VOYNICH ELYAZMASI NEYÝN NESÝ?

Transkript

1 VOYNICH ELYAZMASI NEYÝN NESÝ? Voynich elyazmasý, içinde yazýlanlar henüz anlaþýlamamýþ gizemli bir resimli kitap. Yaklaþýk 400 yýl kadar önce bilinmeyen bir yazar tarafýndan, bilinmeyen bir alfabeyle ve bugüne dek anlaþýlamayan bir dilde yazýlmýþ.

2 Voynich Elyazmasý üzerine 1912 yýlýnda gün ýþýðýna çýkarýldýðýndan bu yana bir çok profesyonel ve amatör kriptolog yoðun bir mesai harcadý. Bunlar arasýnda Ýkinci Dünya Savaþý'nýn ünlü Amerikalý ve Ýngiliz þifre kýrýcýlarý da bulunuyor. Ama bütün bu çabalara raðmen elyazmasýnýn tek bir kelimesi bile hala deþifre edilemedi. Bu baþarýsýzlýklar dizisi Voynich Elyazmasýný tarihsel kriptoloji alanýnda epey ünlendirdi. Ama bir teoriye göre de kitap incelikli bir aldatmacadan baþka bir þey deðil - rasgele sembollerin anlamsýz bir þekilde ardarda dizilmesinden oluþuyor Elyazmasý 1912 yýlýnda Polonya kökenli bir satýcýsý olan Wilfrid M. Voynich tarafýndan ele geçirilerek gün ýþýðýna çýkarýldý. Kitap bugün Yale Üniversitesi Beinecke Nadir Kitaplar Kütüphanesi'nde bulunuyor. Kitabýn ilk týpký basýmý 2005'te yayýnlandý. Yapýlan incelemeler, kitabýn orijinalinin 272 sayfa olduðunu gösteriyor. Ne var ki günümüze yalnýzca kitabýn 240 parþömen sayfasý ulaþmýþ bulunuyor. Kitaba sonradan eklendiði anlaþýlan sayfa numaralarý arasýndaki boþluklar, bu sayfalarýn, kitap Voynich'in eline geçmeden önce kayýp olduðuna iþaret ediyor. Metin ve figür hatlarý için tüy kalem kullanýlmýþ ve figürler, muhtemelen sonraki bir tarihte biraz kabaca renklendirilmiþ.

3 Kitaptaki resimlerin özellikleri **Elyazmasýnda bulunan resimler kitabýn içeriðine pek fazla ýþýk tutmuyor, ama bu resimlerden kitabýn altý bölümden oluþtuðunu çýkarsamak mümkün. Yalnýzca metinden oluþan son bölüm dýþýnda hemen her sayfa en az bir resim içeriyor. Bu resimlerden hareketle kitabýn þu bölümlerden oluþtuðu düþünülüyor: Biyoloji Bu bölümde yoðun ve süreðen metnin arasýna figürler serpiþtirilmiþ. Bu figürlerin çoðu, birbiriyle ince kanallarla birbirine baðlanmýþ havuzlarda veya küvetlerde yýkanan çýplak kadýnlardan oluþuyor ve kadýnlardan bazýlarý açýk bir þekilde vücut organlarý þeklinde resmedilmiþ. Kadýnlardan bazýlarý taç giyiyor. Þifalý bitkiler bu bölümdeki her sayfada bir ve bazen de iki bitki yer alýyor. Bunlar zamanýn tipik þifalý otlarý. Bu çizimlerin bazý kýsýmlarý, eczacýlýk bölümünde görünen resimlerin daha büyük ve daha temiz kopyalarý. Astronomi Bu bölüm, bazýlarýnda güneþ, ay ve yýldýzlarýn yer aldýðý dairesel diagramlar içeriyor. 12 diagramlýk bir dizi oniki burcun geleneksel sembollerini tasvir ediyor. Örneðin, Balýk burcu için iki balýk, Boða burcu için bir boða ve Yay burcu için elinde tatar yayý olan bir asker çizilmiþ. Her sembol tam olarak 30 küçük kadýn figürüyle çevrelenmiþ. Çoðu çýplak olarak resmedilmiþ bu kadýnlarýn herbiri birer yýldýz tutuyor. Bu bölümün son iki sayfasý (Kova ve Oðlak burçlarý) eksik. Öte yandan Koç ve Boða burçlarý herbirinde onbeþer yýldýz bulunan dört çift diyagrama ayrýlmýþ. Bu diyagramlardan bazýlarý kitabýn eninden büyük sayfalara yapýlýp içe doðru katlanmýþ.

4 Kozmoloji Bu bölümde ne olduðu belli olmayan dairesel diagramlar bulunuyor. Bu bölümde ayný zamanda katlama sayfalar da bulunuyor. Bunlardan birinin eni altý sayfa uzunluðunda ve üzerinde bir harita veya bir diagram var - birbirine "yollar"la baðlanmýþ dokuz "ada", kaleler ve muhtemelen bir yanardað çizilmiþ. Reçeteler Resimlenmemiþ olan bu son bölümde ise herbirinin baþýnda çiçeðe veya yýldýza benzeyen iþaretler bulunan birçok kýsa paragraf bulunuyor. Eczacýlýk Bu bölümde kökler, yapraklar gibi bitkilerin bazý kýsýmlarýnýn birçok çizimleri; eczacý kavanozlarýna benzeyen ve marjinler boyunca çizilmiþ nesneler ve az sayýda metin paragraflarý yer alýyor.

5 Kitabýn Metin Özellikleri Metin açýk bir þekilde soldan saða yazýlmýþ ve sað marjin hafifçe girintili-çýkýntýlýlý. Uzun bölümler paragraflara bölünmüþ. Belli bir noktalama yok. Duktus (yani yazýnýn yazýldýðý hýz, itina ve kývrýmsallýk, sanki yazýcý yazdýðý þeyi anlýyormuþçasýna yumuþak bir akýþa sahip. Elyazmasý, herbir karakterin kaðýda geçirilmeden önce hesaplanmýþ olduðu izlenimini vermiyor. "tuhaf" karakter de var. Daha geniþ boþluklar metni farklý uzunluklarda 35 bin "kelime"ye ayýrýyor. Bunlar görünüþe bakýlýrsa, kendince fonetik veya ortografik kurallara uyuyor. Bu kurallara göre bazý karakterlerin her kelime içerisinde mutlaka yer almasý gerekir (örneðin, Türkçe'de sesli harfler böyledir); bazý karakterler asla bir diðeriyle birlikte kullanýlmaz; bazý karakterler ikilenebilirken bazýlarý da ikilenmeyebilir. uzun hiçbir kelimeye rastlanmýyor. Bununla birlikte bir ya da iki harften oluþan çok az kelime var. Harflerin kelime içerisinde daðýlýmý da oldukça garip: Bazý karakterler sadece kelimenin baþýnda, bazýlarý sadece sonunda ve bazýlarý da her zaman ortada geçiyor. Bu Arapça'da rastlanan ama Roma, Yunan veya Kril alfabelerinde rastlanmayan bir düzenleniþ. Görünüþe bakýlýrsa metin tipik Avrupa dillerinden daha tekrarcý; ayný ortak kelimenin bir satýrda üç kez yer aldýðý durumlar var. Sadece bir harfin deðiþtiði kelimeler de alýþýlmadýk bir sýksýklýkla tekrarlanýyor. Metin, birbirleri arasýnda küçük aralýklar bulunan 170 bin ayrý gliften veya harften oluþuyor. Gliflerin çoðu bir ya da ili basit kalem vuruþuyla yazýlmýþ. Görünüþe bakýlýrsa bütün metin boyunca gliften oluþan bir alfabe kullanýlmýþ. Ama bunun yanýsýra metin boyunca sadece bir ya da iki kez kullanýlmýþ birkaç düzine Elyazmasý metnin istatistik analizi doðal dillere benzer örüntüler ortaya koyuyor. Örneðin, kelime sýklýklarý Zipf'in yasasýna uyuyor ve kelime entropisi (kelime baþýna yaklaþýk 10 birim) Ýngilizce veya Latince metinlerinkine benziyor. Bazý kelimeler yalnýzca belli bazý bölümlerde veya sadece birkaç sayfada, diðerleri ise bütün elyazmasý boyunca geçiyor. Resimlere iliþtirilmiþ olan bin kadar "etiket"lerde ise pek az tekrarlar sözkonusu. Þifalý bitki bölümünde, her sayfadaki ilk kelime sadece o sayfada geçiyor ve bunun bitkinin adý olabileceði düþünülüyor. Öte yandan, Voynich Elyazmasý'nýn "dili" bazý bakýmlardan Avrupa dillerinden oldukça farklý. Örneðin, on "harf"ten daha Elyazmasýnda, Latin yazý düzeniyle yazýlmýþa benzeyen sadece birkaç kelime bulunuyor. Son sayfada epeyce deðiþtirilmiþ Latin harfleriyle yazýlmýþ dört satýrlýk bir yazý yer alýyor. Bu yazýda sadece iki kelime kitapta kullanýlan ana alfabeyle yazýlmýþ. Harfler 15. yüzyýldaki Avrupa alfabelerine benziyor, ama kelimeler hiçbir dilde bir anlam ifade etmiyora benziyor. Ayný zamanda "astronomi" bölümünde Mart'tan Aralýk'a kadar on ayýn isimlerinin Latin harfleriyle yazýldýðý bir dizi diagram bulunuyor. Bu yazýlar Fransa veya Ýber yarýmadasýnýn ortaçað dillerini andýrýyor. Ne var ki, bu Latin harfleriyle yazýlmýþ olan yazý parçalarýnýn orijinal metnin bir parçasý mý olduðu, yoksa sonradan mý metne eklendiði bilinmiyor.

6 Kitabýn tarihi Elyazmasýnýn tarihi hala soru iþaretleriyle dolu, özellikle de yazýldýðý dönem bakýmýndan. Elyazmasýnýn alfabesi bilinen herhangi bir yazýya benzemediði ve metin hala deþifre edilemediði için kitabýn yaþý ve orijini hakkýndaki tek kullanýþlý delil resimler; özellikle de insan figürlerinin giysi ve saç stilleri ve diagramlarda görülen bir çift kale. Bunlar tipik bir þekilde Avrupa'ya özgü ve bu delile dayanarak uzmanlarýn çoðu kitabýn 1450 ile 1520 yýllarý arasýnda yazýlmýþ olduðunu söylüyor. Bu tahmin diðer ikincil ipuçlarýyla destekleniyor. Elyazmasýnýn en eski teyid edilmiþ sahibi 17. yüzyýlýn baþlarýnda Prag'da yaþamýþ Georg Baresch isimli pek tanýnmayan bir simyacý. Yýllarca "kütüphanesinde gereksiz yere yer tutan" bu "muamma" görünüþe bakýlýrsa týpký bizim bugün olduðu gibi o zamanda Baresch'in kafasýný kurcalýyordu. Collegio Romano'da bir cizvit alimi olan Athanasius Kircher'in bir Koptik sözlük yayýnladýðýný ve Mýsýr hierogliflerini "deþifre ettiðini" öðrenince, yazýdan örnek bir kopyayý Roma'ya Kircher'e göndererek ipuçlarý istedi. Kircher'e yazdýðý 1639 tarihli mektup, elyazmasýndan söz eden bugüne kadar bulunmuþ en eski tarihli kayýt. Kircher'in kitabý elde etmek istemesinden konuyla ilgilendiði anlaþýlýyor. Ne var ki Baresch kitabý vermeyi kabul etmedi. Ama Baresch'in ölümü üzerine elyazmasý o sýrada Prag'daki Charles Üniversitesi'nin rektörü olan Jan Marek Marci'ye geçti. O da kitabý hemen çok eski arkadaþý olan Kircher'e gönderdi. Marci'nin 1666 tarihli önyazýsý hala elyazmasýna iliþik bulunuyor. Sonraki 200 yýl boyunca kitaba ait herhangi bir kayýda rastlanmýyor. Ama kitap muhtemelen, Victor Emmanuel II'nin birliklerinin þehri 1870'de ele geçirip Papal Devletleri ilhak etmesine kadar Collegio Romano'nun kütüphanesinde kaldý. Yeni Ýtalyan hükümeti Kilise'nin birçok malýna el koydu ve bunlar arasýnda Collegio Kütüphanesi de bulunuyordu. Ama bu olmadan hemen önce Üniversite kütüphanesinde bulunan ve el koymadan muaf tutulan birçok kitap alelacele üniversitenin öðretim üyelerinin özel kütüphanelerine aktarýldý. Bu nedenledir ki, Voynich elyazmasý, o zamanlar Cizvit tarikatýnýn baþý ve Üniversite'nin rektörü olan Petrus Beckx'in mührünü hala taþýyor. Beckx'in "özel" kütüphanesi, 1866'da Cizvitler tarafýndan satýn alýnan ve Roma yakýnlarýndaki büyük bir kýr sarayý olan Villa Mondragone'ye taþýndý. 1912'de, para sýkýntýsý çeken Collegio Romano Marci'nin 1665'de Kircher'e gönderdiði mektup. Mektuba göre kitabýn yazarý Fransisken rahip ve çokyönlü bilimadamý Roger Bacon'dý.

7 kitaplarýndan bazýlarýný satmaya karar verdi. Wilfrid Voynich buradan 30 elyazmasý satýn aldý ve bunlar arasýnda sonradan kendi adý verilen elyazmasý da bulunuyordu. 1930'da öldüðünde elyazmasý, The Gadfly romanýnýn yazarý Ethen Lilian Voynich'e geçti. O da 1960'da öldüðünde elyazmasýný yakýn arkadaþý Anne Nill'e býraktý. Anne Nill 1961 yýlýnda kitabý bir diðer eski kitap satýcýsý Hans P. Kraus'a sattý. Bir alýcý bulamayan Kraus elyazmasýný 1969 yýlýnda Yale Üniversitesi'ne baðýþladý. Voynich Elyazmasýný gün ýþýðýna çýkaran ve ona adýný veren kiþi: Ethen Lilian Voynich

8 Kitabýn yazarý kim? Sýrrý hala çözülememiþ bulunan bu kitabý kimin yazdýðý bilinmiyor. Ama elyazmasýnýn muhtemel yazarý olarak bazý isimler geçiyor. Bu isimlerden en ünlüleri þunlar: Roger Bacon Marci'nin 1665'de Kircher'e gönderdiði önyazýda, merhum arkadaþý Raphael Mnishovsky'ye göre kitap Bohemya Kralý II. Rudolf ( ) tarafýndan 600 düka'ya (bugünün parasýyla 31 bin dolar kadar) satýn alýnmýþtý. Mektuba göre, kitabýn yazarý Fransisken rahip ve çokyönlü bilimadamý Roger Bacon'dý ( ). Marci "bu konuda bir yorumda bulunmak istemediðini" söylese de Voynich bu iddiayý oldukça ciddiye aldý ve bunu teyid etmek için epey çaba harcadý. Onun bu kannati 80 yýl boyunca çoðu deþifre giriþimlerini güçlü bir þekilde etkiledi. Ne var ki, Voynich elyazmasýný inceleyen ve Bacon'ýn kitaplarýný bilen bilim adamlarý bu olasýlýðý kesin bir þekilde reddettiler. Jacobus Sinapius 1921 yýlýndan önce Voynich tarafýndan Voynich elyazmasýnýn birinci sayfasýndan alýnan bir fotostatik reprodüksiyon silinmiþ olan soluk bir yazýnýn varlýðýný ortaya çýkardý. Kimyasallarýn yardýmýyla bu yazýda "Jacobj a Tepenece" ismi okunabildi. Bunun Latince adýyla Jacobus Sinapius olarak bilinen Tepenecli Jakup Horcicky olduðu düþünüldü. Bitkisel týp uzmaný olan Jacobus Sinapius Rudolf II'nin özel hekimi botanik bahçelerinin bakýcýsýydý. Voynich ve ondan sonra gelen birçok kiþi bu "imza"dan Jacobus'un kendisinin elyazmasýnýn yazarý olabileceðini düþündü. Ne var ki Jacobus'un imzasýnýn sonradan bir belgede bulunan imzayla uyuþmadýðý görüldü. Birden çok yazar Bir ABD Donanma kriptografý olan Prescott Currier 1970'lerde elyazmasý üzerinde çalýþtýðýnda "Þifalý bitkiler" bölümünün farklý istatistiksel ve görünüþe göre farklý elyazýlarýna sahip iki kýsma ayrýlabileceðini gözlemledi. Buradan Voynich elyazmasýnýn ayný alfabeyi kullanan iki yada daha fazla yazar tarafýndan kaleme alýnmýþ olduðu sonucuna vardý. Ne var ki, daha sonraki çalýþmalar bu sonucun doðru olmadýðýný gösterdi. Kitabý inceleyen bir elyazýsý uzmaný bütün elyazmasýnýn sadece tek bir el tarafýndan yazýldýðýný ortaya koydu. Bu da, "Þifalý bitkiler" bölümündeki sözkonusu farklýlýðýn, yazýnýn basitçe iki geniþ zaman aralýðýnda yazýlmýþ olmasýndan kaynaklanabileceðini gösteriyor.

9 Kitabýn içeriðine iliþkin teoriler Bitkiler Kitabýn ilk bölümü hemen tümüyle bitkiler hakkýnda. Ama bitkileri tanýlama yolundaki çabalar büyük ölçüde baþarýsýz olmuþ durumda. Bu bitkiler ne gerçek bitki örnekleriyle, ne de varolan bitkilerin stilize çizimleriyle bir benzerlik taþýmýyor. Biri yabani menekþe ve diðeri de baldýrýkara olmak üzere yalnýzca iki bitki belli bir ölçüde tanýlanabilmiþ durumda. Farmakolojik taslaklara uyan bitki resimleri bunlarýn temiz kopyalarýymýþ gibi görünmekle birlikte, eksik kýsýmlar aykýrý görünümde ayrýntýlarla tamamlanmýþ. Gerçekte bitkilerin çoðu bileþik bir görünüm sergiliyor: örneðin, bir türün köklerinin bir diðerinin yapraklarýna baðlanmýþ olduðu görülebiliyor. Elyazmasýnýn günümüze kalan sayfalarýnýn verdiði genel izlenim, bunun bir bitkisel ilaçlar hazýrlama kitabý olduðu veya ortaçað ya da erken modern dönem týbbýna iliþkin konular içerdiði yönünde. Ne var ki resimlerin kafa karýþtýran ayrýntýlarý kitabýn kökenine, metninin içeriðine ve yazýlma amacýna iliþkin bir çok teorinin ortaya atýlmasýna sebip olmuþ durumda. Bunlardan bazýlarý þöyle: Simya "Biyoloji" bölümündeki havuzlar veya borular simya ile bir iliþkiye iþaret ediyor olabilir. Ne var ki dönemin simya kitaplarý ortak bir resim diline sahip; bu kitaplarda süreçler ve materyaller belli imgelerle (kartal, karakurbaðasý, mezarda bir adam, yatakta bir çift v.s.) ya da standart metinsel sembollerle (ortasýnda haç olan bir daire v.s.) temsil ediliyor. Ve bunlarýn hiçbirine Voynich elyazmasýnda rastlanmýyor.

10 Simyacýl bitki kitabý Antik þifalý bitkiler uzmaný olan Sergio Toresella Voynich elyazmasýnýn bir simyacýl bitki kitabý olabileceðini söylüyor. Buna göre kitap þarlatan bir doktorun müþterilerini etkilemek için hazýrladýðý ve gerçekte olmayan bitkilerle süslediði düzmece bir kitap. Görünüþe bakýlýrsa Kuzey Ýtalya'da tam da bu dönemde böylesi kitaplarýn üretildiði görülüyor. Ne var ki bu türden kitaplar stil ve format olarak Voynich elyazmasýndan oldukça farklý ve bunlarýn hepsinin açýk bir dille yazýldýðý görülüyor. Mikroskoplar ve teleskoplar "Astronomi" bölümündeki dairesel bir çizim dört kavisli kolu olan çarpýk biçimli bir nesneyi gösteriyor. Bazýlarý bunun ancak bir teleskop yoluyla elde edilebilecek bir galaksi resmi olabileceði yorumunda bulunuyor. Diðer çizimler de bir mikroskop yoluyla görülebilecek hücreler olarak yorumlanýyor. Bu da kitabýn kökeninin ortaçaðdan ziyade erken modern döneme dayandýðýna iþaret ediyor. Ne var ki kurulan bu benzerlikler oldukça kuþkulu: yakýndan bakýldýðýnda, "galaksi"nin orta kýsmý daha çok bir su havuzunu andýrýyor. Astrolojik bitki kitabý Astrolojik yaklaþýmlar bitki toplamada elyazmasýnýn yazýldýðý tarihlerde yaygýn olan diðer týbbi prosedürlerde oldukça önemli bir rol oynuyordu. Ne var ki, muhtemelen klasik gezegenleri gösteren aþikar Burç sembolleri bir kenara býrakýlacak olursa, hiç kimse, bilinen astroloji gelenekleri içerisinde bu resimleri yorumlamayý baþaramadý.

11 Kitabýn diline iliþkin teoriler güçlendirilmiþ olabilecek popüler Vigenere þifresini içeriyordu. Bazýlarý þifrelemeden önce sesli harflerin kaldýrýldýðýný öne sürdü. Bu minval üzere çeþitli þifreleme iddialarý ortaya kondu; ne var ki bunlardan hiçbiri yaygýn bir kabul görmedi. Bunun baþlýca sebebi öne sürülen deþifre algoritmalarýnýn kullanýcýnýn birçok tahminine dayanýyor olmasý ve bu þekilde herhangi bir rasgele semboller dizisinden anlamlý bir metin ortaya çýkarýlabilir olmasýydý. Bugüne dek Voynich elyazmasýnýn "dili"nin ne olduðuna iliþkin sayýsýz teoriler ortaya atýldý. Bunlardan bazýlarý þunlar: Harf-tabanlý þifre Bu teori, Voynich elyazmasýnýn Avrupa dillerinden birinde yazýlmýþ anlamlý bir metin içerdiðini ve metnin Voynich "alfabesi"yle ve harfler üzerinde bir algoritmanýn kullanýldýðý bir tür þifre yoluyla bilinçli bir þekilde anlaþýlmaz kýlýndýðý görüþüne dayanýyor. Bu, 20. yüzyýldaki deþifre etme giriþimlerinin çoðu için bir hipotez teþkil etti. Bunlarýn arasýnda 1950'lerin baþlarýnda William F. Friedman'ýn baþýný çektiði Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansý kriptograflarýnýn oluþturduðu bir ekip de bulunuyor. Harflerin yerine baþka harfler konduðu basit þifreler, çözülmesi çok kolay olduðu için bir kenara býrakýlabilirdi; böylece deþifre çabalarý genellikle, 1460'larda Alberti tarafýndan icat edilen çok-alfabeli þifreler üzerine yoðunlaþtý. Bu sýnýf, boþluklar ve/ya da denk sembollerin, harflerin yeniden düzenleniþin, yanlýþ kelime ayrýmlarýnýn kullanýmýyla Bu teori için temel argüman Avrupalý bir yazar tarafýndan tuhaf bir alfabenin kullanýmýnýn ancak enformasyonu gizleme çabasýyla açýklanabilir olmasýydý. Kitabýn yazarý olabileceði öne sürülen Roger Bacon þifreler hakkýnda bilgi sahibiydi ve elyazmasýnýn tahminî yazýlma tarihi bir sistematik disiplin olarak kriptografinin doðumuna kabaca denk düþmektedir. Ne var ki bu teoriye karþý, çok-alfabeli þifrenin Voynich elyazmasýnda görülen Zipf yasasý gibi "doðal" istatistiksel yönleri normalde bozmasý gerektiði yolunda bir gözlem bulunuyor. Ayný zamanda, çok-alfabeli þifrelerin 1467'de icad edilmiþ olmasýna raðmen, bunlarýn çeþitlemeleri ancak 16. yüzyýlda popüler hale geldi; bu da Voynich elyazmasýnýn yazýlmýþ olabileceði tarihten çok sonrasýna tekabül ediyor. Kod kitabý þifresi Bu teoriye göre, Voynich elyazmasýndaki "kelimeler" gerçekte bir sözlük veya kod

12 kitabýna bakýldýðýnda anlaþýlabilecek þifreler. Bu teorinin temel kanýtý bu kelimelerin iç yapýsý ve uzunluk daðýlýmýnýn þifreleme için o dönemde doðal bir seçim olabilecek Romen rakamlarýndakine benzer olmasý. Ne var ki kitap-tabanlý þifrelersadece kýsa mesajlar için elveriþlidir çünkü bunlarý yazmak da okumak da çok zaman alýcýdýr. Görsel þifre James Finn 2004 yýlýnda yayýnlanan Pandora'nýn Umudu (Pandora's Hope) adlý kitabýnda Voynich elyazmasýnýn gerçekte görsel olarak kodlanmýþ Ýbranice olduðunu öne sürdü. Bir kez Voynich harfleri "Avrupa Voynich Alfabesi" (EVA) kýlavuz olarak kullanýlarak doðru olarak transkipt edildiðinde, birçok Voynich kelimesinin okuyucuyu þaþýrtmak için farklý bozunumlarla tekrarlanan Ýbranice kelimeler olduðu görülebilirdi. Buna göre, örneðin elyazmasýndaki "ain" kelimesi "göz" anlamýna gelen Ýbranice kelimenin yerine kullanýlmýþtýr. Bu kelime ayný zamanda "aiin" veya "aiiin" olarak farklý bozunmuþ versiyonlarda karþýmýza çýkmakla birlikte bunlar aslýnda ayný kelimelerdir. Bunun gibi görsel þifrelemenin diðer yöntemleri de kullanýlmýþtýr. Bu görüþün ana argümaný, bu görüþün deþifre etme konusunda daha matematiksel yaklaþýmlara dayanan diðer araþtýrmacýlarýn elyazmasýný deþifre etmedeki baþarýsýzlýðýný açýklayabilmesidir. Bu görüþe karþý ana argüman ise ayný metnin olasý alternatif görsel yorumlamalarýn çokluðu göz önüne alýndýðýnda böylesi bir niteliksel þifrelemenin þifre çözücünün yeteneklerine aðýr bir yük yüklüyor olmasýdýr. Böyle olunca ne kadarýnýn þifreleyicinin yorumunu ve ne kadarýnýn þifre çözücünün yorumunu yansýttýðýný ayýrmak oldukça zordur. Mikrografi 1912 yýlýnda yeniden keþfedilmesinden sonra kitabýn sýrlarýný ortaya çýkarma yönündeki ilk çabalardan biri 1921 yýlýnda Pensilvanya Üniversitesi'nden William Newbold'un çalýþmasýydý. Newbold'un hipotezi, görünür metnin anlamsýz olduðu ama herbir "harf"in gerçekte ancak büyüteç altýnda farkedilebilecek bir dizi küçük iþaretler dizisinden oluþtuðunu öne sürüyordu. Buna göre, antik Yunan stenosuna dayanan bu iþaretler yazýnýn gerçek içeriðini oluþturan ikinci bir yazý düzlemini oluþturuyordu. Bu bilgiyi kullanarak, Newbold bütün paragraflarý çözdüðünü iddia etti. Newbold'a göre kitabýn yazarý Bacon'du ve Leeuwenhoek'ten dörtyüz yýl önce bir bileþik mikroskop kullanmýþtý. Ne var ki, Chicago Üniversitesi'nden John Manly bu teoride ciddi kusurlar olduðunu gösterdi. Her steno karakterin bir çok þekilde yorumlanabileceði varsayýlýyordu ve bunlardan hangisinin doðru olduðunu belirlemenin güvenilir bir yolu yoktu.

13 Newbold'un yöntemi ayný zamanda anlaþýlýr bir Latince üretilinceye kadar yeniden düzenlenmesini gerektiriyordu. Sadece bu faktörler bile sistemin mikroskobik iþaretlerden neredeyse her þeyin "okunabileceði" kadar esnek olduðunu gösteriyordu. Bir Ýbrani mikrografi geleneði olmasýna raðmen, hiçbir yerde Newbold'un ortaya çýkardýðý kadar karmaþýk þekiller bulunmuyor. Yakýndan bakýlýnca bunlarýn pürtüklü parþömen üzerinde kuruyan mürekkebin oluþturduðu çatlaklar olduðu görülüyor. Manly'nin bu itirazlarýyla mikrografi teorisi bugün terkedilmiþ bulunuyor. Steganografi Bu teoriye göre Voynich elyazmasýnýn metni büyük ölçüde anlamsýz, ama göze çarpmayan ayrýntýlarda anlamlý bir enformasyon içeriyor. Bu örneðin, her kelimenin ikinci harfi veya herbir satýrdaki harflerin sayýsý olabilir. Steganografi adý verilen bu teknik çok eski ve 1499 yýlýnda Johannes Trithemius tarafýndan betimlendi. Ama bu argümana yönelik eleþtiriler zaten baþtanbaþa þifreli yazýlmýþ bir metnin, gizli bir þifrenin varolduðunu saklama amacýný taþýyan steganografi'nin temel amacýna aykýrý düþtüðünü savunuyor. Egzotik doðal dil Dilbilimci Jacques Guy Voynich elyazmasý metninin deðiþtirilmiþ bir alfabeyle düz olarak yazýlmýþ bir egzotik doðal dilden oluþtuðunu öne sürüyor. Kelime yapýsý gerçekte birçok Doðu ve Orta Asya dil ailesininkine benziyor. Bu dillerin çoðunda kelimeler tek bir heceden oluþur ve heceler tonal örüntüler de dahil olmak üzere oldukça zengin bir yapýya sahiptir. Bu teori tarihsel açýdan belli bir ölçüde makul görünüyor. Genellikle kendi alfabelerine sahip bu diller Batýlýlar için oldukça zordu ve bu da çoðu kez Latin harfleriyle ve bazen de uydurma harfler kullanýlarak bazý fonetik alfabelerin icad edilmesine yol açtý. Bilinen örneklerin Voynich elyazmasýndan çok sonra olmasýna raðmen, tarih Marco Polo'nun 13. yüzyýldaki yolculuðundan bile önce bunu yapmýþ olabilecek yüzlerce kaþif ve misyonerin varlýðýný kaydediyor. Voynich elyazmasýnýn yazarý bu açýdan bakýldýðýnda Avrupa'da yaþayan veya bir Avrupa misyonunda eðitim görmüþ bir Doðu Asyalý da olabilir. Bu teoriyi destekleyen ana argüman bunun þimdiye dek test edildiði kadarýyla Voynich elyazmasý metninin bütün istatistik özellikleriyle uyumlu olmasýdýr. Örneðin, Çince ve Vietnamca metinlerde bulunan ikilenmiþ ve üçlenmiþ kelimeler Voynich elyazmasýnda kabaca ayný sýklýkla karþýmýza çýkmaktadýr. Bu teori ayný zamanda görünüþte rakamlarýn ve artikel ve baðlayýcý fiiller gibi Batý sentaktik özelliklerinin olmayýþýný ve resimlerdeki genel anlaþýlmazlýðý da açýklýyor. Bir diðer muhtemel ipucu da birinci sayfada yer alan ve yukarýdan aþaðý yazýlmýþ ve kötü bir þekilde kopyalanmýþ Çin tarzý bir kitap baþlýðýna benzeyen iki büyük kýrmýzý sembol. Öte yandan yýlýn görünüþte 365 güne deðil de 360 dereceye bölünmüþ olmasý Çin tarým takviminin özellikleri arasýnda yer alýyor. Bu teoriye karþý ana argüman, Pekin'deki Bilimler Akademisi'ndeki bilimadamlarý da dahil olmak üzere hiç kimsenin resimlerde Asya sembolizmi ve Asya bilimine iliþkin

14 herhangi bir açýk örnek bulamamýþ olmalarý. Öte yandan 2003 yýlýnda Polonya'dan Zbigniew Banasik elyazmasýnýn Mançu dilinde kaleme alýndýðýný öne sürerek elyazmasýnýn birinci sayfasýnýn eksik bir çevirisini yaptý. Birden fazla dilin karýþýmýndan oluþan bir dil Leo Levitov 1987 yýlýnda yayýnlanan Solution of the Voynich Manuscript: A liturgical Manual for the Endura Rite of the Cathari Heresy, the Cult of Isis adlý kitabýnda elyazmasýnýn bir "çokdilli sözlü dilin" transkripsiyonu olduðunu öne sürdü. Öne sürdüðü deþifre yönteminde üç Voynich harfi bir heceyi oluþturuyor ve bunlar da birçok Eski Fransýzca ve Eski Yukarý Almanca kelimeleri ödünç alýnmýþ ortaçað Flamancasýndan oluþan bir karýþým meydana getiriyor. Levitov'a göre, Endura ayini ölümün eþiðinde olduðuna inanýlan kiþilere ötenazi uygulanmasý ritüelinden baþka bir þey deðil. Levitov, Voynich elyazmasýndaki hayal ürünü bitkilerin herhangi bir bitki türünü temsil etmeyip, inancýn gizli simgeleri olduðunu belirtiyor. Levitov'a göre incelikli su tesisatýyla birbirine baðlanmýþ havuzlardaki kadýnlar kanýn ýlýk suya akýtýldýðý ötenazi ritüelinin kendisini temsil ediyor. Göksel olanla benzerliði olmayan burçlar ise Ýsis'in kanatlarýndaki yýldýzlarý temsil ediyor. Bu teori bazý bakýmlardan sorgulandý. Öncelikle, Hýristiyan gnostisizminin bir parçasý olan Cathar inancýnýn herhangi bir þekilde Ýsis'le bir ilgisi yok. Ýkinci olarak bu teori kitabýn yazýldýðý tarihi 12. veya 13. yüzyýla kadar götürüyor. Bu da Roger Bacon teorisini savunanlarýn inandýðýndan bile eski bir tarih. Üçüncü olarak Endura ritüeli kanýn akýtýlmasý deðil, oruç tutularak gerçekleþtirilen bir ritüel. Yapay dil Voynich elyazmasýndaki kelimelerin tuhaf içsel yapýsý William F. Friedman ve John Tiltman'ý, metnin þifresiz olarak yapay bir felsefî dilde yazýlmýþ olabileceði sonucuna götürdü. Bu tür yapay dillerde kelime daðarcýðý bir kategori sistemi içerisinde düzenlenir. Bu þekilde, bir kelimenin anlamý harflerin ardýþýklýðýndan çýkarýlabilir. Örneðin, modern yapay dillerden biri olan Ro dilinde "bofo-" renklerin kategorisidir ve bu harflerle baþlayan herhangi bir kelime bir rengi adlandýrýr. Bu þekilde örneðin bofoc kýrmýzý ve bofof sarý anlamýna gelir. Felsefî dil kavramý oldukça eski. Bu ilk kez John Wilkins'in 1668 yýlýnda yayýnladýðý Philosophical Language adlý kitabýnda ifade edildi. En bilinen örneklerde kategoriler soneklerle alt bölümlere ayrýlýyor. Bunun sonucu olarak, belli bir konudaki metin benzer öneklere sahip birçok kelimeden oluþuyor. Örneðin, bütün bitkiler veya hastalýklar ayný harflerle baþlýyor. Bu durum Voynich metninin tekrarlý bir yapýya sahip olmasýný açýklayabilir. Ne var ki, þimdiye kadar hiç kimse Voynich elyazmasýnda herhangi bir önek veya soneke makul bir anlam verebilmiþ deðil. Ve bunun da ötesinde felsefî dillerin bilinen örnekleri daha geç bir tarihe, 17. yüzyýla ait. Aldatmaca Voynich elyazmasý metninin ikilenmiþ veya üçlenmiþ kelimeler gibi tuhaf özellikleri, hayalî bitkiler gibi resimlerinin þüpheli

15 içeriði, tarihsel referansýnýn olmayýþý ve deþifre edilmeye çok dirençli oluþu bir çok kiþiyi elyazmasýnýn gerçekte bir aldatmacadan baþka bir þey olmadýðý sonucuna götürdü. 2003'de bilgisayar uzmaný Gordon Rugg Voynich elyazmasýna benzer özellikleri olan bir metnin bir önekler, kökler ve sonekler tablosu kullanýlarak üretilebileceðini gösterdi. Amabazýlarý Gordon Rugg'un deneylerinde üretilen sözde-metinlerin Voynich elyazmasýndaki kelimelere ve sýklýklara sahip olmamasýndan dolayý, bunlarýn "Voynich" diline benzerliðinin yüzeysel olduðunu öne sürüyor. Elyazmasýnýn otantik olduðunu savunanlarýn temel görüþü kitabýn basit bir aldatmaca olmak için gereðinden çok fazla incelikli olmasý. Birçok ciddi dilbilimci ve tarihçi elyazmasýný çok karmaþýk ve düþündürtücü buluyor. Elyazmasýnýn yazýldýðý tahmin edilen dönemdeki aldatmacalar baþtansavma ve kaba olma eðiliminde. Eðer elyazmasý bir aldatmaca ise bunun çok incelikli bir aldatmaca olduðunu kabullenmek gerekiyor. Ve bu durumda bile metnin niye yazýlmýþ olduðu belirsizliðini sürdürüyor. Dil uzmanlarý elyazmasýnýn doðal dillerde bulunan ve uydurma metinlerde genellikle olmayan belli kelime istatistiklerine (Zipf yasasý) sahip olduðunu belirtiyorlar. Öte yandan, bazý araþtýrmalar uydurma metinlerin bu türden özellikler gösterebildiðine iþaret ediyor. Rugg'un kendisi de eski teknikler kullanýlarak Voynich'in bir aldatma olarak yazýlmasýnýn mümkün olduðunu belirtirken, bunun illaki Voynich'in bir aldatmaca olmasý anlamýna gelmediðini kabul ediyor. Her ikisinin olmasý da mümkün. Ve Voynich elyazmasý hala gizemini bütün ihtiþamýyla korumayý sürdürüyor.

16 Popüler kültürde Voynich Voynich elyazmasý popüler kültürü etkilemiþ görünüyor. - Necronimicon adýndaki büyü kitabý H.P. Lovecraft'ýn Cthulhu Miti fantazisinde yer alýyor. Lovecraft Necronomicon'u muhtemelen Voynich elyazmasýndan habersiz olarak yarattý. Ama Colin Wilson 1969'da Cthulhu Miti Hikayeleri'nde yer alan "Lloigor'un Dönüþü" adlý kýsa bir hikaye yayýnladý ve bu hikayede hikayenin kahramaný Voynich elyazmasýnýn büyü kitabýnýn eksik bir nüshasý olduðunu keþfediyordu. Bundan sonra, hayalî bir kitap olan Necronomicon diðer yazarlar tarafýndan sýk sýk Voynich elyazmasýyla özdeþleþtirildi. - Voynich elyazmasý Brad Strickland'in The Wrath of the Grinning Ghost adlý kitabýnýn ana olay örgüsüdür. Bu kitap John Bellairs tarafýndan yazýlmaya baþlayan Jonny Dixon serisinin bir parçasýdýr. - Codex Seraphinianus Voynich elyazmasý stilinde yaratýlmýþ bir sanat yapýtýdýr. Çaðdaþ besteci Hanspeter Kyburz Voynich elyazmasýna dayanan bir orkestra parçasý yazdý. - Valerio Evangelisti nin Romanzo di Nostradamus adlý yapýtýnda Voynich Elyazmasý, ünlü Fransýz Astrolog Nostradamus un bütün ömrü boyunca karþýsýnda savaþtýðý bir kara büyü kitabý olarak gösterilir. Broken Sword adlý bilgisayar oyununda Voynich Elyazmasý, Yeni Tapýnak Þövalyeleri ile ilgili bir entrikanýn merkezini oluþturur. Elyazmasý, yakýn bir gelecekte Dünya da vuku bulacak sel ve büyük depremler gibi büyük felaketler hakkýnda kehanette bulunur. - Radiata Stories adlý bilgisayar oyununda, Voynich elyazmasý Vareth Enstitüsü nde bulunan kitaplardan biridir. -Ilium ve Olympos adlý kitaplarýnda, Dan Simmons voynix olarak adlandýrýlan baþsýz siborg benzeri yaratýklarý betimler. - Popco adlý romanýnda Scarlett Thomas ana karakterinin Voynich Elyazmasýný deþifre etme giriþimleri yoluyla temel kriptografiyi ortaya koyar. - m1dy adlý Japon tekno þarkýcýsý son albümlerinden birine Voynich Tracks adýný verdi. Ýtalyan mimar ve endüstri tasarýmcýsý Luigi Serafini nin Voynich Elyazmasý ndan esinlenerek 1976 to 1978 yýllarý arasýnda hazýrladýðý Codex Seraphinianus adlý ilginç kitaptan bir sayfa.