KISITLILARDA VE ÖZEL GRUPLARDA KLİNİK ARAŞTIRMA ETİĞİ
|
|
- Emine Gündüz
- 2 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK KISITLILARDA VE ÖZEL GRUPLARDA KLİNİK ARAŞTIRMA ETİĞİ Nesrin ÇOBANOĞLU İnsanlar üzerinde yapılan araştırmaların en önemli boyutlarından birisi de tıbbi etik ilkeler açısından, özerkliğe saygı ilkesinin tıp alanındaki yansıması olarak, tüm klinik uygulamalarda da olması gerektiği gibi, aydınlatılmış onam alınmasıdır. Tıbbi bilimsel araştırmalarda aydınlatılmış onam, araştırmanın en önemli etik adımlarından birisidir. Bu bağlamda aydınlatılmış onam almak konusunda sıkıntı yaşanan, ya da aydınlatılmış onam almanın hiç mümkün olamayacağı özel durumlar için, çocuklar ve kısıtlılarda (koma, akıl hastalığı...) araştırma yapılabilir mi?, yapılması hangi koşullarda mümkün olabilir ve bu duruma ilişkin etik kurallar nedir? ve nasıl? dır. Bu bölümde bu tür etik soruların yanıtlarını ararken, kısıtlı ve özel durumu olan gönüllülere ilişkin ulusal ve uluslar arası mevzuatı tarayarak, durumu tartışacağız. Kısıtlı veya Özel Durumu Olan Gönüllüler Çocuklar Gebeler Zeka geriliği olan bireyler Mental hastalığı olan bireyler Demans, koma, bitkisel yaşam durumları Acil servise başvuranlar, yoğun bakım hastaları Mahkumlar Askerler TÜRK MEDENİ KANUNU NDA KISITLILAR VE ÖZEL GRUPLARLA İLGİLİ TANIMLAMALAR Konumuzla ilgili olarak hukuksal durumu değerlendirdiğimizde önce medeni kanunda kişilik haklarını tanımlayan bölümde kısıtlılar ve çocuklarla ilgili maddelere bakmak gerekir; I. Hak ehliyeti Madde 8.- Her insanın hak ehliyeti vardır. Buna göre bütün insanlar, hukuk düzeninin sınırları içinde, haklara ve borçlara ehil olmada eşittirler. Doç. Dr. Nesrin ÇOBANOĞLU Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Etiği ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Başkanı - ANKARA 105
2 TÜRK TIP DİZİNİ II. Fiil ehliyeti 1. Kapsamı Madde 9.- Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir. 2. Koşulları a. Genel olarak Madde 10.- Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır. b. Erginlik Madde 11.- Erginlik onsekiz yaşın doldurulmasıyla başlar. Evlenme kişiyi ergin kılar. c. Ergin kılınma Madde 12.- Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir. d. Ayırt etme gücü Madde 13.- Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes, bu Kanuna göre ayırt etme gücüne sahiptir. III. Fiil ehliyetsizliği 1. Genel olarak Madde 14.- Ayırt etme gücü bulunmayanların, küçüklerin ve kısıtlıların fiil ehliyeti yoktur. 2. Ayırt etme gücünün bulunmaması Madde 15.- Kanunda gösterilen ayrık durumlar saklı kalmak üzere, ayırt etme gücü bulunmayan kimsenin fiilleri hukukî sonuç doğurmaz. 3. Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar Madde 16.- Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça, kendi işlemleriyle borç altına giremezler. Karşılıksız kazanmada ve kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları kullanmada bu rıza gerekli değildir. Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar haksız fiillerinden sorumludurlar. Buraya kadar Türk Medeni Kanunu nda kısıtlılar ile ilgili hukuki tanımlamaları gözden geçirmiş olduk. Şimdi özel gruplar ve kısıtlılarla ilgili tıbbi araştırmalarda dikkat etmekle yükümlü olduğumuz bağlayıcı düzenlemeleri gözden geçirelim. ULUSLARARASI BİYOETİK SÖZLEŞMELERDE KISITLILAR VE ÇOCUKLARDA KLİNİK ARAŞTIRMALAR Hukuksal kurallar ulusal düzeyde de evrensel etik değerleri temel almakla birlikte, güncel politik etkilenmeler nedeniyle farklı yasal uygulamalar olduğunda ve bu yasal kurallar evrensel tıp etiği ilkeleriyle çelişme gösterdiğinde de, bu bildirgelerin pusula niteliğinde yönlendirici 106
3 SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK etkisi hekimlik değerlerinin ve tıp etiğinin evrenselliği anlamında önemlidir. Konumuzla ilgili olarak öncelikle yönlendirici olacak en önemli etik metin Dünya Tıp Birliği nin yayınladığı Helsinki Bildirgesi dir. Dünya Tıp Birliği Helsinki Bilgirgesi:İnsan Denekleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler: Dünya Tıp Birliği nin 18. genel kurulunda (Helsinki, Finlandiya, Haziran 1964) benimsenmiş, 29. genel kurulunda (Tokyo, Japonya, Ekim 1975), 35. genel kurulunda (Venedik, İtalya, Ekim 1983), 41. genel kurulunda (Hong Kong, Eylül 1989), 48. genel kurulunda (Somerset West, Güney Afrika Cumhuriyeti, Ekim 1996), 52. genel kurulunda (Edinburgh, İskoçya, Ekim 2000) genel kurullarında geliştirilmiş ve 2002 de Washington da yapılan genel kurulda 29. Maddeye açıklama notu ilave edilmiş, en son 2008 yılında gözden geçirilerek revize edilmiştir. Bildirgenin konumuzla ilgili maddelerinden ilk dört madde de Hekimlik mesleği ve tıbbi araştırmaların tıbbi etik ilkelere uygun standartlarda yapılmasının gerekliliği vurgulanmaktadır. 1. Dünya Tıp Birliği, insan deneklerinin yer aldığı tıbbi araştırmalarda görev alan hekim ve diğer kişilere rehberlik edecek etik ilkeler olarak Helsinki Bildirgesi ni geliştirmiştir. İnsan deneklerini içeren araştırmalara, insandan elde edilen kimliği tanımlanabilir materyal ya da veriler de dahildir. 2. Hekimin ödevi insan sağlığını korumak ve geliştirmektir. Hekimin bilgi ve vicdanı bu görevin yerine getirilmesine adanmıştır. 3. Dünya Tıp Birliği nin Cenevre Bildirgesi Hastamın sağlığı, benim için en önde gelir cümlesiyle hekimi bağlamakta ve Uluslararası Tıp Etiği Kodu Hastanın fiziksel ve mental koşullarını zayıflatabilecek etkilere sahip tıbbi hizmetleri verirken, hekimin yalnızca hastanın menfaatine göre davranacağını bildirmektedir. 4. Tıbbi ilerlemeler, eninde sonunda, kısmen insanlar üzerindeki deneyleri zorunlu kılan araştırmaları temel almaktadır. Bildirgenin 5. maddesi özellikle önemlidir. Kant ın insan yaşamı hiçbir amaç için araç olarak kullanılamaz biçimindeki etik kuralı ile uyumludur ve hiçbir insan deneğin, toplum menfaati gibi yüce bir amaç için bile araçsallaştırılamayacağına bu 5. Madde ile vurgu yapılır. 5. İnsanlar üzerindeki tıbbi araştırmalarda insan deneklerinin sağlığı, bilim ve toplumun menfaatinden önce gelmelidir. Bildirgenin daha özel olarak konumuzla ilgili öteki Maddeleri ise gayet açık tanımlamalar getirmektedir. İnsan deneklerin her durumda insanlık onuru, hakları ve sağlığının korunmaya alınmasını düzenlemeyi amaçlayan bildirgede, ulusal yasalardaki değişik nedenlerle ortaya çıkan uygulanma farklılıklarından kaynaklanan belirsiz durumlarda da çözüm için temel olarak bu etik kuralların gözetilmesinin önemi kuvvetle vurgulanır. 8. Bir tıbbi araştırma, insana saygıyı artıran, onun haklarını ve sağlığını koruyan etik standartlar konusudur. Bazı araştırma grupları istismara açıktır ve özel korunmaya ihtiyaçları vardır. Belli ekonomik ihtiyaçlar ve tıbbi dezavantajlar göz önünde bulundurulmalıdır. Keza, 107
4 TÜRK TIP DİZİNİ kendi başlarına olur ya da ret veremeyenlere; baskı altında olur verme durumunda olanlara; araştırmadan kişisel olarak yararı olmayanlara; tedavi ve araştırmanın birlikte yapılacak olanlara özel dikkat gerekir. 9. Araştırmacılar, kendi ülkelerindeki insanlar üzerindeki araştırmalar için geçerli etik, yasa ve düzenlemelerden hem de uluslararası zorunluluklardan haberdar olmalıdırlar. İnsan deneklerinin korunması için bu Bildirgede ileri sürülenlerin hiçbir ulusal etik, yasa ya da düzenleme tarafından ortadan kaldırılmasına ya da zayıflatılmasına izin verilmemesi gerekir. Kısıtlı insanlar ve çocuklar için ilgili Helsinki Bildirgesindeki 24, 25 ve 26 Maddeler konuyla ilgili açıklamalar içermektedir. 24. Yasal olarak yetersiz (incompetent), fiziksel ya da mental olarak olur vermekten yoksun ya da reşit olmayan küçük araştırma denekleri için araştırmacı, bilgilendirilmiş oluru yasanın öngördüğü doğrultuda yasal temsilciden almalıdır. Bu gruplar üzerinde araştırma, ancak temsil edilen grubunun sağlığına katkıda bulunuyor ve yasal olarak yeterliliği tam kişiler üzerinde yapılamıyorsa gerçekleştirilebilir. 25. Yasal olarak yetersiz bir denek, örneğin reşit olmayan bir çocuk, araştırmaya katılmaya rıza verebilecek ise araştırmacı yasal temsilcinin oluruna ek olarak bu rızayı da almalıdır. 26. Bilgilendirilmiş olur almanın mümkün olmadığı, vekil ya da ön olur dahil olmak üzere, kişiler üzerindeki araştırma yalnızca bilgilendirilmiş olur almayı engelleyen fiziksel/mental koşullar araştırma grubunun kaçınılmaz özelliği ise yapılmalıdır. Araştırma deneklerinin bilgilendirilmiş olur verememelerinin özel nedeni etik kurulun onayı ve değerlendirilmesi için deney protokolünde belirtilmelidir. Protokol, araştırmada kalmaya ilişkin olurun en kısa sürede kişiden ya da yasal temsilciden alınacağını belirtmelidir. Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi(OVIEDO): Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları Ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: (Oviedo, ). Bu Sözleşme, Türkiye Cumhuriyeti tarafından 4 Nisan 1997 tarihinde imzalanmış; Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından da tarihinde onaylanmış ve buna dair Kanun, Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun adıyla ve 5013 Kanun numarası ile 9 Aralık 2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. İç hukukumuza Anayasa nın 90. Maddesi gereği yansıtılmıştır. Biyoetik araştırmalarla ilgili olarak bu bildirgeye uyulmadığı takdirde AİHM kararıyla yaptırım uygulanabilmektedir. Oviedo Bildirgesi nde konumuzla ilgili maddeleri gözden geçirmekte yarar vardır. Madde 6 Muvafakat Verme Yeteneği Olmayan Kişilerin Korunması 1 Muvafakat verme yeteneğine sahip olmayan bir kimse üzerinde tıbbî müdahale, aşağıdaki 17 ve 20 nci maddelere uygun olarak, sadece onun doğrudan yararı için yapılabilir. 108
5 SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK Yasal olarak bir müdahaleye muvafakat verme yeteneği bulunmayan bir küçüğe, sadece temsilcisinin veya kanun tarafından belirlenen yetkili makam, kişi veya kurumun izni ile müdahalede bulunulabilir. Küçüğün fikri, yaşı ve olgunluk derecesiyle orantılı bir şekilde artan belirleyici bir etken olarak dikkate alınmalıdır. 3 Bir yetişkin, yasal olarak akıl hastalığı, bir hastalık veya benzer nedenlerden dolayı müdahaleye muvafakat etme yeteneğine sahip değilse, ancak temsilcisinin veya kanun tarafından belirlenen yetkili makam, kişi veya kurumun izni ile müdahalede bulunulabilir. İlgili kişi, mümkün olduğu kadar izin verme sürecine katılmalıdır. 4 Madde 5 de belirtilen bilgiler, benzer koşullarda yukarıda 2 nci ve 3 üncü paragraflarda belirtilen temsilci, yetkili makam, kişi veya kuruma da verilmelidir. 5 Yukarıda 2 nci ve 3 üncü paragraflarda belirtilen izin, ilgili kişinin menfaatine daha uygun olacaksa her zaman geri çekilebilir. Madde 7 Akıl Hastalığı Olan Kişilerin Korunması Ciddî nitelikte akıl hastalığı olan bir kişi, -gözetim, denetim ve bir makama başvurma işlemleri dahil kanunda belirtilen koruyucu şartlara bağlı olarak- sadece, böyle bir tedavi yapılmadığı takdirde sağlığına ciddî bir zarar gelmesinin muhtemel olduğu durumlarda, muvafakatı olmaksızın, akıl hastalığının tedavi edilmesini amaçlayan bir müdahaleye tâbi tutulabilir. Madde 8 Acil Durum Acil bir durum nedeniyle uygun muvafakat alınamadığında, ilgili kişinin sağlığı için gerekli olan herhangi bir tıbbî müdahale derhal yapılabilir. Madde 9 Önceden Açıklanmış İstek Müdahale sırasında isteğini açıklayabilecek durumda bulunmayan bir hastanın, tıbbî müdahale ile ilgili olarak önceden açıklamış olduğu istekleri gözönüne alınmalıdır. Oviedo Sözleşmesi nde yer alan bu maddelerin bir çoğunda Helsinki Bildirgesi nde yer alan genel ifadelerin daha ayrıntılı düzenlendiğini görmekteyiz. Biyoetikçiler uluslararası biyoetik bildirgeleri değişik kültürlerin algılama farklarına karşın, iç hukuk aracılığıyla yapılacak düzeltmeler ve uygun kavramlarla iç hukuka yansıtılmasını önemli bulmaktadır. Bu biyoetik bildirgelerin, biyotıp alanındaki uygulamalarda insanlık onurunu korumak açısından, evrensel standartlarda etik ilkelerin etkili biçimde uygulanmasını güvenceye alan etik standartları içerdiği hakkında uzlaşılmaktadırlar. Bizim ülkemizde de Anayasa nın 90. Maddesiyle iç hukukla çatışma durumunda uluslararası biyoetik metinlerin uygulamaya yansıtılacağı açıklanmaktadır. 109
6 TÜRK TIP DİZİNİ ÜLKEMİZDE KLİNİK ARAŞTIRMALAR YÖNETMELİĞİ NE GÖRE KISITLI GÖNÜLLÜLERLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Sağlık Bakanlığı Klinik Araştırmalar Yönetmeliği tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak, tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı; Avrupa Birliği standartları ve İyi Klinik Uygulamaları çerçevesinde gönüllü insanlar üzerinde gerçekleştirilecek her türlü klinik araştırmanın tasarımı, yürütülmesi, kayıtlarının tutulması, rapor edilmesi, geçerliliği ve diğer hususlarda bilimsel ve etik standartların sağlanması ve gönüllülerin bu Yönetmelik kapsamındaki haklarının korunmasına dair usul ve esasları düzenlemektir. Bu yönetmelikle birlikte klinik araştırma etik kurullarının yapısı ve görevleri daha ayrıntılı tanımlanmış ve Merkezi etik kurul da yerini Klinik Araştırmalar Danışma Kurulu na bırakmıştır. Bu yönetmeliğe (ek 10) göre, etik kurulların yapısı ve işleyişine de yeni standartlar getirilmiştir. Klinik Araştırmalar Yönetmeliği nin 5. Maddesinde klinik araştırmalarda kısıtlılarla ilgili durum açıklanmaktadır. Bu maddeye göre, Çocuklar, gebeler, loğusa ve emziren kadınlar ile kısıtlılar üzerinde klinik araştırma yapılamaz. Ancak çocuklarda, hamilelik, loğusalık ve emzirme dönemlerinde ve kısıtlılık durumunda; gönüllüler yönünden araştırmadan doğrudan fayda sağlanacağı umuluyor ve araştırma gönüllü sağlığı açısından öngörülebilir ciddi bir risk taşımıyor ise, gönüllü oluru ile birlikte Etik Kurulun ve Bakanlığın izni alınmak suretiyle araştırmaya izin verilebilir. Bu yönetmeliğe göre Etik Kurul kısıtlılarla ilgili araştırma başvurusu hakkında görüş oluştururken: 1) Araştırmadan beklenen yarar ve risklerin analizini, 2) Araştırmanın yeni bir hipoteze dayanıp dayanmadığını, 3) Araştırma broşürünün usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediğini, 4) Araştırma ile ilgili olarak verilen yazılı bilgileri, gönüllü olurlarının alınması amacıyla izlenen yöntemi, olur veremeyen kısıtlı kişiler ile çocuklar üzerinde yapılacak araştırmalara ait gerekçenin yeterliliğini, değerlendirerek karar verirler. Kısıtlılarla ilgili klinik araştırmalarda oldukça hassas davranılmalıdır. Burada etik kurulun sorumluluğu öteki sağlıklı gönüllülere oranla çok daha fazladır. Son derece dikkatle değerlendirme yapılmalıdır. Bu konuda Helsinki 9 Madde de oldukça açıklayıcıdır. M. 9. Araştırmacılar, kendi ülkelerindeki insanlar üzerindeki araştırmalar için geçerli etik, yasa ve düzenlemelerden hem de uluslararası zorunluluklardan haberdar olmalıdırlar. İnsan deneklerinin korunması için bu bildirgede ileri sürülenlerin hiçbir ulusal etik, yasa ya da düzenleme tarafından ortadan kaldırılmasına ya da zayıflatılmasına izin verilmemesi gerekir. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Tıbbi bilimsel araştırmalar, hem bilimsel hem etiksel açıdan çok daha hassas, ayrıntılı, çok yönlü etkileri düşünülerek tasarlanmalıdır. Araştırmanın her aşamasında bilimsel sorgulamalar, insan hakları ve onurunu koruyacak, gelecek kuşaklar açısından canlıların yaşama hakkında kalıcı zararlar oluşturmayacak biçimde tasarlanmalı ve uygulanmalıdır. Bu nedenle geleneksel ve evrensel nitelikte hekimlik meslek etiği ilkeleri merkezde olmak üzere tıbbi araştırma etik 110
7 SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK ilkelerinin, gelişen teknolojiyle orantılı olarak evrildiğini, geliştiğini görüyoruz. Çocuklar ve kısıtlılarda araştırma yapmak özellikle o grubun tedavisi için önemli bir ilerleme sağlama amacını güdüyorsa, ve her durumda hasta bireyin menfaatini toplumsal yararın önünde görüyorsa etik açısından uygun görülebilir. Bu gruplarda araştırma yapmak, bilimsel ilerleme için çok önemliyse ve bu grupların gelecekte tedavi şansı açısından bir ilerleme sağlayacaksa yapılmalıdır. Bu gruplarda yapılan tıbbi araştırmalarda, etik kurullar tarafından, etik ilke ve etik bildirgelerin dikkatle uygulamaya yansıtılmasının denetlenmesi beklenir. Araştırma yürütülürken de sürecin tamamının etik niteliğinden emin olmak için, değişik aşamalarda etik kurul denetimi yapılmalıdır. Kaynaklar 1-Çobanoğlu N, Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği, Eflatun yayınevi, Ankara (2009) 2-Dünya Tıp Birliği Helsinki Bildirgesi, (2008 versiyonu). 3-Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi (Oviedo): İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi, Oviedo, Klinik Araştırmalar Yönetmeliği, 23 Aralık
8 TÜRK TIP DİZİNİ TIP ARAŞTIRMALARI ve HAYVAN HAKLARI AÇISINDAN HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARI Nesrin ÇOBANOĞLU, İlke Bezen AYDOĞDU Etik, insan-insan ilişkilerinde açık uçlu sorulara iyi-kötü değerlendirmeleri ile yanıtlar bulmaya çalışırken, onun önemli bir bileşeni olan sorumluluk insanla sınırlı tutulmaktaydı. Biyoetiğin konusu doğada var olan tüm organizmaların hayatıdır. Bilimsel ve teknik araştırma etkinliklerinde kendilerinden yararlanılan hayvanlara karşı sorumlulukların konu edildiği bir alan olmanın yanı sıra biyoetik, giderek tüm yaşama karşı ve tüm canlı türleriyle değişik ilişkiler sırasında ortaya çıkan sorumlulukların ele alındığı bir alan olmaktadır. Biyoetik kavramıyla insanın sorumluluk alanı, hayvanlar, bitkiler, hava, su gibi tüm bileşenleriyle birlikte ekosistemle olan ilişkisine kadar genişletilmiştir. Hayvanlara karşı olan sorumluluklarımızın kapsamı ve uygulanma alanı çok geniş olmakla birlikte konumuz bağlamında biyoetik açısından sorumluluğumuz daha çok deneylerde hayvan kullanımında karşımıza çıkmaktadır. Özellikle, ilk başta temel ihtiyaçları için hayvanları kullanan insanoğlu günümüzde teknolojinin gelişmesiyle ve ihtiyaçların boyut değiştirmesiyle hayvanları çeşitli araştırmalarda ve deneylerde kullanmaya başlamıştır. Günümüzde hayvanlar birçok deneyde kullanılmaktadır. Tıp alanındaki araştırmaların birçoğu deney hayvanlarının kullanımını gerektirmektedir. Deney hayvanları üzerinde yapılacak araştırma ve eğitim amaçlı deneysel çalışmaların haklı gerekçelerinin ortaya konulması, bilimsel amaçlar ve etik ilkeler temel alınarak düzenlenmesi ve yapılması; hayvan haklarının korunması ve hayvanların insan kaynaklı zarar görmesinin önlenmesi açısından etik bir sorumluluk teşkil etmektedir. Araştırma ve eğitim amaçlı deney hayvanlarının yetiştirilmesi, bakımı, beslenmesi, nakilleri ve deneylerde kullanımlarının özel gerekliliklerinin bilinmesi ayrıca hayvanlara saygı duyulması ve evrensel etik ilkelere uyulması hem bireysel, hem de kurumsal bir sorumluluk olup, bilimsel ve etik bir yaklaşım gerektirmektedir. Böylece, tıbbi araştırma ve eğitimde kullanılacak deney hayvanlarının ve araştırma yöntemlerinin hayvan deneyleri etik kurulları denetiminden geçmiş olması önem taşımaktadır. Biyoetik Etik, insan eylemlerine ilişkin değerler felsefesi olarak ortaya çıkmıştır. Etik, insan-insan ilişkilerinde açık uçlu sorulara iyi-kötü değerlendirmeleri ile yanıtlar bulmaya çalışmaktadır. Etik, ahlaki tutumların ardında yatan yargıları ele alarak, insanın bütün davranış ve eylemlerinin temelini araştırmaktadır. Çoğu zaman birbirlerinin yerlerine de kullanıldığı görülen etik ile ahlak arasında yakın bir ilişki bulunmakla birlikte etik, ahlak ve toplumca belirlenen ahlaki Doç. Dr. Nesrin ÇOBANOĞLU Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Etiği ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Başkanı Dr. İlke Bezen AYDOĞDU Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler MYO 112
DÜNYA TIP BİRLİĞİ HELSİNKİ BİLDİRGESİ. İnsan Denekleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler
DÜNYA TIP BİRLİĞİ HELSİNKİ BİLDİRGESİ İnsan Denekleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler Dünya Tıp Birliği'nin 18. genel kurulunda (Helsinki, Finlandiya, Haziran 1964) benimsenmiş, 29. (Tokyo,
ANKARA NUMUNE HASTANESİ DR.BARI ÖZTÜRK
ANKARA NUMUNE HASTANESİ DR.BARI ÖZTÜRK Amaç Biyomedikal etiğin dört temel ilkesi Araştırma etiğinin gelişimi Ülkemizde klinik ilaç araştırmalarında yasal düzenlemeler Hasta hakları yönetmeliği Hekimin
YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞU
Dr. MEHMET EMİN ÖZGÜL Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Hukuk Bilimleri Anabilim Dalı Öğretim Elemanı YENİ TIBBİ YÖNTEMLERİN HUKUKA UYGUNLUĞU
TIBBİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ AÇISINDAN E-ANKETLER
TIBBİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ AÇISINDAN E-ANKETLER Nesrin ÇOBANOĞLU TIP ALANINDA BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ Tıp, kavramsal olarak temel bilimler anlamında, bilim değildir. Çünkü, bilim,
Hasta ve Hasta Yakını Yönetimi: Şiddet ve Şikayetten Korunma
Hasta ve Hasta Yakını Yönetimi: Şiddet ve Şikayetten Korunma Yrd. Doç. Dr. Nezih VAROL Halk Sağlığı ve Adli Tıp Uzmanı SAHUMER Sağlık Hukuku Merkezi- Genel Müdür Pediatri de HASTA...? HASTA YAKINI...?
Bildirgenin bir bütün olarak okunması amaçlanmaktadır ve içerdiği maddeler ilgili bütün diğer maddeler göz önünde bulundurulmadan uygulanmamalıdır.
DÜNYA TIP BİRLİĞİ HELSİNKİ BİLDİRGESİ İnsan Gönüllüleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler Dünya Tıp Birliği'nin 18. Genel Kurulunda (Helsinki, Finlandiya, Haziran1964 ) benimsenmiş, 29. Genel
Tüm yönleriyle MALPRAKTİS
Malpraktis ve Sağlık Hukuku Tüm yönleriyle MALPRAKTİS (Tıbbi Standartlar, Kalite Standartları, Hasta Hekim İlişkisi, Sözleşmesel Sorumluluk, Kusur Tespiti), Malpraktis ve Sigorta (Zorunlu Mesleki Sigorta
Dünya Tıp. n an a n apı an Tı a ı a a a
Dünya Tıp n n an a n apı an Tı a ı a a a Dünya Tıp Birliği'nin 18. Genel Kurulunda (Helsinki, Finlandiya, Haziran1964 ) benimsenmiş, 29. Genel Kurulunda (Tokyo, Japonya, Ekim 1975), 35. Genel Kurulunda
Dünya Tıp Birliği (WMA) Helsinki Bildirgesi İnsan gönüllüler Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler
Dünya Tıp Birliği Dünya Tıp Birliği (WMA) Helsinki Bildirgesi İnsan gönüllüler Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler Giriş 1964 Haziran ayında Finlandiya nın Helsinki kentinde WMA 18. Genel
Dünya Hekimler Birliği, Hasta Hakları Bildirgesi 1
Dünya Hekimler Birliği, Hasta Hakları Bildirgesi 1 34. Dünya Hekimler Toplantısı nda kabul edilmiş (Lizbon, Portekiz, Eylül/Ekim 1981), 47. Dünya Hekimler Birliği Kurultayı nda değişikliğe uğramış (Bali,
[Dünya Tabipler Birliği nin Eylül 1995, Bali, Endonezya da yapılan toplantısında kabul edilmiştir.]
[Dünya Tabipler Birliği nin Eylül 1995, Bali, Endonezya da yapılan toplantısında kabul edilmiştir.] Giriş Hekimler, hastaları ve geniş toplum kesimleri arasındaki ilişkilerde son yıllarda önemli değişikler
T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)
T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK) ŞİKAYET NO : 2015/2521 KARAR TARİHİ : 31/12/2015 TAVSİYE KARARI ŞİKAYETÇİ : ŞİKAYET EDİLEN İDARE : 1)Başbakanlık (Re"sen) 2)Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri
DİŞ HEKİMLİĞİNDE ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ
Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Asistan Etik Eğitimi 20-21 Şubat 2015 DİŞ HEKİMLİĞİNDE ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ Yrd Doç Dr FUNDA GÜLAY KADIOĞLU ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ Tıp Fakültesi Tıp Tarihi
NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
08/10/2012 Tıp Fakültesi YÖNERGE NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1- (1) Bu
Disiplin Soruşturması ve Kovuşturmasının. Hukuki Dayanakları. Av. Mithat KARA İzmir Tabip Odası Hukuk Bürosu
Disiplin Soruşturması ve Kovuşturmasının Hukuki Dayanakları Av. Mithat KARA İzmir Tabip Odası Hukuk Bürosu Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşu TC Anayasası 135. madde : Kamu kurumu niteliğindeki meslek
Milletlerarası Sözleşme
Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Kanun No. 5013 Kabul
HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ BELİRLEME HAKKI
Yard. Doç. Dr. Hamide TACİR Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi HASTANIN KENDİ GELECEĞİNİ BELİRLEME HAKKI İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...xi GİRİŞ...1 Birinci Bölüm HASTANIN KENDİ
Medeni Hukuk ve Adli Psikiyatri
Medeni Hukuk ve Adli Psikiyatri HUKUKUN TANIMI Toplumsal hayatı, kişilerin dışa vurulmuş davranışları düzenleyen, ihlali halinde devlet destekli yaptırımlar öngörülen kurallar bütünüdür. HUKUK DALLARI
KLİNİK ARAŞTIRMALAR VE İYİ KLİNİK UYGULAMALARI İLE İLGİLİ EĞİTİM PROGRAMLAMA VE DEĞERLENDİRME İLKELERİ KILAVUZU
1. AMAÇ Bu kılavuz, iyi klinik uygulamaları ve klinik araştırmalar konusunda düzenlenmesi planlanan eğitim programlarına ilişkin Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna yapılacak başvurunun şekli ve içeriği
Klinik Araştırmalar İle İlgili Eğitim Programlama Ve Değerlendirme İlkeleri Kılavuzu
Klinik Araştırmalar İle İlgili Eğitim Programlama Ve Değerlendirme İlkeleri Kılavuzu 1. AMAÇ Bu kılavuz, iyi klinik uygulamaları ve klinik araştırmalar konusunda düzenlenmesi planlanan eğitim programlarına
T.C. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ
T.C. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönergenin amacı, taraf olunan uluslararası anlaşma ve sözleşmeler
Dünya Tabipleri Birliği Helsinki Bildirgesi. İnsanlar Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarla İlgili Etik İlkeleri 1
Dünya Tabipleri Birliği Helsinki Bildirgesi İnsanlar Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarla İlgili Etik İlkeleri 1 Haziran 1964 te Helsinki de yapılan 18. DTB Genel Kurulunda kabul edilmiş ve daha sonra
ETİK.
ETİK Etik nedir? Doğruyla yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır. sokrates(ks).pps Etik, neyin
Sağlık Çalışanlarının Haklarına ve Sorumluluklarına Yasal Bakış
Sağlık Çalışanlarının Haklarına ve Sorumluluklarına Yasal Bakış Yrd. Doç.Dr. Nezih VAROL Halk Sağlığı ve Adli Tıp Uzmanı SAHUMER Genel Müdür Sağlık Kazanı Sağlık Çalışanlarının Hakları Nelerdir.? İyi Hizmet
BİYOLOJİ VE TIBBIN UYGULANMASI BAKIMINDAN İNSAN HAKLARI VE İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ: İNSAN HAKLARI VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİ
European Treaty Series - No. 164 BİYOLOJİ VE TIBBIN UYGULANMASI BAKIMINDAN İNSAN HAKLARI VE İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ: İNSAN HAKLARI VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİ Oviedo, 4.4.1997 {Resmî çeviri metni}
ÖLÜMCÜL OLABİLEN BULAŞICI HASTALIKLARLA İLGİLİ TIBBİ ARAŞTIRMALARDA ETİK
SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK - 2009 ÖLÜMCÜL OLABİLEN BULAŞICI HASTALIKLARLA İLGİLİ TIBBİ ARAŞTIRMALARDA ETİK Nesrin ÇOBANOĞLU İnsanlık tarihinde ölümcül bulaşıcı hastalıklarla ortaya çıkan pandemiler
Av. Dilek Temiz Özbek
HUKUK BAKıŞ AÇıSı Av. Dilek Temiz Özbek İstanbul Üniversitesi Hukuk Müşavirliği HUKUK İLİŞKİSİ 13.4.2013 tarihli Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik hükümlerinde değişiklik yapan 25.6.2014 tarihli
tarihinden sonra da muayenehanelerle ilgili birçok düzenleme yapılmış bu düzenlemelerle ilgili hukuksal süreçler de devam etmektedir.
Danıştay 15. Dairesi nin Karar Gerekçeleri Bilindiği üzere, 03.08.2010 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan yönetmelik ile muayenehaneler için milat niteliği taşıyan değişiklikler yapılmıştır. Muayenehanelerde
Bilgilendirilmiş Onam Alımı ve Hukuki Anlamı
Bilgilendirilmiş Onam Alımı ve Hukuki Anlamı Dr. Osman Celbiş Adli Tıp Profesörü, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Şekil Değiştiren Hekimlik Sanatı İnsanlık tarihi ile başlayan süreç içerisinde belli kurallar
Yönetmelik. Yeditepe Üniversitesinden. Yeditepe Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Yönergesi
Yönetmelik Yeditepe Üniversitesinden Yeditepe Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Yönergesi AMAÇ Madde 1- Bu yönergenin amacı, Yeditepe Üniversitesi ne bağlı tüm akademik birimlerde insanı temel
DANIÞMANLIK TEDBÝRÝ KARARLARININ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLÝÐ Perþembe, 30 Ekim 2008
DANIÞMANLIK TEDBÝRÝ KARARLARININ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLÝÐ Perþembe, 30 Ekim 2008 25 Ekim 2008 CUMARTESÝ Resmî Gazete Sayý : 27035 TEBLÝÐ Taþpýnar Muhasebe Devlet Bakanlýðý, Milli Eðitim
MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK İLKOKULU ETİK KOMİSYONU FAALİYET PROGRAMI
MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK İLKOKULU ETİK KOMİSYONU FAALİYET PROGRAMI ETİK Etik, Latince ethica kelimesinden Batı dillerine geçmiştir. Ahlaksal olanın özünü ve temellerini araştıran bilim, insanın kişisel ve
İSTANBUL MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ TIBBİ ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ
Amaç İSTANBUL MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ TIBBİ ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ Madde 1. (1) Bu Yönergenin amacı kurum içi veya kurum dışı yapılacak başvurular ile Avrupa Birliği standartları ve İyi Klinik
Hekim, Tıp Fakültesinden mezun olarak, diploma sahibi olan kişidir.
UZMANLIK ÖĞRENCİLERİNİN TIBBİ MÜDAHALE YETKİSİ ve HUKUKİ SORUMLULUKLARI Uz.Dr. Ziya T. GÜNEŞ-Sağlık Hukuku Yüksek Lisans Programı Tıbbi Müdahale; Meslek icrasına yetkili bir sağlık personeli tarafından,
Amaç MADDE 1 Kapsam MADDE 2
Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı, korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocuklar hakkında verilen danışmanlık tedbirlerinin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1)
Hekimlerin Etik Sorumlukları ve Hekim Hakları. Öğr. Gör. Dr. Müge DEMİR HÜTF Tıp Tarihi ve Etik AD
Hekimlerin Etik Sorumlukları ve Hekim Hakları Öğr. Gör. Dr. Müge DEMİR HÜTF Tıp Tarihi ve Etik AD mdemir@hacettepe.edu.tr Kavramlar Hak, hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetki olarak tanımlanabilir. Pozitif
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ DENEY HAYVANLARI ARAŞTIRMA VE UYGULAMA BİRİMİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ DENEY HAYVANLARI ARAŞTIRMA VE UYGULAMA BİRİMİ YÖNERGESİ Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Madde 1 Bu Yönerge, birimin yönetim organlarına ve görevlerine ilişkin
T.C. GİRESUN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ
T.C. GİRESUN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ Amaç Madde 1. Kurum içi veya kurum dışı yapılacak başvurular ile Avrupa Birliği standartları ve İyi
ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME
ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME Dr. Günay SAKA HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI 1 Dersin amacı Bu bir saatlik dersin sonunda Dönem III öğrencileri, Çocuk Hakları Sözleşmesi ile ilgili bilgi sahibi olacaklardır.
KÖK HÜCRE UYGULAMALARINDA HASTA HAKLARI. Yrd. Doç. Dr. Yahya DERYAL KTÜ-İİBF Ticaret Hukuku AD http://hukukdoktoru.ofisi.com yderyal@ktu.edu.
KÖK HÜCRE UYGULAMALARINDA HASTA HAKLARI Yrd. Doç. Dr. Yahya DERYAL KTÜ-İİBF Ticaret Hukuku AD http://hukukdoktoru.ofisi.com yderyal@ktu.edu.tr Özet: Türk hukukunda özel olarak pozitif düzenlemeye kavuşturulmamış
İLAÇ DIŞI KLİNİK ARAŞTIRMALARI BAŞVURU FORMU
A. BAŞVURUNUN YAPILDIĞI YER Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve Etik Kurula yapılacak olan başvurular için aynı form kullanılmalı ve ilgili kutu işaretlenmelidir. A.1. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI BAĞIMSIZ DENETİM STANDARDI 720
TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI BAĞIMSIZ DENETİM STANDARDI 720 BAĞIMSIZ DENETÇİNİN DENETLENMİŞ FİNANSAL TABLOLARI İÇEREN DOKÜMANLARDAKİ DİĞER BİLGİLERE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI Bu metin, Uluslararası Bağımsız
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nde. Lisans Düzeyinde Etik Eğitimi
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nde Lisans Düzeyinde Etik Eğitimi Öğr. Gör. Dr. Aslıhan Akpınar; Öğr. Gör. Dr. Müge Demir Prof. Dr. Nüket Örnek Büken Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi
CBÜ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ
CBÜ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ Amaç Madde 1. Kurum içi veya kurum dışı yapılacak başvurular ile Avrupa Birliği standartları ve İyi Klinik Uygulamaları
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi Sayı : Tarih : 12.1.2017 Diploma Program Adı : HUKUK, LİSANS PROGRAMI, (ÖRGÜN ÖĞRETİM) Akademik Yıl : 2016-2017 Ders Adı SAĞLIK
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odası İş. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odasından:
Resmi Gazete 07.07.2002 Pazar Sayı: 24808 (Asıl) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odası İş Güvenliği Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN SAĞLIK ARAŞTIRMALARI ETİK KURULU İŞLEYİŞ YÖNERGESİ
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN SAĞLIK ARAŞTIRMALARI ETİK KURULU İŞLEYİŞ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar AMAÇ Madde 1- (1) Bu Yönergenin amacı, aşağıda kapsamı belirtilmiş
KLİNİK ARAŞTIRMALAR HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
11 Mart 2010 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 27518 YÖNETMELİK Sağlık Bakanlığından: KLİNİK ARAŞTIRMALAR HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK MADDE 1 23/12/2008 tarihli ve 27089 sayılı
İSMAİL VATANSEVER ETİK VE BİYOETİK KAVRAMLARININ KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK PROJELERİ İLE İLİŞKİSİ
İSMAİL VATANSEVER ETİK VE BİYOETİK KAVRAMLARININ KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK PROJELERİ İLE İLİŞKİSİ 1 ETİK NEDİR? ETİK NEDİR? Etik terimi Yunanca ethos yani "töre" sözcüğünden türemiştir. Değerler felsefesinin
DOÇ.DR. FULYA İLÇİN GÖNENÇ
DOÇ.DR. FULYA İLÇİN GÖNENÇ MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ figonenc@medipol.edu.tr Sağlık mevzuatı ve tıp/sağlık hukuku GENEL BİLGİ - Kanun -Kanun hükmünde kararname (KHK) - Tüzük -Yönetmelik -Yönerge
HASTANEYE YATAN HASTALARA KARŞI SORUMLULUKLARIMIZ. Uz. Dr. Kemal M. HİSAR SAĞLIK BAK. T.S.H.GN.MD. AR-GE BİRİMİ
HASTANEYE YATAN HASTALARA KARŞI SORUMLULUKLARIMIZ Uz. Dr. Kemal M. HİSAR SAĞLIK BAK. T.S.H.GN.MD. AR-GE BİRİMİ İnsan, sadece insan olmasından dolayı doğuştan bazı hakları kazanarak dünyaya adım atmaktadır.
1.Medya Hukukunun Kavram ve Kaynakları. 2.Basın ve Yayın Faaliyetleri ve Yasal Düzenlemeler. 3.Radyo ve Televizyon Yayıncılığı
1.Medya Hukukunun Kavram ve Kaynakları 2.Basın ve Yayın Faaliyetleri ve Yasal Düzenlemeler 3.Radyo ve Televizyon Yayıncılığı 4.İnternet Yayıncılığı ve Yasal Düzenlemeler 5.Medyada Cezai Sorumluluk 6.Medyada
Salih AKYÜZ Hasta ve Çalışan Hakları ve Güvenliği Derneği Başkanı
Salih AKYÜZ Hasta ve Çalışan Hakları ve Güvenliği Derneği Başkanı Hak Kavramı Herhangi bir varlığın, kanuni veya ahlaki gerekçelerle, sahip olması veya yapabilmesi olağan şeyler.. Hak Kavramı Kazanımlara
Cinsel haklar / üreme hakları insan haklarıdır.
halk için Cinsel haklar / üreme hakları insan haklarıdır. Bu haklar varolusumuzdan, ileri gelir. Tüm cinsel haklar / üreme hakları yasalarla koruma altına alınmıstır., Hazırlayan : Eylem Karakaya. Illüstrasyonlar
AYAKTA TEŞHİS VE TEDAVİ YAPILAN ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI GENELGESİ (SAĞLIK BAKANLIĞI) Çarşamba, 20 Ocak :55 -
İlgi: 01 T.C. İlgi: 01 SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sayı : B.100.TSH.150004/010/99-15882 Konu : Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları 10.10.2006 GENELGE 2006/104
AÇLIK GREVİ GİRİŞ I- AÇLIK GREVİNİN TANIMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
AÇLIK GREVİ GİRİŞ Sunum, açlık grevi, açlık grevi yapan kişinin iradesini kullanabildiği ve iradesinin ortadan kalktığı ( bilincini yitirdiği ) durumlarda müdahalenin hukuki durumunun açıklanmasından ibaret
Bilgilendirilmiş Gönüllü Oluru
Bilgilendirilmiş Gönüllü Oluru Prof. Dr. Yağız Üresin İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı ve Klinik Farmakoloji BD İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu İÜ Klinik
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Madde 23: Çalışma Hakkı
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Madde 23: Çalışma Hakkı Gülşah Özcanalp Göktekin Uzman Sosyolog / İş ve Meslek Danışmanı Liderlik Enstitüsü Eğitim ve İstihdam Hizmetleri Çalışma Evrensel Bir Haktır İnsan
T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ TIBBİ ETİK KURULU YÖNERGESİ
T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ TIBBİ ETİK KURULU YÖNERGESİ Amaç Madde1- Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Etik Kurulu, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi nin tüm birimlerinde ve/veya
KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ DIŞI ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ
KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ DIŞI ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU YÖNERGESİ AMAÇ Madde 1 (1) Bu yönergenin amacı KTO Karatay Üniversitesi Tıp Fakültesinde ve Sağlık Bilimleri Alanında
Yönetmelikler. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri. Madde 1- Bu Yönetmelik, ülke ve toplum yararları doğrultusunda, asansör
Resmi Gazete 12.01.2002 Cumartesi Sayı: 24638 (Asıl) Yönetmelikler Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odası Asansör Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Türk Mühendis ve Mimar Odaları
Yrd. Doç. Dr. Meral EKİCİ ŞAHİN Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi. Ceza Hukukunda Rıza
Yrd. Doç. Dr. Meral EKİCİ ŞAHİN Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Ceza Hukukunda Rıza İÇİNDEKİLER SUNUŞ...VII TEŞEKKÜR... IX İÇİNDEKİLER... XI KISALTMALAR...XXIII GİRİŞ...1 Birinci Bölüm
Akut Resusitasyon Araştırmalarında Bilgilendirilmiş Onam Alma - Uluslararası Durum Belirleme Anketi -
Bu anket çalışması, bir uluslararası araştırma ekibi tarafından bilgilendirilmiş onam alınamayacak kişilerde akut resusitasyon çalışmalarındaki uluslararası kabul edilebilirlik ve düzenleyici durumu tespit
SEVGİ USTA VELAYET HUKUKU
SEVGİ USTA VELAYET HUKUKU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XXI VELAYET HUKUKU 1. Giriş...1 I. Konunun Tanıtımı...1 II. Kavramlarda Birlik Meselesi...14 III. Çalışmanın İnceleme Planı...18
DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRE BAŞKANLIĞI MEDİKO-SOSYAL VE GENÇLİK DANIŞMA MERKEZİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM
DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRE BAŞKANLIĞI MEDİKO-SOSYAL VE GENÇLİK DANIŞMA MERKEZİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1- Bu yönergenin amacı,
ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI
ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI 1 Nasıl bir anayasa yapım süreci? Maddeleri değil ilkeleri temel alan Ayırıcı değil birleştirici Uzlaşmaya zorlamayan Uzlaşmazlık alanlarını ihmal etmeyen Mutabakatı değil ortak
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odasından: Amaç Madde 1- Bu Yönetmelik, ülke ve toplum yararları doğrultusunda, araçların
Resmi Gazete 12.01.2002 Cumartesi Sayı: 24638 (Asıl) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odası Araç-İmal-Tadil-Montaj Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Türk Mühendis ve Mimar Odaları
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Hasta Hakları ve Tıbbi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Hasta Hakları ve Tıbbi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı SAVUNMASIZ VE ÖRSELENEBİLİR GRUPLARDA SAĞLIK HİZMETİ SUNUM PLANI Temel Hasta Hakları Hasta
Türkiye de Klinik Araştırmalar İle. Klinik Araştırmalarına İlişkin İstatistiksel Veriler
Doç. Dr. Murat Hayran, Ecz. Ebru Mutlu Türkiye de Klinik Araştırmalar İle İlgili Asgari Düzeyde Bilinmesi Gereken Mevcut Yasal Düzenlemeler ve İlaç Klinik Araştırmalarına İlişkin İstatistiksel Veriler
BÖLÜM GÖĞÜS HASTALIKLARINDA HEKİMİN YASAL SORUMLULUKLARI
BÖLÜM 17 GÖĞÜS HASTALIKLARINDA HEKİMİN YASAL SORUMLULUKLARI Göğüs Hastalıklarında Hekimin Yasal Sorumlulukları Avukat Ziynet Özçelik 50 Göğüs Hastalıklarında Hekimin Yasal Sorumlulukları Giriş Günümüzde
Savcıların Mesleki Sorumluluk Standartları ile Temel Görev ve Hakları Beyannamesi*
Savcıların Mesleki Sorumluluk Standartları ile Temel Görev ve Hakları Beyannamesi* 23 Nisan 1999 tarihinde Uluslararası Savcılar Birliği tarafından onaylanmıştır. *Bu metin, HSYK Dış İlişkiler ve Proje
1. Biyobanka ve çeşitleri 2. Temel etik sorunlar 3. Avrupa daki yasal çerçeve 4. Türkiye deki yasal çerçeve 5. Biyobanka yasa önerisi
1. Biyobanka ve çeşitleri 2. Temel etik sorunlar 3. Avrupa daki yasal çerçeve 4. Türkiye deki yasal çerçeve 5. Biyobanka yasa önerisi Ticari Amaçlı Biyobankalar Toplum Temelli Biyobankalar Hastalığa
Anahtar Kelimeler : Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ek 1 Nolu Protokol
T.C. D A N I Ş T A Y Esas No : 2011/8665 Karar No : 2013/9005 Anahtar Kelimeler : Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ek 1 Nolu Protokol Özeti : İmar planında küçük sanayi
YÖNETMELİK HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
8 Mayıs 2014 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 28994 Sağlık Bakanlığından: YÖNETMELİK HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK MADDE 1 1/8/1998 tarihli ve 23420 sayılı Resmî Gazete
Kök Hücre Çalýþmalarý ve Hukuki Boyutu
Kök Hücre Çalýþmalarý ve Hukuki Boyutu KÖK HÜCRE ÇALIÞžMALARI VE HUKUKÝ BOYUTU Hakan Hakeri ÖZET Kök hücre çalä±åÿmalarä± tä±p alanä±nda yeni uygulamalardan biri olarak görülmektedir. Her ne kadar bu çalä±åÿmalar
ETİK. Biyomedikal Araştırmalar İLAÇ KLİNİK ARAŞTIRMALARINDA ETİK YAKLAŞIMLAR TARİHÇESİ VE HELSİNKİ BİLDİRGESİ
İLAÇ KLİNİK ARAŞTIRMALARINDA ETİK YAKLAŞIMLAR TARİHÇESİ VE 19-20 ARALIK 2013 - İZMİR Prof.Dr. Işık TUĞLULAR (Danışman) İlaç Klinik Araştırmaları insanların daha uzun ömürlü, daha sağlıklı, daha mutlu bir
DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MÜDÜRLÜĞÜ BİRİM YÖNETMELİĞİ İÇİNDEKİLER
Sayfa No Sayfa 1 / 5 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Sayfa No Madde 1- Amaç 2 Madde 2- Kapsam 2 Madde 3- Sorumluluk 2 Madde 4- Hukuki Dayanak 2 İKİNCİ BÖLÜM KURULUŞ VE GÖREVLER Madde 5- İş Sağlığı
ULUSLARARASI KIBRIS ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM-ÖĞRETİM VE ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ HUKUK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
ULUSLARARASI KIBRIS ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM-ÖĞRETİM VE ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ HUKUK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Hukuk Yüksek Lisans: Tezli Program Ders Kodu Ders Adı Kredi HUK 500 Tez Kredisiz HUK 590 Seminer
Prof. Dr. Ayşen Bulut
ETİK KURULA BAŞVURU DOSYALARI, İLGİLİ FORMLAR VE KONTROL LİSTELERİ Prof. Dr. Ayşen Bulut İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurul Üyesi Araştırma Önerilerini Değerlendirme
SEMİNER 29.11.2014 8. ÖZELLİKLE ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BAŞLICA KONULAR
ETM SEMİNER 29.11.2014 KONU: MÜHENDİSLİĞİN HUKUKSAL KAVRAMLARI 1.TANIMLAR 2. SÖZLEŞME VE UNSURLARI, ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER 3. BANKALAR, BANKACILIK, AKREDİTİF, TEMİNAT KONULARI 4. İŞ SAHİBİNİN VE ÇALIŞANLARIN
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ TEMEL EĞİTİMİ
Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAĞIMLI A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı İş Sağlığı ve Güvenliği Eğiticisi Doç. Dr. Hakan TOZAN İş Sağlığı ve Güvenliği Eğiticisi İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ TEMEL EĞİTİMİ AÇIKLAMALI SORULARLA
HUKUKİ AÇIDAN AÇIKLAMALARA DAYANAK ULUSLARARASI HUKUK NORMLARI
HUKUKİ AÇIDAN AÇIKLAMALARA DAYANAK ULUSLARARASI HUKUK NORMLARI Dünya Sağlık Örgütü Üreme Sağlığı Strateji Raporları: Dünyada her yıl ortalama 45 milyon kürtajın yapıldığını ve bunların 19 milyonunun güvenli
İŞ YERİ HEKİMİ. (A) İş yeri hekimi, işyerinde bulunması halinde diğer sağlık personeli ile birlikte çalışır.
ORGANİZASYONDAKİ YERİ görev yapar. : : İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumlu Koordinatörüne bağlı GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI: İş Yeri Hekiminin Görevleri: (A) İş yeri hekimi, işyerinde bulunması halinde
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu
İş Sağlığı ve ne İlişkin İşveren Görüşleri 24. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HAFTASI Konya, 4 Mayıs 2010 Müşavir Avukat Z. Ulaş YILDIZ Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu İÇERİK I. Bölüm: Uluslararası
İSTANBUL İL GÖÇ İDARESİ MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLARARASI KORUMA ÇALIŞMA GRUP BAŞKANLIĞI
İSTANBUL İL GÖÇ İDARESİ MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLARARASI KORUMA ÇALIŞMA GRUP BAŞKANLIĞI 1 GİRİŞ TÜRKİYE DE ULUSLARARASI KORUMA MEVZUATI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENEL İLKELER-TANIMLAR Göç İdaresi Genel Müdürlüğü,
İNSAN GENOMU VE İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ
İNSAN GENOMU VE İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ UNESCO Genel Konferansı, UNESCO Anayasası Başlangıç Bölümü nün insan onuru, eşitliği ve insanın kişiliğine saygıya ilişkin demokratik ideal e atıfta bulunduğunu
TEBLİĞ Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumundan:
TEBLİĞ Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumundan: BAĞIMSIZ DENETÇİNİN DENETLENMİŞ FİNANSAL TABLOLARI İÇEREN DOKÜMANLARDAKİ DİĞER BİLGİLERE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI (BDS 720) HAKKINDA TEBLİĞ
Sayı : B.13.1.SGK.0.(İÇDEN).00.00/04 18/01/2008 Konu : İç Denetim Birimi GENELGE 2008/8
Sayı : B.13.1.SGK.0.(İÇDEN).00.00/04 18/01/2008 Konu : İç Denetim Birimi GENELGE 2008/8 Bilindiği üzere; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile yeni mali yönetim ve kontrol sisteminin gereği
Madde 2- (1) Sağlıklı veya hasta gönüllüler üzerinde yapılacak olan ve aşağıda tanımlanan araştırma konuları bu yönerge kapsamı içindedir.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ GİRİŞİMSEL OLMAYAN ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU İŞLEYİŞ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar AMAÇ Madde 1- (1) Bu Yönergenin amacı, aşağıda kapsamı belirtilmiş
E T İ K HASTA HAKLARI
E T İ K ve HASTA HAKLARI ETİK NEDİR? KURAMSAL AHLAK NEDİR? Etik değerler evrenseldir ve her ülkede geçerliliği olan kurallardır. T I P E T İ Ğ İ ( DEONTOLOJİ ) Deonto : Görev, Yükümlülük Logia : Bilgi
görev ve yetkilerinin tümünü veya bir kısmını yazılı bir sözleşmeyle devrettiği bağımsız kuruluşu, ifade eder. Başvuru ve bildirimlerin şekli ve
TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU KOZMETİK ÜRÜN VEYA HAMMADDELERİ ÜZERİNDE YAPILAN ETKİNLİK VE GÜVENLİLİK ÇALIŞMALARI İLE KLİNİK ARAŞTIRMALARINDA BAŞVURU ŞEKLİNE İLİŞKİN KILAVUZ Amaç MADDE 1- (1) Kozmetik
İşlenmiş Eşyalar Mevzuatının Uygulanması
İşlenmiş Eşyalar Mevzuatının Uygulanması Selim ATAK Çevre Mühendisi İçerik Amaç, Kapsam, Dayanak İşlenmiş Eşya, Kompleks Eşya Kasten İçermek, İşleme Tabi Tutulmak Biyosidal Özellik, Biyosidal İşlev, Ana
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Mezun Görüşleri Anketi
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Mezun Görüşleri Anketi Değerli Hekim Arkadaşımız, Bu anket ülkemizdeki farklı eğitim kurumlarınca uygulanan örnekler temel alınarak UÜTF Tıp
BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
HAYVAN VE ÜRÜNLERİN ÜLKEYE GİRİŞİNDE ÖN BİLDİRİM VE VETERİNER KONTROLLERİNE DAİR YÖNETMELİK Yetki Kanunu: 5996 Yayımlandığı R.Gazete: 17.12.2011-28145 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç
Hasta Haklarının Tanımı ve Gelişme Süreci
Hasta Haklarının Tanımı ve Gelişme Süreci Temel insan haklarının bir alt başlığı olan hasta hakları, insan haklarının sağlık hizmetine uyarlanması olarak değerlendirilebilir. Hasta hakları, kaynağını uluslararası
Dr. Sertaç Ak Dr. Mustafa Sercan
Dr. Sertaç Ak Dr. Mustafa Sercan Çağdaş toplumlarda devlet ile yurttaşlar arasında bir sanal bir toplum sözleşmesi Devlet bu sözleşme ile yurttaşların devlete ve birbirine karşı haklarını güvence altına
BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
İSTANBUL MEDENİYET ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM ÜYELERİNİN ÖZEL HASTANELER VE VAKIF YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI HASTANELERİNDE ÇALIŞTIRILMALARINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR Amaç ve kapsam BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,
ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA (ÇEK306U)
DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA (ÇEK306U)
KURUM TABİPLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN YETKİLENDİRİLMİŞ AİLE HEKİMİ OLMASI ZORUNLU D E Ğ İ L D İ R.
KURUM TABİPLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN YETKİLENDİRİLMİŞ AİLE HEKİMİ OLMASI ZORUNLU D E Ğ İ L D İ R. I- AİLE HEKİMLİĞİ MEVZUATI: HUKUKİ DÜZENLEMELER 1-5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu nun Tanımlar başlıklı
İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI ÖDENMESİ HALİNDE KAZANÇ TESPİTİ NASIL YAPILIR?
İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI ÖDENMESİ HALİNDE KAZANÇ TESPİTİ NASIL YAPILIR? Mustafa ŞEN* 45 * ÖZ Hakkında işe iade kararı verilen işçilere önemli bir güvence sağlayan iş güvencesi tazminatı, işe başlatmama tazminatı