Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi

Transkript

1 Yeni Türk Ticaret Kanunu Düzenlemelerine Uygun Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi

2 İçindekiler Standartlar ve İçerik 4 I. Yönetim Kurulu Başkanı/ İcra Kurulu Başkanı (CEO)/Genel Müdür ün mesajı 5 II. Genel Bilgiler 6 A. İşletmenin vizyonu, misyonu, değerleri ve stratejisi 6 B. Genel Bilgiler, organizasyonel yapı, işletmenin tabi olduğu yasal çevre ve düzenlemeler, yönetim organizasyonu ve önemli işletme birimleri 6 C. Faaliyet gösterilen sektör ve işletmenin bu sektör içindeki yeri, önemli hizmet ve ürünler, önemli mevsimsel faktörler, işletme kalite belgeleri bilgileri, ürün veya hizmet kalite yönetimi, müşteri memnuniyeti ile ilgili politikalar ve yeniden yapılanma faaliyetleri 7 D. İşletmenin Geleceği ve Beklentiler 8 i. Genel ekonomik durum ile ilgili beklentiler 8 ii. İşletmenin faaliyet gösterdiği sektörün geleceği hakkında beklentiler 8 iii. İşletme yönetiminin geleceğe yönelik tahmin ve beklentileri 8 III. Yönetim Organı Üyeleri ile Üst Düzey Yöneticilere Sağlanan Mali Haklar 9 IV. Planlanan Önemli Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri ile Yatırım Planları 10 V. İşletme Faaliyetleri ve Faaliyetlere İlişkin Önemli Gelişmeler 12 VI. Finansal Durum 13 VII. Riskler ve Yönetim Organının Değerlendirmesi 14 A. Satışlar, verimlilik, gelir yaratma kapasitesi, karlılık, borçlara kaynak oranı ve benzeri konularda ileriye dönük riskler ve işletmenin risk yönetim politikaları 14 B. İç kontrol sistemi, iç denetim yapısı ve riskin erken saptanması 19 VIII. Diğer Hususlar 20 IX. Şirketler Topluluğunda Ana Şirketin Faaliyet Raporları 21 Örnek Açıklamalar 22 I. Yönetim Kurulu Başkanı/İcra Kurulu Başkanı (CEO)/Genel Müdür ün mesajı 23 II. Genel Bilgiler 25 A. İşletmenin vizyonu, misyonu, değerleri ve stratejisi 25 B. Genel Bilgiler, organizasyonel yapı, işletmenin tabi olduğu yasal çevre ve düzenlemeler, yönetim organizasyonu ve önemli işletme birimleri 26 C. Faaliyet gösterilen sektör ve işletmenin bu sektör içindeki yeri, önemli hizmet ve ürünler, önemli mevsimsel faktörler, işletme kalite belgeleri bilgileri, ürün veya hizmet kalite yönetimi, müşteri memnuniyeti ile ilgili politikalar ve yeniden yapılanma faaliyetleri 27 D. İşletmenin Geleceği, Beklentiler 31 i. Genel ekonomik durum ile ilgili beklentiler 31 ii. İşletmenin faaliyet gösterdiği sektörün geleceği hakkında beklentiler 31 iii. İşletme yönetiminin geleceğe yönelik tahmin ve beklentileri 32 III. Yönetim Organı Üyeleri ile Üst Düzey Yöneticilere Sağlanan Mali Haklar 34 IV. Planlanan Önemli Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri ile Yatırım Planları 35 V. İşletme Faaliyetleri ve Faaliyetlere İlişkin Önemli Gelişmeler 37 VI. Finansal Durum 40 VII. Riskler ve Yönetim Organının Değerlendirmesi 43 A) Satışlar, verimlilik, gelir yaratma kapasitesi, karlılık, borçlara kaynak oranı ve benzeri konularda ileriye dönük riskler ve işletmenin risk yönetim politikaları 43 VIII. Diğer Hususlar 50 2 PwC

3 Sürdürülebilir İşletmelere Doğru: Yıllık Faaliyet Raporu 2006 yılından beri gündemde olmakla birlikte, özellikle 2011 yılı başındaki yasalaşma sürecinin ardından alevlenen tartışmaların ve yasanın yürürlüğe girmesinden az önce yapılan değişikliklerin neticesinde Yeni Türk Ticaret Kanunu 1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş bulunuyor. Yeni Kanun un iş hayatına getirdiği en önemli değişikliklerden biri de Yıllık Faaliyet Raporu. Kanun un yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra 28 Ağustos 2012 de Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete de yayınlandı. Buna göre ilk kez 2012 yılı sonunda hazırlanacak olan yıllık faaliyet raporlarının içermesi gereken asgari konu başlıkları da belirlenmiş oldu. Günümüz küresel ekonomisinde iş dünyasının gündemindeki konuların başında sürdürülebilirlik geliyor. Piyasalar, hissedarlar ve paydaşlar firmaların sürdürülebilirliği konusunda fikir sahibi olmayı, bilgilendirilmeyi talep ediyorlar. Bu talebin karşılanması sadece finansal bilgiler ile olası değil, mutlaka finansal olmayan bilgilerin de (firmaların gelecek ile ilgili öngörüleri, pazar payları, araştırmageliştirme harcamaları, planlanan yatırımları gibi) hissedarlarla ve paydaşlarla paylaşılması gerekiyor. İşte bu bağlamda, Yıllık Faaliyet Raporları özellikle bu ihtiyaca cevap verebilecek bilgi seti olarak karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla Yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca hazırlanması zorunlu hale gelmiş bulunan bu raporlara, sadece kanuni bir yükümlülüğün yerine getirilmesi açısından yaklaşmak doğru olmayacaktır. Yıllık faaliyet raporlarının özenli ve gerçekten Kanun ile tam uyumlu hazırlanması gerekmektedir, bu ülke ekonomisinin sürdürülebilirliği açısından da bir gerekliliktir. Firmalar için yıllık faaliyet raporu hazırlanmasının sağlayacağı katkılardan bazıları aşağıdaki gibi öngörülmektedir: Paydaşlarla ilişkiler açısından faydalar: Yatırımcılar, medya ve kurum arasında önemli bir iletişim aracı olması İşletmeye olan yatırımcı güveninde artış İşletmeye olan müşteri ve diğer paydaşların güveninde artış Uluslar arası ortaklıklar kurmak veya halka açılmak isteyen firmalar için daha şeffaf bir yapı Aynı işkolundaki firmaların kıyaslanabilirliğinin sağlanması Kurum içi faydalar: Kurumsal yapının güçlenmesi ve işletme kaynaklarının ne derece etkin kullanıldığının izlenebilmesi İşletmenin vizyon ve uygulamaları arasında denge kurulması Kıyaslama amaçlı bilgilerin düzenli olarak derlenmesi Küçük işletmeler için işletmenin sürekliliği kavramının yerleşmesi Kurumsal bir işletme yapısı için gösterge olması Öngörülebilirliğin sağlanması Tutarlılığın sağlanması Sürdürülebilirlik hakkında değerlendirme olanağı vermesi Her ne kadar kağıt üzerinde hazırlanacak raporun ana hatları belirlenmiş gözükse de, örneklerle zenginleştirilmiş, detaylı açıklamalar içeren bir el kitabı (manuel) mahiyetinde bir hazırlama rehberinin gerekli olduğu görüşündeyiz. Böyle bir rehberin, özellikle ilk defa yıllık faaliyet raporu hazırlayacak olan işletmeler için oldukça faydalı olacağını düşünüyoruz. Yeni TTK ile ilgili her konuda PwC Türkiye olarak düşünce önderliğimizi sürdürmeye ve tüm yetkinliğimizle yanınızda olmaya devam edeceğiz. Saygılarımızla, PwC Türkiye TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 3

4 Standartlar ve İçerik 4 PwC

5 I. Yönetim Kurulu Başkanı/ İcra Kurulu Başkanı (CEO)/ Genel Müdür ün mesajı Faaliyet raporunda Yönetim Kurulu Başkanı, CEO veya Genel Müdürün faaliyet raporunun kapsadığı dönemde dünyadaki ve Türkiye deki ekonomiyi, sektörü ve işletmenin faaliyetlerini ekonomi ve sektörün durumuyla ilişkilendirerek genel olarak değerlendirdiği, işletmenin vizyonuyla ilişkilendirdiği bölümdür. Raporun okuyucularına hitap eden ilk bölüm olarak, bu bölümde üst yönetimin okuyucularına vermek istediği önemli mesajlar vurgulanır. İşletmenin genel olarak tanıtıldığı ve işletmenin üst yönetiminin ve işletmenin genel durumunun ve vizyonun sunulduğu bölümdür. Ekonomik dış çevre, işletme performansı, hedef ve stratejiler kompozisyon şeklinde ifade edilebilir. Raporun okuyucuları açısından, işletme üst yönetiminin olaylara bakış açısının anlaşılmasında önemli rolü olan bir bölümdür. Bu bölümde geçmiş yılın genel bir değerlendirilmesinin yapılması, genel gelişmelerin özetlenmesi, işletme stratejisi ve performansı ile bundan sonraki dönemlerde işletmenin izleyeceği yol konusunda bilgi verilmesi beklenir. Bu bölümde yer alacak mesajda ayrıca, genel ekonomik konjonktüre dünya ve Türkiye açısından bakış, sektörel sonuçlar, işletmenin sektör içerisinde yeri, rekabet ve piyasadaki konumu ve beklentilerine yer verilmelidir. İşletmenin gelecekte yapmayı planladığı atılımlar ve yatırımlar ve bunların yaratacağı sonuçlar konusunda bilgi verilir. Mesajda kısa ve öz bilgiler verilerek, raporun içeriğinde yer verilen detayların tekrarından kaçınılır. Yönetim Kurulu üyeleri Bu bölümde, yönetim kurulunda görev alan başkan ve üyelerin, murahhas üyelerin ad ve soyadları, görev ve sorumlulukları, görev süreleri (başlangıç ve bitiş tarihleriyle), özgeçmişleri, işletme dışında yürüttükleri görevlerle ilgili bilgilere yer verilir. Yönetim kurulu üyelerinin görev sürelerinin en fazla kaç yıl olduğu veya görev süresi sınırlı ise bu durumun işletme ana sözleşmesinde açıklanıp açıklanmadığı belirtilir. Yönetim kurulunun seçiminde ana sözleşmeden kaynaklı kısıtlamalar var ise bu kısıtlamalar açıklanır. Yönetim kurulu olmayan işletmelerde faaliyetleri sevk ve idare eden, işletmeyi temsile yetkili üst yöneticilerinin bilgileri aynı şekilde açıklanır. Yürütme komiteleri (üst yönetim), denetim kurulu ve risk komitesi bilgileri Bu bölümde, yönetim kurulu üyeleri dışında işletmenin dönem içinde yönetim komitelerinde, denetleme kurullarında ve risk komitelerinde görev alan başkan ve üyelerin ad ve soyadlarına, yetki sınırlarına ve bu görevlerinin sürelerine (başlangıç ve bitiş tarihleriyle) yer verilir. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 5

6 II. Genel Bilgiler Bir işletmenin vizyon, misyon ve değerleri, işletmenin kurumsal karar verme mekanizması hakkında önemli ipuçları içerir. A. İşletmenin vizyonu, misyonu, değerleri ve stratejisi İşletmenin amacını, hedeflerini ve temel ilkelerini temsil eden vizyon, misyon ve değerlerinin paylaşıldığı bölümdür. Bir işletmenin vizyon, misyon ve değerleri, işletmenin kurumsal karar verme mekanizması hakkında önemli ipuçları içerir. Başarılı bir işletme olmanın dayanağı, güvenilir, açık ve anlaşılır bir strateji, işleyen kurumsal bir yapı ve işletmenin değerinin bilinmesi, sürekliliği ve öngörülebilir olmasıdır. Vizyon, işletmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Vizyon bir ileri görüşlülük olup, geleceğin düşünülmesini, gelecekteki fırsatların araştırılmasını, gelecekteki çıkarların dikkate alınmasını ve işlerin buna göre planlanıp yürütülmesini ifade eder. Misyon, belirlenen hedeflerin yakalanması için işletmenin yol haritasını çizer. Yol haritası, işletmenin önündeki en az 1-3 yıllık dönemde, idealinde 5 yıl içerisinde neler yapacağını kapsar. Değerler, işletmelerin hedeflerine ulaşırken bağlı kalacağı prensipler/ ilkeler bütününü oluşturur. Strateji, vizyon, misyon ve değerlerin oluşturduğu ortak hedefler, yol haritası ve ilkeler doğrultusunda işletme tarafından atılacak adımları içerir. İşletme stratejisini oluştururken, faaliyetlerinin, içinde bulunduğu sektörün ve çevrenin bugünkü durumunu değerlendirerek, işletmenin gelişimi ve gelecekteki sürdürülebilir başarısı için yapacaklarını belirler. Güçlü ve zayıf yönlerini, önündeki fırsatları ve tehditleri değerlendirerek faaliyetleri üzerindeki etki değerlendirmesini yapar. B. Genel Bilgiler, organizasyonel yapı, işletmenin tabi olduğu yasal çevre ve düzenlemeler, yönetim organizasyonu ve önemli işletme birimleri Bu bölümde işletme hakkında genel bilgilere yer verilir. Raporun ilgili olduğu hesap dönemi, İşletmenin ticaret ünvanı, kuruluş tarihi, ticaret sicil numarası, personel sayısı, başlangıç statüsü, anılan statüde meydana gelen değişiklikleri içeren tarihçesi (işletmenin tarihsel gelişimi), ana sözleşmesi, sermaye/ortaklık yapısı, varsa imtiyazlı paylara ve payların oy hakkına ilişkin açıklamalar, merkez ve şubelerine ilişkin iletişim bilgileri ile varsa internet sitesinin adresi, şirket yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek başına ya da birlikte elinde bulunduran ortakları ve varsa bu hususlarda yıl içerisinde meydana gelen değişiklikler ile dahil olduğu gruba ilişkin bilgiler bu bölümde yer alır. 6 PwC

7 İşletmenin yönetim organı, üst düzey yöneticileri ve personel bilgileri, bölümleri, varsa farklı çalışma yerleri, ana ortaklık, bağlı ortaklık ve iştiraklerine ilişkin bilgilere yer verilir. Diğer yerli ve yabancı işletme ya da gruplarla kurulmuş olan ortaklıklar varsa, bunlara ilişkin genel bilgiler de bu bölümde belirtilir, yoksa bulunmadığı beyan edilir. Varsa, İşletme genel kurulunca verilen izin çerçevesinde yönetim organı üyelerinin İşletme ile kendisi veya başkası adına yaptığı işlemler ile rekabet yasağı kapsamındaki faaliyetleri hakkında bilgiler de bu bölümde verilir. Yasal düzenlemeler, varsa işletmenin tabi olduğu özel uygulama, teşvik, kısıtlama, muafiyet vb. açıklanır. Şayet işletmenin sahibi olan ortaklardan (ana ortaklık gibi) ve/veya bulunduğu sektör nedeniyle tabi olduğu özel bir (yasal) düzenleme yoksa tabi olduğu genel yasal çevreden bahsedilir. C. Faaliyet gösterilen sektör ve işletmenin bu sektör içindeki yeri, önemli hizmet ve ürünler, önemli mevsimsel faktörler, işletme kalite belgeleri bilgileri, ürün veya hizmet kalite yönetimi, müşteri memnuniyeti ile ilgili politikalar ve yeniden yapılanma faaliyetleri Bu kısımda genel olarak işletmenin ürettiği ve/veya ticaretini yaptığı ürünler, verdiği hizmet türü, faaliyet gösterdiği sektör veya sektörler, işletmenin bu sektör veya sektörlerdeki konumu, pazar payı, dünya veya ülke üzerindeki bölgesel dağılımı bilgileri yer alır. Raporun kapsadığı dönemde, Türkiye ve dünyadaki gelişmelerin, işletme faaliyetleri üzerinde önemli etkisi olan mevsimsel faktörlerin sektöre ve işletmeye yansımaları konusunda bilgi verilir. Bu kısımda ek olarak, işletmenin ürün veya hizmet kalite yönetimi, müşteri memnuniyeti adına yapılan müşteri iletişim faaliyetleri, varsa yeni hizmet ve faaliyetlere ve planlanan yeniden yapılanma faaliyetlerine ilişkin planlara da yer verilir. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 7

8 D. İşletmenin Geleceği ve Beklentiler i. Genel ekonomik durum ile ilgili beklentiler Bu bölümde işletmenin, dünya ekonomisi ve Türkiye deki genel ekonomik durum ile ilgili görüş ve beklentileri ile birlikte ekonomideki eğilimlerin işletmenin operasyonlarına ve performansına olası etkilerine yer verilir. Bu bölümde verilecek bilgilerin genel ekonomik verilerden çok işletmenin dünya ve Türkiye genel ekonomik görünümü ile ilgili görüş ve beklentilerini yansıtması esastır. Verilecek bilgilerin raporlanan dönemden sonraki en az bir yılı, tercihen daha uzun bir süreyi içermesi gerekir. İşletmenin, dünya ekonomisi ve Türkiye ekonomisi hakkındaki beklentilerini sunarken dikkate alınabilecek göstergeler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Makro ekonomik veriler (beklenen büyüme, işsizlik oranları, kişi başına GSMH, enflasyon, cari denge vb) Faiz ve kur beklentileri Emtia fiyatlarında beklenen eğilim (petrol, çelik, kömür, altın vb) Kredi piyasalarındaki olası gelişmeler ii. İşletmenin faaliyet gösterdiği sektörün geleceği hakkında beklentiler Bu bölümde işletmenin faaliyet gösterdiği sektörün genel görünümü, mal ve/veya hizmet üretim birim maliyetlerindeki değişimler, talep ve arzdaki değişimler, üretim miktarı, sürüm ve maliyet fiyatları aynı ekonomik çevre içerisinde faaliyet gösteren diğer işletmelerle birlikte değerlendirilir. İşletmenin performansını etkileyen ana etmenler ve işletmenin faaliyette bulunduğu çevrede meydana gelen önemli değişiklikler de bu bölümde incelenir. Bu bölümde verilecek sektörel bilgide aşağıdaki başlıklar yer alır: Yönetimin beklentileri önemli derecede varsayım ve belirsizliklere dayanıyorsa bu unsurlar hakkında okuyucular bilgilendirilmelidir. Dünyada (tekstil/otomotiv/enerji vb.) sektörü Türkiye de (tekstil/otomotiv/enerji vb) sektörü Sektörü etkileyen faktörler (girdi fiyatları vb.) İşletmenin faaliyet gösterdiği sektörde beklenen değişiklikler (arz/talep beklentileri, sektörsel büyüme, pazardaki oyuncularda ve paylarda beklenen değişim vb.). Sektörel teşvikler Sektörel hukuki ortam (kanun, tasarı vb.) Sektörel riskler Sektörün genel sorunları ve sorunlara ilişkin genel çözüm önerileri Sektördeki ithalat/ihracat oran ve dengeleri (genel ihracat içindeki sektörel hammaddelerin ihraç payı, ay bazında ihracatın seyri vb.) iii. İşletme yönetiminin geleceğe yönelik tahmin ve beklentileri Bu bölümde işletmenin, gelecekle ilgili tahmin ve beklentilerine, gerçekleşmesi beklenen veya raporlama yapılan dönemden sonra gerçekleşen ve mevcut durum ile finansal performansı önemli ölçüde etkilemesi öngörülen bilgilere, raporlama döneminden sonra gerçekleşen olaylara (pazar paylarında yaşanan değişiklikler ve yeni coğrafi bölgelerde başlatılan operasyonlar v.b.) yer verilir. Bu bilgiler verilirken, geçmiş dönemlerde belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı, genel kurul kararlarının yerine getirilip getirilmediği, hedeflere ulaşılmamışsa veya kararlar yerine getirilmemişse gerekçelerine ilişkin bilgiler ve değerlendirmeler de verilir. Konsolide bazlı raporlama yapan işletmelerin veya coğrafi veya bölümler arası faaliyet sonuçları farklılık gösteren işletmelerin bu bilgileri bölüm veya işletme bazında vermesi gerekir. İşletmenin tahmin, beklenti ve trend analizi ile ilgili sunacağı bilgilerin raporlama yapılan dönemden sonraki en az 3 yılı kapsaması gerekir. Tahmin ve beklentilerin işletme lehine olduğu kadar aleyhine olması beklenen eğilimleri de içermesi gerekir. Yönetimin beklentileri önemli derecede varsayım ve belirsizliklere dayanıyorsa bu unsurlar hakkında okuyucular bilgilendirilmelidir. Bu bölümde yapılacak açıklamalarda hedeflenen, okuyucu ve/veya yatırımcıya, işletmeye yönetimin gözüyle ve bakış açısıyla bakabilme ve işletmenin sürekliliği konusunda değerlendirme yapabilme imkânı sağlamaktır. Bu bölümde ek olarak, işletmenin teşkilat yapısı, organizasyon yeteneği, teknolojik kapasite unsurları ile ilgili değerlendirmelere ve işletmenin stratejik açıdan belirlediği güçlü ve zayıf yönlerine yer verilir. İşletmelerin faaliyet gösterdiği ekonomik çevre ve koşullar göz önünde bulundurularak işletme yönetimi tarafından öngörülen riskler ve fırsatlar, işletmenin karşı karşıya bulunduğu temel belirsizlikler ve bu belirsizliklere karşı alınması planlanan önlemler de bu bölümde değerlendirilir. Bu riskler değerlendirilirken aşağıdaki risk faktörleri göz önünde bulundurulmalıdır: Faiz oranı riski Kur riski Emtia fiyatlarındaki dalgalanmalar Hukuki riskler (mevcut veya beklenen hukuki düzenlemeler kanun ve yasa tasarıları) Sektörel riskler (bölgesel teşvikler ve fırsatlar) Piyasa riski İşletmenin karşı karşıya bunduğu belirsizlikler 8 PwC

9 III. Yönetim Organı Üyeleri ile Üst Düzey Yöneticilere Sağlanan Mali Haklar Bu bölümde yönetim organı üyeleri ile üst düzey yöneticilere sağlanan huzur hakkı, ücret, prim, ikramiye, kâr payı gibi mali menfaatlerin toplam tutarları, verilen ödenekler, yolculuk, konaklama ve temsil giderleri ile ayni ve nakdi imkânlar, sigortalar ve benzeri teminatların toplam tutarlarına ilişkin bilgiler açıklanır. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 9

10 IV. Planlanan Önemli Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri ile Yatırım Planları Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Bu bölümde, işletmenin hâlihazırda devam eden ve önümüzdeki yıllar için planladığı önemli araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile bunların sonuçları, planladığı yatırımlar, beklenen tamamlanma süreleri ve bu faaliyetlerden beklenen getiriye (ürün gamındaki artış ve/veya değişiklikler, ileriki yıllarda sağlanacak kapasite kullanım oranı artışı, verimlilik artışı, üretim maliyetlerindeki azalma vb.) ilişkin bilgileri kapsayan açıklamalar yapılır. İşletmenin planlanan ve devam eden önemli araştırma ve geliştirme faaliyetleri ve ulaşılan sonuçlarla ilgili (lisans, alınan yeni patentler ve haklar, planlanan ve gerçekleşen toplam araştırma ve geliştirme harcamaları, bunların satışlara oranı, verimlilik veya hasılat artışı vb.) bilgileri içerir. Bunlara ek olarak işletme, işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını önemli derecede etkileyen araştırma geliştirme faaliyetleri ve yatırım planlarının etkisini daha kolay ve anlaşılabilir bir şekilde sunmak adına bu faaliyet ve yatırımların etkilerini gösteren bazı ek finansal bilgilere yer verir. İşletmenin operasyonlarına uygun olarak, verilecek ek finansal bilgiler tablosunda yatırımların; net satışlar, faaliyet gelirleri, hisse başına kâr/zarar, toplam varlıklar, uzun dönem yükümlülükler, hisse başına kâr gibi kalemlerde beklenen etkilerini içerir. Yatırım Politikası Bu bölümde işletme, faaliyetlerini ve sürekliliğini destekleyen yatırımlarından bahsedilir. İşletme, belirlediği yatırım politikasına yönelik olarak raporun kapsadığı dönem içerisinde tamamlanan ve devam etmekte olan yatırımların tamamlanma yüzdesini, tamamlanan yatırımların operasyonlara etkisini ve yapılmakta olan yatırımların finansman metotlarını anlatır. 10 PwC

11 Yatırım harcamaları aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde açıklanır: Yatırım bedeli, yatırım başlangıç tarihi, bitiş tarihi, yatırım içeriği ve yatırımın tamamlanma yüzdesi Yatırımların amacı (kapasite artırımı, yenileme, teknolojideki değişim) Yatırımların gelişimi, tamamlanan yatırımlar: Dönem içerisinde tamamlanan ve devam eden yatırımlar, dönem sonu itibariyle henüz tamamlanmamış ve sonraki dönemlerde devam etmesi planlanan yatırımlar Önemli Varlık Alımları ve Satışlar İşletme, rapor dönemi içinde satın aldığı ve/veya elden çıkardığı önemli varlıklara ilişkin olarak aşağıdaki hususları içerecek şekilde bilgi verir: Varlık tanımı, satın alma/elden çıkarma tarihi, satıştan elde edilen kar-zarar, önemli varlık alımı varsa varlıktan beklenen ekonomik fayda ve operasyonlara sağlayacağı katkı. Son Üç Yıl Üretim ve Kapasite Bilgisi İşletmenin son üç yıldaki üretim ve kapasite bilgisi ile ilgili ana ürün kalemleri bazında üretim adetleri, kurulu kapasite, kullanılan kapasite, kapasite kullanım oranları bu bölümde açıklanır. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 11

12 V. İşletme Faaliyetleri ve Faaliyetlere İlişkin Önemli Gelişmeler Faaliyet raporunun bu bölümünde aşağıdaki hususlara yer verilir: a. İşletmenin doğrudan veya dolaylı iştirakleri ve pay oranlarına ilişkin bilgiler, b. İşletmenin iktisap ettigi kendi paylarına ilişkin bilgiler, c. Hesap dönemi içerisinde yapılan özel denetime ve kamu denetimine ilişkin açıklamalar, d. İşletme aleyhine açılan ve işletmenin mali durumunu ve faaliyetlerini etkileyebilecek nitelikteki davalar ve olası sonuçları hakkında bilgiler, e. Mevzuat hükümlerine aykırı uygulamalar nedeniyle işletme ve yönetim organı üyeleri hakkında uygulanan idari veya adli yaptırımlara ilişkin açıklamalar, f. Geçmiş dönemlerde belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığı, genel kurul kararlarının yerine getirilip getirilmediği, hedeflere ulaşılamamışsa veya kararlar yerine getirilmemişse gerekçelerine ilişkin bilgiler ve değerlendirmeler, g. Yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısı yapılmışsa, toplantının tarihi, toplantıda alınan kararlar ve buna ilişkin yapılan işlemler de dâhil olmak üzere olağanüstü genel kurula ilişkin bilgiler, h. İşletmenin yıl içinde yapmış olduğu bağış ve yardımlar ile sosyal sorumluluk projeleri çerçevesinde yapılan harcamalara ilişkin bilgiler, i. Şirketler topluluğuna bağlı bir şirketse; hâkim şirketle, hâkim şirkete bağlı bir şirketle, hâkim şirketin yönlendirmesiyle onun ya da ona bağlı bir şirketin yararına yaptığı hukuki işlemler ve geçmiş faaliyet yılında hakim şirketin ya da ona bağlı bir şirketin yararına alınan veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemler, j. Şirketler topluluğuna bağlı bir şirketse; (i) bendinde bahsedilen hukuki işlemin yapıldığı veya önlemin alındığı veyahut alınmasından kaçınıldığı anda kendilerince bilinen hal ve şartlara göre, her bir hukuki işlemde uygun bir karşı edim sağlanıp sağlanmadığı ve alınan veya alınmasından kaçınılan önlemin işletmeyi zarara uğratıp uğratmadığı, işletme zarara uğramışsa bunun denkleştirilip denkleştirilmediği. 12 PwC

13 VI. Finansal Durum Faaliyet raporunun bu bölümünde aşağıdaki hususlara yer verilir: a. Finansal duruma ve faaliyet sonuçlarına ilişkin yönetim organının analizi ve değerlendirmesi, planlanan faaliyetlerin gerçekleşme derecesi, belirlenen stratejik hedefler karşısında şirketin durumu, b. Geçmiş yıllarla karşılaştırmalı olarak işletmenin yıl içindeki satışları, verimliliği, gelir oluşturma kapasitesi, kârlılığı ve borç/öz kaynak oranı ile işletme faaliyetlerinin sonuçları hakkında fikir verecek diğer hususlara ilişkin bilgiler ve ileriye dönük beklentiler, c. İşletme sermayesinin karşılıksız kalıp kalmadığına veya borca batık olup olmadığına ilişkin tespit ve yönetim organı değerlendirmeleri, d. Varsa işletmenin finansal yapısını iyileştirmek için alınması düşünülen önlemler, e. Kâr payı dağıtım politikasına ilişkin bilgiler ve kâr dağıtımı yapılmayacaksa gerekçesi ile dağıtılmayan kârın nasıl kullanılacağına ilişkin öneri. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 13

14 VII. Riskler ve Yönetim Organının Değerlendirmesi A. Satışlar, verimlilik, gelir yaratma kapasitesi, karlılık, borçlara kaynak oranı ve benzeri konularda ileriye dönük riskler ve işletmenin risk yönetim politikaları Temsil edilen tüm paydaşlar adına yapılan her yatırımda o yatırıma ait tüm riskleri ve bu riskler karşılığında oluşan kazanç imkânlarını analiz etmek, yatırım değerlendirmesini yaparken bu analizin neticesini göz önünde bulundurmak, işletmenin öncelikli görevi ve sorumluluğudur. İşletmenin sürekliliğine ilişkin bu kısım, kurumun finansal ve operasyonel tüm risklerini şeffaflıkla ortaya koyar. İşletmenin sürekliliği ve risk yönetimi ile ilgili uygun ve verilere dayalı finansal olmayan veriler, gerek hisse sahibi gerekse kurumsal yatırımcının işletmeyle ilgili ileriye dönük planlarını yapabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Yönetim kurulu ve yürütme komitelerinin bu verileri sürdürülebilir bir büyümeyi, adil, hesap verebilir, şeffaf ve sorumlu bir yönetimi sağlayabilmek için kullandığı açıkça belirtilir. Bu kısımda, işletme faaliyetlerini etkileyen riskler ve bu risklerle gelen fırsatlar, yönetim kurulunun bu riskler karşısında kullandığı strateji açık ve anlaşılabilir bir dille ortaya konulur. Risk yönetimi ile ilgili bu kısımda değerlendirilebilecek başlıklar aşağıdaki gibi sayılabilir: Operasyonel riskler -- Müşteri kaynaklı riskler (talep, müşteri konsantrasyonu vb.) -- Ürün kaynaklı riskler (tedarik, üretim, dağıtım ve lojistik, satış, kalite vb.) -- İnsan kaynakları ile ilişkili riskler -- Dış etkenlerden kaynaklanan riskler (rekabet, çevre vb.) Finansal riskler -- Alacak Riski -- Likidite riski -- Döviz Riski -- Piyasa Riski Hukuki riskler -- İşletme aleyhine açılan davalar ve yürütülen icra takipleri -- Vergi ihtilafları -- Ürün veya sunulan hizmet ile ilgili davalar -- Fikri hakların ihlali -- Haksız rekabet İşletmenin Paydaşlarına ve Çevreye Yönelik Risk veya Zarar Yarattığı Konular Bilgi Teknolojileri Riskleri İş Güvenliği Riskleri Acil Durum Eylem Planı İşletmenin Haleflik Planı 14 PwC

15 Operasyonel riskler Bu bölümde, işletmenin faaliyet gösterdiği sektörden veya operasyonlarından kaynaklanan doğrudan veya dolaylı risklere yer verilir. İşletme, önce operasyonel risklerini belirler, sonrasında belirlediği risklerin önceki dönemle karşılaştırmalı durumlarına ve söz konusu riskleri raporlama dönemi içinde ne şekilde yönettiğine yer verir. Operasyonel riskler genel olarak aşağıda belirtilen risk türlerini içerir: (detaylandırılan bazı riskler, işletmenin faaliyet konusuna göre geçerli olmayabilir veya burada yer alan risklerin dışında başka operasyonel riskler de geçerli olabilir): Müşteri kaynaklı riskler (talep, müşteri konsantrasyonu vb.) Müşteri talebi riski - Müşterinin önceliklerinin, tercihlerinin değişmesinden, piyasadaki değişikliklerin zamanında fark edilememesi dolayısıyla etkin bir şekilde müşteri taleplerine cevap verememekten kaynaklanan risk tir. İşletme, raporlama dönemi içinde müşteri talepleri ile ilgili genel bir değerlendirme ve analiz yaparak müşteri taleplerinin ne şekilde karşılandığını, değişikliklere nasıl uyum sağlandığını açıklar. Müşteri konsantrasyonu ve ürün riski - İşletmenin belirli ürün kategorilerinde ve/veya piyasalarda/ bölgelerde yoğunlaşmış olması dolayısıyla piyasalarda, yasal düzenlemelerde vb. oluşabilecek değişikliklerden kaynaklanan risktir. Aynı zamanda, operasyonların devamlılığının sağlanması için gerekli ürün geliştirme süreçlerinin tanımlanmamış olması dolayısıyla müşteri talebine/ihtiyaçlarına cevap verebilen ürünlerin sunulamamasından kaynaklanan daralma/küçülme riskidir. İşletme, raporlama dönemi içinde piyasalardan, ürün kategorilerinden, ürün geliştirme süreçlerinden bahseder, müşteri talepleriyle ilişkilendirerek risklere karşı aldığı önlemleri açıklar. Ürün kaynaklı riskler (tedarik, üretim, dağıtım ve lojistik, satış, kalite vb.) Tedarik riski - Operasyonların etkin bir şekilde devamı için, satın alınan malzeme ve hizmet zamanında, istenen kalitede ve en uygun fiyatlarla sağlanmalıdır. İşletme, raporlama dönemi içinde tedarikçileriyle ilişkilerini ne şekilde yönettiğini, alternatif tedarikçilerin varlığını, alınan mal ve hizmetlere ilişkin varsa yaşanan önemli aksaklıkları ve alınan aksiyonları açıklar. Üretim ve kalite riski - Yetersiz ve etkin olmayan, beklentileri karşılamayan bir üretim kalite kontrol süreci neticesinde müşteri şikayetlerinin ortaya çıkması, pazar payında düşüş yaşanması, itibar kaybı gibi risklerdir. İşletme, raporlama dönemi içindeki üretim ve kalite kontrol süreçlerini değerlendirerek kalite dışı ürün raporlamalarını, müşteri şikayetleri analizini vb. açıklar. Satış riski - İşletmenin hedeflerini yanlış belirlemesi, fırsatları değerlendirememesi, yanlış pazarlama stratejileri gibi nedenlerle satış hedeflerini tutturamama riskidir. İşletme, raporlama dönemi için satış analizlerine, hedeflerine ne kadar yaklaştığına, hedeflerinden sapma durumunda nedenlerine ve riskin gerçekleşmemesi için alınan aksiyonlara yer verir. Tesislerin yönetimine yönelik riskler - İşletmenin lokasyonuna, tedarikçi ve müşterilerine olan uzaklığına göre her zaman ulaşılabilir olmamasına bağlı olarak ortaya çıkan risklerdir. İşletme, bulunduğu lokasyondan tedarikçi ve müşterileri ile temasından, her an ulaşılabilir olmaya yönelik aldığı aksiyonlardan bahseder. İnsan kaynakları ile ilişkili riskler İşletmeyi yönetmek ve operasyonları sürdürmek amacıyla gerekli yetkinliklere sahip insan gücünün bulunamaması riskidir. Bu bölümde, işletmedeki insan kaynakları politikasına, personel profiline, faaliyet alanlarında çalışan personel için gerekli yetkinliklere, personel sayılarına, yetişmiş insan kaynağını elde tutmaya yönelik alınan aksiyonlara yer verilir. Dış etkenlerden kaynaklanan riskler (rekabet, çevre vb.) Rekabet - İşletmenin rakiplerinin aldığı aksiyonlar, rekabeti etkileyen sosyal ve politik gelişmeler veya pazara yeni rakiplerin girmesi neticesinde, işletmenin rekabet avantajını kaybetme, hatta yok olma riskidir. İşletme, raporlama dönemi içinde pazardaki rakiplerinden, rekabet gücünü korumak için aldığı aksiyonlardan ve sonuçlarından bahseder. Pazar payı, satış ağı gibi gerçek ve geçerli bilgilere raporda yer verilmelidir. Çevre - İklim değişikliği, hammadde ve doğal kaynaklardaki azalma gibi işletmenin üretimine, varlığına tehlike oluşturabilecek faktörlere ve bu faktörlerin gerçekleşmesini engellemek için işletmenin raporlama dönemi içindeki aksiyonlarına yer verilir. İşletme, raporlama dönemi sonu itibariyle finansal risklerin niteliği ve düzeyini finansal tablo kullanıcılarının değerlendirmelerine olanak sağlayan bilgiyi açıklar. Bu kapsamda yapılması gereken açıklamalarda, finansal araçlardan kaynaklanan riskler ile bunların nasıl yönetildiği üzerinde durulur. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 15

16 Finansal riskler Aşağıda verilmesi gereken finansal bilgiler faaliyet raporunun ekindeki finansal tablolarda da yer aldığı takdirde Şirket yönetimi, ekte verilmesi gerek bilgiler için finansal tablolara referans göstererek burada ekteki bilgileri daha özet olarak sunabilir. İşletme, raporlama dönemi sonu itibariyle finansal risklerin niteliği ve düzeyini finansal tablo kullanıcılarının değerlendirmelerine olanak sağlayan bilgiyi açıklar. Bu kapsamda yapılması gereken açıklamalarda, finansal araçlardan kaynaklanan riskler ile bunların nasıl yönetildiği ve gerekli görüldüğü hallerde işletmenin finansal yapısını iyileştirmek için alınması düşünülen önlemler üzerinde durulur. Anılan riskler, bunlarla sınırlı olmamakla birlikte, genellikle, alacak riski, likidite riski ve piyasa riskini içerir. İşletme, finansal araçlardan kaynaklanan her bir risk türü için aşağıdakileri açıklar: Maruz kalınan riskler ve ortaya çıkma şekilleri İlgili risklerin yönetimine ilişkin hedefler, politikalar ve süreçler ile bunların ölçümünde kullanılan yöntemler Bir önceki dönemden bu yana ilk iki maddede meydana gelen değişiklikler. Maruz kalınan her bir risk türü için aşağıdaki bilgiler verilir: Alacak Riski Bu bölümde finansal araç sınıfları itibariyle aşağıdaki bilgiler açıklanır: Elde bulundurulan hiçbir teminat veya kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer bir unsur dikkate alınmaksızın, raporlama dönemi sonu itibariyle maruz kalınan azami alacak riskini en iyi gösteren tutarlar İlk madde kapsamında açıklanan tutara karşılık, güvence olarak elde bulundurulan teminat ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurların niteliği Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların kredi kalitesine ilişkin bilgi Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış olacak finansal varlıkların defter değeri Vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış finansal varlıklar Finansal araç sınıfları itibariyle aşağıdaki bilgiler açıklanır: Raporlama dönemi sonu itibariyle vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış bulunan finansal varlıkların yaşlarına ilişkin açıklamalar İşletmenin finansal varlıkların değer düşüklüğüne uğradığının tespiti sırasında göz önünde bulundurduğu etkenler de dahil olmak üzere, raporlama dönemi sonu itibariyle bireysel olarak değer düşüklüğüne uğradığı tespit edilen finansal varlıklara ilişkin açıklamalar İlk iki madde kapsamında açıklanan tutarlara ilişkin olarak işletme tarafından güvence olarak tutulan teminat ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurların niteliği ve mümkün ise bunların tahmini gerçeğe uygun değerleri Edinilen teminatlar ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurlar İşletmenin dönem içerisinde, güvence olarak elinde bulundurmakta olduğu teminatın mülkiyetini üzerine almak veya kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurları (garantiler gibi) kullanmak suretiyle finansal veya finansal olmayan varlıklar edinmesi halinde aşağıdaki açıklamalarda bulunulur: Edinilen varlıkların niteliği ve defter değeri Anılan varlıkların halihazırda nakde dönüştürülebilir nitelikte olmamaları durumunda, işletmenin söz konusu varlıkların elden çıkarılması veya işletme faaliyetlerinde kullanılmasına ilişkin yaklaşımı Likidite riski Likidite riski, genel olarak işletmenin nakit akışındaki dengesizlik sonucunda nakit çıkışlarını tam olarak ve zamanında karşılayacak düzeyde ve nitelikte nakit mevcuduna veya nakit girişine sahip bulunmaması riskidir. Başka bir deyişle sahip olunan varlıkların nakit talebini karşılayamaması riskidir. Bu risk özellikle nakde ihtiyaç duyulduğu zaman varlıkların satılamaması ve paraya çevrilememesinden kaynaklanmaktadır. Varlıkların vadelerinin, yükümlülüklerin vadelerinden daha uzun olması durumu likidite riskini artırmaktadır. Bu bölümde aşağıdaki bilgiler açıklanır: Türev olmayan finansal borçların vadeye kalan süreyi gösteren bir vade analizi Türev finansal borçlar için bir vade analizi. (Söz konusu vade analizi, nakit akışlarının zamanlamasının anlaşılabilmesi için sözleşmeye dayalı vadelerin önem taşıdığı türev finansal borçlar açısından, vadeye kalan süreleri içerir) İlk iki madde uyarınca ortaya çıkacak likidite riskini yönetme şekli 16 PwC

17 Döviz Riski Döviz riski, işletmenin kar marjının, işleme konu olan kurlarda meydana gelen değişimler sonucu azalması olasılığıdır. Yabancı paraların fiyatlarında ortaya çıkan değişim, bu anlamda, döviz riskinin kaynağını oluşturmaktadır. Bu bölümde işletme tarafından, operasyonlar nedeniyle maruz kalınan kur riski ve bu riskin nasıl yönetildiği açıklanır. Piyasa riski Bu bölümde aşağıdaki bilgiler açıklanır: Anılan tarih itibariyle ilgili risk değişkenlerine ilişkin yeterli düzeyde olası değişimlerin kâr veya zarar ile özkaynakları nasıl etkileyeceğini gösteren, raporlama dönemi sonu itibariyle maruz kalınan her bir piyasa risk türüne ilişkin duyarlılık analizi Duyarlılık analizinin hazırlanmasında kullanılan yöntemler ve varsayımlar Kullanılan yöntem ve varsayımlarda bir önceki döneme göre meydana gelen değişiklikler ve anılan değişikliklerin nedeni Anılan duyarlılık analizinin hazırlanmasında kullanılan yöntem ile sağlanan verilerin dayandırıldığı temel parametre ve varsayımlar Kullanılan yöntemin amacı ile sunulan bilginin ilgili varlık ve borçların gerçeğe uygun değerini tam olarak yansıtamamasına sebep olabilecek sınırlamalar Hukuki riskler Şirketin ticari faaliyet gösterdiği alanlarda ve bölgesinde ulusal ve/veya uluslararası tabi olduğu mevzuatla ilgili bilgileri içerir. Üretimi veya hammadde teminini etkileyen çevre ve sağlık yasaları, hammadde ithalatını sınırlayan mevzuat gibi hukuki konulara ve fikri mülkiyetin korunmasına ilişkin risklere raporun bu kısmında yer verilir. Hukuki risklere konu edilebilecek başlıklar aşağıda listelenmiştir: İşletme aleyhine açılan davalar ve yürütülen icra takipleri: Mevzuat hükümlerine aykırı uygulamalar nedeniyle İşletme ve yönetim organı üyeleri hakkında uygulanan idari veya adli yaptırımlara ilişkin açıklamaları kapsar. Ek olarak çalışanların haksız sözleşme feshi, işe iade talebi, iş kazası, mesleki rahatsızlık ve benzer iddialarla işletme aleyhine açılabilecek davalara bu kısımda yer verilir. İşletme tedarikçilerinin, kredi alınan bankaların yükümlülüklerin zamanında yerine getirilememesi nedeniyle açabileceği davalar da hukuki risk olarak değerlendirilir. Vergi ihtilafları: Yürütülen vergi incelemeleri sonucunda tespit edilen hususlar veya vergi yükümlülüklerinin zamanında yerine getirilememesi sonucu oluşabilecek hukuki ihtilafları kapsar. Ürün veya sunulan hizmet ile ilgili davalar: İşletmenin ürettiği ürünün ilgili mevzuata aykırılığının tespiti durumunda çıkabilecek ihtilafları kapsar. Fikri hakların ihlali: Patent, marka ve benzeri tescillenmiş hakların izinsiz kullanımı sonucu doğabilecek ihtilafları kapsar. Haksız rekabet: Ticaret kanununda haksız rekabet unsuru olarak belirtilen fiillerden birinin gerçekleştirilmesi sonucu oluşabilecek ihtilafları kapsar. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 17

18 İşletmenin paydaşlarına ve çevreye yönelik risk veya zarar yarattığı konular ve aldığı önlemler Politika Bu kısımda işletme iş güvenliği, sağlık ve çevre politikaları, organizasyon ve sorumluluklar belirtilir. Tanımlanan anahtar kriterler çerçevesinde işletme performansı değerlendirilir, varsa riskler ve alınan önlemlere bu kısımda yer verilir. İşletme iş güvenliği politikası her daim işletme operasyonlarının güvenlik koşulları çerçevesinde, çalışanlarının ve etkilenebilecek herkesin sağlığını koruyarak, ilişkide bulunduğu toplumun, çevreyi korumaya yönelik artan taleplerine cevap verecek şekilde ve herhangi bir nedenle ortaya çıkabilecek ters bir etkinin en aza indirgenmesini güvence altına alacak şekilde gerçekleştirilmesidir. İşletme faaliyetlerinin tümünde tatmin edici seviyede iş güvenliği performansının bulunduğuna bu kısımda değinilir. Organizasyon ve sorumluluklar İşletme yönetim kurulu veya icra kurulu tarafından hazırlanan iş güvenliği, sağlık ve çevre performansına bu kısımda yer verilir. Başta CEO olmak üzere işletme yönetimi işletme iş güvenliği, sağlık ve çevre (İSÇ) politikasının uygulanması ve denetiminden genel anlamda sorumludur ve yönetimsel sorumlulukların uygun şekilde dağıtılmasında lider rolündedir. Varsa Teknik, Kıyaslama ve İş güvenliği, Sağlık ve Çevre direktörü İSÇ konularında genel bir inceleme yaparak icra kuruluna gerekli danışmanlıklarda bulunur. İSÇ performansının yönetimsel hesap verebilirliği işletme CEO sundan en ufak yönetim birimine kadar kırılmaz bir yönetimsel sorumluluk zinciri ile sağlanır. Her birimin yöneticisi grup İSÇ politikasıyla uyumlu olmak kaydıyla kendi birimindeki İSÇ politikasının oluşturulmasından ve denetlenmesinden sorumlu olur. Tüm işletme çalışanları kendilerine ve başkalarına zarar vermemeleri doğrultusunda şahsen sorumlu olup işbirliği içinde çalışmakla mükelleftir. Bilgi Teknolojilerinde Risk Yönetimi Bu bölümde bilgi teknolojileri kaynaklı riskler ve bunların yönetimi, işletmenin stratejik ve operasyonel iş hedeflerine tam ve zamanında ulaşılması açısından bilgi teknolojilerinin önemliliği ve yaratabileceği riskler değerlendirilir. Bu değerlendirme kapsamında, işletme bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerin icrası aşamasında kullanılan bilgi sistemleri kaynak ve unsurlarının yeterliliğinin değerlendirilmesi yapılır. Bu değerlendirme sonucunda ortaya çıkan ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik oluşturulan yatırım plan ve programı hakkında bilgi sunulur. İşletme tarafından kullanılan bilgi teknolojileri ( BT ) kaynak ve unsurlarının etkin olarak yönetilmesine ilişkin alınan tedbirler hakkında bilgi verilir. Bu bilgilendirme aşamasında; bilgi sistemleri yönetimi ve güvenlik yönetimi konusunda işletme tarafından uygulanan uluslararası standartlar bulunması durumunda (bilgi teknolojileri yönetimi konusunda CobiT, ITIL; bilgi sistemleri güvenlik konusunda ISO v.b.), bu standartlara uyum hakkında bilgi verilir. Dış hizmet alımı gerçekleştirilen ana BT hizmetleri (güvenlik, bakım v.b.) hakkında bilgi verilir. Bu ve diğer BT hizmetlerinin kalitesi, sürdürebilirliği ve güvenliği ile ilgili oluşturulan kontrol sistemi, bununla ilgili riskler ve bu risklerin yönetimi hakkında genel bilgi sunulur. İş Güvenliği Riskleri İş güvenliği sisteminin uygulanması risklerin kontrolünü sağlar. Bu nedenle, bu kısımda işletmenin iş güvenliği riskleri için aldığı önlem ve eylem planlarına yer verilir. İş sağlığı ve güvenliği risklerinin uygulanması ile işletmede aşağıdaki faydaların sağlanması hedeflenmektedir: Hastalık ve sakatlıkları azaltarak çalışanların ve toplumun iyileştirilmesi sağlanır. İşçilerin işyeri ile bütünleşerek işyerine güvenmesi ve veriminin artması sağlanır. Kaynakların etkin kullanılması ile katma değer ve para tasarrufu sağlanır. İşyerinde olabilecek yangın vb. gibi olayların önlenmesinde ve doğal afetlere karşı hazırlanacak acil eylem planları ile tesisin ve insanların güvenliğini sağladığından hesaplanamaz bir gelir sağlanır. Yönetimin ve çalışanların bilgi kalitesi iyileşir, sorun çözme ve müdahale kabiliyeti artar. İş sağlığı ve güvenliği kanunları ile uyumu sağlanır ve cezai sorumlulukları önler. Firmanın imajını ve ününü geliştirir. Alt üst yönetim ve işçiler ile iletişimi sağladığından verimlilik artar. 18 PwC

19 Bu nedenle, bu kısımda iş sürekliliği, türü ve nedeni ne olursa olsun, herhangi bir kesinti ya da yıkım durumunda, organizasyonun kritik iş fonksiyonlarına devam etmesini sağlayan metodolojiler vurgulanır. İş sürekliliği planları olmayan ya da planı uygun yapılandırıp işletemeyen kurumlar ticari işlemlerinin kesintiye uğraması, pazar ve müşteri kaybı, mali zarar risklerine karşı savunmasız durumda kalmaktadırlar. İş sürekliliği planı, bir organizasyonun yıkım durumlarının yanı sıra olağan günlük operasyonların düzenlenmesinde de büyük önem taşımaktadır. Bunun yanında kanuni düzenlemeler ve endüstri denetimleri için hazırlık sağlar. Acil Durum Eylem Planı (ADEP) Öncelikli kritik sistemlerin, uygulamaların, teknik altyapı ve tesislerin; bir felaket, beklenmedik veya acil durum sırası/sonrasında, alternatif bir şekilde ve alternatif lokasyonlarda, geri kurtarılıp işlevselliğini geri kazandırması adına yapılan tüm planlamalardır. ADEP genelde büyük ve çoğunlukla felaketsel olayların sonucunda, bir süreliğine normal iş merkezine erişilemeyen durumlara çözüm getirir ve odaklanır. Risklere yaklaşımda önleyiciden daha çok düzeltici kontrol ve aksiyonlardan yola çıkar. Ayrıca, patron tek yönetici ve tek kişiye bağımlı diğer işletmelerde, herhangi bir vefat veya kaza riski durumunda işletme faaliyetlerinin devamlılığın sağlanmasına yönelik eylem planı konusunda açıklamalar bu kısımda yapılır. İşletmenin Haleflik Planı Raporun bu bölümünde bir aile işletmesinde iş-aile ilişkilerindeki düzenlemelere de yer verilir. Haleflik planlaması, aile bireyleri ve aile dışından üst düzey yöneticilerin işe alınma ve çalışma politikasının varlığı, aile anayasasının varlığı gibi hususlar bir aile şirketi için orta ve uzun vade risklerin değerlendirilmesi ve sürdürülebilirliği vurgulaması açısından büyük önem taşımaktadır. B. İç kontrol sistemi, iç denetim yapısı ve riskin erken saptanması Bu bölümde, işletmenin iç kontrol sistemi ve iç denetim yapısının genel bir değerlendirilmesi yapılır. Varsa riskin erken teşhisi komitesinin çalışmalarına ve varsa işletmenin öngörülen risklere karşı uygulayacağı risk yönetimi politikasına ilişkin bilgilere yer verilir, Yönetim Kurulu tarafından bir risk yönetim ve iç kontrol mekanizması oluşturulup oluşturulmadığı, oluşturulmuşsa riskin erken saptanması ve yönetimi sistemin işleyişi ve etkinliği hakkında bilgi, böyle bir mekanizma oluşturulmaması halinde ise gerekçeleri açıklanır. İç kontrol sisteminden bahsederken, işletmenin iş hedeflerine ulaşmasında ortaya çıkan risklere karşı yerleştirdiği kontrol noktalarının bir değerlendirmesi yapılır. İşletmeler iç kontrol sistemleri ile ilgili olarak işletmenin organizasyon yapısı, işletme içindeki görev dağılımı ve yetkilendirmeler, iş süreçlerine yönelik politika ve prosedürler, insan kaynakları yönetimi, muhasebe ve raporlama sistemleri hakkında bilgi verir. İşletme içinde iç kontrol sisteminden, kontrollerin uygulanmasından sorumlu kişiler belirtilir, görev ve sorumluluklarına yer verilir. İç kontrollerin etkinliğinin değerlendirilmesi için işletme içinde kurulan İç denetim fonksiyonu hakkında bilgi verilir. İç denetim fonksiyonun organizasyonel yapısı, bağımsızlığı ile ilgili bilgi paylaşımını ve raporlama mekanizması ile ilgili bilgiler paylaşılır. İç denetim fonksiyonun işletmenin kendi içindeki operasyonlardan bağımsız kişiler tarafından ya da, işletmenin dışındaki bağımsız kişiler aracılığı ile sağlanıp sağlanmadığı bilgisi paylaşılır. İşletmenin iç denetim yapısından bahseder iken, denetim görevini kimin yerine getirdiği, işletme içinde başka görev ve sorumluluklarının olup olmadığına yer verilir. Dolayısıyla bu bölümde, raporlama dönemi içinde iç denetim fonksiyonunun gerçekleştirdiği denetimlere, denetim sıklıklarına, denetimlerin içeriğine ve denetimler sırasında tespit edilen hususlara yer verilir. Ayrıca yönetimin iç kontrollere katkısı değerlendirilir. Yönetim Kurulu nun iç kontrollere katkısının ne şekilde (kurul içinde kurulmuş olan bir komite gibi) sağlandığı bilgisi verilir. Ek olarak iç denetim fonksiyonun varsa çalışma yönetmeliğinin onay tarihi ve hangi merci tarafından onaylandığı belirtilir. TTK Yıllık Faaliyet Raporu Uygulama Rehberi 19

20 VIII. Diğer Hususlar Yıllık faaliyet raporunun diger hususlar bölümünde, faaliyet yılının sona ermesinden sonra işletmede meydana gelen ve ortakların, alacaklıların ve diger ilgili kişi ve kuruluşların haklarını etkileyebilecek nitelikteki özel önem taşıyan olaylara ilişkin açıklamalara yer verilir. Bu bölümde ayrıca, yönetim organının uygun gördügü ilave bilgilere de yer verilebilir. Verilebilecek örnek açıklamalar aşağıdaki gibidir: Nadir veya bir defaya mahsus işlemler: İşletmelerin faaliyetlerini gerçekleştirirken sürekli olarak karşılaşmadığı fakat raporlanan hesap dönemi içinde bir defaya mahsus veya nadir olarak karşılaşılan olağandışı işlemlere bu bölümde yer verilir. Gerçekleşen olağandışı olayın işletmeye etkisi (finansal ve operasyonel) ve alınan aksiyonlar açıklanır. İşletmenin performansında kalıcı etkisi olabilecek önemli değişiklikler: Raporun kapsadığı hesap dönemi içinde ortaya çıkan ve işletmenin içinde bulunduğu durumu değiştirebilecek ve işletmenin geleceğini etkileyebilecek derecede önemli hukuki, vergisel, çevresel, vb. değişikliklere bu bölümde yer verilir. Olağanüstü genel kurullar: Yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısı yapılmışsa, toplantının tarihi, toplantıda alınan kararlar ve buna ilişkin yapılan işlemler de dahil olmak üzere olağanüstü genel kurula ilişkin bilgiler verilir. Derecelendirme kuruluşları tarafından verilen dereceler: Derecelendirme kuruluşları tarafından verilen dereceler (kredi, kurumsal yönetim vb.) varsa açıklanır. Derecelendirmeye baz olan konu ile ilgili raporlama dönemi içerisindeki genel koşullara yer verilir, varsa beklenen değişiklikler değerlendirilir. Şayet herhangi bir derecelendirme kuruluşundan derecelendirme notu alınmadıysa belirtilir. 20 PwC