 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Based on this result the following were suggested below. 1. Nurses who participated in the meetings showed negative automatic thoughts. Therefore, new meetings can be added in which individuals can gain awareness of their negative automatic thoughts and replace them with positive automatic thoughts. 2. Studies can be conducted to evaluate long term effects of emotion strengthening training program. 3. This program was conducted with nurses who have been in the profession for a long time. To have such a program during their studies (while getting nursing degree) would be beneficial to students to go through such a training program in order to know themselves better. 4. The effects of the program can be studied in different sample groups and with different variables (such as personality, coping, depression, anger).

21 BALCI ÇELİK / The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on References / Kaynakça Adler, A. (1995). İnsan tabiatını tanıma (çev. A. Yörükan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Anderson, G. (1996). Optimism: A meta analytic review of life orientation test. Personality and Individual Differences, 21 (5), Atalay, M. (1997). Hemşirelik esasları el kitabı (Ed. M. Atalay). İstanbul: Birlik Ofset. Aydın, G & Tezer, E. (1991). İyimserlik, sağlık sorunları ve akademik başarı ilişkisi. Psikoloji Dersigisi, 7, 26, 2-9. Bacanlı, F. & Ercan, L. (2006). Deprem stresiyle başa çıkmanın iyimserlik ve cinsiyete göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (25), Baker, B. L. Blacker, J., & Olsson, M. B. (2005). Preschool children with and without developmental delay: Behaviour problems, parents optimism and well-being. Journal of Intellectual Disability Research, 49 (8), Balcı, S. (1996). Danışma becerileri eğitiminin üniversite öğrencilerinin iletişim beceri düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. Balcı, S. (2003). The effect of emotion strengthening training program on the self awareness and self regulation of the mothers. Journal for Woman Studies, IV, Balcı, S. (2004). Duyguları güçlendirme eğitiminin annelerin duygusal zeka düzeylerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 22, Balcı, S. & Yılmaz, M. (2002). İyimserlik Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, Brown, D. S., Ryan, E. N., & McPartland, B. E. (1996). Why are so many people happy and what do we do for those who aren t? The Counseling Psychologist, 24 (4), Burnard, P. (1992). Interpersonal skills training: Sourcebook of activities for trainers. London: Kogan Page Limited. Carver, C. S., Smith, R. G., Antoni, M. H., Petronis, V. M., Weiss, S., & Derhagopian, R. P. (2005). Optimistic personality and psychosocial well-being during treatment predict psychosocial well-being among long term survivors of breast cancer. Health Psychology, 24 (5), Chang, C. E., Maydeu-Olivares A., & D zurilla, J. T. (1997). Optimism and pessimism as partially independent constructs: Relationsip to positive and negative affectivity and psychological well-being. Personality and Individual Differences, 23 (3), Chang, C E., Rand, K. L., & Strunk D. R. (2000). Optimism and risk for job burnout among workind college students: Stres as mediator. Personality and Individual Differences, 29, Daco, P. (1989). Çağdaş psikolojinin olağanüstü başarıları. İstanbul: İnkılap Kitabevi. Darvill, J. T., & Johnson, C. D. (1991). Optimism and perceived control of life events as raleted to personality. Personality and Individual Differences, 12 (9), Dökmen, Ü. (2002). Varolmak, gelişmek, uzlaşmak. İstanbul: Sistem Yayınları. El-Anzi, F. O. (2005). Academic achievement and its relationship with anxiety, selfesteem, optimism and pessimism in Kuwaiti students. Social Behavior and Personality, 33 (1),

22 802 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Erkan, S. (2000). Örnek grup rehberliği etkinlikleri (Genişletilmiş dördüncü baskı). Ankara: Pegem Yayınları. Gamgam, H. (1998). Parametrik olmayan istatistiksel teknikler (İkinci baskı). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Goleman, D. (1998). Duygusal zeka (çev. B. Seçkin Yüksel). İstanbul: Varlık Yayınları. Hart, K. E., & Hittner, B. J. (1995). Optimism and pessimism: Associations to coping and ager reactivitiy. Personality and Individual Differences, 19 (6), Hoffart, A., & Sexton, H. (2002). The role of optimism in the process of schemafocused cognitive therapy of personality problems. Behavior Research and Therapy, 40, Kivimaki, M., Vahtera, J. E. M., Helenius, H., Singh-Manoux, A., & Pentti, J., (2005). Optimism and pesimism as predictors of change in health after death or onset severe illnes in family. Health Psychology, 24 (4), Konrad, S., & Hendl, C. (2001). Duygularla güçlenmek (çev. M. Taştan). İstanbul: Hayat Yayınları. McGinnis, A. L. (1998). İyimserliğin gücü (çev. A. Kayaş). İstanbul: Beyaz Yayınları. Merlevede, P. E., Bridoux, D., & Vandamme, R. (2001). 7 steps to emotional intelligece. Crown House Publishing Limited. Nolen-Hoeksema, S., Girgus, J., & Seligman, M.(1986). Learned helpnessness in children: A longtudinal study of depression, achievement and explanatory style. Journal of Personality and Social Psychology, 51, Plomin, R., Scheier, C. S., Bergeman, C. S., Pedersen, N. L., Nesselroade, J. R., & McClean, G. E. (1992). Optimism, pessimism and mental health: A twin/adaption analysis. Personality and Individual Differences, 13 (8), Puskar, K. R., Sereika, S. M., Lamb, J., Tusaie-Mumford, K., & McGuinness, T. (1999). Optimism and its relationship to depression. Coping, anger, and life events in rural adolescents. Issues in Mental Health Nursing, 20, Raikkönen, K., Matthews, K. A., Flory, J. D., Owens, J. F., & Gump, B. B. (1999). Effect of optimism, pessimism and trait anxiety on ambulatory blood pressure and mood everday life. Journal of Personality and Social Psychology, 76 (1), Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). Optimism, coping and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1992). Effects of optimism on psychologecal and physical well-being: Theoretical overwiew and empirical update. Cognitive Therapy and Research, 16, Schette, J. W., & Hosch, H. M., (1996). Optimism, religiosity and nevraticism: A cross-cultural study. Personality and Individual Differences, 20 (2), Schweizer, K., & Koch, W., (2001). The assessment of component of optimism by POSO-E. Personality and Individual Differences, 31, Segerstrom, S. C., Taylor, S. E., Kemeney, M. E., & Fahey, J. L., (1998). Optimism is associated with mood, coping an immune change in response to stres. Journal of Personality and Social Psychology, 74 (6), Seligman, M. E. P. (1998). Learned optimism. A. A. Knopf, New York. Terakye, G. (1994). Hasta hemşire ilişkileri (Genişletilmiş üçüncü baskı). Ankara: Aydoğdu Ofset.

23 BALCI ÇELİK / The Effects of an Emotion Strengthening Training Program on Türküm, S. (1999a). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın bilişsel çarpıtmalar ve iletişim becerileri üzerindeki etkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. Türküm, S. (1999b). Stresle başaçıkma ve iyimserlik. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Üstündağ-Budak, M. & Mocan-Aydın, G. (2005). The role of personality factors in predicting the reported physcial health symptoms of Turkish college students. Adolescense, 40 (159), Wenglert, L. & Rosen, A. S. (2000). Measuring optimism-pessimism from beliefs about future events. Personality and Individual Differences, 28,

24 804 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Ek 1. Duyguları Güçlendirme Eğitimi Programı ndan Oturum Örnekleri 1. Oturum: Amaç: Grup üyelerine grubun çalışmasıyla ilgili bilgi verilmesi ve grup üyelerinin birbirleriyle tanışması. Aktiviteler: Top oyunu 2. Oturum Amaç: İkincil duygu tepkilerini ifade edebilme. Aktiviteler: Sen-ben dili alıştırmaları, Duygu ifadeleri alıştırmaları 4. ve 5. Oturumlar Amaç: Kendisini başkasının yerine koyarak onun duygu ve düşüncelerini anlama becerisi. Aktiviteler: Empati tombalası, Empati alıştırması 9. Oturum Amaç: Duyguların farkına varma, duyguları oluşmadan anlayabilme. Aktiviteler: Yüz ifadelerinin farkına varma, Günlük yaşamda hissedilen duyguların farkına varma. 10. Oturum Amaç: Son oturumda duygu ve düşünceler grupla paylaşılır ve program değerlendirilir. Aktiviteler: Bütün oturumların değerlendirilmesi.