KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK TASLAĞI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK TASLAĞI"

Transkript

1 KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK TASLAĞI Amaç MADDE 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı; doğal kayaların oyulması suretiyle teşkil edilecek veya mevcut yeraltı yapılarının, kullanım amaçlarına uygun olarak, yeterli bir güvenlikle tasarımına ve yapımına ilişkin yöntem, kural ve koşullara dair usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 - (1) Bu Yönetmelik; yeni yapılacak olan kayadan oyma depo ve yaşam alanı amaçlı yapı sistemlerini kapsar. (2) Bu Yönetmelik; kullanım amacı ve/veya taşıyıcı sistemi değiştirilecek, performansı değerlendirilecek ve güçlendirilecek olan mevcut kayadan oyma yapı sistemlerini kapsar. Dayanak MADDE 3 - (1) Bu Yönetmelik, 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Uygulanacak esaslar MADDE 4 - (1) Kayadan oyma yapıların tasarım, hesap ve yapımı hakkında bu Yönetmeliğin ekinde yer alan esaslar uygulanır. Yürürlük MADDE 5 - (1) Bu Yönetmelik / /2016 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 6 - (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.

2 KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARI Şubat 2016 i

3 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 - GENEL HÜKÜMLER Kapsam Genel İlkeler... 1 BÖLÜM 2 - ARAZİ İNCELEME İLKELERİ VE KAYA KÜTLE SINIFLAMASI Simgeler Kapsam Genel İlke ve Kurallar Kayadan oyma Yapılar için Arazi İncelemesi Arazi İnceleme Adımları Yeraltı Araştırmalarının Planlanması Mühendislik Jeolojisi Haritası Arazi İnceleme Yöntemleri Arazi ve Laboratuvar Deneyleri Kayaçların Özelliklerini belirlemek için Yapılan Laboratuvar Deneyleri Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemleri RMR Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi Q Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi GSI Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi BÖLÜM 3 - KAYADAN OYMA YAPILAR İÇİN HESAP KURALLARI Simgeler Kapsam Genel İlke ve Kurallar Kayadan Oyma Yapıların Taşıyıcı Sistemlerine İlişkin Genel İlkeler Kayadan Oyma Yapılara Etkiyen Yüklere İlişkin Genel İlkeler Kayadan Oyma Yapıların Açılacağı Bölgenin Kütle Özellikleri Kayadan Oyma Yapılarda Yük Analizi Taşıyıcı Elemanların Statik Hesabı BÖLÜM 4 - KAYADANDAN OYMA YAPILAR İÇİN TASARIM KURALLARI Simgeler Kapsam Genel İlke ve Kurallar Kayadan oyma Yapı Uygulama Proje Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Mimari Uygulama Projesi Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Mekanik Tesisat Projeleri Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Yaşam Alanlarına İlişkin Kurallar Depo Alanlarına İlişkin Kurallar Elektrik Tesisatı Projesi Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Tarımsal Faaliyetler Hususuna İlişkin Kurallar İmar Durumuna İlişkin Kurallar Depo Amaçlı Kayadan Oyma Yapılar Depo Amaçlı Kayadan Oyma Yapıların Mimari Tasarım Esasları Minimum Örtü Kaya Kalınlığı Yapı Plan ve Şekli i

4 4.5 Yaşam Alanı Amaçlı Kayadan Oyma Yapılar Yaşam Alanı Amaçlı Kayadan Oyma Yapıların Mimari Tasarım Esasları Yaşam Alanı Amaçlı Kayadan Oyma Yapıların Minimum Tasarım Koşulları BÖLÜM 5 - KAYADAN OYMA YAPILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GÜÇLENDİRİLMESİ Simgeler Kapsam Genel İlke ve Kurallar Kayadan oyma Yapılarda Kullanılabilecek Destek Türleri ve Güçlendirilmesi Genel Kaya Saplaması (Bulon) Püskürtme Beton Kayadan Oyma Yapılarda Kolon Güçlendirme Yöntemleri Doğal Kaya Duvar ile Sargılama Betonarme ile Sargılama Çelik ile Sargılama Kayadan oyma Yapılarda Duvarları Güçlendirme Yöntemleri Doğal Kaya ile Güçlendirme Donatılı Duvar ile Güçlendirme Kayadan oyma Yapılarda Döşemeleri Güçlendirme Yöntemleri Doğal Kaya Kemer veya Tonoz Elemanlar ile Güçlendirme Betonarme Elemanlar ile Güçlendirme Ahşap veya Çelik Elemanlar ile Güçlendirme Lifli Polimer (LP) ile Güçlendirme ii

5 BÖLÜM 1 GENEL HÜKÜMLER 1.1. KAPSAM Bu Yönetmelik hükümleri, inşa edilecek kayadan oyma yapılar ve mevcut kayadan oyma yapılar ile kullanım amacı ve/veya taşıyıcı sistemi değiştirilecek, performansı değerlendirilecek ve güçlendirilecek olan mevcut kayadan oyma yapılar için uygulanır Bu Yönetmelik hükümleri, turistik kayadan oyma oteller, kayadan oyma depolar, hayvancılık ve ticari tesisler ile eğitim ve sağlık türü yapılarla sınırlıdır. Bu bağlamda; doğal kayaların oyulması suretiyle teşkil edilerek içerisinde inşa edilecek nükleer santral, barajlar, hidrojen ve doğal gaz depolama tesisleri gibi özel yapılar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır Bu Yönetmeliğin kapsamı dışındaki kayadan oyma yapılara uygulanacak koşul ve kurallar, kendi özel yönetmelikleri yapılıncaya dek, ilgili Bakanlıklar tarafından çağdaş uluslararası standartlar göz önünde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara göre düzenlenecektir GENEL İLKELER Bu Yönetmelikte ifade edilen kayadan oyma yapılar; yaşam alanı, sağlık ve eğitim amaçlı kayadan oyma yapıları ile depo amaçlı kayadan oyma yapılarıdır. Yaşam alanı amaçlı kayadan oyma yapıları; konut, otel, müze, lokanta, market, dükkan, atölye, ofis, çok amaçlı salon (düğün, nişan, kongre ve kültür merkezi, toplantı salonu vb.), müzikhol gibi mekânlardır. Depo amaçlı kayadan oyma yapıları; tohum, yaş sebze ve meyve depoları ile çok amaçlı depolardır Bu Yönetmeliğe göre yeni yapılacak kayadan oyma yapıların tasarımının ana ilkesi; hafif büyüklükteki depremlerde kayadan oyma yapılarda yapısal ve yapısal olmayan sistem elemanlarının herhangi bir hasar görmemesi, orta büyüklükteki depremlerde yapısal ve yapısal olmayan elemanlarda oluşabilecek hasarın sınırlı ve onarılabilir düzeyde kalması, yüksek büyüklükteki depremlerde ise can güvenliğinin sağlanması amacı ile kalıcı yapısal hasar oluşumunun sınırlanmasıdır. Mevcut kayadan oyma yapıların değerlendirmesi ve güçlendirilmesinde esas alınan performans kriterleri Bölüm 5 de tanımlanmıştır Bu Yönetmelikte belirtilen kayadan oyma yapıların inşa edileceği kayaç türü, tüm kayaç türlerini içermektedir Bu Yönetmeliğe göre kayadan oyma yapılar, kullanılan teknik ve malzeme ile işçilik koşulları bakımından ilgili standartlar ve mevzuatlara uygun olacaktır. Kayadan oyma yapılarda yerleşme ve yapılaşmalar yürürlükteki ilgili mevzuatlara uygun olacaktır Kayadan oyma yapıların yangın güvenlik esasları hususunda, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY) hükümlerine uyulur. 1

6 1.2.6 Kayadan oyma yapılarda, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun hükümleri geçerlidir Kayadan oyma yapıların inşası süresince yapılacak denetimlerinde, 4708 Yapı Denetim Kanunu ve 3194 Sayılı İmar Kanunu Hükümleri geçerlidir Bu Yönetmelikte bulunmayan hususlarda uluslararası standartlar kullanılabilir Mevcut ya da yapılacak kayadan oyma yapıların, iş bitiminden bir yıl sonra ve onu takip eden üç yıl aralıklarla, herhangi bir tadilat ya da izinsiz/kontrolsüz şekilde, boyutlarında veya hacminde değişikliklerin yapılıp yapılmadığı ve yeni kırık, çatlak, süreksizlik vb. durumların oluşup oluşmadığı ruhsat veren kurum tarafından denetlenir. 2

7 BÖLÜM 2 - ARAZİ İNCELEME İLKELERİ VE KAYA KÜTLE SINIFLAMASI 2.0. SİMGELER A B = RMR kaya kütle sınıflama sisteminde patlatma düzeltme katsayısı A s = RMR kaya kütle sınıflama sisteminde gerilme düzeltme katsayısı A w = RMR kaya kütle sınıflama sisteminde yazıflık düzlemi düzeltme katsayısı c = Kohezyon (MPa) D = Numunenin çapı (mm) D e = Q kaya kütle sınıflama sisteminde eşdeğer boyut (m) e = Boşluk oranı (%) E = Elastisite modülü (GPa) g a = Ağırlıkça su emme (%) g v = Hacimce su emme (%) I s = Nokta yük dayanım indeksi (MPa) J v = Q kaya kütle sınıflama sisteminde hacimsel eklem sayısı (eklem/m 3 ) J n = Q kaya kütle sınıflama sisteminde eklem takımı sayısı J r = Q kaya kütle sınıflama sisteminde eklem pürüzlülük sayısı J a = Q kaya kütle sınıflama sisteminde eklem alterasyon sayısı J w = Q kaya kütle sınıflama sisteminde eklem su azaltma faktörü m, s, a = GSI kaya kütle sınıflama sisteminde boyutsuz malzeme sabitleri n = Porozite (%) P = Numunenin kırılma anındaki düşey yükü (kn) N x = L x eksen hattı boyunca tespit edilen eklem sayısı N y = L y eksen hattı boyunca tespit edilen eklem sayısı N z = L z eksen hattı boyunca tespit edilen eklem sayısı t = Numunenin kalınlığı (mm) v p = P dalgası hızı (m/s) v s = S dalgası hızı (m/s) w = Su muhtevası (%) ASTM = Amerika Birleşik Devletleri deney standartları ESR = Q kaya kütle sınıflama sisteminde kazı destek oranı ISRM = Uluslararası kaya mekaniği deney standartları GSI = Jeolojik dayanım indeksi sınıflama sistemi Q/NGI = Q/NGI Kaya kütle kalitesi sınıflama sistemi RMR = RMR Kaya kütlesi sınıflama sistemi RQD = Kaya kalite göstergesi SR = GSI kaya kütle sınıflama sisteminde yapısal özellik puanı SRF = Q kaya kütle sınıflama sisteminde gerilme azaltma faktörü SCR = GSI kaya kütle sınıflama sisteminde süreksizlik yüzey koşulu puanı = İçsel sürtünme açısı ( ) = Yoğunluk (g/cm 3 ) = Birim hacim ağırlık (kn/m 3 ) = Poisson oranı d = Düşey boy değişim oranı (%) 3

8 a = Yatay boy değişim oranı (%) = Eksenel gerilme (MPa) c = Tek eksenli basınç dayanımı (MPa) t = Brazilian çekme dayanımı (MPa) = En büyük asal gerilme (MPa) = En küçük asal gerilme (MPa) 2.1. KAPSAM Doğal kayaların oyulması suretiyle teşkil edilen yeraltı yapıları için arazi incelemeleri ve metodolojileri ile yeraltı incelemeleri ile ilgili hususlar bu bölümde tanımlanmıştır GENEL İLKE VE KURALLAR Kayadan oyma yapıların tasarımında, bu yapıların boyut, şekil, yönelim (doğrultu) ve kaya destekleme özellikleri belirlenmeli ve herhangi bir jeolojik tehlike (kaya düşmesi, kaya kayması vb) olasılığına karşı plan ve mühendislik verileri temin edilmelidir Kayadan oyma yapılar inşa edilmeden önce, inşa alanını içeren kaya kalite etüdü ve jeolojik-geoteknik rapor hazırlanmalıdır. Raporda, plan üzerindeki sondaj yerleri ve varsa jeofiziksel ölçüm yerleri gösterilmelidir Kaya kalite etüdü ve jeolojik-geoteknik rapor; yapılan arazi gözlemlerini, açılan sondaj/araştırma çukurlarına ait verileri, arazi ve laboratuvar deneylerinin prosedürlerini ve deney sonuçlarının nasıl bulunduğuna ilişkin analizleri içermelidir Toplanması gereken tüm verilerin değerlendirilmesi sonucunda, projenin uygulanıp uygulanamayacağına dair hükmün raporda sunulması gerekir KAYADAN OYMA YAPILAR İÇİN ARAZİ İNCELEMESİ Arazi İnceleme Adımları Bir alana yapılması planlanan kayadan oyma yapı projesinde, inşaata ve ayrıntılı çalışmalara başlamadan önce, proje sahasının ve çevresinin topoğrafik, hidrolojik, jeolojik, jeofizik ve geoteknik özellikleri ile ilgili varsa daha önce yapılmış çalışmalar temin edilmeli ve arazi çalışmalarına başlamadan önce verilerin değerlendirilmesi yapılmalıdır Daha önce yapılmış topoğrafik harita ve hava fotoğrafları incelenerek alanın rölyefi, bitki örtüsü ve yol durumu hakkında bilgi toplanmalıdır. Araştırmanın amacına uygun ölçekteki topoğrafik haritalar temin edilmelidir Proje sahasında açılmış maden, taş veya malzeme ocakları ve başka amaçlar için yapılmış kazı raporlarından, kayaçların farklı özellikleri hakkında bilgiler toplanmalıdır. 4

9 Değişik amaçlar için yapılmış jeolojik harita ve yazılmış raporlar incelenmelidir. Proje sahasındaki kayaçların türü, yayılışı, yapısal özellikleri hakkında bilgi toplanmalı, bu veriler elde edildikten sonra inceleme alanını çevreleyen ve bu alandaki jeolojik ilişkiyi ortaya koyabilecek yeterli büyüklükte bir bölgenin genel jeolojisi ortaya konulmalı ve alanın ilk olarak genel jeoloji haritası çıkarılmalıdır. Elde edilen veriler ışığında, bölgenin hangi kayaç grubuna (magmatik, metamorfik veya tortul) ait birimler olduğu tespit edilmelidir Bölgenin genel jeolojik birimleri tespit edildikten sonra, kayadan oyma yapılarının inşa edileceği alanlara ait daha detaylı jeolojik veri elde edilmesine geçilmelidir. Daha önceki çalışmalarda yapılmış olan sondaj verileri varsa bu loglar alınarak gerekli veri temini yapılmalıdır. Bu bağlamda büyük ölçekli haritalar üretilerek litolojik birimler, fiziksel ve mekanik özelliklerine göre daha detaylı bir şekilde haritalanmalıdır Gerekirse elde edilen bilgilerin doğruluğunu kontrol amacıyla uygun yerlerde kuyu ve yarmalar açılır. Açılan kuyu ve yarmalardan; ayrışma derinliği, bitkisel toprak kalınlığı saptanmaya çalışılır. Ayrıca jeofizik yöntemler uygulanarak, yeraltı suyu, ayrışma ve ana kaya derinliği hakkında bilgiler toplanır Alanın genel jeolojisi; kaya tipleri ve yapısı (süreksizlik durumları dahil), ayrışma durumu ve derinliği, heyelanlar, doğal zemin ve varsa dolgu malzemesinin kalınlığı ve özellikleri, hidrojeolojik durum gibi özellikler elde edilerek bu veriler bütünlüğünde jeolojik özelliklerin kayadan oyma yapısının yapılması için uygun olup olmadığı ile ilgili ön değerlendirme yapılır Önceki ve hâlihazırdaki arazi kullanımı, özellikle madenler ve tünel gibi yeraltı çalışmaları tarafından sınırlandırılabilir. Dolayısıyla, proje aşamasında çok iyi bir arazi kullanım planlaması yapılmalıdır Arazi kullanım çalışmaları esnasında, kayadan oyma yapıların inşa edileceği alanların yakınında veya üzerinde yerleşim yerlerinin tespit edilmesi, yapılacak çalışmayı etkileyebileceğinden, planlamanın bu duruma göre yapılması gerekir Kayadan oyma yapılarının kullanım alanları ve geçiş tünellerinin konumları arazi durumuna göre önceden yerinde incelenmeli, aksi bir durumda mevcut projede değişikliğe gidilmelidir. Kayadan oyma yapılarda bulunan geçiş tünelleri, giriş ve baca konumlarının çevreye ve trafik düzenine, mühendislik gereklerine uygunluğu değerlendirilmelidir Yeraltı Araştırmalarının Planlanması Tipik bir kayadan oyma yapı için gerçekleştirilen yeraltı araştırmaları; kayadan oyma yapının tamamını, giriş tünelini ve baca kısımlarını kapsamalıdır Araştırmanın etkili olabilmesi için, bir jeolojik modele dayalı sistematik veri toplanması gerekir. Bu kapsamda da daha önceki çalışmalardan elde edilen veriler değerlendirilip ön etütlerle bu veriler kontrol edilmelidir. Bu ön değerlendirmelerden sonra çalışma alanı ve yakın çevresi ile ilgili detaylı mühendislik jeolojisi haritalama çalışmalarına geçilmelidir. 5

10 Kayadan oyma yapılar için yeraltı araştırmaları yapılırken öncelikle daha ekonomik ve kolay olan yüzey araştırmaları ile çalışmaya başlanıp elde edilen veriler doğrultusunda daha pahalı olan derin sondajlar ve özel deneylerin yapılmasına kadar varan bir süreç izlenmelidir. İzlenecek yöntemler; Arazide yapılan mühendislik jeolojisi haritası, jeofiziksel çalışmalar, Sondajlar, Arazi ve laboratuvar deneyleridir. Bu araştırmalara ilaveten veri ihtiyacı olması durumunda, gözlem kuyuları açılarak karşıt kuyu (cross-hole) sismik deneyleri gibi çalışmalar yapılmalıdır Araştırma sonucunda öncelikle; Kayaç tipi ve koşulları, Süreksizlik özellikleri, Zayıflık zonlarının konumu ve yönelimi, Ayrışma derinliği, Yeraltı su durumu ve kayaçların permeabilite (geçirimlilik) özellikleri tespit edilmelidir. Bu özelliklerin belirlenmesinden sonra, projenin devamında; Kaya dayanımı, Kayanın deformasyon özellikleri, Kayanın ve yer altı suyunun kimyasal özellikleri elde edilmelidir. Bu parametrelerin tespitine yönelik çalışmalar hakkında özet bilgi Bölüm da verilmiştir Mühendislik Jeolojisi Haritası İnceleme alanını çevreleyen ve bu alandaki jeolojik ilişkiyi ortaya koyabilecek yeterli büyüklükte bir bölgenin genel jeolojisi ortaya konulmalı ve alanın ilk olarak 1/25000 ölçekli genel jeolojisi haritası çıkarılmalıdır. Elde edilen veriler ışığında, bölgenin hangi kayaç grubuna (magmatik, metamorfik veya tortul) ait birimler olduğu tespit edilmelidir Bölgenin genel jeolojik birimleri tespit edildikten sonra, kayadan oyma yapısının inşa edileceği alana ait 1/5000 ve daha büyük ölçekli haritalar üretilerek litolojik birimler, fiziksel ve mekanik özelliklerine göre daha detaylı bir şekilde haritalanmalıdır. Bununla birlikte jeolojik birimlerin düşey değişimleri, kayadan oyma yapıların inşa edileceği seviyeyi en az 5m geçecek şekilde yapılacak sondaj çalışmalarından elde edilecek verilerle hazırlanacak sondaj logları ile ortaya konulmalıdır Bu haritalarda sahanın jeolojik unsurlarının tümü gösterilmelidir. Ayrıca, sahanın jeomorfolojik, jeodinamik ve hidrojeolojik durumları ile sahadaki kayaçların fiziksel ve mekanik özellikleri ortaya konulmalıdır. Bu özelliklerin tek bir haritada gösterilememesi halinde birden fazla harita yapılmalıdır. Haritaların daha anlaşılır olması için kesitler ve blok diyagramlar hazırlanmalıdır Arazi İnceleme Yöntemleri Yer altı araştırmaları; genel olarak sondaj çalışmaları ve jeofizik araştırmalardan yararlanılarak yapılabilir Jeofiziksel araştırma ihtiyacı ve kapsamı; tasarımın boyutuna, jeolojik yapının karmaşıklığına ve mühendislik jeolojisi alan haritalandırması üzerinden geliştirilen jeolojik model içerisindeki belirsizliklere bağlı olarak jeolojik saha haritalandırması yapıldıktan sonra belirlenmelidir. 6

11 Jeofiziksel yöntemler genellikle birbirlerini tamamlayıcı olarak kullanıldığından yorum aşamasında sadece bir yöntemin kullanılması ile oluşabilecek belirsizliğin diğer bir yöntem ile giderilmesi gerekebilir. Bu nedenle, kayadan oyma yapıların inşa edileceği sahaların yüzeye yakın yer altı yapısı özelliklerini araştırmak için Sismik yöntemler, Elektrik özdirenç, Mikrogravite, Yer Radarı veya Kuyu Sismiği yöntemleri kullanılabilir Sondajlar, kayaçların litolojik ve yapısal özellikleri, yatay ve düşey istikametteki değişimleri, süreksizliklerin sıklığı, ara uzaklığı, dolgu durumları, süreksizlik yüzeylerinin pürüzlülüğü, süreksizliklere bağlı geçirgenlik ve yeraltı su durumu hakkında bilgi toplamak amacıyla yatay, düşey veya eğik olarak yapılabilir Sondaj çapının ve kullanılan karotiyerin çalışılan ortamın şartlarına uygun olması gerekmektedir. Sondaj kuyusunun çapı; kuyu derinliği, karotiyer ve deney setlerinin kuyu içine indirilebileceği boyutta olmalıdır. Karotiyer çapı 50 mm den az olmamalıdır. Daha küçük çap, sağlam kayalarda ve daha derin kuyularda seçilebilir. Sondaj sayısı ve derinliği ortamın jeolojik özelliklerine göre değişmekle birlikte asgari, kayadan oyma yapının tabanından en az 5m aşağıya kadar sondaja devam edilmelidir. Sondaj sayısı ise, kayadan oyma yapının giriş, orta ve son noktasında birer adet olacak şeklinde en az üç noktada planlanmalıdır. Değişen jeolojik koşullara göre, sondaj sayısı artırılmalıdır Yapılan sondajlardan elde edilen verilerin işlendiği, kapsamlı bilgi içeren sondaj (kuyu) logları hazırlanmalıdır. Sondaj logları, kaya sınıflama sistemini tanımlamada kullanılacak yeterli bilgiyi içermelidir Arazi ve Laboratuvar Deneyleri Kayadan oyma yapıların projelendirilmesine yönelik ihtiyaç duyulan arazi ve laboratuvar deneyleri, farklı jeolojik ortam ve yapı şekline göre farklılık arz edeceğinden sondaj programı, jeofizik araştırmalar, arazi haritalama gibi süreçler bu çerçevede değerlendirilmelidir İnşa süreci boyunca karşılaşılabilecek yer altı suyu akışını ölçmek ve yeraltı yapılarını tehdit edebilecek su girişlerini önleme adına kontrolü sağlayacak olan Permeabilite (geçirimlilik) deneyi, Packer testleri ile yapılmalıdır. Permeabilite deneyleri önerilen kayadan oyma yapı inşa seviyesinde sistematik olarak yapılmalıdır. Deney sonuçları sondaj log kayıtlarıyla karşılaştırılarak çatlak açıklıkları, gerilme ve gerilme farklılıklarına ait genel bir bilgi edinilir Kaya kütleleri içerisindeki süreksizliklerin varlığı ve niteliği, kayadan oyma yapıların sağlamlığı üzerinde büyük bir etkiye sahip olup, belirli detaylar dahilinde incelenmeleri gerekir. Çatlak Konumları, Ganyometre ve Karot Yönlendirme Cihazı ile belirlenebilir. Kapalı Devre Televizyon Araştırması ise sondaj delikleri içerisindeki birleşme noktalarını kaydetme ve gözlemleme araçlarından biridir Derin sondajlar, özellikle eğimli olduklarında, hem eğim hem de açısal uzanımda istenilen çizgiden sapabilir. Kaya yapılarının yerlerinin doğru yorumu ve süreksizliklerin yönelimi, doğru konumu ve sondajın yönelimini bilmeye bağlıdır. Sondaj kuyu kameraları ve 7

12 İnklonometreler kuyu araştırma çalışmalarında kullanılabilir. Yöntem seçimi aletlerin uygunluğuna ve mevcudiyetine, gerekli olan maliyete ve doğruluk oranına bağlıdır Gerilmelerin kayadan oyma yapı inşasında ortaya çıkabilecek sorunlara sebep olmaması ve yüksek gerilmelere bağlı yeni kırılmalar ya da düşük gerilmelerden dolayı kaya düşmelerini kontrol etmek amacıyla, ihtiyaç duyulması halinde arazide Kuyu dibi (overcoring), Basınçlı su (hydro-fracture) ve Yassı veren (flat-jack) deneyleri yapılmalıdır Sağlam ve ayrışmış kayaların dayanımı ( c ), tek eksenli ya da üç eksenli basınç deneyleri ve nokta yük deneyleri ile tespit edilir. Bu deneyler, sağlam kayalar içerisinde kayadan oyma yapıların inşa edilmesi durumunda ortamın dayanım değerlerinin yüksek olması sebebiyle daha az sayıda uygulanır. Görsel değerlendirmeleri ve dayanım tahminlerini doğrulamak için kesme kutusu deneyleri ya da tilt deneyleri gibi laboratuvar deneyleri ve bazı ender durumlarda da arazi deneyleri yapılır Sağlam kayalar için deformasyon parametreleri (Elastisite modülü, E ve Poisson oranı, ), etki eden gerilmelere göre daha yüksek dayanıma sahip kayalar içerisinde inşa edilen kayadan oyma yapılar için sınırlı derecede öneme sahiptir. Normal koşullarda, deformasyon parametreleri laboratuvarda tek eksenli veya üç eksenli basınç testleri ile belirlenebilir. Kaya çatlaklarının kohezyon ve içsel sürtünme açısı, kesme kutusu deneyleri ya da tilt deneyleri ile elde edilebilir. Herhangi bir matematiksel modellemede ve modellemenin doğruluğunun tespitinde, çatlak ve sağlam kayaya ait özelliklere ihtiyaç duyulur Kayaların kimyasal özellikleri, kayadan oyma yapıların inşasında yeraltı suyundaki sızıntıların özellikle betona, buralardaki kayaların daha sonra agrega olarak kullanılabilirliğine ve depolanan sıvılarla reaksiyon etkisi gibi parametrelerle ilgilidir. Sülfat içeriği, ph değerleri, sülfirik asit gibi faktörlerin çok iyi analiz edilmesi gerekir. Tuzlu suyun olduğu yerlerde ise, beton içerisindeki demir çeliğin korozyonuna sebep olan durumlarla karşılaşılabilir. Sülfür mineralleri, petrol ürünleri ile tehlikeli bir şekilde reaksiyona girebilir. Bunlardan dolayı, sülfür minerallerinin tespiti yapılmalıdır Fay zonlarındaki malzemenin mineralojik analizlerinin yapılması, bu alanlarda yer alan şişebilen kil minerallerinin varlığının belirlenmesi adına yeterli bir çalışmadır. Bir boyutlu konsolidasyon aletinde (ödometre) şişme deneyleri ile bu özellikler belirlenmelidir Kaya sıcaklığı, çeşitli kaydedici termometreler kullanılarak sondaj kuyuları içerisinde kayıt altına alınmalıdır. Sondaj kuyusu içerisindeki suyun, gerekli ölçümler yapıldığında, etraftaki kaya ile eşit sıcaklıkta olmasına dikkat edilmelidir Kayaçların Özelliklerini Belirlemek için Yapılan Laboratuvar Deneyleri Arazi çalışmalarından elde edilen numunelerden, su muhtevası (w), yoğunluk ( ), birim hacim ağırlık ( ), porozite (n), boşluk oranı (e), ağırlıkça (g a ) ve hacimce su emme (g v ) özelliklerini belirlemek için laboratuvarda İndeks Deneyleri yapılır. Bu deneyler, ilgili standartlara ve mevzuata uygun bir şekilde yapılmalıdır. 8

13 Kayaçların kurumaya ve ıslanmaya maruz kalması durumunda, parçalanmaya ve zayıflamaya karşı göstereceği direncin belirlenmesi amacıyla Suda Dağılmaya Karşı Duraylılık (Slake Durability) Deneyi gerçekleştirilmelidir Nokta Yükü Dayanım İndeksi Deneyi, kayaçların dayanımlarına göre sınıflandırılmasında kullanılan nokta yükü dayanım indeksinin (I s ) belirlenmesi için yapılır. Nokta yükü dayanım indeksi, tek eksenli basınç ve çekme dayanımı gibi diğer dayanım parametrelerinin dolaylı olarak belirlenmesinde ve bazı kaya kütlesi sınıflama sistemlerinde kayaç malzemesinin dayanım parametresi olarak kullanılır. Deney, ISRM (2007) standartlarına uygun gerçekleştirilmelidir Çekme Dayanımı (Brazilian) Deneyi, kayaç numunesinin dolaylı çekme gerilmesinin bulunması amacıyla yapılır. Teorik olarak numunenin çekme direnci (σ t ), Denk. (2.1) ile belirlenir. t = P D.t (2.1) Burada; P numuneyi kıran yük (kn), D numunenin çapı (mm), t numunenin kalınlığı (mm) dır Tek Eksenli Basınç Dayanımı Deneyi ile kayacın basınç dayanımı (σ c ) bulunur. Kayaçların basınç dayanımının bulunması, hem sınıflama hem de tasarım açısından oldukça önemli bir parametredir ve Denk. (2.2) ile belirlenir. c = P A (2.2) Burada; P kırılma anındaki yük, A Silindirik numunenin en kesit alanı (.D 2 /4) dır Tek Eksenli Basınç Deneyi ile deformabilite özellikleri olan kayacın Elastisite modülü (E) ve Poisson oranı ( ) bulunur. Tek eksenli basınç direnci deneylerinde, numuneler üzerinde birim deformasyon ölçer (strain gauge) yapıştırılmak suretiyle, deney numunelerine uygulanan tek eksenli basınç gerilmesine karşı yatay genleşme oranları ( d ) belirlenir. Bu veriler, kayaçların poisson oranını ( ) belirlemede kullanılır. Ayrıca düşey genleşme oranlarının da ölçümü ile kayaç numuneleri için genleşme, gerilme diyagramları elde edilebilmekte ve buradan kayacın deformasyon özellikleri ile Elastisite Modülü belirlenebilmektedir. Elastisite modülü (E), eksenel gerilmenin gerilme değişiminin ( ) neden olduğu eksenel birim deformasyona oranı ( a ) olarak Denk. (2.3) ile hesaplanır. E = σ ε a (2.3) Poisson oranı ( ), eksenel yükleme koşulunda çapsal birim deformasyonun eksenel birim deformasyona oranı olarak Denk. (2.4) ile hesaplanır. 9

14 = d a (2.4) Üç Eksenli Basınç Dayanımı Deneyi, üç eksenli basınca maruz kalan silindir kayaç numunelerinin dayanımının saptanması amacıyla yapılır ve bu deney sonuçları kullanılarak kayacın yenilme zarfından, sağlam kayacın içsel sürtünme açısı ( ) ve kohezyon (c) değerleri belirlenir Sonik Hız Deneyi ile kayaç numuneleri içerisinden geçirilen birincil (basınç, P) dalgasının yayılma hızından faydalanılarak kayacın dinamik elastisite modülünün tayini yapılır. Kuru numuneler üzerinde dinamik elastisite modülü, boyuna ses dalgalarının karot numunelerini kat etme zamanı ölçülerek hesaplanır. Elastik sabitler olan Elastisite modülü (E, GPa) ve Poisson oranı ( ) sırasıyla Denk. (2.5) ve Denk. (2.6) ile bulunur. E =. v s 2. (3V p 2 4V s 2 ) (V p 2 V s 2 ) (2.5) = (V p 2 2V s 2 ) 2(V p 2 V s 2 ) (2.6) Burada v p basınç dalga hızı, v s ise kayma dalgası hızıdır KAYA KÜTLESİ SINIFLAMA SİSTEMLERİ Kayadan oyma yapıların tasarımında çok iyi bir kaya kütle tanımlama çalışması yapılmalıdır. En yaygın ve uygulamalarda kullanılan kaya kütle sınıflama sistemleri, RMR, Q ve GSI dır. Kaya kütlelerinin sınıflanması neticesinde elde edilen veriler, mühendislik projeleri için nihai çözümler değillerdir. Bu sınıflama sistemleri, jeolojik koşulları dikkate alarak yapılan ölçüm ve değerlendirmeler sonucunda nihai sayısal çözümlere yardımcı olan uygulamalardır RMR (Rock Mass Rating) Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi RMR sisteminde, kaya kütlelerinin sınıflandırılmasında aşağıda verilen parametreler esas alınır: a. Kaya malzemesinin tek eksenli basınç dayanımı ( c ) b. RQD c. Süreksizlik aralığı ç. Süreksizlik durumu (pürüzlülük, dolgu, açıklık, aralık) d. Yeraltı su durumu e. Süreksizlik yönelimi RMR Kaya Kütle Sınıflama Sistemine göre kayadan oyma yapısının desteksiz açıklık desteksiz durma süresi ilişkisi için (Tablo 2.1) ve (Şekil 2.1) kullanılmalıdır. 10

15 Yeraltı su Tablo 2.1. RMR kaya kütlesi sınıflama sistemi (Bieniawski, 1989) A. Sınıflama parametreleri ve puanları Nokta yük dayanım Tek eksenli basınç Kaya > indeksi (MPa) dayanımı (MPa) malzemesinin 1 Tek eksenli basınç dayanımı > <1 dayanımı (MPa) Puan RQD, (Kaya kalite göstergesi), (%) < 25 Puan Süreksizlik aralığı (cm) > < 6 Puan Süreksizlik durumu Çok kaba yüzeyler Sürekli değil Ayrılma yok Sert eklem yüzeyleri Az kaba yüzeyler Ayrılma<1 mm Sert eklem yüzeyleri Az kaba yüzeyler Ayrılma <1 mm Yumuşak eklem yüzeyleri Sürtünme izli yüzeyler / fay dolgusu < 5 mm, 1-5 mm açık eklemler sürekli eklemler yumuşak fay dolgusu > 5 mm kalınlıkta eklemler > 5 mm devamlı süreksizlikler Puan Tünelin 10m sinden gelen su Yok 10 < > 125 (lt/dak) veya veya veya veya veya Eklemdeki su basıncı / > 0.5 Maks. asal gerilme Tamamen Genel koşullar Nemli Islak Damlama Su akışı kuru Puan B. Tünelde süreksizlik eğim ve eğim yönünün etkisi Doğrultu tünel eksenine dik Doğrultuya Doğrultu tünel eksenine paralel Eğim yönünde ilerleme Eğime karşı yönde ilerleme bakılmaksızın, eğim 0-20 Eğim Eğim Eğim Eğim Eğim Eğim Çok uygun Uygun Orta Uygun değil Hiç uygun değil Orta Uygun değil Doğrultu tünel eksenine dik Eğim yönünde ilerleme Eğime karşı yönde ilerleme C. Süreksizlik yönelimine göre düzeltme Süreksizlik doğrultu/ eğimi Çok uygun Uygun Orta Uygun değil Hiç uygun değil Tüneller Puan Temeller Şevler

16 D. Kaya sınıfları ve puanları Sınıf no I II III IV V Tanımlama Çok iyi kaya İyi kaya Orta kaya Zayıf kaya Çok zayıf kaya Puan < 20 E. Kaya sınıflarının anlamı Sınıf no I II III IV V Ortalama desteksiz 15 m açıklık 10 m açıklık 5 m açıklık için 2.5 m açıklık 1 m açıklık için kalabilme süresi için 20 yıl için 1 yıl 1 hafta için 10 saat 30 dakika Kaya kütlesinin kohezyonu (kpa) > < 100 Kaya kütlesinin içsel sürtünme açısı ( ) > < 15 Şekil 2.1. RMR Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemine göre desteksiz açıklık-desteksiz durma süresi ilişkisi (Bieniawski, 1989) RMR kaya kütle sınıflama sisteminin 1989 da geliştirilen son versiyonuna göre ilk üç parametre (dayanım, RQD, süreksizlik aralığı) değerleri tablo yerine, Şekil 2.2 de verilen abaklar kullanılarak tespit edilir. Süreksizlik yüzeyi koşulunun puanlandırılmasında sistemin son versiyonunda geliştirilen Tablo 2.2 de verilen kılavuz kullanılır. Aynı şekilde destek sisteminin seçiminde Tablo 2.3 de verilen bilgilerden yararlanılır. Tablo 2.2. Süreksizlik yüzeyi koşulunun puanlandırılması (Bieniawski, 1989) Parametre Süreksizlik uzunluğu (devamlılık) Süreksizlik açıklığı Pürüzlülük < 1 m (6) Yok (6) Çok pürüzlü (6) 1 3 m (4) < 0.1 mm (5) Pürüzlü (5) Puanlar 3 10 m (2) mm (4) Az pürüzlü (3) m (1) 1 5 mm (1) Düz (1) > 20 m (0) > 5 mm (0) Kaygan (0) 12

17 Dolgu Bozunma Yok (6) Bozunmamış (6) < 5 mm (4) Az bozunmuş (5) Sert dolgu > 5 mm (2) Orta derecede bozunmuş (3) Yumuşak dolgu < 5 mm > 5 mm (2) (0) Bozunmuş Çok bozunmuş (1) (0) Şekil 2.2. RMR sisteminde dayanım, RQD ve süreksizlik aralığı abakları (Bieniawski, 1989) Kaya kütlesi sınıfı Tablo 2.3. RMR destek sistemleri seçimi (Bieniawski, 1976) (Şekil: At nalı; İnşaat: Delme ve patlatma; Genişlik: 10m; Düşey gerilme<25 MPa) KALICI DESTEK (TAHKİMAT) Kazı Kaya saplamaları* (10 m genişlikteki tünel için uzunluk) Püskürtme beton I Tam kesit, 3 m ilerleme, Bir miktar kaya saplaması haricinde genellikle destek gerektirmez Çelik destek II III IV V Tam kesit, m ilerleme, komple destek. Aynaya 20 m uzaklıkta. Tavan kemeri ve tabandan ilerleme tavandan m ilerleme. Komple destek. Aynaya 10 m uzaklığa kadar gerekli. Tavan kemeri ve tabandan ilerleme. Tavandan m ilerleme, kazıya uygun şekilde aynaya 10 m uzaklığa kadar destek gerekli. Tavan ve tabanda birlikte ilerleme. Tavandan m ilerleme, kazıyla Kemerin her 2 3 m sinde yer yer saplama, tel kafeslerle m aralıklı 3 4 m uzunlukta sistematik saplamalar. Kemerde tel kafesli duvarlar ve kemerde 1.5 2m aralıklı. Tel kafesli duvarlarda ve kemerde m aralıklı, 4 5 m uzunlukta sistematik saplama. Tel kafesli duvarlarda ve kemerde m aralıklı, 5 m Gerektiğinde tavan kemerinde 50 mm Tavan kemerinde mm, yan duvarlarda 30 mm Tavan kemerinde mm ve yan duvarlarda 100 mm Tavan kemerinde mm, yan Yok Yok Gereken yerde 1.5 m aralıklı ve yer yer hafif profiller Çelik destek, 13

18 birlikte destek yerleştirilmeli. Patlatmadan hemen sonra püskürtme beton uygulanmalı. uzunlukta sistematik saplama. duvarlarda 150 mm, aynada 50 mm m aralıklı orta-ağır profiller. *20 mm çaplı tamamen reçine dolgulu RMR Kaya kütle sınıflama sisteminin kullanımında, kaya kütlesinin bir mekanik büyüklüğünün (örneğin, deformasyon modülünün) kestirimiyle ilgili ampirik bir değerlendirmede kullanılacağı zaman temel RMR, tünel duraylılığı ile ilgili eşitliklerde kullanılacağı zaman ise düzeltilmiş RMR esas alınır (Şekil 2.4). Düzeltilmiş RMR hesaplamalarında da Şekil 2.3 de verilen gerilme düzeltme katsayısı (A S ) değeri ve Tablo 2.4 de verilen Patlatma Düzeltmesi (A B ) ve Zayıflık Düzlemleri Düzeltmesi (A W ) değerleri kullanılır. Şekil 2.3. Gerilme düzeltme katsayısı (A S ) grafiği (Kendorski ve diğ., 1983) Tablo 2.4. Patlatma (A B ) ve başlıca zayıflık düzlemleriyle (A W ) ilgili düzeltme katsayıları (Kendorski ve diğ., 1983) Patlatma Düzeltmesi (A B ) Koşullar/Yöntem Uygulanabilir Düzeltme terim katsayısı, A B 1. Makineyle kazı Hasarsız Denetimli patlatma Çok az hasar a. Pratik olarak patlatmada tüm deliklerin izleri gözlenebilir. b. Gevşemiş bloklar veya açılmış süreksizlikler söz konusu değildir. c. Aşırı sökülme: Genellikle 15 cm den az, ender olarak 30 cm den azdır. d. Eklemler arasında yeni kırıklar yok veya çok azdır. 3. İyi klasik patlatma Orta derecede hasar a. Bazı patlama deliklerinin izleri gözlenebilir. b. Az sayıda gevşek bloklar söz konusu olabilir ve bazı eklemler açılabilir. c. Aşırı sökülme: Yaygın olarak 30 cm, yerel olarak 30 cm yi aşabilir. d. Sağlam kaya bloklarında ve eklemler arasında kılcal çatlaklar gelişebilir. 4. Kötü klasik patlatma Şiddetli hasar 0.90 (en iyi) 0.80 (en kötü) a. Patlatma deliklerinden sadece birkaçı gözlenir. b. Açıklığın tavanında çok sayıda gevşemiş blok gözlenir..çok 14

19 sayıda eklem açılmış ve bloklar düşebilecek hale gelmiştir. c. Aşırı sökülme: Genellikle 30 cm den büyük, yerel olarak 1 m veya daha fazladır. d. Patlatmayla ilgili herhangi bir bilgi yok. Orta derecede 0.90 (göreceli) hasar Başlıca Zayıflık Düzlemleriyle İlgili Düzeltme (A W ) Koşul Düzeltme katsayısı, A W 1. Zayıflık düzlemi yok Sert dayklar Yumuşak cevher zonları Ana kaya/cevher dokanak zonları veya homojen olamayan tavan katsayısı Kıvrımlar (senklinal ve antiklinaller) Münferit fay zonları 0.70 Şekil 2.4. RMR puanı hesaplama akım şeması (Bieniawski, 1989) 15

20 Q Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi Q kaya kütle sınıflama sistemi birbirinden bağımsız 6 farklı parametre ile tanımlanır ve Denk. (2.7) ile hesaplanır. Bu parametreler ve özellikleri Tablo 2.5 de verilmiştir. Kaya kütle kalitesi, Q = RQD J n J r J a J w SRF Burada; RQD kaya kalite göstergesi, J n eklem takımı sayısı, J r eklem pürüzlülük sayısı, J a eklem alterasyon sayısı, J w eklem su azaltma faktörü, SRF gerilme azaltma faktörü dür. (2.7) Tablo 2.5. Q sisteminin girdi parametreleri ve değerleri (Barton ve diğ., 1974; Barton, 2000) 1. RQD KAYA KALİTE GÖSTERGESİ TANIMI 0 25 A. Çok zayıf B. Zayıf C. Orta D. İyi E. Çok iyi Not: (1) RQD < 10 (0 dahil) ise Q nun hesaplanmasında RQD için 10 gibi nominal bir değer kullanılır. RQD için 100, 95, 90 gibi 5 lik aralıklar yeterlidir. 2. EKLEM TAKIM SAYISI J n A. Masif, eklem çok az veya hiç yok B. Bir eklem takımı C. Bir eklem takımı ve gelişigüzel eklemler D. İki eklem takımı E. İki eklem takımı ve gelişigüzel eklemler F. Üç eklem takımı G. Üç eklem takımı ve gelişigüzel eklemler H. Dört veya daha fazla eklem takımı, gelişi güzel çok fazla 0.5 1, sayıda, küp şeker görünümünde I. Parçalanmış kaya, toprak görünümünde 20 Not: (2) Arakesitler (kesişen tüneller) için (3.0*J n ) kullanılır. (3) Tünel girişleri için (2.0*J n ) kullanılır. 3. EKLEM PÜRÜZLÜLÜK SAYISI J r (a) Süreksizlik-kaya dokanağı ve (b) 10 cm lik bir makaslamadan önceki süreksizlik-kaya dokanağı A. Süreksiz eklemler B. Pürüzlü veya düzensiz, dalgalı C. Düz, dalgalı D. Kaygan, dalgalı E. Pürüzlü veya düzensiz, düzlemsel F. Düz, düzlemsel G. Kaygan, düzlemsel Not: (4) Bu sıralamada tanımlamalar, küçük ve ara ölçekli özellikleri göstermektedir. (c) Makaslanmış kesimde süreksizlik-kaya dokanağı yok H. Süreksizlik yüzeylerinin birbirine temasını önleyecek yeterli kalınlıkta kil minerali içeren zon I. Süreksizlik yüzeylerinin birbirine temasını önleyecek yeterli kalınlıkta kumlu, çakıllı ya da parçalanmış zon Not: (5) İlgili eklem takımının ortalama kalınlığı 3 m den büyük ise J r ye 1.0 eklenebilir. (6) Çizgiselliklerin en düşük dayanımı verecek şekilde yönlenmesi koşuluyla, çizgisellik içeren düzlemsel ve kaygan süreksizlik yüzeyleri için J r =0.5 alınabilir. (7) J r ve J a sınıflaması, yönelim ve makaslama dayanımı ( = n tan (J r /J a )) açısından duraylılık için hiç uygun olmayan eklem takımına veya süreksizliklere uygulanır. 4. EKLEM ALTERASYON SAYISI J a (yaklaşık) (a) Kaya-süreksizlik dokanağı (mineral dokusu yok, sadece yüzey kaplaması) A. Yüzeyler sıkı, sert, yumuşamayan geçirimsiz dolgu (örneğin kuvars veya epidot) B. Eklem yüzeyinde değişim yok, sadece yüzey sıvaması var C. Çok az değişime uğramış süreksizlik yüzeyleri. Yumuşamayan mineral kaplamaları, kum taneleri, kil içermeyen bozunmamış kaya vb. D. Siltli veya kumlu kil kaplamaları, çok az ve yumuşamayan kil içeriği

21 E. Yumuşamayan veya düşük sürtünmeye sahip kil kaplama (örneğin kaolinit veya mika). Ayrıca klorit, talk, jips, grafit vb. ile az miktarda şişen killer (b) 10 cm lik makaslamadan önceki süreksizlik kaya dokanağı (ince mineral dolguları) F. Kum taneleri, kil içermeyen bozunmamış kaya vb. G. Aşırı konsolide olmuş yumuşamayan kil minerali dolguları (sürekli, ancak kalınlığı < 5 mm) H. Orta ve düşük derecede aşırı konsolidasyona maruz kalmış, yumuşamayan kil minerali dolguları (sürekli, ancak kalınlığı < 5 mm) J. Şişen kil mineralleri-montmorillonit- (sürekli ancak kalınlığı < 5 mm.) Ja nın değeri şişen kil tane boyutundaki malzemenin miktarına ve su girişine bağlı (c) Kesme durumunda süreksizlik yüzeylerinin teması yok (kalın mineral dolguları) K, L, M. Bozunmuş veya parçalanmış kaya ve kil bantları ya da zonları (kil koşulunun tanımı için G,H ve J ye bakınız) N. Siltli veya kumlu kil bantları veya zonları, çok az kil (yumuşamayan) O, P, R. Kalın ve sürekli kil bantları veya zonları (kil koşulunun tanımlanması için G, H ve J ye bakınız) veya veya EKLEM SU AZALTMA FAKTÖRÜ Yaklaşık su basıncı (kgf/cm 2 ) A. Kısmi kazı veya düşük su geliri < 1 (örneğin genel olarak < 5 l/dk) B. Orta derecede su geliri veya basıncı, yer yer eklem dolgularının yıkanması C. Dolgusuz eklemler içeren sağlam kayada aşırı su geliri veya yüksek basınç D. Aşırı su geliri veya yüksek basınç, eklem dolgularının ileri derecede yıkanması E. Çok ileri derecede su geliri ve patlama sırasında zamanla azalan yüksek su basıncı > 10 F. Zamanla azalmaksızın devam eden son derece fazla su geliri ve ya su basıncı > 10 Not: (8) C, D, E ve F deki faktörler kaba tahminlerdir. Eğer drenaja yönelik önlemler alınırsa, J w artar. (9) Buz oluşumundan kaynaklanabilecek özel sorunlar dikkate alınmamıştır. J w GERİLME AZALTMA FAKTÖRÜ SRF (a) Tünel açılırken kaya kütlesinin gevşemesine sebep olabilecek kazıyı kesen zayıf zonlar A. Kil veya kimyasal olarak ayrışmış kaya içeren zayıflık zonları, çok gevşek çevre kayacı 10 (herhangi bir derinlikte) B. Kil veya kimyasal olarak ayrışmış kaya içeren tek bir zayıf zon (kazı derinliği 50 m) C. Kil veya kimyasal olarak ayrışmış kaya içeren tek bir zayıf zon (kazı derinliği> 50 m) D. Kil içermeyen dayanıklı kayada birden fazla makaslama zonu, gevşek çevre kayacı (herhangi bir derinlikte) E. Kil içermeyen dayanıklı kayada birden fazla makaslama zonu (kazı derinliği 50 m) F. Kil içermeyen dayanıklı kayada birden fazla makaslama zonu (kazı derinliği> 50 m) G. Gevşek ve açık eklemler, ileri derecede eklemli küp şeker görünümlü(herhangi bir derinlikte) (b) Dayanıklı kaya, kaya gerilmesi sorunları c / t / c SRF H. Düşük gerilme, yüzeye yakın, açık eklemler J. Orta derecede gerilme, uygun gerilme koşulları K. Yüksek gerilme, çok sıkı yapı, genellikle duraylı, yan duvarlar açısından uygun olmayabilir L. Masif kayada 1 saatlik bir süre sonrasında orta derecede dilimlenme M. Masif kayada birkaç dakika sonra dilimlenme ve kaya patlaması N. Masif kayada aşırı kaya patlaması ve ani dinamik deformasyon > < Not: (10) Oldukça anizotrop bakir gerilme alanı (ölçülebilirse) 5 1 / 3 10 koşulunda c 0.75* c ye, 1 / 3 >10 ise 0.5* c ye düşürülür. Burada c ; tek eksenli basınç direnci, 1 ve 3 en büyük ve en küçük asal gerilmeler, en büyük teğetsel gerilmelerdir. (11) Tavan yüksekliğinin genişliğinden az olduğu durumlarla ilgili birkaç vaka kaydı mevcuttur. Bu gibi durumlar için SRF nin 2.5 ten 5 e artırılması önerilir (c) Sıkışan kaya: Yüksek kaya basıncının etkisi ile düşük dayanımlı kayada plastik akma / c SRF O. Az sıkıştıran kaya basıncı P. Aşırı sıkıştırıcı kaya basıncı 1 5 > Not: (12) Sıkışan kaya vakaları H>Q 1/3 derinlik koşulunda meydana gelebilir. Kaya kütlesinin sıkışma dayanımı 17

22 q= 0.7* *Q 1/3 (MPa) eşitliğinden tahmin edilebilir. Burada, kayanın birim hacim ağırlığıdır (kn/m 3 ) (Singh vd., 1991) (d) Şişen kaya: Suyun varlığına bağlı olarak kimyasal şişme etkinliği SRF R. Düşük şişme basıncı 5 10 S. Çok yüksek şişme basıncı Q değeri ile ilgili yeraltı yapılarının açıklıklarının duraylılığı ve destek gereksinimleri Eşdeğer Boyut (D e ) kavramı, Denk. (2.8) ile hesaplanır (Tablo 2.6). D e = Kazı genişliği,çapı veya yüksekliği Kazı destek oranı (ESR) (2.8) Tablo 2.6. Farklı yer altı kazıları için ESR değerleri (Barton ve Grimstad, 1994) KAZI TİPİ A. Kısa süreli (geçici) maden kazıları vd. B. Uzun süreli (kalıcı) maden kazıları, su tünelleri, büyük kazılar için açılan pilot tüneller, geniş yer altı kazıları C. Geniş yer altı depolama odaları, su arıtma tesisleri, küçük karayolu ve demiryolu tünelleri, yaklaşım tünelleri D. Enerji santralleri, büyük karayolu ve demiryolu tünelleri, sivil savunma sığınakları, tünel girişleri ve yeraltında birbirini kesen açıklıkların kesişme bölgeleri E. Yer altı nükleer enerji santralleri, demiryolu istasyonları, spor ve kamu tesisleri, fabrikalar, gaz nakil tünelleri ESR (Kazı destek oranı) Q kaya kütle sınıflamasında, yukarıda tablolar halinde verilen parametreler belirlenir ve Denk. (2.7) de verilen Q formülü ile hesaplama yapılır. Q değerine ek olarak Denk. (2.8) den de eşdeğer boyut hesaplaması yapılır ve Şekil 2.5 de verilen tablodan kaya kütle sınıflaması yapılır. Elde edilen değerler yardımıyla, en geniş desteksiz açıklık, tavan destek basıncı, uygulanacak destek sistemleri, kaya bulonu ve ankraj boyu gibi değerler belirlenir. 1. Desteksiz 2. Yerel bulonlama DESTEK KATEGORİLERİ 6. Lifle güçlendirilmiş püskürtme beton ve bulonlama, 9-12 cm 7. Lifle güçlendirilmiş püskürtme beton ve bulonlama, cm 18

23 3. Sistematik bulonlama 4. Sistematik bulonlama (ve takviyeli, püskürtme beton 4-10 cm) 5. Lifle güçlendirilmiş püskürtme beton 5-9 cm 8. Lifle güçlendirilmiş püskürtme beton> 15cm, güçlendirilmiş çelik hasırlı püskürtme beton ve bulonlama 9. Beton kaplama Şekil 2.5. Q sisteminde kaya kütle sınıfları ve destek kategorileri (Grimstad ve Barton, 1993) GSI Kaya Kütlesi Sınıflama Sistemi GSI (Jeolojik dayanım indeksi) sınıflama sisteminin temeli, Denk. (2.9) ile ifade edilmiştir (Ulusay ve Sönmez, 2007). 1 3 = 3 c m 3 c + s (2.9) Burada 1 ve 3 sırasıyla en büyük ve en küçük asal gerilmeler, c dayanımı, m ve s boyutsuz malzeme sabitleridir. tek eksenli basınç Yenilme ölçütünde, bir takım modifikasyonlar yapılmış ve Hoek ve diğ. (1995) ölçütü, Denk. (2.10) ile tanımlanmıştır. 1 a = 3 + c (m 3 b + s) c (2.10) Burada; m b kaya kütlesi için Hoek-Brown sabiti, s ve a boyutsuz katsayılar olup kaya özelliğine göre değişir. Bu katsayılar, sağlam ya da eklemli (çatlak) kayaç kütleleri üzerinde yapılan üç eksenli veya doğrudan kesme deneyleri sonuçlarının istatistiksel olarak değerlendirilmesiyle elde edilir. m b katsayısı, sağlam kayaçta daneler arası, eklemli kayaç kütlesinde ise bloklar arası sürtünmeye ve kilitlenme derecesine bağlıdır. s katsayısı ise, daneler/bloklar arası çekme dayanımı ve kilitlenme derecesinden etkilenir. Söz konusu formüllerde malzeme sabitleri m b, s ve a nın belirlenmesinde RMR kaya kütlesi sınıf puanlarından yararlanılmıştır. Bu sabitlerin belirlenmesinde RMR > 25 olan kaya kütlelerinde geçerli iken 25 ten küçük RMR puanına sahip çok zayıf kayalarda bu bağıntıdan sonuç elde edilememiştir. Bu problemin çözümüne yönelik en son Sönmez ve Ulusay (1999) tarafından modifiye edilerek Yapısal Özellik Puanı (SR) ve Süreksizlik Yüzey Koşulu Puanı (SCR) sisteme dahil edilerek niceliksel GSI sistemi geliştirilmiştir (Şekil 2.6) Yapısal özellik puanı (SR), hacimsel eklem sayısı (J v ) eşitliğinden yararlanılarak Denk. (2.11) ile bulunur. J v = N x L x + N y L y + N z L z (2.11) Burada, N x, N y, N z birbirine dik yönlü L x, L y, L z uzunluğundaki üç ölçüm hattı boyunca tespit edilen eklem sayıdır. 19

24 20

25 Şekil 2.6. Sönmez ve Ulusay (1999) tarafından modifiye edilmiş niceliksel GSI sistemi BÖLÜM 3 - KAYADAN OYMA YAPILAR İÇİN HESAP KURALLARI 21

26 3.0. SİMGELER A = Kaya kolon kesit alanı (m 2 ) c = Kohezyon (MPa) e = Örtü kalınlığı (m) E = Elastisite modülü (GPa) f = Döşemenin kalınlığı (m) q = Yayılı yük (kpa) I = Kesit atalet momenti (m 4 ) L, a = Döşemenin kısa kenarı (m) L b = Burkulma boyu (m) N = Kaya kolon üzerine etkiyen eksenel düşey yük (kn) N kr = Kritik burkulma yükü (kn) M = Maksimum eğilme momenti (knm) R a (T 1 ) = Deprem yükü azaltma katsayısı S(T 1 ) = Spektrum katsayısı W = Mukavemet momenti (m 3 ) GSI = Jeolojik dayanım indeksi sınıflama sistemi = Kayacın birim hacim ağırlığı (kn/m 3 ) = Poisson oranı σ a = Eğilme dayanımı (MPa) σ am = Kaya kütlesi eğilme/çekme dayanımı (MPa) c = Kaya malzemesi tek eksenli basınç dayanımı (MPa) cm = Kaya kütlesi tek eksenli basınç dayanımı (MPa) σ em = Kaya emniyet gerilmesi (MPa), σ v = Düşey gerilme (kpa) t = Tek eksenli çekme dayanımı (MPa) 3.1. KAPSAM Yeni yapılacak yeraltı yaşam alanı amaçlı kayadan oyma yapıların, sağlık ve eğitim amaçlı kayadan oyma yapıların ile depo amaçlı kayadan oyma yapıların tasarımında esas alınacak yükler ve uygulanacak hesap kuralları, bu bölümde tanımlanmıştır. Ayrıca, yerüstü kayadan oyma yapıların (peri bacası gibi) depreme dayanıklı tasarımına ilişkin esaslar bu bölümde belirtilmiştir Yeni yapılacak olan kayadan oyma yapılar, statik/dinamik yükler altında hasar görmeden ve/veya can güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanmalıdır Mevcut kayadan oyma yapıların performanslarının değerlendirilmesinde veya bu yapılara ilave mekânların yapılması durumunda, bu bölümde verilen hükümler kullanılacaktır. 22

27 3.1.4 Mevcut kayadan oyma yapılarda oluşan hasarların onarımı ve/veya güçlendirilmesi için uygulanacak hesap kuralları Bölüm 5 de verilmiştir GENEL İLKE VE KURALLAR Kayadan Oyma Yapıların Taşıyıcı Sistemlerine İlişkin Genel İlkeler Bu bölümde kayadan oyma yapıların statik/dinamik analizi durumunda kullanılacak olan hesap esasları belirtilmiştir Yığma taşıyıcı sistemli ek mekânlarda taş duvar ve kemerler, ahşap kirişli döşeme (hezen) vb. sistemler ihtiyaç duyulması halinde kullanılmalıdır. Yığma ek binaların yapımında ve malzeme seçiminde ilgili yönetmelik ve mevzuatlarda belirtilen kurallara uyulmalıdır Kayadan Oyma Yapılara Etkiyen Yüklere İlişkin Genel Kurallar Yeraltı kayadan oyma yapıların tasarımında sadece düşey gerilme analizinin yapılması yeterlidir. Ancak, yer üstü kayadan oyma yapıların tasarımında, hem yatay hem de düşey kuvvetlerin etkisi göz önüne alınarak gerilme analizinin yapılması gereklidir. Yapı elemanına yatay kuvvet etkimesi durumunda, yeterli kalınlığa sahip olduğunu göstermek için kayma tahkiki yapılmalıdır Kayadan oyma yapılarda, belli bir en kesite sahip taşıyıcı kaya kolonlar ile mekânları sınırlayan veya birbirinden ayıran belli bir inceliğe sahip olan duvarlar (topuklar), düşey taşıyıcı elemanlar olarak tanımlanırlar Kayadan Oyma Yapıların Açılacağı Bölgenin Kaya Kütle Özellikleri Kayadan oyma yapının açılacağı bölgeden alınan numunelerden kaya malzemesine ait olan tek eksenli basınç dayanımı ( c ), tek eksenli çekme dayanımı ( t ), elastisite modülü (E), eğilme dayanımı ( a ), kohezyon (c), içsel sürtünme açısı ( poisson oranı ( ve indeks (fiziksel) özellikler belirlenmelidir Kayanın mekanik malzeme özellikleri olan tek eksenli basınç dayanımı ( c ), tek eksenli çekme dayanımı ( t ), eğilme dayanımı ( a ), elastisite modülü (E) ve kohezyon (c) parametreleri metamorfik, sedimanter ve magmatik kayalar için Tablo 3.1 de verilen katsayılar ile çarpılarak kaya kütle özelliklerine dönüştürülmelidir. Tablo 3.1. Kaya malzeme özelliklerinin kaya kütle özelliklerine dönüştürülmesinde kullanılacak katsayılar Kayaç Grubu GSI Magmatik Kaya Metamorfik Kaya Sedimanter Kaya

28 Kayadan oyma yapının açılacağı alanın sayısal modellemeleri yapılmalıdır. Modellemelerde kaya kütle özelliklerine ait parametreler kullanılmalıdır GSI değerinin 60 dan düşük olduğu (GSI < 60) yerlerde, kayadan oyma yapı açılmamalıdır Kayadan Oyma Yapılarda Yük Analizi Kayadan oyma yapılara etkiyen düşey yükler, kayadan oyma yapının örtü kalınlığı (e) ile kayanın birim hacim ağırlığının ( ) çarpımına eşit olup Denk. (3.1) ile belirlenir. v = e. (3.1) Yeraltı kayadan oyma yapılara yatay/deprem yüklerin etkisi ihmal edilebilir seviyelerde olduğundan hesaplamalarda dikkate alınmaz. Ancak, yerüstü kayadan oyma yapının tasarımında, deprem yükleri dikkate alınarak hesaplamalar yapılmalıdır. Yer üstü kayadan oyma yapıların depreme dayanıklı tasarımında, S(T 1 ) = 2.5 ve R a (T 1 ) = 2.0 alınarak belirlenen deprem yüklerinin kayadan oyma yapılarda oluşturduğu kayma gerilmeleri hesaplanmalı ve izin verilen sınır değerleri aşmaması sağlanmalıdır Kayadan oyma yapılara etki edebilecek yükler, TS 498 Yapı elemanlarının boyutlandırılmasında alınacak yükleri hesap değerleri nde önerilen şekilde alınmalıdır TAŞIYICI ELEMANLARIN STATİK HESABI Kayadan oyma yapılarda kaya kolonların bulunması tercih edilmemekle birlikte, zorunlu hallerde kaya kolonların oluşturulmasına, gerekli analizlerin yapılması durumunda izin verilebilir. Taşıyıcı kaya kolonların üzerine gelen yükler hesap edilerek, Denklem (3.2) de verilen bağıntı ile düşey gerilme analizi yapılmalıdır. σ = N A σ em (3.2) Burada σ kaya kolonda oluşan düşey gerilme, σ em kayaya ait emniyet gerilmesi (kaya kütlesi tek eksenli basınç dayanımı, cm ), N kaya kolon üzerine etkiyen düşey yük ve A kaya kolon kesit alanıdır Kaya kolonlarda narinlik etkisini göz önünde bulundurmak için Denk. (3.3) te verilen bağıntı kullanılarak burkulma analizi yapılmalıdır. N kr = π2 EI L b 2 < N (3.3) Burada, N elmana gelen düşey yük, N kr kritik burkulma yükü, E kayanın elastisite modülü, I kesitin atalet momenti, L b ise elemanın burkulma boyudur. 24

29 3.3.3 Kayadan oyma yapıların taşıyıcı duvarlarının (topuklarının), düşey gerilme analizi Denk. (3.2) de verilen bağıntı kullanılarak yapılmalıdır. Gerilme analizi yapılırken duvardaki kapı, pencere vb. boşluk en kesitleri kadar azaltılmış duvar en kesit alanı kullanılmalıdır Taşıyıcı kaya duvarlarda narinlik etkisini göz önünde bulundurmak için kaya duvar emniyet gerilmeleri, duvarların narinlik oranlarına göre Tablo 3.2 de verilen miktarlarda azaltılmalıdır. Tablo 3.2. Narinlik oranına göre emniyet gerilmeleri için azaltma katsayılar (DBYBHY, 2007) Narinlik Oranı Azaltma katsayısı Döşemelerin statik analizinde, üzerine düzgün yayılı yük etkiyen birim genişlikte bir basit kiriş kabulü ile Denk. (3.4), Denk. (3.5) ve Denk. (3.6) kullanılarak döşemelerin gerilme analizi yapılabilir (Şekil 3.2). Bu model kullanılarak elde edilen gerilme değerlerinin emniyet gerilmelerinden büyük olması durumunda veya daha gerçekçi bir yaklaşımla gerilme analizi yapılabilmesi için döşeme elemanı gerçek bir plak şeklinde modellenerek analiz edilmelidir. q L Şekil 3.2. Basit kiriş M = q*l2 8 (3.4) W = f 2 6 (3.5) σ = M W σ em (3.6) Burada, M basit kirişte oluşan maksimum eğilme momenti değerini, q döşeme üzerine etkiyen üniform yayılı yük değerini, L döşemenin kısa kenar açıklık değerini (a), σ birim döşeme en kesitinde oluşan normal eğilme gerilmesini, σ em kayaya ait çekme emniyet gerilmesini (kaya kütlesi çekme dayanımı, am ), W birim döşeme enkesitinin mukavemet momenti ve f döşemenin kalınlık değerini göstermektedir. 25

30 BÖLÜM 4 - KAYADAN OYMA YAPILAR İÇİN TASARIM KURALLARI 4.0. SİMGELER a b c d e f h m n x x min = Loca/oda genişliği/açıklığı (m) = Topuk/sütun genişliği (m) = Locanın kemersiz yüksekliği (m) = Tavan kemeri yüksekliği (m) = Örtü kalınlığı (e=m+n) (m) = Üst üste gelen iki hacim arasındaki kaya (döşemenin) kalınlığı (m) = Loca yüksekliği (h=c+d) (m) = Örtü kaya kalınlığı (m) = Örtü zemin kalınlığı (m) = Komşu parsele olan yatay mesafe (m) = Komşu parsele olan minimum yatay mesafe (m) 4.1. KAPSAM Kayadan oyma yapılarda yapılacak tüm taşıyıcı sistem elemanlarının (kolon, duvar/topuk, döşeme) boyutlandırılması, bu bölümde belirtilen durumlar ile birlikte Bölüm 3.3 de verilen hesaplamalar dikkate alınarak yapılmalıdır Bu bölümde belirtilen kural ve koşullar, yaşam alanı amaçlı kayadan oyma yapılar, sağlık ve eğitim amaçlı kayadan oyma yapılar ile depo amaçlı kayadan oyma yapılar için geçerlidir GENEL İLKE VE KURALLAR Kayadan oyma Yapı Tasarım Aşamaları aşağıdaki sırayı takip edecek şekilde hazırlanmalıdır: a. Kayadan oyma yapı için gerekli fiziki ve geometrik koşullar, b. Kayadan oyma yapı inşası için uygun jeolojik özellikteki alanlar, c. Geometrik koşullarla ilişkili topografya, ç. Yeraltı faaliyetlerine uygun erişim yolları, d. Jeolojik ve hidrojeolojik veriler, e. Konum, yönelim ve geometri, f. Kayadan oyma yapının kullanım amacı, g. Tahkimat (iksa) sistemleri Kayadan oyma yapıların taşıyıcı duvarları/kolonları, planda olabildiğince düzenli olmalıdır ve tüm taşıyıcı duvarlar/kolonlar planda üst üste gelecek şekilde düzenlenmelidir (Şekil 4.2b, Şekil 4.4). 26

31 4.3. KAYADAN OYMA YAPI UYGULAMA PROJE HAZIRLANMASINA İLİŞKİN KURALLAR Mimari Uygulama Projesi Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Kayadan oyma yapıların yapılacağı ortamın kaya özellikleri belirlendikten sonra, bu belirlemelere göre Mimari Avan (Ön) Proje hazırlanmalıdır Mimari avan proje baz alınarak yapılan sondaj sonuçlarına göre statik hesaplar yapılarak; topuk genişliği, loca boşlukları, üst tabaka kalınlığı gibi boyutlar belirlendikten sonra, Mimari Uygulama Projesi hazırlanmalıdır Kazı yöntemi, statik proje sonucuna göre belirlenen kesitlere, mimari projeye, imar durumuna, doğrultuya ve yüksekliğe göre belirlenmelidir Kayadan oyma yapıların yapım ve kullanım aşamalarında, güvenlik koşullarını tehdit edecek sorunların ortaya çıkması durumunda, projelerde revizyon yapılmalıdır Kayadan oyma yapıların ve tamamlayıcı yapıların (yığma, betonarme vb.) mimari projeleri, ilgili standartlar ve mevzuata uygun olarak hazırlanmalıdır. Mimari projeler; statik, mekanik, elektrik ve diğer disiplinlerce hazırlanan projelerle uyumlu olmalıdır Kayadan oyma yapılar sit alanı içerisinde ise, projelerin hazırlanmasında ilgili koruma kurulu veya kurullarının belirteceği usul ve esaslar geçerlidir Mimari uygulama projesinde, aşağıda belirtilen paftalar yer almalıdır: a) İmar durumu (Kadastro planı): Kadastro planında; yön, arsa sınırları, parsel numarası, yollar ve kotlar belirtilmelidir. b) Vaziyet planı: Vaziyet planında; yön, arsa sınırları, girişler, yollar, kotlar, havalandırma bacaları ve yapının toplam kapladığı alan belirtilmelidir. c) Planlar: Kayadan oyma depo projelerinde; depo girişi, galeri ve loca boyutları, havalandırma bacaları, topuk mesafeleri belirtilmelidir. Galeriler ve localar numaralandırılmalı, kesit yerleri belirtilmelidir. Yaşama alanı amaçlı kayadan oyma yapılarda bulunan bütün hacimlerin planları çizilmelidir. Mahal numaraları, mahal isimleri, boyutlar ve kotlar belirtilmelidir. d) Kesitler: Kayadan oyma yapıların mimari projelerinde en az iki kesit bulunmalıdır. Yapıda bulunan bütün hacimler en az bir kesitte gösterilmelidir. Kesitlerde kayanın yüksekliği, sağlam kaya tabakasının ve bitki örtüsünün kalınlıkları belirtilmelidir. Kesitlerde galeri, loca ve topukların genişlikleri ve üst üste gelen hacimler arasındaki döşeme kalınlıkları belirtilmelidir. Kesitlerden en az bir tanesi havalandırma bacalarından geçmeli ve alınacak drenaj önlemleri projede belirtilmelidir. Kayadan oyma yapıda bulunan bütün hacimlere, mevcut yol kotuyla ilişkilendirilerek kot verilmelidir. e) Görünüşler: Kayadan oyma yapıların dış mekânla ilişkisi olan bütün cepheleri, projede yer almalıdır. Cephelerde, yapı yakınındaki doğal ve yapay çevre gösterilmelidir. Gerekli durumlarda, genel çevreyi gösteren silüetler projeye eklenmeli ve kotlar gösterilmelidir. 27

32 f) Detaylar: Uygulama aşaması için gerekli olan ve projede gerekli görülen alanları kapsayan detay paftaları (ıslak hacim, doğrama, asma tavan, aydınlatma vb.), projeye eklenmelidir Mekanik Tesisat Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Yaşam Alanlarına İlişkin Kurallar a) Temiz Su, Kirli ve Pis Su Tesisatı: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, temiz su, kirli ve pis su tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: 2.4, 2.6, 2.8 maddeleri ve bölüm 6, Yerel yönetimlere ait Sıhhi Tesisatlar ve Uygulama Esasları ; sayaç muhafazaları, sayaç montaj yerleri temiz su servis hattı bağlantı noktaları ve pis su rögar imalatı açısından) uygun olmalıdır. Zeminde toplanan pis sular uygun kapasitedeki bir pompalama sistemi ile yaşam alanı dışına çıkarılmalıdır. Yaşam alanının zeminin üstünde olması halinde bu sular doğal cazibeli akışla uzaklaştırılabilir. b) Yangın Tesisatı: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, yangın tesisatı projesi hazırlanır ve bu projeye uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: 2.5 maddesi) uygun olmalıdır. C) Sıhhi Sıcak Su Hazırlama ve Dağıtım Tesisatı: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, sıhhi sıcak su hazırlama ve dağıtım tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: maddesi, bölüm 6 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 7. bölüm, madde 19) uygun olmalıdır. d) İklimlendirme ve Havalandırma Sistemi: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, ihtiyaç duyulması halinde, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, yetkili bir mühendis tarafından, merkezi ya da yerel iklimlendirme ve havalandırma sistemi projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: bölüm 3 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 6. bölüm, madde 17,18) uygun olmalıdır. Merkezi ya da yerel soğutma tesisatı seçimi, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: madde 15 göz önünde bulundurularak yapılacaktır. e) Isıtma Tesisatı: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, ısıtma tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: bölüm 2,3,6 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 6. bölüm, madde 17,18) uygun olmalıdır. Isıtmanın 28

33 merkezi ya da yerel yapılmasının kararı Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: madde 13 göz önünde bulundurularak yapılacaktır. f) Drenaj Sistemi: Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yoğuşturuculardan drene edilen sular, yaşam alanı içerisinde ortaya çıkabilecek yeraltı suları ve muhtemel su baskını olması halinde ortaya çıkacak sular bir toplama havuzuna yönlendirilmeli, buradan tesis edilecek bir pompalama istasyonu ile yaşam alanı içerisinden uzaklaştırılmalıdır. Su baskını tehlikesini önlemek için yeraltı yapısının girişlerinde ve baca çıkışlarında uygun önlemler (istinat duvarı, bacanın yeryüzünün üstüne çıkarılması, baca çıkış yönünün döndürülmesi v.b.) alınmalıdır. g) Asansör Tesisatı: İmar yasası gereği ya da ihtiyaca binaen kaya oyma yapıların tamamında yapılacak asansör imalatları ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: bölüm 5) uygun olmalıdır Depolama Alanlarına İlişkin Kurallar a) Temiz Su, Kirli ve Pis Su Tesisatı: Depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda ihtiyaç duyulması halinde, yetkili bir mühendis tarafından, kaya oyma yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, temiz su, kirli ve pis su tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: 2.4, 2.6, 2.8 maddeleri ve bölüm 6, Yerel yönetimlere ait Sıhhi Tesisatlar ve Uygulama Esasları ; sayaç muhafazaları, sayaç montaj yerleri temiz su servis hattı bağlantı noktaları ve pis su rögar imalatı açısından) uygun olmalıdır. Depo dışında ofis ve sosyal tesislerin (tuvalet, banyo, mutfak vb.) bulunması halinde, sıhhi tesisat proje ve imalatları buralara yapılmalıdır. Zeminde toplanan pis sular uygun kapasitedeki bir pompalama sistemi ile depo alanı dışına çıkarılmalıdır. Depo alanının zeminin üstünde olması halinde bu sular doğal akışla (cazibeyle) uzaklaştırılabilir. b) Yangın Tesisatı: Depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, yangın tesisatı projesi hazırlanır ve bu projeye uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: 2.5 maddesi) uygun olmalıdır. C) Sıhhi Sıcak Su Hazırlama ve Dağıtım Tesisatı: Depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, sıhhi sıcak su hazırlama ve dağıtım tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: maddesi, bölüm 6 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 7. bölüm, madde 19) uygun olmalıdır. d) İklimlendirme ve Havalandırma Sistemi: Depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, ihtiyaç duyulması halinde, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan kişi sayısı, depolanan ürünün cinsi gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, yetkili bir mühendis tarafından, merkezi ya da yerel iklimlendirme ve havalandırma sistemi projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart 29

34 ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: bölüm 3 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 6. bölüm, madde 17,18) uygun olmalıdır. Merkezi ya da yerel soğutma tesisatı seçimi, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: madde 15 göz önünde bulundurularak yapılacaktır. Havalandırma bacaları, bölgenin doğal yapısını bozmamak açısından gruplandırılarak yerleştirilmeli, baca sayısı mümkün olan en az sayıda tutulmalıdır. Havalandırma şaftlarına dışarıdan taş, toprak ve canlı girişini engelleyecek ızgara sistemi yapılmalıdır. Bacaların yeryüzünde görünen kısımları betonarme ve/veya yığma taşıyıcı sistemli olabilir, ancak bacanın dışı doğal jeolojik yapıya uygun olarak düzenlenmelidir. e) Isıtma Tesisatı: Depolama alanı olarak kullanılması planlanan kaya oyma yapılar soğuk depo olduğundan ısıtma ihtiyacı bulunmamaktadır. Ancak, idari bina ya da sosyal tesis gibi bölümlerde ısıtma ihtiyacı bulunmaktadır. Böyle durumlarda, depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yetkili bir mühendis tarafından, yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan kişi sayısı gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, ısıtma tesisatı projesi hazırlanır ve bu projelere uygun olarak gerekli imalatlar yapılır. Yapılacak proje ve imalatlar, ilgili standart ve yürürlükteki mevzuata (Bayındırlık Bakanlığı Yapı İsleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi: bölüm 2,3,6 ile Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: 6. bölüm, madde 17,18) uygun olmalıdır. Isıtmanın merkezi ya da yerel yapılmasının kararı Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği: madde 13 göz önünde bulundurularak yapılacaktır. f) Drenaj Sistemi: Depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda, yoğuşturuculardan drene edilen sular, yaşam alanı içerisinde ortaya çıkabilecek yeraltı suları ve muhtemel su baskını olması halinde ortaya çıkacak sular bir toplama havuzuna yönlendirilmeli, buradan tesis edilecek bir pompalama istasyonu ile depo alanı içerisinden uzaklaştırılmalıdır. Su baskını tehlikesini önlemek için yeraltı yapısının girişlerinde ve baca çıkışlarında uygun önlemler (istinat duvarı, bacanın yeryüzünün üstüne çıkarılması, baca çıkış yönünün döndürülmesi v.b) alınmalıdır Elektrik Tesisatı Projesi Hazırlanmasına İlişkin Kurallar Yaşam alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda; kaya oyma yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, yaşayacak kişi sayısı, ihtiyaç duyulan güç gibi ölçütler, depolama alanı olarak kullanılacak kaya oyma yapılarda ise kaya oyma yapının nitelik, kullanılma amacı, yapı hacmi, çalışan sayısı, ihtiyaç duyulan güç gibi ölçütler göz önünde bulundurularak, elektrik tesisatı projesi ve bu projeye uygun olarak gerekli imalatlar yapılmalıdır. Projede tesisat için kullanılacak tüm malzemeler detaylı olarak belirtilmelidir Elektrik tesisatında kullanılacak olan tüm ekipmanlar neme dayanıklı, ıslak zeminlere uygun ve su damlalarına karşı korunmuş tipte olmalıdır. Ayrıca, tüm ekipman su tutmayacak biçimde olmalıdır Meydana gelebilecek kazaları önlemek ve/veya tahliyeleri kolaylaştırmak amacıyla, tesislerde çıkışı gösteren levhalar ile elektrik kaza ve tehlikelerine karşı uyaran ve cihazların nasıl kullanılacağını gösteren yazılı işletme yönerge ve işaretleri bulunmalıdır. Bu yönerge ve işaretler, her durumda görünür şekilde olacak ve gerekiyorsa aydınlatılacaktır. 30

35 Elektrik işletme araçlarının gerilim altında bulunan bölümleri ya bütün devreleri boyunca yalıtılmış olmalı ya da yapılışları, durumları ve düzenlenme biçimleri ile ya da özel düzenler aracılığı ile doğrudan doğruya dokunmaya karşı korunaklı olmalıdır. Herhangi bir kaçak durumunda can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla elektrik tesisatının ilgili bölümleri topraklanmalıdır. Bu işlem, ilgili yönetmelin ve mevzuatlaraa göre yapılacaktır Tesisat girişine, sistemde meydana gelecek kaçak akımları tespit edip devreyi kesmek üzere kaçak akım koruma rölesi konulmalıdır Tesisat üç fazlı ise, eşzamanlılık ta dikkate alınarak, projede fazların eşit yüklenmesine dikkat edilmelidir. Gerekli durumlarda, kompanzasyon yapılmalıdır Tesisatın proje ve uygulama süreçlerinde Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği nin 21. maddesi de dikkate alınmalıdır Elektrik projelerinin hazırlanmasında ve uygulanmasında, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği, Elektrik Tesisleri Genel Teknik Şartnamesi, Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, Elektrik Tesislerinde Emniyet Yönetmeliği ve Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği nin ilgili hükümleri de dikkate alınmalıdır Tarımsal Faaliyetler Hususuna İlişkin Kurallar Kayadan oyma yapıların üzerinde tarımsal faaliyet gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği, ziraat mühendisi veya konu ile ilgili diğer mühendislik uzmanlarından teknik destek alınarak belirlenmeli ve tarımsal faaliyetin uygun bulunması halinde tarımsal faaliyet türüne ilişkin eylemlerin (bitki türü, sulama ve drenaj sistemi, gübreleme, ilaçlama vb.) tamamı ruhsat aşamasında belirtilmelidir. Kayadan oyma yapılar üzerinde tarımsal faaliyete başlamadan önce bir program dâhilinde ayrıntılı arazi inceleme çalışmaları gerçekleştirilmelidir Yapının taşıyıcı unsurlarının tarımsal faaliyetler sonucu ortaya çıkacak ek yük ve titreşimlere karşı dayanıklılığı belirlenmelidir. Tarımsal faaliyetlerin getireceği ilave yükü taşıyabilecek sağlam örtü kalınlığına sahip olup olmadığı tespit edilmelidir Kullanım amacına göre farklı kayadan oyma mekânlar oluşturulurken, kullanılan parselin üzerine tarımsal amaçlı kontrolsüz yapı ve altyapı tesisleri yapılmamalıdır. İncelemeler sonucunda kaya kütlesinin taşıyıcılığına zarar vermemek koşulu ile tarımsal yapı ve tesisler (idari bina, bekçi kulübesi, vb.) yapılabilir Tarımsal faaliyetlerde özellikle örtü ve taşıyıcı unsurların süreksiz yapıların zarar görmemesi için, aşırı tarla trafiğinden kaçınılmalı, hafif, az titreşim yapan küçük ekipmanlar kullanılmalıdır. Yoğun titreşime neden olan iş makineleri alan içerisinde ve yakınında kontrolsüz çalıştırılmamalıdır. Tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan, zeminde titreşime neden olabilecek (tarım ekipmanları, iş makinesi, vb.) çevreye ve kayaca zarar verebilecek nitelikteki (fosseptik, kimyevi-zirai atıklar vb.) uygulamalara izin verilmemelidir. 31

36 Yapının drenajı belirlenmeli, gider sistemi, ebatları ve gerekli yer tespitleri yapılmalıdır. Örtü tabakasından süzülerek yapıya giren yağış ve sulama suları drenaj sistemi ile uzaklaştırılmalıdır. Yapıların su yalıtımı için gerekirse özel üretim, bitki köklerine dayanıklı bitümlü su yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır Kayadan oyma depolarda yapıya sızan sular ortamın nem seviyesini artırarak mantar ve alglerin gelişimini hızlandırarak depo koşullarını olumsuz yönde etkilemekte ve depo yapılarının taşıyıcı unsurlarının aşınmasına neden olacağından bu olumsuzluklara karşı önlemler alınmalıdır Tarımsal üretimde bitki köklerinin yapıya zarar vermemesi için yüzlek köklü bitkiler tercih edilmelidir Yapıların bulunduğu bölgenin ekolojik, iklim özellikleri ve peyzajına uygun bitkiler seçilmelidir. Güçlü kök yapısına sahip bitkiler, yapıda tahribat yapacağından tercih edilmemelidir. Kök sistemi dikey gelişen güçlü kök yapısına sahip bitkilerin üretiminden kaçınmalıdır Sulama faaliyetlerinde, toprağın yapısı, su tutma kapasitesi ve yetiştirilecek bitkilerin fizyolojik ihtiyaçları göz önünde tutularak, damlama sulama gibi minimum su kullanılan teknikler uygulanmalıdır Yapıların üzerine, kontrolsüz tarımsal yapı ve altyapı tesisleri yapılmamalıdır. Sera gibi hafif yapılar kurulmadan önce gerekli tüm koşulların uygunluğu kontrol edilmelidir İmar Durumuna İlişkin Kurallar Kayadan oyma yapıların yapılacağı alanın mevcut imar durumu ve mülkiyet sınırlarını gösteren çap/harita, temin edilmelidir Yapılacak kayadan oyma yapıya ait analizler sonucunda belirlenen topuk/sütun genişliğine (b) göre, komşu parsel ile arasındaki yatay mesafe (x) en az, topuk genişliğinin bir buçuk katı (x = 1.5*b) olarak belirlenmelidir. Belirlenen yatay mesafe, 3 metreden az (x = 1.5*b < 3 m) olması halinde, bırakılması gereken minimum yatay mesafe (x min ) sınırı, en az 3 metre (x min = 3 m) olması gerekir (Şekil 4.1, Şekil 4.2) Kayadan oyma yapıların yapılacağı parsellerin yerüstünde yapılacak unsurları (baca, duvar, konut vb.) varsa, bu unsurların yüksekliklerine göre, komşu parselden çekecekleri yatay mesafenin minimum değeri (x min ), 3194 sayılı İmar Yasası ile Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği nin 18. Maddesinin hükümlerine göre belirlenmelidir DEPO AMAÇLI KAYADAN OYMA YAPILAR Depo Amaçlı Kayadan oyma Yapıların Mimari Tasarım Esasları Depo amaçlı kayadan oyma yapıların duvar, tavan ve tabanları taşıyıcılık açısından bir zorunluluk bulunmuyorsa kaya olarak bırakılmalıdır. 32

37 Depo amaçlı kayadan oyma yapıların kat adedi, kat yükseklikleri, mekânların boyutları, kemer ve tonozların açıklık ve yükseklileri, üst üste gelen iki hacim arasındaki minimum kaya kalınlığı (f); kaya kütle dayanımına, statik hesaplara ve yapının kullanım amacına göre belirlenmelidir Minimum Örtü Kaya Kalınlığı Depo amaçlı kayadan oyma yapılar için minimum örtü kaya kalınlığı (m), kayadan oyma yapı etrafındaki süreksizliklere yeterli normal gerilme verebilecek, aynı zamanda tavanın ve yan duvarların kendi kendini tutabilmesini sağlayacak yeterli kalınlıkta olmalıdır Sağlam kayaların minimum örtü kalınlığı (m), kayadan oyma yapı genişliğinin (açıklığın, a) yarısından az olmamalıdır (m > a/2). Sınırlı bilgiye sahip fizibilite çalışmalarında, sağlam kaya örtü kalınlığı kayadan oyma yapı genişliğinden az olmamalıdır (m a). Zayıf kayada ise bu kalınlığın en az 5 metre (m = 5m) olması gerekmektedir Yapı Plan ve Şekli Açıklığın geometrisi; örtü kalınlığı (e), açıklık (a), yükseklik (h = d+c) ve kemer şekli (d) ile ilişkilidir. Kayadan oyma yapı tasarımı ve geometrisini belirleyen temel parametreler; kayadan oyma yapı boyutları (a, b, c, d, e, f, x), şekli (dikdörtgen, kare ve kemer durumu) ve boşluklar arasında bırakılacak topukların (sütün, b) ebatlarıdır (Şekil 4.1, Şekil 4.2) Depo amaçlı kayadan oyma yapı temel tasarım konsepti, kazıyla birlikte kaya kütlesi içerisinde değişen gerilmelerin boşluğu çevreleyen kayaya eşit olacak şekilde dağıtmak olmalıdır Depo amaçlı kayadan oyma yapıların tavanı kemerli olarak açılmalı köşeli boşluklardan kaçınılmalıdır Depo amaçlı kayadan oyma yapı, genişliğinin (a) en az 1/5 ine denk gelecek yükseklikte standart bir tavan kemeri (d a/5) ile kazılmalıdır (Şekil 4.3). Ancak bu tavan kemeri (d), örtü kalınlığının 5-10 m arasında (e = 5~10 m) olduğu kayadan oyma yapılarda aranmaz. Ancak örtü kalınlığının 30 m ye kadar olduğu kayadan oyma yapılarda (e 30 m), boşluk genişliğinin en az 1/7 oranında tavan kemer yüksekliği (d a/7) oluşturulmalıdır Depo amaçlı kayadan oyma yapılardaki localar arasında bırakılan topukların genişliği (b); öncelikle kaya kalitesine, süreksizliklerin yönelimine, kayadan oyma yapının genişliğine (a), yüksekliğine (h=c+d) ve topuklar içinde oluşturulan açıklıklara bağlıdır (Şekil 4.2) Depo amaçlı kayadan oyma yapılarda localar arasında bırakılacak en düşük topuk genişlikleri (b), Tablo 4.1 e uygun olmalıdır Zayıf kayalarda 100 m örtü kalınlığından daha fazla derinlikte kayadan oyma yapı açılmamalıdır. 33

38 Şekil 4.1. Örnek bir kayadan oyma yapısı plan şeması 34

39 a) b) Şekil 4.2. a) Tek katlı ve b) iki katlı örnek kayadan oyma yapısı kesitleri 35

KAYA KÜTLESİ SINIFLAMALARI

KAYA KÜTLESİ SINIFLAMALARI KAYA KÜTLESİ SINIFLAMALARI SINIFLAMA SİSTEMLERİNİN HEDEFİ VE ÖZELLİKLERİ Kaya kütle sınıflama sistemleri eğer belirli koşullar yerine getirilirse; gözlem, ölçüm, tecrübe ve mühendislik yargıları sonucu

Detaylı

YENİLME KRİTERİ TEORİK GÖRGÜL (AMPİRİK)

YENİLME KRİTERİ TEORİK GÖRGÜL (AMPİRİK) YENİLME KRİTERİ Yenilmenin olabilmesi için kayanın etkisinde kaldığı gerilmenin kayanın dayanımını aşması gerekir. Yenilmede en önemli iki parametre gerilme ve deformasyondur. Tasarım aşamasında bunlarda

Detaylı

Dolgu ve Yarmalarda Sondaj Çalışması ve Değerlendirmesi. HAZIRLAYAN Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA)

Dolgu ve Yarmalarda Sondaj Çalışması ve Değerlendirmesi. HAZIRLAYAN Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA) Dolgu ve Yarmalarda Sondaj Çalışması ve Değerlendirmesi HAZIRLAYAN Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA) İçerik Yarmalarda sondaj Dolgularda sondaj Derinlikler Yer seçimi Alınması gerekli numuneler Analiz

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 5/29/2017 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta : orhan.arkoc@klu.edu.tr Web : http://personel.klu.edu.tr/orhan.arkoc 5/29/2017 2 BÖLÜM 10 KAYAÇLARIN ve SÜREKSİZLİKLERİNİN

Detaylı

YENİLME KRİTERLERİ. Coulomb ve Mohr Yenilme Kriteri

YENİLME KRİTERLERİ. Coulomb ve Mohr Yenilme Kriteri Coulomb ve Mohr Yenilme Kriteri s= τ=σn.tanφ+c YENİLME KRİTERLERİ Mohr hipozezine göre (1900 da) bir düzlem üzerinde bir kesme kırılması meydana geldiğinde, bu düzlem üzerindeki normal (σ) ve kesme (τ)

Detaylı

Kaya Kütlesi İndisi Sistemi (RMI)

Kaya Kütlesi İndisi Sistemi (RMI) Kaya Kütlesi İndisi Sistemi (RMI) Kaya kütlesi sınıflama sistemlerinde kullanılan kaya sınıfı parametreleri birbirleriyle benzer şekildedir. Kaya mühendisliği sınıflamaları sistemi, kaya mühendisliği ve

Detaylı

ATIK BARAJLARINDA UYGULANAN JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR; GÜMÜŞTAŞ (GÜMÜŞHANE) ÖRNEĞİ SELÇUK ALEMDAĞ ERDAL GÜLDOĞAN UĞUR ÖLGEN

ATIK BARAJLARINDA UYGULANAN JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR; GÜMÜŞTAŞ (GÜMÜŞHANE) ÖRNEĞİ SELÇUK ALEMDAĞ ERDAL GÜLDOĞAN UĞUR ÖLGEN ATIK BARAJLARINDA UYGULANAN JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR; GÜMÜŞTAŞ (GÜMÜŞHANE) ÖRNEĞİ SELÇUK ALEMDAĞ ERDAL GÜLDOĞAN UĞUR ÖLGEN Bu çalışmada; Gümüşhane ili, Organize Sanayi Bölgesinde GÜMÜŞTAŞ MADENCİLİK tarafından

Detaylı

LİMİT DENGE ANALİZİ (Deterministik Yaklaşım)

LİMİT DENGE ANALİZİ (Deterministik Yaklaşım) 11. ŞEV DURAYLILIĞI ŞEV DURAYLILIĞI (Slope Stability) Şev: Düzensiz veya belirli bir geometriye sahip eğimli yüzeydir. Şevler Düzensiz bir geometriye sahip doğal şevler (yamaç) Belirli bir geometriye sahip

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

YAPILARIN ONARIM VE GÜÇLENDİRİLMESİ DERS NOTU

YAPILARIN ONARIM VE GÜÇLENDİRİLMESİ DERS NOTU YAPILARIN ONARIM VE GÜÇLENDİRİLMESİ DERS NOTU Onarım ve Güçlendirme Onarım: Hasar görmüş bir yapı veya yapı elemanını önceki durumuna getirmek için yapılan işlemlerdir (rijitlik, süneklik ve dayanımın

Detaylı

1 GERİLME-BİRİM DEFORMASYON

1 GERİLME-BİRİM DEFORMASYON Kaya Mekaniği - ilkeleri, uygulamaları İçindekiler Sunuş...... Önsöz......... v vii 1 GERİLME-BİRİM DEFORMASYON.. 1 1.1 GERİLME....... 3 1.2 DÜZLEMDEKİ GERİLMELER VE GERİLME ÇEVİRİMİ (TRANSFORMASYON)...

Detaylı

NOKTA YÜKLEME DAYANIM İNDEKSİ TAYİNİ. Bu deney, kayaların nokta yükleme dayanım indekslerinin tayinine ilişkin bir deneydir.

NOKTA YÜKLEME DAYANIM İNDEKSİ TAYİNİ. Bu deney, kayaların nokta yükleme dayanım indekslerinin tayinine ilişkin bir deneydir. NOKTA YÜKLEME DAYANIM İNDEKSİ TAYİNİ KONU Bu deney, kayaların nokta yükleme dayanım indekslerinin tayinine ilişkin bir deneydir. KAPSAM Nokta yük deneyi, kayaçların dayanımlarına göre sınıflandırılmasında

Detaylı

TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI

TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI KAYA OYMA YAPILARININ TASARIMINDA JEOFİZİK ETÜTLER RAPOR FORMATI Mart - 2016 Yönetim Kurulu nun 01/03/2016 tarih ve 107 sayılı kararı

Detaylı

Kaya Zemin Sınıflamaları Parametre Seçimi Şev Stabilite Sorunları. Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA)

Kaya Zemin Sınıflamaları Parametre Seçimi Şev Stabilite Sorunları. Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA) Kaya Zemin Sınıflamaları Parametre Seçimi Şev Stabilite Sorunları Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA) Zeminler Zeminler iri daneli ve ince daneli olarak iki ana grupta incelenebilir. İri daneli malzemeler

Detaylı

ZEMİN MEKANİĞİ DERS NOTLARI

ZEMİN MEKANİĞİ DERS NOTLARI Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü ZEMİN MEKANİĞİ DERS NOTLARI Prof. Dr. Recep KILIÇ ÖNSÖZ Jeoloji Mühendisliği eğitiminde Zemin Mekaniği dersi için hazırlanmış olan

Detaylı

KAYA KÜTLELERİ - KAYA KÜTLELERİNDE SÜREKSİZLİKLER - Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon

KAYA KÜTLELERİ - KAYA KÜTLELERİNDE SÜREKSİZLİKLER - Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon - KAYA KÜTLELERİNDE SÜREKSİZLİKLER - Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon 1. Giriş Günümüzde, mühendislik jeolojisi içerisinde yer alan kaya mühendisliği

Detaylı

KARADENİZ MÜHENDİSLİK

KARADENİZ MÜHENDİSLİK KARADENİZ MÜHENDİSLİK BAĞLIK MAH. ŞEHİT RIDVAN CAD. NO:25/1 KDZ EREĞLİ / ZONGULDAK TEL & FAX : 0 (372) 322 46 90 GSM : 0 (532) 615 57 26 ZONGULDAK İLİ EREĞLİ İLÇESİ KIYICAK KÖYÜ İNCELEME ALANI F.26.c.04.c.4.d

Detaylı

TEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ

TEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ TEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ Kaynak; Temel Mühendisliğine Giriş, Prof. Dr. Bayram Ali Uzuner 1 Zemin incelemesi neden gereklidir? Zemin incelemeleri proje maliyetinin ne kadarıdır? 2 Zemin incelemesi

Detaylı

JEOLOJİK-JEOTEKNİK BİLGİ SİSTEMİNE BİR ÖRNEK: AKSARAY İL MERKEZİ

JEOLOJİK-JEOTEKNİK BİLGİ SİSTEMİNE BİR ÖRNEK: AKSARAY İL MERKEZİ JEOLOJİKJEOTEKNİK BİLGİ SİSTEMİNE BİR ÖRNEK: AKSARAY İL MERKEZİ A. Yalçın 1, C. Gökçeoğlu 2, H. Sönmez 2 1 Aksaray Üniversitesi, Jeoloji Müh. Bölümü, Uygulamalı Jeoloji ABD, Aksaray 2 Hacettepe Üniversitesi,

Detaylı

BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM

BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM TDY 2007 Öğr. Verildi BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM Deprem bölgelerinde yapılacak yeni binalar ile deprem performansı değerlendirilecek veya güçlendirilecek

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI TEK EKSENLİ SIKIŞMA (BASMA) DAYANIMI DENEYİ (UNIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST) 1. Amaç: Kaya malzemelerinin üzerlerine uygulanan belirli bir basınç altında kırılmadan önce ne kadar yüke dayandığını belirlemektir.

Detaylı

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU İL HEYELAN AKTİVİTE DURUMU Olmuş Muhtemel Her ikisi FORMU DÜZENLEYENİN İLÇE AFETİN TARİHİ ADI SOYADI BELDE ETÜT TARİHİ TARİH KÖY GENEL HANE/NÜFUS İMZA MAH./MEZRA/MEVKİİ

Detaylı

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar JEOLOJİK YAPILAR GİRİŞ Dünyamızın üzerinde yaşadığımız kesiminden çekirdeğine kadar olan kısmında çeşitli olaylar cereyan etmektedir. İnsan ömrüne oranla son derece yavaş olan bu hareketlerin çoğu gözle

Detaylı

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 6- Risk Tespit Uygulaması: Yığma Bina

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 6- Risk Tespit Uygulaması: Yığma Bina RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR 6- Risk Tespit Uygulaması: Yığma Bina RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR BİRİNCİ AŞAMA DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ BİNANIN ÖZELLİKLERİ Binanın

Detaylı

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI Yrd. Doç. Dr. Uğur DAĞDEVİREN 2 3 Genel anlamda temel mühendisliği, yapısal yükleri zemine izin verilebilir

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ DERSİ LABORATUVARI. (2014-2015 Güz Dönemi) NOKTA YÜK DAYANIMI DENEYİ

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ DERSİ LABORATUVARI. (2014-2015 Güz Dönemi) NOKTA YÜK DAYANIMI DENEYİ KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ DERSİ LABORATUVARI (2014-2015 Güz Dönemi) NOKTA YÜK DAYANIMI DENEYİ THE POINT LOAD TEST DENEY:4 Amaç ve Genel Bilgiler: Bu deney, kayaçların

Detaylı

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ 1. KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI HİZMETLERİ BİRİM FİYAT LİSTESİ (KDV HARİÇ) KOD İŞİN ADI STANDART NO BİRİMİ 1.1. Parça Kayadan Numune Alınması 1.2.

Detaylı

Yığma yapı elemanları ve bu elemanlardan temel taşıyıcı olan yığma duvarlar ve malzeme karakteristiklerinin araştırılması

Yığma yapı elemanları ve bu elemanlardan temel taşıyıcı olan yığma duvarlar ve malzeme karakteristiklerinin araştırılması Yığma yapı elemanları ve bu elemanlardan temel taşıyıcı olan yığma duvarlar ve malzeme karakteristiklerinin araştırılması Farklı sonlu eleman tipleri ve farklı modelleme teknikleri kullanılarak yığma duvarların

Detaylı

JEO 302 KAYA MEKANİĞİ

JEO 302 KAYA MEKANİĞİ JEO 302 KAYA MEKANİĞİ LABORATUVAR 1. HAFTA Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü JEO302 KAYA MEKANİĞİ dersi kapsamında Doç. Dr. Hakan Ahmet Nefeslioğlu ve Araş. Gör. Fatih Uçar tarafından

Detaylı

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 4- Özel Konular

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 4- Özel Konular RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR 4- Özel Konular Konular Kalibrasyonda Kullanılan Binalar Bina Risk Tespiti Raporu Hızlı Değerlendirme Metodu Sıra Dışı Binalarda Tespit 2 Amaç RYTE yönteminin

Detaylı

Dr. Ayhan KOÇBAY Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı

Dr. Ayhan KOÇBAY Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı Dr. Ayhan KOÇBAY Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı (akocbay@dsi.gov.tr) GİRİŞ Su yapılarında meydana gelen sorunların en önemlileri; farklı oturmalar, şev duraylılığı, deprem, göl

Detaylı

GEOTEKNİK VE SAYISAL MODELLEME

GEOTEKNİK VE SAYISAL MODELLEME 2018 MESLEK İÇİ EĞİTİM KURSU GEOTEKNİK VE SAYISAL MODELLEME Prof. Dr. K. Önder ÇETİN Ortadoğu Teknik Üniversitesi 8 Aralık 2018, İzmir Sunuş Sırası Zemin davranışı Drenajlı Drenajsız Gevşek Sıkı Arazi

Detaylı

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI Necatibey Cad. No:57 Kızılay / Ankara Tel: (0 312) 294 30 00 - Faks: (0 312) 294 30 88 www.imo.org.tr imo@imo.org.tr BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL

Detaylı

5/8/2018. Windsor Probe Penetrasyon Deneyi:

5/8/2018. Windsor Probe Penetrasyon Deneyi: BETON DAYANIMINI BELİRLEME YÖNTEMLERİ Mevcut betonarme yapılarda beton dayanımının belirlenme nedenleri: Beton dökümü sırasında kalite denetiminin yapılmamış olması. Taze betondan alınan standart numune

Detaylı

YÖNETMELİK. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK

YÖNETMELİK. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 18 Ekim 2017 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 30214 YÖNETMELİK Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: KAYADAN OYMA YAPILARIN TASARIM, HESAP VE YAPIM ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak

Detaylı

YIĞMA YAPILARDA HASAR TESPİTİ DENEY VE ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ. Dr.Fevziye AKÖZ

YIĞMA YAPILARDA HASAR TESPİTİ DENEY VE ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ. Dr.Fevziye AKÖZ YDGA2005 YIĞMA YAPILARDA DEPREM GÜVENLİĞİNİN ARTTIRILMASI ÇALIŞTAYI YIĞMA YAPILARDA HASAR TESPİTİ DENEY VE ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ Dr.Fevziye AKÖZ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Malzemeleri

Detaylı

tünel, bir tarafı açık kazılara ise galeri adı

tünel, bir tarafı açık kazılara ise galeri adı TÜNEL JEOLOJİSİ Yer altında açılan iki tarafı açık kazılara tünel, bir tarafı açık kazılara ise galeri adı verilir. Yol inşaatlarında Baraj inşaatlarında Metro inşaatında Hidroelektrik santrallerinde Yeraltı

Detaylı

KAYA MEKANİĞİ DERS NOTLARI

KAYA MEKANİĞİ DERS NOTLARI KAYA MEKANİĞİ DERS NOTLARI Ders : Kaya Mekaniği Konu : Kaya Mekaniğine Giriş Hazırlayan : Doç. Dr. Mustafa FENER Sunan : Doç. Dr. Mustafa FENER Yıl : 2014 1 KAYA MEKANİĞİ HAFTALIK DERS PROĞRAMI 1. Hafta

Detaylı

İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU AR TARIM SÜT ÜRÜNLERİ İNŞAAT TURİZM ENERJİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU ÇANAKKALE İLİ GELİBOLU İLÇESİ SÜLEYMANİYE KÖYÜ TEPELER MEVKİİ Pafta No : ÇANAKKALE

Detaylı

Taşıyıcı Sistem İlkeleri

Taşıyıcı Sistem İlkeleri İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Yapı ve Deprem Mühendisliği Çalışma Grubu BETONARME YAPILAR MIM 232 Taşıyıcı Sistem İlkeleri 2015 Bir yapı taşıyıcı sisteminin işlevi, kendisine uygulanan yükleri

Detaylı

Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir.

Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir. BASINÇ ÇUBUKLARI Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir. Basınç çubukları, sadece eksenel basınç kuvvetine maruz kalırlar. Bu çubuklar üzerinde Eğilme ve

Detaylı

ZEMİNLERİN KAYMA DİRENCİ

ZEMİNLERİN KAYMA DİRENCİ ZEMİNLERİN KYM İRENİ Problem 1: 38.m çapında, 76.m yüksekliğindeki suya doygun kil zemin üzerinde serbest basınç deneyi yapılmış ve kırılma anında, düşey yük 129.6 N ve düşey eksenel kısalma 3.85 mm olarak

Detaylı

ÇATI KONSTRÜKSİYONLARINDA GAZBETON UYGULAMALARI Doç.Dr.Oğuz Cem Çelik İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Statiği ve Betonarme Birimi

ÇATI KONSTRÜKSİYONLARINDA GAZBETON UYGULAMALARI Doç.Dr.Oğuz Cem Çelik İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Statiği ve Betonarme Birimi ÇATI KONSTRÜKSİYONLARINDA GAZBETON UYGULAMALARI Doç.Dr.Oğuz Cem Çelik İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Statiği ve Betonarme Birimi ÖZET Donatılı gazbeton çatı panellerinin çeşitli çatı taşıyıcı sistemlerinde

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

A-Kaya Birimlerinin Malzeme ve Kütle Özellikleri B-Patlayıcı Maddenin Cinsi, Özellikleri ve Dağılımı C-Patlatma Geometrisi

A-Kaya Birimlerinin Malzeme ve Kütle Özellikleri B-Patlayıcı Maddenin Cinsi, Özellikleri ve Dağılımı C-Patlatma Geometrisi 1-BASAMAK PATLATMA TASARIMINDA GÖZ ÖNÜNE ALINMASI GEREKEN ETKENLER. A-Kaya Birimlerinin Malzeme ve Kütle Özellikleri B-Patlayıcı Maddenin Cinsi, Özellikleri ve Dağılımı C-Patlatma Geometrisi A-Kaya Birimlerinin

Detaylı

Yatak Katsayısı Yaklaşımı

Yatak Katsayısı Yaklaşımı Yatak Katsayısı Yaklaşımı Yatak katsayısı yaklaşımı, sürekli bir ortam olan zemin için kurulmuş matematik bir modeldir. Zemin bu modelde yaylar ile temsil edilir. Yaylar, temel taban basıncı ve zemin deformasyonu

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI TEK EKSENLİ SIKIŞMA (BASMA) DAYANIMI DENEYİ (UNIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST) 1. Amaç: Kaya malzemelerinin üzerlerine uygulanan belirli bir basınç altında kırılmadan önce ne kadar yüke dayandığını belirlemektir.

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

RİSKLİ BİNALARIN TESPİT EDİLMESİ HAKKINDA ESASLAR 5-Özel Konular

RİSKLİ BİNALARIN TESPİT EDİLMESİ HAKKINDA ESASLAR 5-Özel Konular RİSKLİ BİNALARIN TESPİT EDİLMESİ HAKKINDA ESASLAR 5-Özel Konular Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Alt Yapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü Konular Bina Risk Tespiti Raporu Hızlı Değerlendirme

Detaylı

ENDİREKT (DOLAYLI) ÇEKME DAYANIMI (BRAZILIAN) DENEYİ

ENDİREKT (DOLAYLI) ÇEKME DAYANIMI (BRAZILIAN) DENEYİ ENDİREKT (DOLAYLI) ÇEKME DAYANIMI (BRAZILIAN) DENEYİ GENEL BİLGİLER Aynı doğrultuda birbirlerinden uzaklaşan zıt yönlerdeki kuvvetlerin oluşturduğu gerilmeye Çekme Gerilmesi denir. Çekme gerilmesi kayaçların

Detaylı

FİZİK. Mekanik İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ KAYAÇLARIN MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ. Mekanik Nedir? Mekanik Nedir?

FİZİK. Mekanik İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ KAYAÇLARIN MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ. Mekanik Nedir? Mekanik Nedir? İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ 14.04.2015 KAYAÇLARIN MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ Dr. Dilek OKUYUCU Mekanik Nedir? Mekanik: Kuvvetlerin etkisi altında cisimlerin davranışını inceleyen bilim dalıdır.

Detaylı

MEYDANCIK TÜNEL GİRİŞ PORTALINDA MEYDANA GELEN KAYA DÜŞMELERİNE YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

MEYDANCIK TÜNEL GİRİŞ PORTALINDA MEYDANA GELEN KAYA DÜŞMELERİNE YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ MEYDANCIK TÜNEL GİRİŞ PORTALINDA MEYDANA GELEN KAYA DÜŞMELERİNE YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ PERŞEMBE SEMİNERLERİ İMO-ANKARA 02 MART 2017 ANKARA Onur Başer İnş. Yük. Müh. (Şirket Müdürü) ZEMKA PROJE İNŞ. LTD.

Detaylı

Yeni Deprem Yönetmeliği ve İstinat Yapıları Hesaplarındaki Değişiklikler

Yeni Deprem Yönetmeliği ve İstinat Yapıları Hesaplarındaki Değişiklikler İnşaat Mühendisleri Odası Denizli Şubesi istcad istinat Duvarı Yazılımı & Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği nin İstinat Yapıları Hakkındaki Hükümleri Yeni Deprem Yönetmeliği ve İstinat Yapıları Hesaplarındaki

Detaylı

Proje Adı: İstinat Duvarı Sayfa 1. Analiz Yapı Tel:

Proje Adı: İstinat Duvarı Sayfa 1.  Analiz Yapı Tel: Proje Adı: İstinat Duvarı Sayfa 1 BETONARME KONSOL İSTİNAT DUVARI HESAP RAPORU GEOMETRİ BİLGİLERİ Duvarın zeminden itibaren yüksekliği H1 6 [m] Ön ampatman uç yüksekliği Ht2 0,4 [m] Ön ampatman dip yüksekliği

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan-arkoc 2 BÖLÜM 12 Baraj Jeolojisi 3 Barajlar ve Baraj inşaatlarında

Detaylı

Temeller. Onur ONAT Tunceli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli

Temeller. Onur ONAT Tunceli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli Temeller Onur ONAT Tunceli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli 1 Temel Nedir? Yapısal sistemlerin üzerindeki tüm yükleri, zemine güvenli bir şekilde aktaran yapısal elemanlara

Detaylı

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 5- Risk Tespit Uygulaması: Betonarme Bina

RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR. 5- Risk Tespit Uygulaması: Betonarme Bina RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR 5- Risk Tespit Uygulaması: Betonarme Bina İncelenen Bina Binanın Yeri Bina Taşıyıcı Sistemi Bina 5 katlı Betonarme çerçeve ve perde sistemden oluşmaktadır.

Detaylı

BÖLÜM II D. YENİ YIĞMA BİNALARIN TASARIM, DEĞERLENDİRME VE GÜÇLENDİRME ÖRNEKLERİ

BÖLÜM II D. YENİ YIĞMA BİNALARIN TASARIM, DEĞERLENDİRME VE GÜÇLENDİRME ÖRNEKLERİ BÖLÜM II D ÖRNEK 1 BÖLÜM II D. YENİ YIĞMA BİNALARIN TASARIM, DEĞERLENDİRME VE GÜÇLENDİRME ÖRNEKLERİ ÖRNEK 1 İKİ KATLI YIĞMA OKUL BİNASININ DEĞERLENDİRMESİ VE GÜÇLENDİRİLMESİ 1.1. BİNANIN GENEL ÖZELLİKLERİ...II.1/

Detaylı

ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 Yılı DÖNER SERMAYE FİYAT LİSTESİ

ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 Yılı DÖNER SERMAYE FİYAT LİSTESİ Kullanılıyor Mesai içi 1. AGREGA DENEYLERİ 1.1. Elek analizleri 150 1.2. Agrega özgül ağırlığının bulunması 130 1.3. Agrega su muhtevasının bulunması 130 1.4. Los Angeles deneyi ile aşınma kaybının bulunması

Detaylı

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DÖNER SERMAYE HİZMETLERİ 2017 BİRİM FİYAT LİSTESİ GENEL HUSUSLAR

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DÖNER SERMAYE HİZMETLERİ 2017 BİRİM FİYAT LİSTESİ GENEL HUSUSLAR BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DÖNER SERMAYE HİZMETLERİ 2017 BİRİM FİYAT LİSTESİ GENEL HUSUSLAR 1. Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Döner Sermaye İşletmesince,

Detaylı

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı 1. Temel zemini olarak Üst yapıdan aktarılan yükleri güvenle taşıması Deformasyonların belirli sınır değerleri aşmaması 2. İnşaat malzemesi olarak 39 Temellerin

Detaylı

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK)

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK) MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK) Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, temel kavramlar, statiğin temel ilkeleri 2-3 Düzlem kuvvetler

Detaylı

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ MUKAVEMET DERSİ (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Ders Planı HAFTA KONU 1 Giriş, Mukavemetin tanımı ve genel ilkeleri 2 Mukavemetin temel kavramları 3-4 Normal kuvvet 5-6 Gerilme analizi 7 Şekil

Detaylı

Beton Yol Kalınlık Tasarımı. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Beton Yol Kalınlık Tasarımı. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Beton Yol Kalınlık Tasarımı Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Esnek, Kompozit ve Beton Yol Tipik Kesitleri Beton Yol Tasarımında Dikkate Alınan Parametreler Taban zemini parametresi Taban zemini reaksiyon modülü

Detaylı

Yalova Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. ZEMIN VE TEMEL ETÜT RAPORLARı, KARŞıLAŞıLAN PROBLEMLER

Yalova Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. ZEMIN VE TEMEL ETÜT RAPORLARı, KARŞıLAŞıLAN PROBLEMLER Yalova Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ZEMIN VE TEMEL ETÜT RAPORLARı, KARŞıLAŞıLAN PROBLEMLER FORMAT Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar

Detaylı

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu HAFTALIK DERS PLANI Hafta Konular Kaynaklar 1 Zeminle İlgili Problemler ve Zeminlerin Oluşumu [1], s. 1-13 2 Zeminlerin Fiziksel Özellikleri [1], s. 14-79; [23]; [24]; [25] 3 Zeminlerin Sınıflandırılması

Detaylı

Yapısal Jeoloji. 2. Bölüm: Gevrek deformasyon ve faylanma

Yapısal Jeoloji. 2. Bölüm: Gevrek deformasyon ve faylanma MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 12.113 Yapısal Jeoloji 2. Bölüm: Gevrek deformasyon ve faylanma Güz 2005 Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak için http://ocw.mit.edu/terms

Detaylı

Elastisite modülü çerçevesi ve deneyi: σmaks

Elastisite modülü çerçevesi ve deneyi: σmaks d) Betonda Elastisite modülü deneyi: Elastisite modülü, malzemelerin normal gerilme (basınç, çekme) altında elastik şekil değiştirmesinin ölçüsüdür. Diğer bir ifadeyle malzemenin sekil değiştirmeye karşı

Detaylı

Kirişsiz Döşemelerin Uygulamada Tasarım ve Detaylandırılması

Kirişsiz Döşemelerin Uygulamada Tasarım ve Detaylandırılması Kirişsiz Döşemelerin Uygulamada Tasarım ve Detaylandırılması İnş. Y. Müh. Sinem KOLGU Dr. Müh. Kerem PEKER kolgu@erdemli.com / peker@erdemli.com www.erdemli.com İMO İzmir Şubesi Tasarım Mühendislerine

Detaylı

7. TOPRAĞIN DAYANIMI

7. TOPRAĞIN DAYANIMI 7. TOPRAĞIN DAYANIMI DAYANIM Dayanım bir malzemenin yenilmeye karşı gösterdiği dirençtir. Gerilme-deformasyon ilişkisinin üst sınırıdır. Toprak Zeminin Yenilmesi Temel Kavramlar Makaslama Dayanımı: Toprağın

Detaylı

Zemin Suyu. Yrd.Doç.Dr. Saadet BERİLGEN

Zemin Suyu. Yrd.Doç.Dr. Saadet BERİLGEN Zemin Suyu Yrd.Doç.Dr. Saadet BERİLGEN Giriş Zemin içinde bulunan su miktarı (su muhtevası), zemin suyundaki basınç (boşluk suyu basıncı) ve suyun zemin içindeki hareketi zeminlerin mühendislik özelliklerini

Detaylı

Laboratuvar adı: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI. Bağlı olduğu kurum: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ

Laboratuvar adı: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI. Bağlı olduğu kurum: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ Laboratuvar adı: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI Bağlı olduğu kurum: JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ Posta Adresi: Dumlupınar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi LABORATUVARDA BULUNAN CİHAZLAR Cihaz: Kaya ve zemin

Detaylı

AKADEMİK BİLİŞİM Şubat 2010 Muğla Üniversitesi GEOTEKNİK RAPORDA BULUNAN HESAPLARIN SPREADSHEET (MS EXCEL) İLE YAPILMASI

AKADEMİK BİLİŞİM Şubat 2010 Muğla Üniversitesi GEOTEKNİK RAPORDA BULUNAN HESAPLARIN SPREADSHEET (MS EXCEL) İLE YAPILMASI AKADEMİK BİLİŞİM 2010 10-12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi GEOTEKNİK RAPORDA BULUNAN HESAPLARIN SPREADSHEET (MS EXCEL) İLE YAPILMASI 1 ZEMİN İNCELEME YÖNTEMLERİ ZEMİN İNCELEMESİ Bir alanın altındaki arsanın

Detaylı

16.6 DEPREM ETKİSİ ALTINDAKİ ZEMİNLERDE SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

16.6 DEPREM ETKİSİ ALTINDAKİ ZEMİNLERDE SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 16.6 DEPREM ETKİSİ ALTINDAKİ ZEMİNLERDE SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 16.6.1 Bölüm 3 e göre Deprem Tasarım Sınıfı DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=2a olan binalar için Tablo 16.1 de ZD, ZE veya ZF grubuna

Detaylı

MalzemelerinMekanik Özellikleri II

MalzemelerinMekanik Özellikleri II MalzemelerinMekanik Özellikleri II Doç.Dr. Derya Dışpınar deryad@istanbul.edu.tr 2014 Sünek davranış Griffith, camlarileyaptığıbuçalışmada, tamamengevrekmalzemelerielealmıştır Sünekdavranışgösterenmalzemelerde,

Detaylı

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI DÖNER SERMAYE BİRİM FİYAT LİSTESİ

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI DÖNER SERMAYE BİRİM FİYAT LİSTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015 YILI DÖNER SERMAYE BİRİM FİYAT LİSTESİ A-Mineraloji-Petrografi Anabilim Dalı LABORATUVAR / İS Birim Fiyati (TL/ Adet) INCE KESİT LAB. Ince kesit yapımı ve Petrografik tanımlama

Detaylı

9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI

9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI 9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI Birçok mühendislik probleminin çözümünde, uygulanan yükler altında toprak kütlesinde meydana gelebilecek gerilme/deformasyon özelliklerinin belirlenmesi

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Dr.Öğr.Üyesi Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan.arkoc 2 BÖLÜM 12 Baraj Jeolojisi 3 12.1.Baraj nedir? Barajlar

Detaylı

ZEMİNLERİN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME DAVRANIŞI VE KAYMA MUKAVEMETİ

ZEMİNLERİN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME DAVRANIŞI VE KAYMA MUKAVEMETİ ZEMİNLERİN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME DAVRANIŞI VE KAYMA MUKAVEMETİ GİRİŞ Zeminlerin gerilme-şekil değiştirme davranışı diğer inşaat malzemelerine göre daha karmaşıktır. Zeminin yük altında davranışı Başlangıç

Detaylı

KAYMA GERİLMESİ (ENİNE KESME)

KAYMA GERİLMESİ (ENİNE KESME) KAYMA GERİLMESİ (ENİNE KESME) Demir yolu traversleri çok büyük kesme yüklerini taşıyan kiriş olarak davranır. Bu durumda, eğer traversler ahşap malzemedense kesme kuvvetinin en büyük olduğu uçlarından

Detaylı

Yapılma Yöntemleri: » Arazi ölçmeleri (Takeometri)» Hava fotoğrafları (Fotoğrametri) TOPOĞRAFİK KONTURLAR

Yapılma Yöntemleri: » Arazi ölçmeleri (Takeometri)» Hava fotoğrafları (Fotoğrametri) TOPOĞRAFİK KONTURLAR TOPOĞRAFİK HARİTALAR EŞ YÜKSELTİ EĞRİLERİ TOPOĞRAFİK HARİTALAR Yapılma Yöntemleri:» Arazi ölçmeleri (Takeometri)» Hava fotoğrafları (Fotoğrametri) HARİTALAR ve ENİNE KESİT HARİTALAR Yeryüzü şekillerini

Detaylı

JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Genel Jeoloji Prof. Dr. Kadir DİRİK Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü 2015 JEOLOJİ (Yunanca Yerbilimi ) Yerküreyi inceleyen bir bilim dalı olup başlıca;

Detaylı

10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500)

10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500) TS 500 / Şubat 2000 Temel derinliği konusundan hiç bahsedilmemektedir. EKİM 2012 10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500) 10.0 - KULLANILAN SİMGELER Öğr.Verildi b d l V cr V d Duvar altı temeli genişliği Temellerde,

Detaylı

YTÜ İnşaat Fakültesi Geoteknik Anabilim Dalı. Ders 5: İÇTEN DESTEKLİ KAZILAR. Prof.Dr. Mehmet BERİLGEN

YTÜ İnşaat Fakültesi Geoteknik Anabilim Dalı. Ders 5: İÇTEN DESTEKLİ KAZILAR. Prof.Dr. Mehmet BERİLGEN YTÜ İnşaat Fakültesi Geoteknik Anabilim Dalı Ders 5: İÇTEN DESTEKLİ KAZILAR Prof.Dr. Mehmet BERİLGEN İçten Destekli Kazılar İçerik: Giriş Uygulamalar Tipler Basınç diagramları Tasarım Toprak Basıncı Diagramı

Detaylı

(z) = Zemin kütlesinden oluşan dinamik aktif basıncın derinliğe göre değişim fonksiyonu p pd

(z) = Zemin kütlesinden oluşan dinamik aktif basıncın derinliğe göre değişim fonksiyonu p pd BÖLÜM 6 TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.0. SİMGELER A o C h C v H I i K as K ad K at K ps K pd K pt P ad P pd = Bölüm 2 de tanımlanan Etkin Yer İvmesi Katsayısı = Toprak

Detaylı

Şev Stabilitesi I. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Şev Stabilitesi I. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Şev Stabilitesi I Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Farklı Malzemelerin Dayanımı Çelik Beton Zemin Çekme dayanımı Basınç dayanımı Kesme dayanımı Karmaşık davranış Boşluk suyu! Zeminlerin Kesme Çökmesi

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 4/3/2017 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta : orhan.arkoc@klu.edu.tr Web : http://personel.klu.edu.tr/orhan.arkoc 4/3/2017 2 BÖLÜM 4 TABAKALI KAYAÇLARIN ÖZELLİKLER, STRATİGRAFİ,

Detaylı

BETON KARIŞIM HESABI (TS 802)

BETON KARIŞIM HESABI (TS 802) BETON KARIŞIM HESABI (TS 802) Beton karışım hesabı Önceden belirlenen özellik ve dayanımda beton üretebilmek için; istenilen kıvam ve işlenebilme özelliğine sahip; yeterli dayanım ve dayanıklılıkta olan,

Detaylı

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Zemindeki mühendislik problemleri, zeminin kendisinden değil, boşluklarında bulunan boşluk suyundan kaynaklanır. Su olmayan bir gezegende yaşıyor olsaydık, zemin

Detaylı

Kırıklar, Eklemler, Damarlar

Kırıklar, Eklemler, Damarlar Kırıklar, Eklemler, Damarlar Kırıklar ve eklemler hemen hemen her yüzlekte bulanan mezoskopik yapılardır. Kayalar kırık yüzeyleri boyunca parçalara ayrılabilir. Bu parçalanma özelliği kayaların duraylılık

Detaylı

BÖLÜM 2: DÜŞEY YÜKLERE GÖRE HESAP

BÖLÜM 2: DÜŞEY YÜKLERE GÖRE HESAP BÖLÜM 2: DÜŞEY YÜKLERE GÖRE HESAP KONTROL KONUSU: 1-1 ile B-B aks çerçevelerinin zemin kat tavanına ait sürekli kirişlerinin düşey yüklere göre statik hesabı KONTROL TARİHİ: 19.02.2019 Zemin Kat Tavanı

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 5/29/2017 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta : orhan.arkoc@klu.edu.tr Web : http://personel.klu.edu.tr/orhan.arkoc 5/29/2017 2 BÖLÜM 9 KÜTLE HAREKETLERİ 5/29/2017 3 9.1.

Detaylı

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1.

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1. Su Yapıları II Dolgu Barajlar Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli

Detaylı

Yapılara Etkiyen Karakteristik Yükler

Yapılara Etkiyen Karakteristik Yükler Yapılara Etkiyen Karakteristik Yükler Kalıcı (sabit, zati, öz, ölü) yükler (G): Yapı elemanlarının öz yükleridir. Döşeme ağırlığı ( döşeme betonu+tesviye betonu+kaplama+sıva). Kiriş ağırlığı. Duvar ağırlığı

Detaylı

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu B - Zeminlerin Geçirimliliği Giriş Darcy Kanunu Geçirimliği Etkileyen Etkenler Geçirimlilik (Permeabilite) Katsayısnın (k) Belirlenmesi * Ampirik Yaklaşımlar ile * Laboratuvar deneyleri ile * Arazi deneyleri

Detaylı

ĐMAR PLANINA ESAS JEOLOJĐK-JEOTEKNĐK ETÜT RAPORU

ĐMAR PLANINA ESAS JEOLOJĐK-JEOTEKNĐK ETÜT RAPORU SAHĐBĐ ĐLĐ ĐLÇESĐ KÖYÜ MEVKĐĐ : BĐGA MERMER SANAYĐ VE TĐC. LTD. ŞTĐ : ÇANAKKALE : BĐGA : KOCAGÜR : SARIGÖL PAFTA NO : 6 ADA NO : -- PARSEL NO : 1731-1732-1734 ĐMAR PLANINA ESAS JEOLOJĐK-JEOTEKNĐK ETÜT

Detaylı

9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI

9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI 9. TOPRAKTA GERİLME DAĞILIMI VE YANAL TOPRAK BASINCI Birçok mühendislik probleminin çözümünde, uygulanan yükler altında toprak kütlesinde meydana gelebilecek gerilme/deformasyon özelliklerinin belirlenmesi

Detaylı

Temeller. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli

Temeller. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli Temeller Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli 1 2 Temel Nedir? Yapısal sistemlerin üzerindeki tüm yükleri, zemine güvenli bir şekilde aktaran yapısal

Detaylı

Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon

Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon 2 Yüklenen bir zeminin sıkışmasının aşağıdaki nedenlerden dolayı meydana geleceği düşünülür: Zemin danelerinin sıkışması Zemin boşluklarındaki hava ve /veya suyun

Detaylı

DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI

DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI Düşey Doğrultuda Düzensizlik Durumları 7. Hafta Yrd. Doç. Dr. Alper CUMHUR Kaynak: Sakarya Üniversitesi / İnşaat Mühendisliği Bölümü / Depreme Dayanıklı Betonarme Yapı Tasarımı

Detaylı