KOLIBRI FoodScreen Gıda Duyarlılık (Intolerans) Testi Kişiye Özel Beslenme ile Sağlığınıza Kavuşun!

Transkript

1 Gıda Duyarlılık (Intolerans) Testi Kişiye Özel Beslenme ile Sağlığınıza Kavuşun!

2 Đndeks: Tebrikler! Önemli Not 1. Gıda duyarlılığı nedir? 2. Gıda duyarlılığının belirtileri 3. Gıda alerjisi ve gıda duyarlılığı arasındaki farklar 4. Gıda duyarlılığı nasıl teşhis edilir? 5. Gıda duyarlılığı test sonuçları nasıl yorumlanır? 6. Gıda duyarlılığı nasıl tedavi edilir? 7. Günlük beslenmenizi değiştirmeden önce 8. Eliminasyon diyetleri 9. Rotasyon prensibi 10. Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesi 11. Gıdaların hazırlanması ve saklanmasında önemli noktalar 12. Sıkça sorulan sorular (SSS) Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil renkler neyi ifade ediyor? Bir besine karşı alerjim olduğunu biliyorum, bu besin için test sonucum neden yeşil (negatif)? Sevmediğim, hatta yemediğim bir besine karşı nasıl alerjik olabilirim? (çapraz reaksiyonlar) Duyarlılık geliştirdiğim gıdalar için bir rotasyon planını izlemem gerçekten gerekli mi yoksa bu besinleri diyetimden tamamen çıkarsam olur mu? Tüm hafta boyunca tek tip gıdayla beslensem olur mu? Duyarlılık testi yaptırmadığım bir gıdayı rotasyon planı çerçevesinde tüketebilir miyim? Duyarlılık geliştirdiğim gıdaları ne kadar süreyle yememeli ve bu gıdaları beslenmeme ne zaman ve hangi sırayla yeniden eklemeliyim? Et duyarlılığı olan kişiler gerekli proteinleri nasıl alırlar? Duyarlılık geliştirdiğim bir gıdadan üretilmiş bir besin desteğini kullanabilir miyim? 13. Sözlük 14. Referans - 2 -

3 Tebrikler! test ile sağlığınızı iyileştirmek adına olumlu bir adım attınız. En gelişmiş laboratuvar teknolojisi ile gıda duyarlılığınızı belirlemeye karar vererek, sağlıklı bir yaşam için yeni bir bakış açısı geliştirmeye başlıyorsunuz. test sonuçları, kendi metabolizmanıza uygun gıdalar üzerine kurulu bir beslenme programı belirlemenize yardımcı olacaktır. Test sonuçlarından en üst düzeyde yararlanmak için kitapçığı dikkatlice inceleyiniz. Kitapçık, gıda duyarlılıklarınıza göre beslenmenizi güvenli bir biçimde değiştirmeniz ve bunu yaparken de dengeli beslenmeden uzaklaşmamanız için gerekli bilgi ve tavsiyeleri içermektedir. Önemli Not: test, hızlı reaksiyon tipi gıda alerjilerini belirlemez. Hızlı veya IgE aracılı gıda alerjileriniz olması durumunda, alerjik olduğunuz bu gıdalar için test sonucunuz yeşil (negatif) olsa bile bu gıdalardan kaçınmaya devam ediniz. IgG duyarlılık test sonuçları doğrultusunda diyete başlamadan önce, mutlaka doktor görüşü alınarak diyetisyen tarafından hazırlanmış bir diyet uygulanmalıdır. Ayrıca, IgE gıda alerjileri ve IgG gıda duyarlılıkları hakkındaki sorularınız için de doktorunuza danışınız

4 IgE gıda alerjisi toplumun %5 ten az bir kısmında görülürken, gıda duyarlılıkları toplumun %70 ten fazlasını etkilemektedir! 1. Gıda duyarlılığı nedir? Gıda duyarlılığı, bazı besinler ve içeriklerine karşı, her tüketimlerinden özellikle de yüksek miktarda tüketimlerinden sonra gelişen olumsuz reaksiyondur. Gıda duyarlılığı için kullanılan tıbbi terim, alerjik olmayan gıda hiper-hassasiyetidir. Bir besin, içecek, gıda katkı maddesi veya bileşenine karşı oluşan, belirtileri birden fazla organ veya sistemi etkileyen fakat gerçek alerji olmayan gecikmiş olumsuz reaksiyondur. Gıda duyarlılığı, vücut bazı gıdalarla başa çıkamadığı zaman oluşur. Bu, genellikle vücudun o gıdanın sindirimi için gerekli bazı kimyasal ve enzimleri yeterince üretememesinden kaynaklanır. En yaygın gıda duyarlılıklarına bir örnek olan inek sütü, laktoz adı verilen bir çeşit şeker içermektedir. Pek çok insanda, normalde ince barsağı çevreleyen hücrelerde üretilen laktaz enzimi eksikliği görülür. Laktaz enzimi olmayan bu kişiler, süt şekerini kan dolaşımına karışabilecek daha basit biçimlere dönüştüremezler

5 2. Gıda duyarlılığının belirtileri Gıda duyarlılığı nadiren zararlıdır fakat mide bulantısı (nausea), şişkinlik, abdominal ağrı ve ishal gibi hoş olmayan ve şüpheli gıda/içecek alımından saatler veya günler sonra başlayan belirtileri vardır. Belirtilerin şiddeti, kişinin ürettiği enzimin miktarına ve tüketilen gıdanın miktarına göre değişkenlik göstermektedir. Alkol duyarlılığında, deride yoğun kızarma, mide bulantısı, çarpıntı ve bitkinlik hissi belirtileri görülebilir. Kilo vermede zorluk çekme, gıda duyarlılığı ile alakalı olabilir ve eliminasyon diyetleri ile tedavi edilebilir. Gıda duyarlılığının neden olabileceği genel belirtiler aşağıda sıralanmıştır: Karın ağrısı, ağrı ve acı, akne, şişkinlik, kabızlık, kronik yorgunluk, depresyon, ishal, baş dönmesi, egzama, bitkinlik, irritable bowel sendorumu (IBS), kaşıntı, sıvı tutma, baş ağrısı, hiperaktivite, iştah kaybı, migren, mide bulantısı, pişik, solunum sıkıntısı, huzursuz bacak sendorumu, rinit, sinüzit, mide krampları, tansiyon, ürtiker, kilo alma, bronşlarda hırıltı

6 3. Gıda alerjisi ve gıda duyarlılığı arasındaki farklar Gıda duyarlılığı, bazı besin ve içeriklerinin her tüketiminden sonra görülen olumsuz reaksiyondur; gıda alerjisiyle aynı değildir, çünkü gıda duyarlılığında bağışıklık sistemi aktive edilmemiştir. Gıda duyarlılığı, gıda zehirlenmesi ile de aynı değildir; çünkü gıda zehirlenmesi, yiyen her kişide aynı belirtilere sebep olacak zehirli maddelerden kaynaklanır. Ayrıca, gıda duyarlılığının belirli besinlere verilen psikolojik reaksiyonlarla da ilgisi yoktur. Buna karşın gıda alerjisi, belli bir besine karşı vücudun bağışıklık sisteminin geliştirdiği ani tepkidir. Bu tip reaksiyonlarda, vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla bir gıdayı işgalci olarak tanımlar ve genellikle birkaç dakika içinde hızlı bir alerjik reaksiyon verir. Gıda alerjisi, genellikle saniyeler veya dakikalar içerisinde akut, tipik semptomlar geliştirir. Bazı aşırı durumlarda, hayati tehlike taşıyabilir. Reaksiyon, eser miktarda gıda ile tetiklenebilir ve IgE antikorlarının aracılık ettiği bir reaksiyondur

7 Gıda duyarlılığı, gıda alerjisiyle aynı değildir çünkü gıda duyarlılığında bağışıklık sistemi aktive edilmemiştir. Gecikmiş gıda alerjisi olarak da bilinen gıda duyarlılığı gecikmiş kronik semptomlara sebep olur. Teşhisi zordur; çünkü risk oluşturan gıdaların reaksiyona girme süresi, gıdanın tüketiminden saatler hatta günler sonra bile olabilir. Gıda duyarlılığı nadiren hayati tehdittir ve IgG 4 antikorları ölçülerek değerlendirilir. 4. Gıda duyarlılığı nasıl teşhis edilir? Bilimsel olarak kanıtlanmış ELISA (enzym-linked immunosorbent assay) test yöntemini kullanan test, artan gıdaya-özgü IgG 4 antikor seviyelerini tespit etmektedir. Bireyin reaksiyon verdiği gıdaları belirlediği için eliminasyon diyetlerinin hızlı takibi için kullanılır. Tahmin aşamasını kaldırır, böylelikle gıda duyarlılığının teşhis süresini belirli biçimde hızlandırır. IgG 4 için pozitif fakat IgE için negatif sonuçlar, gıda duyarlılığını gıda alerjisinden ayırt etmeye yardımcı olur

8 5. Gıda duyarlılığı test sonuçları nasıl yorumlanır? Gıda duyarlılığı düz bir evet/pozitif veya hayır/negatif ile yorumlanamaz. Duyarlılığın farklı dereceleri olabilir ki bunlar da yeme alışkanlıkları, stres seviyesi, sağlık durumu, beslenme durumu, hormon seviyesi, mevsim değişimi veya bağışıklık sistemini etkileyen başka etkenlerin değişmesiyle farklılaşabilirler. Test sonuçları, test edilen gıdaya ilişkin bulunan IgG 4 seviyesini gösteren dört farklı alanda belirtilmiştir: Kırmızı: Kırmızı alanlardaki gıdalar, ciddi reaksiyonlara işaret etmektedir ve bu gıdaların tüketimine en az 6 ay ara verilmelidir. Turuncu: Turuncu alanlardaki gıdalar, orta derecede reaksiyonlara işaret etmektedir ve bu gıdaların tüketimine en az 3 ila 6 ay arasında ara verilmelidir. Sarı: Sarı alanlardaki gıdalar, hafif derecede reaksiyonlara işaret etmektedir ve eğer mümkünse tüketilmemelidir (özellikle sonuçta bazı kırmızı ve turuncu gıdalar da mevcutsa). Bu gıdaların tüketimi, reaksiyon artışını engellemek adına dört günde bir ile sınırlandırılmalıdır. Yeşil: Yeşil alanlardaki gıdalar, herhangi bir reaksiyona işaret etmemektedir ve bu gıdalar rahatlıkla tüketilebilir. Fakat, herhangi bir gıda duyarlılığı olan kişilere yeşil ile işaretlenmiş gıdaların tüketimi de dönüşümlü olarak (rotasyon prensibi) tavsiye edilir

9 - 9 -

10 - 10 -

11 - 11 -

12 6. Gıda duyarlılığı nasıl tedavi edilir? Gıda duyarlılığı ile başa çıkmanın en basit yolu duyarlı olunan besini tüketmemektir. Örneğin, laktoza karşı duyarlılığı olan bebek ve çocuklara inek sütü yerine soya sütü verilebilir. Yetişkinler duyarlı oldukları bazı gıdaları az miktarda tüketmeye dayanabilirler, bu yüzden reaksiyon verip vermediklerini anlamak için deneme yoluna gidebilirler. Laktoz duyarlılığı için laktaz enzimi içeren kapsüller de faydalı olabilir. Duyarlı olduğunuz gıdaları diyetinizden çıkarırken önemli olan, besin eksikliklerinden kaçınmak için bu gıdaların yerini tutabilecek uygun, alternatif gıdaların diyetinize eklenmesidir. Pratikte bunu nasıl yapabileceğiniz konusunda bir diyetisyenden tavsiye almanız gerekmektedir. Herhangi bir diyete başlamadan veya çocuğunuzu bir diyete başlatmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Uygulanan diyetin yeterli protein, kalori, mineral ve vitamin içeren dengeli bir diyet olması mutlaka gereklidir. Bunun için hasta, doktor ve uzman bir diyetisyenin ortaklaşa hareket etmesi esastır. Gıda duyarlılığı tedavisinin anahtarı, duyarlı olunan besinlerden kesin bir şekilde uzak durmaktır. Uyguladığınız diyetin başarılı olmamasının nedeni aşağıdaki üç maddeden biri olabilir: Uyguladığınız diyet yeterince disiplinli değil Hasta diyetten çıkarılan besinleri gizli bir şekilde tüketiyor Boya benzeri gıda katkıları veya salisilat ve histamin gibi kendiliğinden oluşan bazı kimyasallar reaksiyona neden olabilir, bu durumda konan gıda duyarlılığı teşhisi yanlıştır

13 Yapılan gıda duyarlılığı teşhisi doğru olmasına rağmen uygulanan diyet başarılı olmuyorsa tedaviye bazı ilaçların eklenmesi gerekebilir. Konuyla ilgili doktor, hastanın semptomlarına göre uygun ilaç tedavisine karar verecektir. 7. Günlük beslenmenizi değiştirmeden önce Hamileler, herhangi bir sağlık sorunu olan veya ilaç kullanan kişiler diyetlerini değiştirmeden önce mutlaka bir doktor ve diyetisyen görüşü almalıdır. Öğünlerinizi mümkün olduğunca önceden planlayınız. Reaksiyon vermediğiniz gıdalarla hazırlanmış yemek tariflerini toplayarak ve bu tariflere göre alışveriş yaparak ne yiyeceğim? derdinden kurtulabilirsiniz. Yiyebildiğiniz besinleri bilin! Bazı besinlere duyarlı olsanız da rahatlıkla tüketebileceğiniz pek çok gıda mevcut. Yiyemediğiniz gıdalar yerine yiyebildiğiniz gıdalara odaklanmak sizin için daha olumlu olacaktır. Bir gıdayı diyetinizden çıkarırken diyetinize onun yerini tutacak ve reaksiyon göstermediğiniz bir gıdayı eklemeye çalışın. test sonucunuz negatif olsa bile sizi kötü yönde etkilediğini düşündüğünüz besinlerden uzak durmaya devam edin. Duyarlı olduğunuz gıdalar diğer hangi besinlerin içinde yer alıyor öğrenin. Bazı hazır gıdalar ve soslar, kendileriyle doğrudan ilgili olmayan fakat sizin duyarlı olduğunuz çeşitli gıdaları içerebilirler

14 8. Eliminasyon diyetleri Uygulanan eliminasyon diyeti, herhangi bir reaksiyona yol açma ihtimali düşük ve uygulandığı sürece kişiye gerekli besin ve enerjiyi sağlayacak gıdaları içermelidir. Bu sebeple, profesyonel beslenme tavsiyesi alınması gereklidir. Hastaya veya hastanın ebeveynlerine şüpheli besinlerden uzak durmanın önemi dikkatli bir şekilde anlatılmalıdır. Şüpheli besinlerden birini yanlışlıkla dikkatsiz biçimde tüketmek, semptomların tekrar ortaya çıkmasına ve test sonuçlarının geçersiz hale gelmesine neden olabilir. Eliminasyon diyeti esnasında tüketilen tüm gıda ve ilaçların listesi tutulmalı, semptomların şiddeti kayıt altına alınmalıdır. Eliminasyon diyetinin ilk haftalarında bazı semptomlar görülebilir, hatta bunlar başlangıçta çok şiddetli olabilir. Bazı hastalar duman ve kokulara karşı hassaslaşabilirler ve bazı semptomlar gösterebilirler. Tedavinin kötüye gitmemesi için bu gibi durumlarda hastalara bu ortamlardan kaçınmaları önerilir. Özellikle petrol ürünleri, boyalar, temizlik malzemeleri, parfüm, sigara dumanı ve spreyler bu sınıfa girmektedir. Diyet tamamlandığında bu ürünlere hassaslık daha az sorun oluşturmaktadır. Eliminasyon diyetine sıkı şekilde bağlı kalındığında klinik olarak 2 ve 4 hafta arasında iyileşmeler görülmektedir

15 Normal beslenmeye geri dönüş, şüpheli ve diyetten çıkarılmış besin ve besin gruplarının diyete tek tek yeniden katılmasıyla kademeli bir şekilde yapılır. Diyete eklenecek gıda 3-7 gün arasında giderek artan miktarlarda alınır ve herhangi bir olumsuz etkiye sebep olup olmadığı gözlemlenir. Ancak herhangi bir olumsuzluk gözlenmezse düzenli olarak tüketilebilir. 9. Rotasyon prensibi Bir besini diyetinizden belirli bir süre çıkardıktan sonra (genellikle bu süre 3 ay kadardır, fakat doktor veya diyetisyen tarafından karar verilmelidir), bu besin rotasyon prensibine dayanarak herhangi bir sorun yaşamadan tekrar tüketilebilir. Rotasyon prensibi, önceden kaçındığınız besin veya besin gruplarını (örneğin patates ve domates aynı gruptadır) dört günde bir tüketmeniz demektir. Bunu uygulamak zor olabilir, fakat reaksiyon riski olmadan besin çeşitliğinizi artırmanıza olanak sağlar. Bir süre sonra bu şekilde beslenmeye alışacaksınız ve planın sağlık için yararı uygulama zorluğundan ağır basacaktır. test duyarlı olduğunuz gıdaları belirlediğine göre, artık sağlığınızı iyileştirme sürecine başlayabilirsiniz. Bunu başarmak için testin duyarlı olduğunuzu belirlediği besinlerden ve bileşenlerinden uzak durmanız çok önemlidir. Rotasyon diyetinin amacı sınırlandırılmış beslenme planınızla başa çıkabilmenize yardımcı olmaktır, böylece dengeli bir şekilde beslenebilirsiniz. Beslenmede çeşitlilik önemlidir. Đnsan sindirim sistemi her gün aynı gıdayı sindirmek üzere tasarlanmamıştır; sistem dönemsel beslenmeye daha uygundur. Sağlıklı vücutlar, çeşitlendirilmiş ve aralıklı beslenme ile az çeşitlendirilmiş beslenmeye oranla çok daha iyi başederler. Bazı gıdalar içerdikleri benzer yapılar sebebiyle aynı besin ailesinden gelmektedirler. Öyle ki bir besin ailesinde yer alan bir gıdaya karşı gelişen duyarlılık, aynı ailedeki başka

16 bir gıda tarafından da tetiklenebilir. Hassas bir bünyeniz varsa ve aynı besin ailesinden gelen gıdaları sürekli tüketiyorsanız, bu gıdalara karşı duyarlılık geliştirme riskiniz bulunmaktadır. Bu riski engellemek için duyarlı olmadığınız besin gruplarından oluşan yedi günlük bir rotasyon oluşturmalısınız. Bir besin ailesindeki bir gıdayı tükettikten sonra o ailenin üyesi diğer besinlerden en az üç gün uzak durarak birikim neticesinde oluşabilecek bir duyarlılık reaksiyonundan kaçınmış olursunuz. Bu üç günlük arada vücudunuz, bu gıdanın moleküllerinden arınır, böylece aşırı yüklemeyi engellemiş olursunuz. Bu, rotasyon planının ana prensibidir ve size sağlıklı bir beslenme seçeneği sunar. Đzin verilen gıdaların bir listesini oluşturmak günlük menünüzü hazırlamada daha yaratıcı olmanızı sağlayacaktır. Çapraz reaksiyon riskine karşı dikkatli olmalısınız. Örnek olarak; elma, huş ağacı poleni ile çapraz reaksiyon vermektedir. Lateks duyarlılığınızı biliyorsanız kivi ve/veya muz tüketiminde dikkatli olmalısınız çünkü bu grup da çapraz reaksiyon göstermektedir. Sebzeler aynı gün içinde tüketilmelidir çünkü üç gün içerisinde besinsel değerinin çoğunu kaybetmektedir. Günlük beslenme planınızı tamamladığınızda tekrar birinci günden başlayınız. Yaptığınız günlük plandaki herşeyi yemek veya gün içinde bir besini tek seferle sınırlandırmak zorunda değilsiniz. Mümkün olduğu kadar işlenmiş gıdalardan, gıda katkı maddelerinden, koruyucu maddelerden uzak durmaya çalışın. Bazı semptomlar ile karşılaştığınızda, rotasyon besin planınızı medikal check-up veya teşhis yerine kullanmayın. Tüm semptomların gıda duyarlılığı ile ilgili olduğunu varsaymayın. Herhangi bir semptomla karşılaştığınızda lütfen doktorunuzla görüşün, semptomların sebebi ciddi başka bir hastalık da olabilir. Duyarlı olduğunuz bir besini eliminasyon diyetinizin 12. ve 24. haftaları arasında yemeye karar verirseniz halen duyarlı olabileceğinizi göz önünde bulundurun

17 10. Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesi Diyetinizden çıkardığınız besinleri en az üç aylık bir kaçınmadan sonra tekrar yemeye başlayabilirsiniz. Eliminasyon diyetinin ilk sekiz haftası boyunca daha az değil daha çok duyarlı olacaksınız. Đlk birkaç gün gıda bırakmaya bağlı semptomlarınız olabilir ama bunlar hızla kaybolacaklardır. Pek çok kişi eliminasyon diyetini tamamladıktan sonra bile rotasyon planına uymaya devam etmektedir çünkü bu şekilde daha iyi hissetmektedirler. Başkaları, yoğun tempoları ve sürekli olarak gıda seçimlerine dikkat etmekte zorlandıklarından bunu yapamamaktadırlar. Eliminasyon diyetinin yapılması gereken en az süre 3 aydır, şiddetli reaksiyon veren kişiler için bu süre uzatılabilir. Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesi, bir seferde sadece bir gıda için yapılmalıdır. Duyarlılıktan şüphelenilen veya alerjik olduğu bilinen gıdaları tekrar denemek için en iyi zaman sabahları aç karnına ve septomların görülmediği zamanlardır. Deneme için saf, işlenmemiş, mümkünse organik gıda kullanın. Deneme sonrası bir reaksiyonla karşılaşırsanız, başka bir besini test etmek için en az dört gün bekleyiniz. Reaksiyon verdiğiniz besini tekrar denemek için üç hafta bekleyiniz. Reaksiyon vermezseniz, besini aynı ailedeki diğer gıdalarla rotasyon planına alınız. Eğer geçmişte bir besine karşı aşırı reaksiyon göstermişseniz bu besini diyetinize tekrar eklemenin mümkün olmayabileceğini hatırlayınız. testini altı ay sonra tekrar etmek, daha önce reaksiyon verdiğiniz bir besini şu anda tolere edip edemeyeceğinizi anlamak için uygun bir yoldur

18 11. Gıdaların hazırlanması ve saklanmasında önemli noktalar: Beslenmenizi iyileştirmek için genel bir tavsiye: duyarlı olmadığınız, pek çok çeşit gıdayı içeren bir diyet yapınız. Taze, mümkünse organik yiyecekler tüketin. Konserve vb. işlenmiş gıdalardan uzak durmaya çalışın. Đşlenmiş gıda üreticilerinin ürün etiketlerinde her zaman tüm içerikleri belirtmediğinin farkında olun. Etikette yazılı olmayan bir bileşene karşı reaksiyon verebilirsiniz. Bu sebeple, taze gıdalardan oluşan bir diyet yapmak çok daha kolay olacaktır. Aşağıdaki noktalara dikkat ederek sağlığınızı önemli ölçüde iyileştirebilirsiniz: Günde en az 2 litre şişelenmiş su içiniz. Aşırı besin geçirgenliği olarak da bilinen leaky gut sendromuna sebep olarak bilinen alkolden uzak durun. Yiyecek partiküllerinin barsak membranından direkt geçişine yol açan bu sendrom, gıda duyarlılığı ile ilişkili faktörlerin başında gelmektedir. Yiyeceklerinize tuz eklemeyin. Taze besinler, beslenmeniz için gerekli miktarda tuz içermektedir. Yiyecekleri yavaş ve iyi çiğneyerek yiyin. Mümkün olduğunca çiğ besin tüketin. Çiğ gıdalar çiğnenir çiğnenmez sindirime yardımcı olmaya başlayan enzimler içerirler. Spor yapın. Her gün az da olsa egzersiz yaparak, sağlıklı bir yaşam tarzını sürdürebilirsiniz. Boş geçirilen zamanlardaki can sıkıntısı gereksiz yiyecek tüketimine sebep olacaktır

19 test sonucunuzda yeşil alanda belirtilen gıdaları öğrenerek bu gıdaları düzenli olarak bulundurun. Geç saatte yemeklerden (özellikle yüksek yağ ve karbonhidrat içeren) sakının. Sindirimi zor bu gıdalar uyku bozukluklarına sebep olabilir. Yiyeceklerin Hazırlanması: Yiyecekler hazırlanırken çoğunlukla göz ardı edilen bir nokta, pişirme esnasında kullanılan yağın çeşitidir. Kullandığınız yağın KOLIBRI FoodScreen test sonucunuzda yeşil alanda belirtilen bir gıdadan elde edilmiş olması gerektiğini unutmayınız. Pişirme Đşlemi Gıdaları Nasıl Etkiler? Pişirme işlemi besinlerin içerdiği gerekli vitaminleri yok edebilir. Bu yüzden diyetinize çiğ veya az pişmiş besinleri eklemeniz yararlıdır. Ayrıca, içerisinde sebze haşladığınız suyu çorba, sos vb. yapımında kullanarak mümkün olduğunca besin kaybını azaltmaya çalışabilirsiniz. Bu suyu kullanmak B, C vitaminleri gibi suda çözünen vitaminlerin ve minerallerin kaybını azaltacaktır. A,D,E, K gibi yağda çözünün vitaminler ise yağ ile pişirilme sırasında kaybedilir. Saklama Koşulları Gıdaları Nasıl Etkiler? Dondurmak, gıdaları saklamak için en iyi yöntemdir, dondurulmuş gıdalar -18 C nin altında muhafaza edilmelidir. Konserve veya cam ambalajda saklanmak üzere işlenmiş gıdalar, geçirdikleri ısıtma işleminin sonucu olarak tiamin, folik asit ve C vitamini gibi besinleri kaybederler

20 12. Sıkça sorulan sorular (SSS) Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil renkler neyi ifade ediyor? testi; kanınız ile test maddeleri reaksiyona girdiğinde kanınızda meydana gelen değişimleri, elektronik olarak ölçmek üzere dizayn edilmiştir. Yeşil: Yeşil alanlardaki besinler, bu maddelere karşı daha önce hızlı, immünolojik reaksiyon göstermemiş olmanız kaydıyla güvenli olarak tanımlanır. Örneğin, bir gıdaya karşı daha önce pozitif sonuç aldığınız bir deri testi veya IgE RAST test sonucunuz mevcutsa test sonucunuz negatif olsa bile bu besine karşı reaksiyon verebilirsiniz. Bu gıda maddelerinden kaçınmanız gerekir. Önceden yapılmış herhangi bir deri testi veya IgE RAST test sonucunuz mevcut değil fakat bir gıdaya karşı tüketiminden sonra birkaç dakika ile 2 saat arasında deri, solunum veya mide-barsak yollarını etkileyen bir reaksiyon veriyorsanız, bu gıdaya karşı klasik alerjiniz var olabilir. test sonucunuz negatif olsa bile bu gıdadan kaçınınız. Sarı: Sarı alanlardaki besinler, ciddi bir reaksiyon göstermemektedir fakat az da olsa reaksiyon gösterirler, bu yüzden bazı semptomlarla karşılaşabilirsiniz. Özellikle gıdaların sıklıkla veya yüksek miktarda tüketilmesi durumunda reaksiyon olabilir. Bu gıdalardan kaçınabilir veya 4 günlük rotasyon prensibi dahilinde tüketebilirsiniz. Turuncu: Turuncu alanlardaki besinler, ortalama bir reaksiyona sebep olmaktadırlar ve en az 3 ile 6 ay süresince tüketilmemelidirler. Kırmızı: Kırmızı alanlardaki besinler, ciddi reaksiyonlara sebep olmakta ve 6 ay süresince tüketilmemelidirler

21 Bir besine karşı alerjim olduğunu biliyorum, bu besin için KOLIBRI FoodScreen test sonucum neden yeşil (negatif)? Daha önce de belirtildiği gibi reaksiyonunuzun sebebi IgE adı verilen spesifik bir bağışıklık sistem maddesi (immunoglobulin) olabilir. Bu madde test tarafından ölçülmemektedir. IgE reaksiyonları genellikle barizdir çünkü kısa bir sürede (genellikle 2 saatten az) oluşurlar ve semptomları önemli ölçüde ve tipiktir. Eğer reaksiyonunuz bu sınıfa giriyorsa bu klasik bir gıda alerjisidir ve buna sebep olan gıdadan kesinlikle uzak durmalısınız. Bu gıdayı tekrar denemeden önce doktorunuzla görüşmeniz tavsiye olunur. Pozitif test sonucu nedeniyle diyetinizden birkaç ay süreyle çıkarttığınız bir gıda için daha sonra yapılan test sonucunuzun negatif olması, yüksek ihtimalle bu gıdaya karşı duyarlılığınızı yitirdiğiniz anlamına gelmektedir. Rotasyon planına göre beslenmenin tekrar duyarlılık kazanmaktan koruduğu düşünülmektedir. test ile altın standart olarak kabul edilen Çift Kör Plasebo Kontrollü Oral Provokasyon (Double Blind Oral Challenge) arasında yapılan bilimsel karşılaştırma çalışmaları, test için %83,4 doğruluk göstermiştir. Yanlış sonuç ihtimali çok düşüktür. Sevmediğim, hatta yemediğim bir besine karşı nasıl alerjik olabilirim? Bir gıdaya duyarlı olmak için o gıdayı tüketmek ya da sevmek gerekli değildir! Bazı durumlarda kişi bir besini hiç tüketmediğine emin olduğu halde o besine karşı reaksiyon oluşturabilmektedir. Bu durum, hiç de alışılagelmedik değildir ve yanlış test sonuçları olarak değerlendirilmemelidir. Bu duruma sebep çapraz reaksiyon lardır. Antikorlar sadece spesifik olduğu antijenleri değil ayrıca başka besinlere ait diğer antijenleri de tanırlar. Bunun sebebi bazı gıdaların görünüşte benzer olmamalarına rağmen bazı aynı molekül ve molekül yapılarına sahip olmalarıdır

22 Aynı antikorlar tarafından tanınabilen bu ortak yapılara epitop adı verilir. Bu fenomen uzun süredir gözlenmektedir ve modern moleküler tanı yöntemleri ile her gün daha fazla ortak epitop tanımlanmaktadır. Đki alerjen arasında % 70 in üzerinde moleküler benzerlik olması durumunda klinik çapraz reaksiyon düşünülebilir, % 40-%70 arasındaki benzerlikte de klinikle ilişkili çapraz reaksiyon mümkün olabilir. CCD Cross reactive carbonhydrate determinant (Çapraz reaksiyona neden olan karbohidrat belirleyicisi) olarak tanımlanır. CCD ler bitkisel ve hayvansal kökenli birçok alerjende bulunmaktadır. Moleküler yapılarındaki belirgin benzerlik nedeni ile güçlü çapraz reaksiyonlara sebep olurlar. Hangi moleküle karşı duyarlı olunduğu önemlidir. Klinikle ilişkili çapraz reaksiyon oluşabilmesi için her iki besin veya polende ortak olarak bulunan moleküllere karşı duyarlılık geliştirmiş olmak gerekir. Klinik ile ilişkili çapraz reaksiyona neden olan diğer faktörler: Alerjenin konsantrasyonu, alerjenin ısı direnci (bazı durumlarda ortam ısısının yüksek olması alerjenin yapısının bozulmasına sebep olur), vücudun fiziksel faaliyet sonucu yorgun düşmesi, ilaç alımı

23 Aşağıda, duyarlılığı pozitif test edilmiş bazı gıdaların verebileceği çapraz reaksiyonlarla ilgili bilgi verilmiştir. Bu çapraz reaksiyonların sizde oluşup oluşmayacağı yukarıda da bahsedildiği üzere pek çok faktöre bağlıdır. Bu bilginin amacı sizi çapraz reaksiyonlar hakkında bilinçlendirmek ve bazı uyumsuz test sonuçlarını anlamayı mümkün kılmaktır. Örneğin Tropomiyozin: Tropomiyozin ev akarlarının ana alerjenidir. Pek çok kişi akarlara karşı Tip 1 alerjiden muzdariptir. Bir çoğuna, alergologlar tarafından desansibilizasyon tedavisi uygulanmaktadır. Bazıları ise hiç ilaç almadan da bu alerjinin üstesinden gelmektedir. Her iki durumda da ortak olan, kişilerin akarlara karşı IgG ve IgG 4 geliştirmeleridir. Bu IgG 4 konsentrasyonları yüksek değerlerdedir ve test ile tespit edilebilirler. Değerler, normal koşullarda Klass 1 ve 2, aşırı durumlarda ise Klass 3 seviyelerindedir. Tropomiyozin sadece ev akarlarında değil aynı zamanda pek çok omurgasız hayvanda da görülen bir moleküldür. Bunların arasında midye, yengeç, karides,ıstakoz, kalamar bulunur. Tüm bu canlılarda tropomiyozin farklı konsantrasyonlarda bulunur. Sonuç olarak, ev akarlarına karşı duyarlılığınız sebebiyle, hiç yemeseniz de yengece karşı reaksiyon verebilirsiniz

24 Aşağıda, çeşitli gıda ve polenler arasında görülebilen çapraz reaksiyonlar listelenmiştir

25 Rotasyon planını izlemem gerçekten gerekli mi yoksa duyarlılık gösterdiğim besinleri diyetimden tamamen çıkarsam olur mu? Dr. Herbet J. Rinkel 1934 yılında Rotasyonla Çeşitlendirilmiş Diyet (Rotasyon Planı) prensibini geliştirmiştir. Gıda duyarlılığına sahip veya eğilimli kişiler, bu planı çeşitli sebeplerden dolayı yararlı bulmaktadır: Yeni gıda duyarlılıkları geliştirme olasılığını azaltmaktadır. Bir gıdayı tekrar tüketmeden önce, bağışıklık sistemi üzerindeki önceki, olumsuz etkilerini iyileştirme imkanı tanımaktadır. Teşhis edilmemiş diğer gıda duyarlılıklarının tanımlanmasına yardımcı olabilmektedir. Duyarlılık gösterdiğiniz gıdaları beslenmenizden çıkartıktan sonra diğer besinleri aşırı tüketmek vücudun bu besinlere karşı da reaksiyon göstermesine sebep olabilir. Rotasyon planınızı aşırı stresli buluyorsanız, plana uymak yarardan çok zarar verebilir. Bazı sosyal durumlarda ve seyahat ederken planınıza uymak zor olabilir. Bu durumlarda da planınıza uymaya çalışın, planı bozduğunuzda ise mümkün olan en kısa sürede plana geri dönmeye çalışın. Tüm hafta boyunca tek tip gıdayla beslensem olur mu? Çay, su ve portakal suyu sevmeyip kahveyi çok seviyorsunuz diye her gün kahve içmeniz doğru olmayacaktır. Kahveye karşı duyarlılık test sonucunuz negatif olsa bile ileride kahveye karşı duyarlılık geliştirebilirsiniz. Herhangi bir duyarlılığı olmayan kişiler dahi mümkün olduğunca çeşitli gıdalarla beslenmeye gayret etmeliler. Tek bir yiyecek, ihtiyacımız olan tüm besin maddelerini içeremez. Tükettiğimiz gıdaları çeşitlendirmek farklı besinleri alma şansımızı artırmaktadır. Ayrıca gıdaların üzerinde bulunan tarım ilacı, böcek ilacı ve hormon kalıntıları yüzünden sürekli aynı gıdayı yiyen kişilerde bu maddelerin yüksek alımına bağlı olarak zararlı etkiler oluşabilir. Aynı besini iki gün üst üste tüketmek endişe verici değildir; üst üste 4-5 gün tüketim sakıncalı olabilir

26 Duyarlılık testi yaptırmadığım bir gıdayı rotasyon planı çerçevesinde tüketebilir miyim? Belirli bir gıda için duyarlılık testi yaptırmadıysanız, bu gıdayı yemeniz durumunda reaksiyon gösterip göstermeyeceğiniz bilinemez. Bir besin ailesinden bir veya daha fazla gıda için pozitif (özellikle turuncu yada kırmızı) sonucunuz varsa, o ailede yer alan başka gıdalara karşı da duyarlı olma ihtimaliniz yüksektir. Genel tavsiye, rotasyon planına uymanızdır. Duyarlılık geliştirdiğim gıdaları ne kadar süreyle yememeli ve bu gıdaları beslenmeme ne zaman ve hangi sırayla yeniden eklemeliyim? Duyarlılık gösterdiğiniz gıdayı beslenmenizden çıkarttıktan sonra yaklaşık 8 hafta boyunca bağışıklık sisteminiz bu gıdaya karşı aşırı duyarlı olacaktır. Örneğin, havuca karşı turuncu veya kırmızı derecede duyarlılık gösterdiğinizi ve beslemenizden çıkarttığınızı varsayalım. Đki hafta sonra havuç yemeniz durumunda daha önce karşılaşmadığınız aşırı derecede semptomlarınız olabilir. Sekiz hafta sonunda bu aşırı duyarlılığın azalacağı düşünülür. Bu yüzden genelde 3-6 aylık bir eliminasyon süresi tavsiye edilmektedir. Sarı derecede duyarlılık gösterdiğiniz ve daha önce diyetinizden çıkardığınız bir besini tekrar diyetinize ekleyip eklemeyeceğinizi görmek için genelde üç hafta beklemek yeterlidir. Son olarak rotasyon planınıza daha önce test ettirmediğiniz bir besini eklemek istediğinizde bu besini ve türevlerini 4-5 gün tüketmeyin; 5. veya 6. günün sabahında aç karnına deneyin. Dikkat: Bu deneme sonrası çok şiddetli reaksiyon görülebilir, bu sebeple gıdaları beslenmenize geri kazandırma sürecini doktorunuza danışmanız gereklidir

27 Et duyarlılığı olan kişiler gerekli proteinleri nasıl alırlar? Et duyarlılığı olan kişiler için günlük protein ihtiyaçlarını karşılamak bazen zor olabilir. Sağlığınızı iyileştirmede en iyi sonuçları elde etmek için protein içeren gıda alımını artırmanız gerekli olabilir. Belki yumurta, balık, soya ve mercimek vb gıdaları ete alternatif olarak tüketebilirsiniz. Dengeli beslenme ile ilgili bilgi için diyetisyeninize başvurunuz. Duyarlılık geliştirdiğim bir gıdadan üretilmiş bir besin desteğini kullanabilir miyim? Kesinlikle hayır! Bu günlerde pek çok üretici hipoalerjenik besin takviyeleri üretmektedir. Etiketleri lütfen dikkatli okuyunuz. Örneğin, mısıra karşı duyarlılığınız varsa piyasada satılan pek çok vitamin C nin kaynağının mısır olduğunu göz önünde bulundurun. Vitamin E, çoğunlukla tahıl filizi yağından veya soyadan yapılmaktadır. Jelatin kapsülleri ise genellikle sığır veya domuz kaynaklıdır. Bunlar örnek olarak verilmiştir. Satın aldığınız besin desteklerinin kaynağının ne olduğunu kontrol etmeyi ihmal etmeyiniz

28 13. Sözlük Alerjen: Alerjik tepkiye neden olan, genellikle protein veya glikoprotein yapılı madde. Alerji: Spesifik bir immün yanıt sonucu oluşan sağlığa olumsuz etki. Anaflaksi: Vücuda yabancı olarak tanımlanan bir maddeye vücudun gösterdiği ani reaksiyon (IgE kaynaklı). Ciddi durumlarda hayati tehlike riski vardır. Antikor: Bağışıklık sistemi tarafından üretilen, vücuttaki enfeksiyonları ve diğer yabancı maddeleri tanıyan protein. Antijen: Vücuda giren ve kendisine karşı antikor oluşmasına sebep olan protein yapılı madde. Astım: Solunum yollarında daralma hissi veren kronik enflamatuvar hastalık, allerjik yanıt veya bağışık sistemi kaynaklı olmayan nedenlerden kaynaklanabilir. Atopik dermatit: Kaşıntı, kuruluk ve çizikli deri gibi semptomlarla karakterize olmuş deri hastalığı. Avidite: Antikorun bir antijene bağlanma kuvveti. Çölyak hastalığı: Đnce barsak duvarlarının gluten duyarlılığı sebebiyle hasar gördüğü hastalığa verilen isimdir. Gluten; buğday, arpa gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Glutenin ve gliadin, glutenin iki formudur. Desansibilizasyon: Vücudun bir madde veya uyarıya verdiği olumsuz tepkiyi azaltma veya yok etme yöntemidir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (Attention deficit hyperactivity disorders (AD/HD)): Dikkatsizlik, hiperaktivite ve düşünmeden hareket etme ile tanımlanan durum. Gıda alerjisi: Bir gıdaya karşı gelişen ani ve ciddi immünolojik reaksiyon, IgE düzeylerinde yükselme ile görülür. Gıda duyarlılığı: Bir gıdaya karşı gelişen kronik ve uzun süreli immünolojik reaksiyon, IgG düzeylerinde yükselme ile görülür. IBS (Irritable bowel sendromu): Genel anlamıyla ince barsak sinirlerinin hassasiyetinin azaldığı, ince barsak hareketlerinin normal aktivitesinin hasar gördüğü veya beynin bu fonkiyonları kontrol eden kısmında görülen hasar sonucu fonksiyonel bir hastalıktır. Endoskopi, X-ray veya kan testleri esnasında herhangi bir yapısal bozukluk tespit edilememektedir. IgG antikorlarının teşhisi IBS sendromu yaşayan kişilerin gıda düzenlemelerinde yararlı bir yardımcı olarak görülmektedir. IgG: Immünoglobulin G, bir antikor sınıfı Immünglobulin: Bağışıklık sistemi tarafından üretilen, antikorların yapısını oluşturan protein. Kaçınılması gereken besin / uygun olmayan besin: Gıda duyarlılığı testinde pozitif sonuç veren besin. Rotasyon gıdası: Gıda duyarlılığı sebebiyle, ancak 4 günde bir tüketilmesi tavsiye edilen gıda

29 14. Referans 1. Aas K: The diagnosis of hypersensitivity to ingested foods. Clinical Allergy 1978; 8: AMA Council on Scientific Affairs, In Vitro Testing for Allergy. Report II of the Allergy Panel Council on Scientific Affairs. JAMA, 1987, 258(12): AMA Council on Scientific Affairs, In Vivo Diagnostic Testing and Immunotherapy for Allergy. Part I, JAMA, 1987, 258: Atkinson et al.: Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome:a randomised controlled trial; Gut 2004; 53: Bleumink E: Food Allergy; the chemical nature of the substance eliciting symptoms. World Reviews in Nutrition and Diet 1970; 12: Bübl, R. Schön, B., Rakoski, J.: Allergenspezifische IgG-Antikörper bei Atopikern; Allergologie 16, 7, (1993). 7. Canadian Paediatric Society, Allergy Section. Blood Tests for Allergy in Children. 8. Can Med Assoc J, 1990, 142(11): Cohen, G.A., Hartmann, G., Hamburger, R.N., O Connor, R.D.: Severe anemia and chronic bronchitis associated with a markedly elevated specific IgG to cow s milk protein; Annals of Allergy 55, (1985). 10. Devey, M.E., Wilson, D.V., Wheeler, A.W.: The IgG subclass of ntibodies to grass pollen allergens produced in hay-fever patients during hyposensitization; Clin. Allergy 6, 227 (1976). 11. Durham, S.R., Lee, T.H., Cromwell, O., Shaw, R.J., Merret, T.G., Merret, J., Cooper, P, Kay, A.B.: Immunologie studies in allergen-induced late-phase asthmatic reactions; J. Allergy Clin Immunol 74, 49 (1984). 11. Djurup, R., Osterballe, O.: gg subclass antibody response in grass pollen-allergic patients undergoing specific immunotherapie; Allergy 39, (1984). 12. Enrique E et al.: Specific immunotherapy for food allergy: basic principles and clinical aspects. Curr Opin Allergy Clin Immunol Dec;6(6): Isolauri et al.: Food allergy in irritable bowel syndrome: new facts and old fallacies.gut 2004; 53: Rowntree, S., Platt-Mills, T.A.E, Cogswell, J.J, Mitchell E.B.: A subclass IgG4-specific antigen-binding Radioimmunoassay (RIA): Comparison between IgG and IgG4 antibodies to food and inhaled antigens in adult atopie dermatitis after desensitization treatment and during development of antibody responses in children; J.Allergy Clin. Immunol 80, (1987). 15. Sabbah A et al.: Determination of specific IgG4 in allergy; Allerg Immunol (Paris) Sep;19(7): Shakib, F., McLaughlan, P., Stanworth, D.R., Smith, E., Fairburn, E.: Elevated serum IgG and IgG4 in patients with atopic dermatitis; Br. J. Derm: 97, (1977). 17. Van der Zee S et al.: IgG4 and hyposensitization; N Engl Reg Allergy Proc Nov-Dec; 8(6): Wojdani, A., Etessami, S., Cheung, G.P.: IgG is not the only inhibitor of IgE in the RAST test; Annals of Allergy 55, (1985). 19. Wüthrich, Brunello: Neurodermitis atopica (atopische Dermatitis) in Fuchs/Schulz, Manuale Allergologicum V,14, Zar S et al.: Food specific serum IgG4 and IgE titers to common food antigens in irritable bowel syndrome. Am J Gastroenterol 2005; 100; Brostoff, Jonathan & Gamlin, Linda: Food Allergies and Intolerance. 22. Brostoff, Jonathan & Gamlin, Linda: The complete guide to Food Allergy and Intolerance 23. Crook, William G.; The Yeast Connection Handbook. 24. Dumke, Nicolette M.: Allergy Cooking with Ease: The no wheat, milk, eggs, corn, soy, yeast, sugar, gran and gluten cookbook 25. Fenster, Carol: Special Diet Solution: Healthy cooking without wheat, gluten, dairy, eggs, yeast or refined sugar 26. Hagnab, Bette: The gluten-free Gourmet: Living well without wheat 27. Sheasby, Anne: Gluten Free cooking. 28. Rettner, Rafael: Vegetarian cooking for people with allergies. 29. Rivera, Rudy & Deutsch, Roger D.: Your hidden food allergy are making you fat

30 - 30 -