Fındık ve Antep Fıstığının Mikotoksin Problemi. Mycotoxins Problem in Hazelnuts and Pistachios

Transkript

1 Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 1, 2010 (49-56) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 5, No: 1, 2010 (49-56) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR e-issn: Derleme (Review) Fındık ve Antep Fıstığının Mikotoksin Problemi Levent Şen 1, Sebahattin Nas 2 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi Sultandağı Meslek Yüksekokulu, 03900, Sultandağı/Afyonkarahisar lsen@aku.edu.tr 2 Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü, Kınıklı Kampüsü, 20020, Denizli snas@pau.edu.tr Özet Mikotoksinler başlıca Aspergillus, Penicillium ve Fusarium cinslerine mensup funguslar tarafından üretilen, gıda ve yemlerde doğal olarak oluşturulan toksinlerdir. Sert kabuklu meyveler diğer ürünlere göre küf bulaşmasından daha az etkilenmektedir. Buna rağmen bunlarda da küf bulaşması ve aflatoksin () oluşumu görülmektedir. Bu derlemede ekonomik değere sahip sert kabuklu meyveler olan fındık ve antep fıstığında mikotoksin oluşumu ve olası giderme metodları ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Küf, Mikotoksin, Aflatoksin, Fındık, Antep fıstığı Abstract Mycotoxins Problem in Hazelnuts and Pistachios Mycotoxins are natural food and feed occurrences mainly produced by fungus belonging to Aspergillus, Penicillium and Fusarium species. Nuts are rarely affected mold contamination compared to other fruits. In spite of this, mold contaminations also occur and produce Aflatoxins ( s) in these kind of fruits. This rewiev is focused on mycotoxin contamination, formation mechanisms and possible decomposition methods of some commercially valuable nuts such as hazelnuts and pisthacios. Key words: Mold, Mycotoxin, Aflatoxin, Hazelnut, Pistachio 1.GİRİŞ Gıda maddelerinde üreyebilen, bu nedenle günlük yaşantıda çok sık temasın söz konusu olabildiği küfler ve bunların metabolitleri, günümüzde halk sağlığını tehdit etmenin yanında ciddi ekonomik kayıplara neden olmaktadır [1]. Bu makaleye atıf yapmak için Şen, L, Nas, S, Fındık ve Antep fıstığının Mikotoksin İçeriği Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, 5(1)49-56 How to cite this article Şen, L, Nas, S, Occorance of Mycotoxins in Hazelnuts and Pistachios Electronic Journal of Food Technologies, 2010,5(1)

2 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Fındık ve Antep fıstığının Mikotoksin İçeriği Tarımsal ürünler ve çeşitli gıda maddelerinde bulunan mikroorganizmalar tarımsal ürünler ve çeşitli gıda maddelerine ya direkt yada indirekt olarak kontamine olmaktadırlar. Bu mikroorganizmalar içinde küfler, gıda maddelerinin bozulmasına yol açmaları, oluşturdukları metabolitlerle zehirlenme ve hastalıklara neden olmalarından dolayı büyük önem taşımaktadır [2]. Mikotoksinler başlıca Aspergillus, Penicillium ve Fusarium cinslerine mensup funguslar tarafından gıda ve yemlerde üretilen toksik bileşiklerdir. Varlığı belirlenen mikotoksin sayısı sürekli artarken, gıda ve yemlerde bunların varlığını kontrol altına almak için yapılan yasal düzenleme sayısı da hızla değişmektedir [3]. Bu yazıda; fındık ve antep fıstığı gibi kurutulmuş ve sert kabuklu meyvelerde mikotoksin oluşumu ile ilgili yapılan çalışma sonuçları, oluşum şartları ve olası mikotoksin giderilme metodları ortaya konulmaya çalışılmıştır. 2. Fındıkta Mikotoksin Sorunu Fındık (Corylus avellana); dünya üzerinde kuzey enlemlerinde yetişebilen ve kendine özgü bir iklime ihtiyaç gösteren, uzun ömürlü, çalı formunda bir kültür bitkisidir. Fındığın Kuzey yarım kürenin ılıman iklim kuşağını, Japonya'dan, Çin, Mançurya, Kafkasya, Türkiye, Avrupa ve Kuzey Amerika'ya kadar yabani formlar biçiminde kapladığı bilinmektedir [4]. Türkiye dünyanın en önemli fındık üretici ülkesi olup, son yıllarda üretimimiz azalmış olmakla birlikte yine de dünya fındık üretiminin yaklaşık %70'i tek başına Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde hasadı yörelere göre Ağustos-Eylül aylarında yapılan fındık, güneş enerjisi ile doğal koşullarda kurutulmaktadır. Harmanlama dönemi de yine yöreye ve yağış durumuna bağlı olarak Ekim ayına kadar sarkmaktadır. Hasat, ülkemizde insan gücü ile daldan ve yerden toplama şeklinde, harmanlama ise insan gücü-makine desteği ile yapılmaktadır [5]. Uygun olmayan koşullarda yapılan hasat, kurutma tekniğine uygun yapılmayan kurutma, depolama ve işleme sonucunda fındıkta küf gelişiminin görülmemesi neredeyse kaçınılmazdır. Küflerin ürettikleri mikotoksinlerden olan aflatoksin () ler, önemli kalite ve ekonomik kayıplara neden olmakta ve insan sağlığını riske etmektedir [6]. oluşumunun fındıkların erken hasat edilmesi, yaş olarak rutubetli ortamlarda naylon çuvalda bekletilmesi ve toprak üzerinde kurutma yapılması durumunda artış gösterdiği, yağışlı koşullarda çiftçi harman yerlerinde kurutma işleminin uzun sürmesi durumunda limitlerin üzerinde oluşabileceği tespit edilmiştir [7]. Aspergillus flavus, A. parasiticus, A. fumigatus, A. candidus, A. niger, A. ochraceus, A. tamarii, A. terreus, A. wentii, Penicillium brevicompactum, P. verrucosum, P. jensenii, P. griseofulvu ve P. rugulosum fındıkta daha çok hasattan sonra gelişmektedir. Mikotoksin üreten funguslar ile fındığın kontamine olması, fındıkta mutlaka mikotoksin bulunacağı anlamına gelmemektedir. Çünkü toksin üretimi çevresel şartlar, çeşit, meyvenin besin içeriği, mikrobiyal yükü ve fungus suşu gibi pek çok faktöre bağlıdır. Fungal gelişimi destekleyen şartların mikotoksin oluşumundan da sorumlu olması şeklinde bir yargıda bulunmak doğru değildir [8]. Ancak mikotoksin oluşumu açısından uygun nem ve sıcaklık ortamı var olması durumunda fındıkta oluşabilmektedir [6]. Avrupa birliği ülkeleri, yerfıstığı, fındık, kurutulmuş meyveler, tahıllar ve direk tüketim için işlem görmüş ürünlerde B 1 için maksimum seviyesini 2 ng/g, toplam için ise 4 ng/g olarak belirlemiştir. Tüketime sunulmadan veya gıda bileşeni olarak kullanılmadan önce ayıklama veya diğer bir fiziksel işleme tabi tutulacak olan fındıklar için B 1 ve toplam limitleri ise sırasıyla 5 ve 10 ng/g olarak tespit edilmiştir [9]. Buna göre komite, tüketime sunulmak üzere üretilmiş 50

3 Şen, L., Nas, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) fındıklarda B 1 için 5, toplam için ise 10 ng/g, tüketime sunulmadan veya gıda bileşeni olarak kullanılmadan once ayıklama veya diğer bir fiziksel işleme tabi tutulacak olan fındıklarda ise B 1 için 8, toplam için de 15 ng/g limitlerinin kullanılması yönünde görüş bildirilmiştir [10]. Ülkemiz açısından fındıkta görülen ilk aflatoksin sorunu 1967 yılında Kanada'ya gönderilen 10 ton İç fındığın içerdiği gerekçesiyle geri çevrilmesi ile başlamıştır [11] yılı kabuklu fındık ve işlenmiş fındık ürünleri için Avrupa Birliği Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) nin kayıtlarına göre Hızlı Alarm sayısı 68 olarak belirlenmiştir Yılı içerisinde ise verilen 85 uyarının 74 adedi Türkiye menşeli fındık ve fındık mamulleri içindir [12]. Sert kabuklu meyveler diğerlerine göre küf bulaşmasından daha az etkilenmektedir. Bununla birlikte sert kabuklu meyvelerde de küf bulaşması ve oluşumu görülmektedir. oluşturan küfler daha çok hasattan sonra uygun nem ve sıcaklık koşulları oluştuğunda üründe gelişerek oluşturmaktadır. Üründe toksik küf bulunmasına rağmen her zaman e rastlanmazken, sağlıklı görünen gıdalarda e rastlanabilir. oluşumuna fiziksel, biyolojik ve çevresel pek çok faktör etki etmektedir. Bunlar arasında iklim koşulları, özellikle sıcaklık ve nem önemli etkenlerdir [11]. Fındıkta A. flavus bulaşması ve oluşumunun aşama ve miktarının belirlenmesi, etkileyen faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılan bir çalışmada ağaç üzerinde A. flavus'un sağlam kabuklu tanelerde endosperme bulaşmadığı, bulaşmanın yerde ürünün toprakla temas etmesi durumunda meydana geldiği, in ise harmanda kurutma aşamasında oluştuğu saptanmıştır [13]. Fındıkta sorunu ile ilgili birçok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmaların bazıları Çizelge 1. de gösterilmiştir. Fındık ve fındıktan elde edilen ürünlerde lerin varlığını hasat öncesi ve hasat sonrası koşullar etkilemektedir. Hasat sonrası işlemler gelişiminde en kritik aşamalardır. Bu nedenle soldurma ve kurutma işlemlerinin en kısa sürede ve uygun koşullarda gerçekleştirilmesi hayati önem taşımaktadır. 3. Antep fıstığında Mikotoksin Sorunu Antep fıstığı (Pistacia vera), dünyada Yakındoğu, Akdeniz Bölgesi ve Asya nın batı bölgelerinde yetişen sert kabuklu bir meyvedir. Antep fıstığı başlıca İran, ABD ve Türkiye de, ikinci derecede de Suriye, İtalya ve Yunanistan da yetiştirilmektedir [23]. Ülkemizde Antep fıstığı yetiştiriciliği profesyonel anlamda 1948 yılında Ceylanpınar Devlet çiftliği ile 114 dekar alanda başlamıştır [24]. Günümüzde ise antep fıstığı 56 ilde yetiştirilmekle birlikte, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Siirt, Kahramanmaraş, Diyarbakır ve Mardin illerinde ekonomik olarak üretimi gerçekleştirilmektedir [25]. Dünyada üretilen antep fıstığının genelde, %60-70'i tuzlu kavrulmuş-kuruyemiş olarak, %30-40'ı tatlı ve pasta (dondurma ve baklava) sanayinde tüketilmekte, ABD ve Avrupa'da ise %90'ı çerez olarak tüketilmektedir [26]. Antep fıstığında da en fazla görülen ve sorun oluşturan mikotoksinler lerdir [23]. Avrupa birliği ülkeleri, yer fıstığı, fındık, kurutulmuş meyveler, tahıllar ve direk tüketim için işlem görmüş ürünlerde B 1 için maksimum seviye 2 ng/g, toplam için ise 4 ng/g olarak belirlemiştir. Tüketime sunulmadan veya gıda bileşeni olarak kullanılmadan önce ayıklama veya diğer bir fiziksel işleme tabi tutulacak olan fıstıklar için B 1 ve toplam limitleri ise sırasıyla 5 ve 10 ng/g olarak tespit edilmiştir [27]. Bununla birlikte, AB Gıda Zinciri ve Hayvan Sağlığı Daimi Komitesi (SCoFCAH) Antep fıstığında limitlerinin yükseltilmesi ile ilgili çalışmalar yapmaktadır. Buna göre komite, tüketime sunulmak üzere üretilmiş Antep fıstıklarında B 1 için 8, toplam için ise 51

4 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Fındık ve Antep fıstığının Mikotoksin İçeriği 10 ng/g, değerlerini tavsiye etmiştir. Ayrıca komite, tüketime sunulmadan veya gıda bileşeni olarak kullanılmadan önce ayıklama veya diğer bir fiziksel işleme tabi tutulacak olan fıstıklarda ise B 1 için 12, toplam için de 15 ng/g limitlerinin kullanılması yönünde görüş bildirilmiştir [10]. Çizelge 1. Fındıkta lerin Varlığı ile İlgili Yapılan Çalışmalar Örnek Tipi Örnek Sayısı Mikotoksin Tipi Poziti Örnek Sayısı ve % si Oluşum Aralığı (ppb) Limit Değeri Geçen Örnek Sayısı ve % si* Kullanılan Metod Kaynak Fındık HPLC [15] Fındık 5 B 1 1 (25) nd-0,42 0 HPLC [16] B 1 43 (84,32) 1 (2) Fındık içi** 51 - ELISA [17] 1 (2) 47 (92,17) Fındık 28 B 1 9 (32,14) ppb - TLC [18] B 1 4 (10) 4 (10) Fındık 40 B 2 1 (2,5) 1 (2,5) HPLC/MS/ G 1 2 (5) >0,04-0,9 2 (5) MS G [19] 6 (15) 6 (15) Fındık (3,6) 0,26-24,36±0,24 3 (3,9) HPLC [20] B 1 1 (1,25) 5,46 1 (1,25) Fındık 80 G 1 B 1 + B (2,5) 6,52 1 (1,25) HPLC [21] B 1 4 (5,55) 5 (5,55) Fındık 72 B G 1 6 (8,33) 0,6-4,75 - HPLC [22] G 2 2 (2,77) 2 (2,77) * Oluşum Seviyesi (Avrupa Birliği Ülkelerinin Direkt İnsan Tüketimi İçin Fındıkta Belirlediği Limit Değerler); B 1 için< 2ppb, için>4 ppb ** Oluşum Seviyesi (Avrupa Birliği Ülkelerinin tüketime sunulmadan veya gıda bileşeni olarak kullanılmadan once ayıklama veya diğer bir fiziksel işleme tabi tutulacak olan fındıklarda Belirlediği Limit Değerler): B 1 için< 5 ppb, için>10 ppb Antep fıstığının hasadı genellikle cumbaların (fıstık salkımı) elle toplanması şeklinde yapılmaktadır. Antep fıstığında hasat, meyvelerin hasat olumuna geldikleri zaman yapılmalıdır. Bu dönemde meyve diş kabuğu saydamlıktan matlığa dönüşmekte, kırmızı kabuk yumuşayarak sert kabuktan kolayca ayrılmakta, kemik kabuk çıtlamaktadır [25]. Hasat sonrasında ise antep fıstığı kurutma, kavlatma, çıtlatma ve kavurma işlemlerinden geçirilmektedir. Hasat edilen meyveler sergi yerlerinde ayıklanıp, güneşte kurutulmaktadır. Sergi yerleri genellikle antep fıstığı bahçelerinin içerisindedir. Yeni hasat edilmiş taze antep fıstığının kırmızı kabuğundaki nem miktarı %78, sert kabuğundaki nem miktarı %24, iç meyvede ise bu oran %37'dir. Uygun hava koşullarında sergi yerinde kurutmaya alınan antep fıstığı meyvelerinde nem oranı 3-4 gün içinde %3-5'e düşmektedir [26]. Kavlatma, meyvede kırmızı kabuğun sert kabuktan ayrılarak çıkarılmasıdır. Kuru kırmızı kabuklu antep fıstığında kavlatma işlemi kırmızı kabuğun su veya buharla yumuşatılması, yumuşayan kabuğun devliklerde veya fiberglas merdanelerde ezilmesi, Ezilen kabukların eleklerde ayrılması, meyvelerin yıkanarak temizlenmesi ve meyvelerin süratle sıcak hava ile kurutulması aşamalarından meydana gelmektedir [28]. Antep fıstığı meyvelerinin kemik kabuklarının boyuna olarak meyvenin olgunlaşma sırasında kendiliğinden veya sonradan mekanik olarak açılmasına çıtlatma denir. Çıtlaklık, çeşit özelliğine 52

5 Şen, L., Nas, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) göre değişim göstermekle birlikte bahçelerden elde edilen ürünlerin genellikle %50-70'i çıtlak olmakta, çıtlamamış meyveler ise mekanik olarak daha sonradan çıtlatılmaktadır [25]. Antep fıstığının en yaygın tüketim şekli kavrulmuş tuzlu antep fıstığı şeklindedir. Kavrulmuş tuzlu antep fıstığı, kavlak çıtlak antep fıstıklarının, C sıcaklık derecesinde, % 1 tuz oranında, 25 dakika süre ile kavrulmasıyla elde edilir [28]. Antep fıstıkları daha arazideyken hasat ve/veya işleme esnasında havanın barındırdığı mantar sporlarına maruz kalırlar. Antep fıstıkları daha ağaçtayken dışarıdaki yaş kabuk bazen iç kabuğun çatlayıp açılmasıyla (erken açılmada) çatlamakta bazen de yaş kabuk rüzgârdan, böceklerden zarar görmektedir. Böcekler ve diğer böcekgiller yaş kabuğa zarar verdikleri takdirde, Aspergillus sporlarının iç taneyi istila ederek orada üremesi ve üretme olasılığı artmaktadır [29]. Antep fıstıklarında 1970 lerde görülen problemi azalarak da olsa devam etmektedir. Bunda ABD nin 1970 li yıllarda ithal ettiği antep fıstıklarında yüksek oranda görülen oluşumu sonucu başlattığı sistematik analizlerin rolü olmuştur. Henüz olgunlaşmamış veya yeni hasat edilmiş danelerde küf kontaminasyonu pek görülmemektedir. Antep fıstıklarında A. flavus enfeksiyonu sap sürgün bölgesinde başlar ve fıstığın dış kabuğunda gelişmeye devam eder ve danenin tümünde görülebilir. oluşumu ise bunu takiben iç danelerde kendini daha sonra gösterir. Fıstık içindeki miktarı kabuğa göre çok fazladır. Enfeksiyon ve toksin oluşumunun, yetersiz kurutma sonrası depolama aşamasında gerçekleştiği kabul edilmektedir [30]. Antep fıstığında sorunu ile ilgili dünya genelinde birçok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmaların bazıları Çizelge 2. de gösterilmiştir. Çizelge 2. Antep fıstığında lerin varlığı ile ilgili yapılan çalışmalar Örnek Tipi Örnek Sayısı Antep fıstığı 24 Mikotoks in Tipi Pozitif Örnek Sayısı ve % si Oluşum Aralığı (ppb) Limit Değeri Geçen Örnek Sayısı ve % si* Kullanılan Metod Kaynak 24(100) 0, (29,1) HPLC [31] Antep fıstığı (kabuklu) (27,6) 0,53-75 YVY ** HPLC [32] Antep fıstığı (52) 7,3-275 YVY** HPLC [32] (kabuksuz) Antep fıstığı 13 3 (23,1) 1,7-4,1 1 (7,7) TLC [33] B (36,7) 1600 (15,9) Antep fıstığı 10,068 - HPLC [34] 2852 (28,3) 1365 (13,6) Antep fıstığı 4 B 1 1 (25) 3,41 1 (25) HPLC [35] B 1 9 (45) 0, (5) Antep fıstığı 20 HPLC [36] 9 (45) 0, (5) Antep fıstığı (52,5) 0,18-122,4 15 (37,5) HPLC [37] * Oluşum Seviyesi (Avrupa Birliği Ülkelerinin Direkt İnsan Tüketimi İçin Antep fıstığında Belirlediği Limit Değerler); B 1 için< 2ppb, için>4 ppb ** YVY; Yeterli Veri Yok 53

6 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Fındık ve Antep fıstığının Mikotoksin İçeriği 4. Sonuç Mikotoksinler tarımsal ürünlerde yalnızca ekonomik sorunlara neden olmamakta, aynı zamanda önemli bir sağlık riski de oluşturmaktadır. Mikotoksin oluşumu kurutulmuş meyve ve sebze ürünlerinin yetiştirme, hasat, taşıma, kurutma ve depolama aşamalarının herhangi birinde ortaya çıkan bir problemdir. Ancak özellikle kurutma aşaması son üründeki mikotoksin miktarını etkileyen en önemli proses basamağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Fındık ve antep fıstığı gibi sert kabuklu meyveler ler açısından riskli mamullerdir. Bu ürünlerde küf kontaminasyonunun daha bahçede önlenmesi mikotoksin probleminin önüne geçilmesinde hayati bir öneme sahip olsa da bu her zaman mümkün olan bir uygulama olamamaktadır. Mikotoksin oluşumu görülen ürünlerin ayıklama, kavurma gibi fiziksel yöntemler ile giderilmesi, kimyasal ve mikrobiyolojik yöntemlerin üründe oluşturabileceği bazı problemler nedeni ile kurutulmuş ürünler için daha fazla kullanılan bir yöntemdir. Kurutulmuş ürünlerde fiziksel detoksifikasyonun yanında, son yıllarda üzerinde en çok durulan metotlardan birisi ozon uygulamasıdır. Ozon uygulamasının tarımsal ürünlerde fungal çürümeye engel olduğu, bakteriyel çoğalmayı engellediği, pestisit ve kimyasal ilaç kalıntılarını elimine ettiği ve içeriğini önemli ölçüde azalttığı yönünde çalışmalar mevcuttur. Kurutulmuş ürünlerde mikotoksin üreten küflerin kontaminasyonunu engellemek için iyi tarım uygulamaları ve HACCP uygulamalarının entegre şekilde kullanımı mikotoksin oluşumunu önemli ölçüde engelleyecektir. 5. KAYNAKLAR 1. Sabuncuoğlu, S.A., Baydar, T., Giray, B., Şahin, G., 2008, Mikotoksinler: Toksik Etkileri, Degradasyonları, Oluşumlarının Önlenmesi ve Zararlı Etkilerinin Azaltılması, Hacettepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Dergisi, 28 (1): Çelik, C., 2008, Adana da Bazı Marketlerde Satışa Sunulan Çekirdeksiz Kuru Üzümlerde Okratoksin A Varlığının HPLC Yöntemi ile Araştırılması., Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 55s. 3. Zinedine, A., Mañes J., 2009, Occurrence and Legislation of Mycotoxins in Food and Feed from Morocco. Food Control 20: Sobutay, T., 2006, Fındık Sektör Araştırması. İstanbul Dış Ticaret Odası Dış Ticaret Şubesi Uygulama Şubesi, İstanbul, 20s. (24/11/2009) 5. Babadoğan, G., 2009, Fındık ve Fındık Mamulleri, T. C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Sektör Raporu, (25/11/09). 6. Özçakmak, S. ve Dervişoğlu, M Fındıkta Aflatoksin Oluşumuna Etkili Faktörler, Avrupa Birliği nin Limit Değerlerle İlgili Düzenlemeleri ve Türk Fındığının İhracatına Etkileri. Gıda 32(1): Akpınar, Ş., 2008, Aflatoksinin Fındık İhracatına Etkisi. Ordu da Gıda Güvenliği 2(5):

7 Şen, L., Nas, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Jackson, L. S., and Al-Taher, F., 2008, Factors Affecting Mycotoxin Productions in Fruits, In Mycotoxins in Fruits and Vegetables, Edited by Barkai- Golan, R., Paster, N., 525 B Street, Suite 1900, San Diego, CA , USA, 395p. 9. Anonymous, 2007, EC Comission of Regulation No: 1881/2006 (Ammended by 1126/ 2007). 10. Anonim, 2009, T.C. Başbakanlık ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Ege İhracatçı Birlikleri AB Aflatoksin Limitleri Hakkında Tarihli Sirküler Rapor. 11. Demir, C., Şimşek, O., Hamzaçebi, H., 2002, Fındıkta Küf Florası ve Aflatoksin Oluşumunun Araştırılması. Gıda 27 (4): Anonymous, 2009, RASSF Portal Database, (10/08/09) 13. Heperkan, D., 1996, Fındık İşlenmesinde Kritik Kontrol Noktaları ve Tehlike Analizleri. Gıda 21(3): Bircan, C., Barringer, S. A., Ulken, U., Pehlivan, R., 2008., Aflatoxin Levels in Dried Figs, Nuts and Paprika for Export From Turkey. International Journal of Food Science and Technology 43: Anonymous, 2002, Survey of Nuts, Nut Products and Dried Tree Fruits for Mycotoxıns. Joint Food Safety and Standard Group, Food Survey Information Sheet. ( ) 16. Blesa, J., Soriano, J. M., Moltò, J. C., Maňes., 2004, Limited Survey for The Presence of Aflatoxins in Foods From Local Markets and Supermarkets in Valencia, Spain. Food Additives and Contaminants 21 (2): Aycicek, H., Aksoy, A., Saygı, S., 2005, Determination of aflatoxin levels in some dairy and food products which consumed in Ankara, Turkey. Food Control 16: Gürse, M., 2006, Mycoflora and Aflatoxın Content of Hazelnuts, Walnuts, Peanuts, Almonds and Roasted Chıckpeas (Leblebı) Sold In Turkey. International Journal of Food Properties 9: Bacaloni, A., Cavaliere, C., Cucci, F., Foglia, P., Samperi, R., Laganà, A., 2008, Determination of Aflatoxins in Hazelnuts by Various Sample Preparation Methods and Liquid Chromatography Tandem Mass Spectrometry. Journal of Chromatography A 1179: Ozay, G., Seyhan, F., Pembeci, C., Saklar, S., Yılmaz, A, 2008, Factors influencing fungal and aflatoxin levels in Turkish hazelnuts (Corylus avellana L.) during growth, harvest, drying and storage: A 3-year study. Food Additives and Contaminants 25(2): Bircan, C., Barringer, S. A, Ulken, U., Pehlivan, R., 2008, Aflatoxin Levels in Dried Figs, Nuts and Paprika for Export From Turkey. International Journal of Food Science and Technology 43: Başaran, P., Özcan, M., 2009, Occurrence of Aflatoxıns In Varıous Nuts Commercıalızed In Turkey. Journal of Food Safety 29: Oruç, H. H., 2005, Mikotoksinler ve Tanı Yöntemleri. Uludag Univ. J. Fac. Vet. Med. 24:

8 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Fındık ve Antep fıstığının Mikotoksin İçeriği 24. Babadoğan, G., 2009, Antepfıstığı, T. C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Sektör Raporu, (25/11/2009). 25. Gezginç, Y., Duman, A. D., 2004, Antepfıstığı İşleme Tekniği ve Muhafazasının Kalite Üzerine Etkisi. Gıda 29 (5): Dilim, H. C., 2009, Antepfıstığı Bahçelerinde Pratik Uygulamalar El Kitabı. (25/11/2009). 27. Anonymous, 2007, EC Comission of Regulation No: 1881/2006 (Ammended by 1126/ 2007). 28. Polat, R., Toy, M., Atay, Ü., 2005, Antepfıstığı İşleme Tesislerinin Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 9 (4): Anonymous, 2006, Code of Practıce For The Preventıon and Reductıon of Aflatoxın Contamınatıon In Tree Nuts. CAC/RCP , REV Anonim, 2000, Gıda Mikrobiyolojisi ve Uygulamaları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Yayını, Ankara. Genişletilmiş 2. baskı, Anonymous, 1996, Aflatoxin surveillance of retail and imported nuts, nut products, dried figs and fig products. Joint Food Safety and Standard Group, Food Surveillance Information Sheet, No: (16/08/09). 32. Abdulkadar, A. H. W., Al-Ali, A., Al-Jedah, J., 2000, Aflatoxin Contamination in Edible Nuts Imported in Qatar. Food Control 11: Gürses, M., Erdoğan, A., Sert, S., 2003, Erzurum Piyasasında Satılan Yerfıstığı, Antepfıstığı ve Bademlerin Aflatoksin Yönünden İncelenmesi. Gıda 28 (6): Cheraghali, A. M., Yazdanpanah, H., Doraki, N., Abouhossain, G. A., Hassibi, M., Ali-abadi, S., Aliakbarpoor, M., Amirahmadi, M., Askarian, A., Fallah, N., Hashemi, T., Jalali, M., Kalantari, N., Khodadadi, E., Maddah, B., Mohit, R., Mohseny, M., Phaghihy, Z., Rahmani, A., Setoodeh, L., Soleimany, E., Zamanian, F., 2007, Incidence of Aflatoxins in Iran Pistachio Nuts. Food and Chemical Toxicology 45: Chun, H. S., Kim, H. J., Ok, H. E., Hwank, J., Chung, D., 2007, Determination of aflatoxin levels in nuts and their products consumed in South Korea. Food Chemistry 102: Juan, C., Zinedine, A., Moltό, J. C., Idrissi, L., Mañes, J., 2008, Aflatoxins Levels ın Dried Fruits and Nuts From Rabat- Salé Area, Morocco. Food Control 19: Ghali, R., Belouaer, I., Hdiri, S., Ghorbel, H., Maaroufi, K., Hedilli, A., 2009, Simultaneous HPLC Determination of Aflatoxins B1, B2, G1 and G2 in Tunisian Sorghum and Pistachios. Journal of Food Composition and Analysis 22(7-8):