D N S 0 A. D. M y S Q L C p u L i m i t C i l e P r o g r a m l a m a D i z i n l e r i S i f r e l e m e k

Transkript

1 . Özgürlü-gün Sınırlarını Sen Belirle! DNS 0 A.D. MySQL CpuLimit C ile Programlama Dizinleri Sifrelemek

2 YIL : 2 SAYI: 22 TARİH: 15 AĞUSTOS 2010 Linux Dünyasından Haberler Ömer Ayfer ile Linux Üzerine... (Röportaj) Dizinleri Şifrelemek /Okan AKINCI DNS /Muhammet Emin ERDOĞAN 0 A.D. /Okan AKINCI Cpulimit /Semetey COŞKUN Konqueror /Ufuk KILIÇASLAN C ile Programlama /Aybars ÇAPAN MySQL /Semetey COŞKUN Ibex /Semetey COŞKUN Ayın Masaüstü Yarışması Ayın İp Uçları Sahibi: UBUNTU TÜRKİYE Dergi Tayfası / Yazarlar: Semetey COŞKUN Alev ERZURUMLU Ufuk KILIÇASLAN Aybars ÇAPAN Tasarım: Elif SUNGUR Ömer YATĞIN Ufuk KILIÇASLAN Ramazan GÜRBÜZ SUDO Dergisi, GNU/GPL lisansı ile dağıtılmaktadır. /Semetey COŞKUN Not: SUDO İçeriğindeki firma isimleri, logo ve amblemleri özel lisanslara sahip olabilirler. SUDO Dergi Tasarımında Tamamen Özgür Yazılımlar Kullanılmaktadır. web: e-posta: sudo@ubuntu-tr.org

3 Merhaba sevgili okurlar, SUDO'da değişim ve yenilik her yeni sayıda devam ediyor. Tasarım ve yazar ekibimize yeni katılan arkadaşlarımızla ve deyim yerindeyse arayıştan bir an olsun vazgeçmeyen serüvenci dergicilik anlayışımızla sizlere her sayıda bir öncekinin ötesinde şeyler paylaşmayı hedefliyoruz. Çabalarımız, umutlarımız ve hayal gücümüz yapmayı becerebildiklerimizin çok çok üstünde. İlgiyle takip ettiğiniz SUDO, hayata, linux'a ve Ubuntu'ya daha yakından, farklı pencerelerden ve tartışmalı açılardan bakacak. Çok sesli ve çok da renkli sayılara hazırlıklı olun. Editör'den bölümüzden başlayarak ilerleyen sayılarda bunu daha yakından gözlemleyeceksiniz, şimdilik bu kadarcık ipucu yeterli. Belki haberlerde okumuşsunuzdur Grönland'daki bir buzuldan, 260 kilometre kare büyüklüğünde bir buz tabakası koptu. Bu alan yaklaşık olarak Manyas Gölü'ne denk düşüyor. Yani, 1962 yılından bu yana kopan en büyük buz kütlesinden söz ediyoruz. Hem duyarlı Linux kullanıcıları hem de "penguenlerimiz" ve kutup ayıları için kötü bir haber. Çanlar dünya için çalıyor!!!

4 App Invertor, yaklaşık bir yıldır geliştirilmekte olan bir Google projesiydi ve sınırlı sayıda olmak üzere kullanıma açıldı. App Invertor projesinin amacı; uygulama geliştirici olmasanız da kodlarla hiç boğuşmadan hatta yeteri algoritma bilginiz olmasa dahi Android için bazı kendi üretiminiz uygulamaları hayata geçirebilmeniz. Programlama bilgisi olmadan bunları yapabilmeniz ise görsel olarak bloklarla çalışmaktan geçiyor. Blokları uygulamalarınıza ekleyerek ve bu bloklara çeşitli "olaylar" yükleyerek uygulamalarınızı geliştiriyorsunuz. Sitesinden örnek bir uygulama videosu izleyebilirsiniz Bu şekilde oyunlar, basit çizim uygulamaları ve işiniz ile alakalı bir takım uygulamalar geliştirebilirsinz. Biraz algoritma bilgisi ile daha detaylı uygulamalar geliştirme imkanınız da oluyor. Hedef kitle olarak belirlenen ortaokul ve lise çağındaki öğrenciler dışında herkesin ilgisini çekecek bir proje gibi aslında. Kimya, Makine, Bilgisayar ve Elektrik mühendislerinden oluşan bir grup, kendi değişik çalışmaları ile dikkat çekiyor. Çok özgün çalışmalara sahip olan grubun ilgi çekici çalışmalarından birisi, büyük ihtimalle hepimizin çok iyi bildiği Mario oynunu kumanda kolu (joystick) olmadan oynanabilir hale getirmeleri. Aslında (en azından şimdilik diyelim, teknelolojinin gelişmeleri belli olmuyor...) evimizde oturup TV karşısında yapabileceğimiz bir şey olmasa da gerçekten edebilmeyi başarmışlar. Yani siz yukarı bakınca Mario zıplıyor, hangi yöne bakarsanız Mario da o yöne gidiyor. Bunun dışında daha çalışmaları mevcut. Sitelerinden bazı çalışmaları ile ilgili videoları izleyebilirsiniz. Phone ile araba sürmek mesela ilginizi çekebilir diye düşünüyorum... OpenSuse dağıtımının yeni sürümü 11.3 duyuruldu. 32 bit ve 64 bit desteği sunan 11.3 yeni ve güncellenmiş sürücüler ile daha fazla donanım desteği sunan Linux çekirdeği kullanıyor. Sistem ve paket yönetiminin yanında uygulamalarda ve geliştirme araçlarında da güncellemeye/yenilemeye gidilmiş. Varsayılan olarak KDE (4.4.4) kullanan OpenSuse 11.3 Gnome (2.30.1), LXDE (0.5.5), Xfce (4.6.1) masaüstü yöneticilerini de opsiyon olarak sunuyor. Sürüm duyurusundan daha kapsamlı bilgiye ulaşmanız mümkün;

5 Popüler Linux dağıtımlarından biri olan Ubuntu, bilgisayar geliştircisi Dell ile sıkı bir ortaklık içerisindeydi. Dell, Ubuntu desteğini keserek Ubuntu kullanıcılarını üzdü! Linux platformunun dünya çapındaki ününü daha da genişletmek ve işletim sistemi kullanım oranında pazar payını artırmayı hedefleyen kullanıcılara Dell'den kötü haber geldi. Bilgisayarlarında Ubuntu dağıtımına da yer veren Dell, sitesinden Ubuntu için de destek sağlıyordu. Ne var ki Dell aldığı bir karar ile Ubuntu destekli bilgisayarlarını internet üzerindeki satışlardan çekecek ve sitesinde Ubuntu desteğine son verecek. Linux dünyasının bu gelişme karşısında nasıl bir tutum sergileyeceği ise merak konusu. kaynak: Linux 2,6.4'ten yaklaşık 11 hafta sonra, Linus Torvalds Linux 'i yayımladı. Radeon grafik çipleri tarafından sunulan birçok güç yönetimi özellikleri ve Intel-Ironlake sürücülerin H.264 kod çözme özelliği için destek sunuluyor. Diğer değişiklikler ise çok çekirdekli işlemciler için ağ kodu iyileştirmeleri ve modern işlemciler tarafından sunulan turbo özellik desteği, yeni çekirdeğin önemli ölçüde hızlı işlemesine olanak tanıyor. Her zamanki gibi birçok yeni ya da süresi uzatılmış sürücülere de donanım desteğini arttırıyor. Sonraki Linux sürümü 'nın Ekim'de yayımlanması planlanıyor. Daha ayrıntılı irdelemek için: Debian geliştiricileri Debian 6.0 "Squeeze"nin dondurulduğunu duyurdu. Bu şu anlama geliyor: Debian'ın geliştirilmekte olan bir sonraki sürümü, hata tespiti ve dağıtımı daha iyi hale getirme üzerine odaklanan yeni bir döneme girmiş bulunuyor. Donma, aynı zamanda "Debian 6.0 Squeeze'in hangi özelliklere sahip olacağını görebilme anlamına da geliyor. Duyuruya göre, "Squeeze" sürümünde Linux çekirdeği öntanımlı olarak kurulumda ve tüm mimarilerde önemli bir rol oynayacak. Masaüstü ortamları için "Squeeze"de KDE 4.4.5, GNOME , LXDE 0.5.0, XFCE bulunacak ve OpenOffice 3.2.1'i de içeren X.org 7.5 desteği sunulacak. Apache , PHP 5.3.2, MySQL , PostgreSQL ve Samba 3.4 gibi sunucu uygulamaları kullanılabilir olacak. Squeeze aynı zamanda GNU libc ve GNU userland kullanan 32 ve 64-bit x86 sistemler için FreeBSD çekirdeği üzerine kurulu değişiklikleri de beraberinde getirmiş olacak. 5

6 "Kim Korkar Linux'tan" kitabının yazarlarından ile Linux üzerine konuştuk... Sözü fazla uzatmadan hemen sizi bu keyifli röportaj ile başbaşa bırakıyoruz. Sizi daha yakından tanımak isteyenler için öncelikle biraz kendinizden bahsedebilir misiniz? Purdue Üniversitesi'nden Bilgisayar Mühendisliği derecem var. San Francisco Bay Area'da sekiz yıldır takımında bulunduğum bir biyoteknoloji şirketinin bilgi işlem departmanının başındayım yılında yayınlanıp, hala malesef güncelleme fırsatımız olmayan "Kim Korkar Linux'tan" kitabının yazarlarından biriyim (ve o yüzden buradayım). Kitabınızın başlığı hayli ilginç. İlk baskı 2003 yılında, o zamandan bugüne sizce Linux hala bir korku sebebi mi? Eğer öyle ise sizce bunun sebepleri nelerdir? Bilgisayarlar korku sebebi olduğu sürece GNU/Linux ve benzeri derecede güçlü (ve dolayısıyla kullanışlı ve becerikli) platformlar da korku sebebi olmaya devam edecektir bence. Linux'a dalıp içini kurcalamaya korkan kişiler genellikle bir çeşit hasar yapacaklarından korkan kişilerdir. Bu nedenle Linux öğrenmek isteyenlere bir numaralı tavsiyem yedek ve bozulmasından zarar gelmeyecek bir bilgisayarla bu korkudan uzak şekilde başlamalarıdır. Kitabınızda dağıtım olarak Mandriva, masaüstü yöneticisi olarak ise Kde'yi anlatmayı tercih etmişsiniz. Bunun sebebi nedir ve yeni bir kitap yazacak olsaydınız hangi dağıtımı, yöneticisini anlatmak istersiniz? masaüstü Kitabı yazdığımız yıllarda, güzelce paketlenmiş, kurulumu ve kullanımı en rahat olan dağıtımlarden biri Mandrake'ydi. Örneğin tek bir hareketle yeni Linux kurulumuzu tipik bir ev ortamına servis verecek bir router ve "transparent web proxy" haline getirebiliyordunuz. Biz de kendi kullandığımız Linux dağıtımını anlatalım dedik; fakat o günlerden beri tabi ki piyasa değişti. Mandrake ve Conectiva birleşti, Ubuntu'nun ilk sürümü çıktı vs ve kendi kullandığım dağıtımlar da Ubuntu ve Fedora ikilisi oldu. Organizaysonunuzun isminde var diye söylemiyorum, Ubuntu çok iyi bir seçenek olur. Dağıtımın birinci seçimi neyse (Gnome) masaüstü yöneticisi olarak onu anlatmak mantıklıdır. Yanlız yeni bir kitaba başlamadan önce değerlendireceğim diğer seçenek Pardus olur. Türkçe kitap yazmışken sadece çeviri sonucu olarak değil, baştan Türkçe geliştirilmiş bir dağıtım kullanmak çok mantıklı olabilir. İçinde bulunduğum ortamın tamamen İngilizce olması nedeniyle Pardus kullanmadım, o yüzden henüz Ubuntu'yla arasında karar verebilecek kadar yakından tanımıyorum. Kitabınızda editörlerden bahsederken şu başlığı kullanmışsınız "Editörler: Kedit vs. ve En Önemlisi: vi". Sizce vi neden bu kadar çok önemli. Günümüzde de vi hala sizin için bu kadar önemli mi yada onun yerini 6

7 doldurabilecek/doldurmuş bir editör var mı? Vi, (daha doğrusu vim) benim için halen bir numaralı editördür. 70'li yıllarda ortaya çıkmış olmasına rağmen 2009 yılında "Linux Journals" dergisi okurları arasında yapılan bir ankette en sevilen editör seçilmiştir. Bunun çok basit bir sebebi vardır: en baştan beri her türlü ortamda kullanılabilir olması en önemli dizayn kuralıdır, o yüzden geliştirildiği zaman varolmayan platformlarda bile (örneğin iphone Mobile Terminal içinde) son derece kullanılabılır bir arabirimi vardır. Olsa olsa emacs benzer bir ünvana sahip olabilir; ama vi kullanıcılarının doğru olduğu bu dini tartışmaya girmeyelim şimdi. Linux kullanıcıları her geçen gün artıyor, bunu cesaretli kullanıcıların artmasına mı yoksa Linux'un korkulan yanlarındaki değişimlere mi bağlamak gerek. Aynı bakış açısıyla hangi dağıtımlar özellikle bu korkunun yenilmesinde sizce büyük pay sahibi? Hem Linux'un korkulan yanları hafifledi, hem de alternatiflerinin korkulacak yanları büyüdü. Örneğin Windows 7'yi doğru dürüst kaldırabilecek bir laptop istiyorsanız, bu günlerde (Ağustos 2010) büyük para harcamaya hazır olun. Öte yandan 3-4 yaşındaki eskiden beğenerek kullandığınız Windows XP laptop'ınıza Ubuntu kurarak son derece kullanılabilir, modern bir makinaya anında sahip olup, yeni bir pil fiyatına amaca ulaşmıs oluyorsunuz. Kitabı yazdığınız yıldan bu yana bir değerlendirme yapmanız gerekirse dünyadaki/türkiye'deki GNU/Linux değişimi nasıl oldu? 2002'den bu yana yaşadığımız en önemli değişim, Linux isteseniz de istemeseniz de herkesin hayatına bir şekilde girdi. DVR makinalarından tutun cep telefonlarına kadar, uçaklardaki eğlence sisteminden evler için routerlara kadar her yerde artık Linux var. Bu, dünyaya kendini kanıtlayabilmesi açısından Linux için çok yararlı bir değişim. Özgür yazılım düşüncesinin genel olarak dünyada ve Türkiye'de nasıl bir yerde olduğunu düşünüyorsunuz? Özgür yazılım dünya genelinde daha çok dikkate alınan ve ciddiyetle değerlendirilen bir hareket haline geldi. Türkiye'de hala özgürlüğünden çok bedava olmasıyla ön planda olması biraz üzücü. İşiniz nedeniyle, şahsi olarak ya da bu gibi kullanımınızla genel anlamda GNU/Linux dünyası ile ne kadar ilişkilisiniz? Linux, kişisel hayatımda da profesyonel hayatımda da her gün kullandığım bir araç. Bilgisayarlarla giderilen ihtiyaçlarımın çok büyük bir kısmı için Linux kullanırım. Türkiye'de olmasanız da fikriniz vardır, GNU/Linux'un yaygınlaşması adına ülkemizdeki en büyük sorun olarak neyi görüyorsunuz? Benim anladığım kadarıyla Türkçe dökümantasyon bulmanın zorluğu en önemli sorunlardan biri. Kitabı yazmamızın ilk nedeni de buydu zaten. 7

8 GNU/Linux'un on yıl içindeki hedefi sizce ne olmalıdır? nasıl buluyorsunuz ve dağıtımlar arasında nasıl bir yerde görüyorsunuz? Kısacası birbirini ne kadar etkilerler bilemiyorum ama ikisine de ihtiyaç var bence. Kısaca İnterneti dünyanın az gelişmiş bölgelerine getirmekte oynadığı önemli rolü yerine getirmesidir. Önümüzdeki on yıl içinde kullanıcı sayısı ve servis yaygınlığı açısından göreceğimiz büyümenin çoğu dünyanın daha az gelişmiş bölgelerine yoğunlaşacaktır. Açık kaynak modeli sayesinde Linux'un bu değişim süresince oynayacağı rol ve mümkün kılacağı başarılar tartışmasız büyük olacaktır. Bilgisayarların yaygın olarak bulunmadığı bölgelerde cep telefonları ve diğer "mobil" araçlar birincil İnternet ulaşım yolu olarak kullanıldığından, Linux'un bu alanda daha büyük bir pazar payı kazanması iyi bir hedef olabilir. Ubuntu'nun en önemli dağıtımlardan biri olarak yerini alması için gereken süre diğer dağıtımlara göre müthiş azdı. Bu demek ki önemli bir eksiklikle ilgili ilk defa faydalı bir gelişmeye sebep oldu. Kullanılabilirliğe verdiği önem Ubuntu'nun baştan beri odaklandığı amaç olduğu için masaüstündeki başarısına rağmen hala çoğu sunucu ortamında pek yeri yok bence. Öte yandan sunucu ortamında çok yeni paketler kullanmanız lazımsa (örneğin "GPU computing" alanında) o zaman yine mantıklı bir seçenek olarak karşınıza çıkabilir. GNU/Linux alanında sizce yeterli istihdam durumu var mı? Bu alanda kariyer hedefleyenlere nereden başlamalarını önerirsiniz? Yeni bir Linux kullanıcısına hangi sistemle başlamasını önerirsiniz? Bunun cevabı kullanıcının bilgisayarıyla ne yapmak istediğine göre değişir, fakat çoğu günlük masaüstü uygulamalarıyla ilgilenenlere Ubuntu öneriyorum. Örneğin sistem yönetimine ilgi gösterenlere hem Debian hem Redhat dünyasıyla olan tanışıklıklarını devam ettirebilmeleri için, birden fazla bilgisayarları varsa hem Fedora hem Ubuntu kullanmalarını tavsiye ederim. Ubuntu'yu bir Linux işletim sistemi olarak Sizce yerel dağıtımların, GNU/Linux'un ülkemizde yaygınlaşması ne kadar önemli? Ubuntu benzeri dağıtımların yerel türevlerinin olması bu yönde olumlu bir etki yapar mı? Açık kaynaklı bir yazılım projesinin en faydalı özelliklerinden biri, kullanıcı topluluğunun ihtiyaçları yönünde geliştirilmesidir. Değişik toplulukların birbirinden farklı ihtiyaçları olabileceği için, sıfırdan Türkiye'de geliştirilen yerel dağıtımlar olması her zaman yararlı olacaktır. Öte yandan basit ihtiyaçları olan kullanıcılar için daha büyük bir kullanıcı kitlesi tarafından denenmiş Ubuntu gibi bir dağıtımın yerel bir türevi için de ayrı bir ihtiyaç vardır. Piyasayı fazlaca basit olarak "Linux'çu" ve "Windows'cu" diye ikiye ayırırsak, benim çevremde gördüğüm kadarıyla şöyle bir denge var: e-posta, takvim, dosya ve yazıcı paylaşımı gibi basit servisleri, doğru sistem yöneticiliği prensiplerine göre yapıldığı sürece iki tarafın çözümleriyle de sunmak mümkün. Fakat bu prensipler bu iki dünyada birbirinden çok farklı, ve kariyerler de benzer şekilde değişik. Toplam harcanan para açısından Windows'cular lisanslara ve daha bol kaynaklı sunuculara verdikleri ücret farkını, çalışanları daha ucuza bulabildikleri için dengeleyebiliyorlar. Bu alanda kariyer hedefleyenlere en önemli tavsiyem, Windows dünyasında alternatifi olmayan bir işle uğraşabilecekleri endüstrilerde iş aramalarıdır. Örneğin Wikipedia gibi bir proje Linux'tan başka bir platformda yapılacak bir iş değildir. Benzer şekilde bilimsel ve akademik birçok alanda işini iyi bilen Linux uzmanlarına ilginç roller bolca bulunur. 8

9 Güvenlik yazı dizimize daha üst düzey güvenlik ayarlamalarıyla devam ediyoruz. Şu ana kadar işlediğim konular pek çok Linux kullanıcısının bildiği temel ve bir o kadar da basit konulardı. Bundan sonra işleyeceğim konular ise herhangi bir nedenden dolayı daha üst düzey güvenliğe ve gizliliğe ihtiyaç duyanlar için. Bu sayıdaki konu ise klasörlerin şifrelenmesi ve şifreli klasörler oluşturması. Linux'ta bu iş için iki geçerli yöntem var: Root haklarıyla dizin oluşturmak ve EncFs dizini oluşturmak. İkisini de ayrı ayrı inceleyelim: Bu yöntem istisnasız bütün Linux dağıtımlarında uygulanabilir. Bunun için işletim sisteminizin dosya yöneticisini Root haklarıyla çalıştırmanız gerekiyor. Ubuntu ve türevlerinde yazılımı Root haklarıyla çalıştırmak için isminin önüne Sudo komutu getirmelisiniz. Diğer dağıtımlarda ise ilk önce su komutunu, ardından Root şifresi, ondan sonra da dosya yöneticisinin adını girmelisiniz. Her masaüstü yöneticisinin dosya yöneticisi farklı olduğu hepsinin komutlarını sıralayalım: Gnome için: sudo nautilus Kde için: sudo dolphin veya sudo konqueror Xfce için: sudo thunar Lxde için: sudo pcmanfm Böylece dosya yöneticisi Root haklarıyla çalışacaktır. Şifreli dizini nerede oluşturacaksak oraya girdikten sonra bir klasör oluşturmamız ya da var olan bir klasörü seçmemiz gerekiyor. Sağ tıklayıp özelliklere girdikten sonra her türlü erişim hakkını ayarlamamız mümkün. İlk yöntem her ne kadar işe yarar ve güvenli olsa da bu yöntemin güvenliği dosya yöneticinize, dosya sisteminize ve yönetici şifrenize bağlıdır. Çok daha güvenli bir yöntem isteyenlerse EncFs yöntemini kullanmalılar. EncFs dizinleri diğer dizinlerden farklı bir yapı arzeder ve farklı bir şifreleme algoritması kullanır. Güvenliği en üst düzeydedir. Örneğin geçtiğimiz ay Ubuntu-TR forumda gördüğüm bir haber FBI'ın bir yıl boyunca bir EncFs dizinini çözmeye çalıştığını ama başaramadığını yazıyordu. Bu kadarını ben de beklemiyordum. Ama çok fazla gizlilik isteyenler için iyi bir haber bu. Bu tür dizinleri yaratmak ve kullanmak için çeşitli yazılımlar var ve bunlardan birine ihtiyaç duyuyoruz. Bu tür yazılımları Ubuntu deposunda bulabilirsiniz. Bu iş için yaygın olarak kullanılan yazılım True Crypt yazılımıdır ve görevini hakkıyla yerine getiriyor. Fakat ben size daha sade, daha kolay bir yazılım olan Cryptkeeper yazılımını öneriyorum, Ubuntu deposunda bulabilir, sudo apt-get install cryptkeeper komutuyla da kurabilirsiniz. Yazılımı kurduktan sonra Uygulamalar/Sistem Araçları/Cryptkeeper yolu ile yazılımı çalıştırabilirsiniz. Tıkladığınız andan itibaren bildiri alanına bir anahtar simgesi yerleşecek. Bu simgeyi sol tıklayın, karşınıza iki seçenek çıkacak: Bir EncFs klasörünü içe aktar seçeneği ve yeni şifreli klasör seçenekleri. İlk seçenek, daha önce kullandığınız, elinizde bulunan bir EncFs dizinini yazılıma tanıtmayı ve bu sayede bu bilgisayarda da kullanabilmenizi sağlar Diğer seçenek ise yeni bir tane oluşturur. Biz yeni bir tane oluşturalım. Yeni şifreli klasör seçeneğini tıkladığımız an karşımıza şöyle bir ekran gelecek: 9

10 Klasörümüz için güçlü bir şifre belirleyelim, sağlam bir şifre olmasına fayda var. Fakat dikkat edin, yanlışlıkla başka bir şifre belirlerseniz ya da şifrenizi unutursanız bu klasörü açmanız hiçbir yolu yok, çöpe yollamak zorunda kalırsınız, buna çok ama çok dikkatli olun. Bu aşamayı da tamamlayınca dizinimiz hazır hale gelecek. Ve ilk seferinde kendisi çalışacak, diğer seferlerde ise yazılımı çalıştırdığınızda bildirim alanına yerleşen anahtar simgesini sol tıklayıp orada görünen klasör ismine tıklamanız ve ardından şifresini girmeniz yeterli. Bu ekranda klasörü bilgisayarın neresinde oluşturacağımızı soruyor ve aynı zamanda klasör için bir isim belirlememizi istiyor. Biz de bunları belirttikten sonra ileri butonuna basıyor ve karşımıza resimde gördüğünüz ikinci ekran geliyor: Klasöre bağlandıktan sonra tıpkı bir USB disk, bir CD ya da onun gibi bir şeymiş gibi klasörün masaüstünde bir simgesini göreceksiniz. Klasörle işiniz bittiğinde sakın bu simgeyi sağ tıklayıp bağı kaldır, çıkart, donanımı güvenle kaldır gibi seçenekleri tıklamayın. Klasörü kaldırmak için yapmanız gereken bildiri alanında simgeyi sol tıklamak ve klasörün isminin yanında tik işaretini kaldırmak. Şifreli klasörleriniz hayırlı şifrelenmesinde görüşmek üzere. olsun, gelecek e-postaların 10

11 DNS en kısa özetiyle isimden ip adresine ip adresinden de isime yönlendirmektir diyebiliriz. Tarihçesi, gelişimi ve kurulumu ile ilgili bilgileri internette her yerde bulabilirsiniz o yüzden yazmıyorum. Ben daha çok mantığını ve yapılandırmasını anlamanızı sağlayacak bilgileri yazma peşindeyim. Başlıyoruz : DNS sistemi 53 numaralı TCP &UDP Portunu kullanır. Yani eğer evinizden bir domain(etki alanı) ile yayın yapacaksanız bu portun(yuvanın) yönlendirilmesi şarttır. DNS sunucunuzu kurduktan ve gerekli yönlendirmeyi yaptıktan sonra alan adınızın sunucunuz üzerinde kayıt işlemi kalıyor. Bunu yapmadan önce kendi dns sunucunuzu bir nameserver(isim sunucusu) haline getirmeniz gerekiyor. Bunu sağlamak için alan adınızı satın aldığınız yerden bir alt isim sunucu oluşturmanız gerekiyor. deneme.org.tr alan adı ile ilgili temel isim sunucusu olarak ns.deneme.org.tr ve ns2.deneme.org.tr isimleri altında belirttiğiniz ip adresi ya da adreslerinin geçerli olduğunu tüm DNS şebekelerine belirtmiş olduk. Artık bundan sonrası belirtilen alt isim sunucularından (sizin sunucunuzdan) sorulacaktır. ns.deneme.org.tr ve ns2.deneme.org.tr adreslerimiz ve ipadresleri ile sunucumuza ulaştığını varsayalım. Şimdi yine aklınıza takılacaktır iki ip adresi de aynı olamaz mı diye. Cevap veriyorum olur ve hatta bu yazıyı okuyacak çoğu kullanıcının tek bir ip adresi olduğunu göz önünde bulundurarak örneği tek ip ( ) ile anlatalım. deneme.org.tr için örnek kaydımız ve satır numaralarına göre açıklamaları : Alt isim sunucu nasıl oluşturulur? Diye aklınıza takılmıştır şimdi. Alan adınızı aldığınız yeri nic.tr olarak varsayalım. DNS sunucu değişikliği yapılacağı zaman yukardaki gibi bir ekran gelecektir. Bu ekranda isimler ve bu isme karşılık gelen ip adreslerini yazacağınız alanlar bulunmakta. Dikkat etmeniz gereken husus eğer alan adınız deneme.org.tr olarak varsayar isek asla DNS sunucu X(1,2,3..) yazan alana isim olarak alan adınızı girmemenizdir. Daha ziyade örneklerdeki gibi ns.deneme.org.tr, ns2.deneme.org.tr,.. şeklinde doldurun ve sunucunuzun bulunduğu ip adresini ya da adreslerini ona göre doldurun. Bunu yapmamız bize ne sağladı diye düşünenler var ise onu da açıklayayım. Artık deneme.org.tr alan adı ile ilgili temel isim sunucusu olarak ns.deneme.org.tr ve ns2.deneme.org.tr isimleri altında belirttiğiniz ip adresi ya da adreslerinin 11

12 Satır 1 : Bu satırda alan adımıza ulaşan istemcilerin, sorguladıkları isimleri saniye olarak ne kadar süreyle bellekte tutacaklarını gösteren değer yer alır. 24 saatten uzun süre verilmesi veya 0 değeri verilmesi önerilmez. Satır 2 : SOA (Start Of Authority) kaydının yapıldığı alandır. ns.deneme.org.tr olarak belirttiğimiz alt isim sunucusunun yapılandırılmalarının bu kayıt üzerinde yapıldığı ve herhangi bir sorun oluştuğu durumda bağlantı kurulacak kişinin e-posta adresinin bildirildiği alandır. ( admin.deneme.org.tr = admin@deneme.org.tr işareti alan adını belirten kısa işaret olduğundan yerine. kullanılır) Satır 3 : Seri No alanıdır. Sunucunuzdan bilgi alan diğer ikincil sunucular tarafından kullanılır. Kayıtlarınızda her değişiklik yaptığınızda bu değeri arttırmanız diğer sunucuların değişiklik olup olmadığını anlamalarını sağlar. Satır 4 : Yenileme değeridir. İkincil sunucuların birincil sunucuyu saniye cinsinden ne kadar aralıklarla kontrol edeceğini gösterir. Satır 5 : Tekrar değeridir. Eğer ikincil sunucular birincil sunucuya ulaşmakta başarısız olurlarsa yeniden denemeden önce ne kadar beklemeleri gerektiğini saniye cinsinden belirten alandır. Yenileme değerinden küçük olarak verilmesi önerilir. Satır 6 : Süre değeridir. İkincil sunucunun birincil sunucuya ulaşamadığı zamanlarda kendisinde bulunan verinin ne kadar daha geçerli olacağının saniye cinsinden belirtildiği alandır. Yenileme ve tekrar değerlerinden büyük olarak verilmesi gereklidir.. Satır 7 : Negatif TTL alanıdır. Yani hata veren bir kaydın bellekte geçerliliğini koruyacağı sürenin saniye cinsinden negatif değeridir. Satır 1 de verilen süreyle aynı olması önerilir. Satır 8 ve 9 : Bu satırlardaki kayıt Nameserver(İsim sunucusu) kaydıdır. Yani daha önce belirttiğimiz alt isim sunucularımızın belirtildiği alandır. Satır 10 : deneme.org.tr için A kaydının yapıldığı alandır. Yani istemci deneme.org.tr yazdığında ulaşacağı ip adresini belirttiğimiz alandır. Satır 11 : için A kaydının belirtildiği alandır. Yani istemci yazdığında ulaşacağı ip adresini belirttiğimiz alandır. Burada CNAME kaydı da kullanılabilirdi ama günümüzde artık CNAME kaydı, sorunları nedeniyle kullanılmamaktadır. Satır 12 : FTP için A kaydının yapıldığı alandır. Çok önemli bir kayıt olmasa da standart olarak kullanılmaktadır. Satır 13 : Bu kayıt e-posta için bir kayıt oluşturduğunuzun göstergesidir. Alan adınızın e-posta gönderme ve alma işlemleri için ayrı bir kayıt yapmak en sağlıklısıdır. Satır 14 : Alan adınız için MX kaydının yani e-posta işlemleri olarak kullanılacak ismin belirtildiği kayıttır. Satır 15 : Alan adınızın TXT kaydının yapıldığı alandır. Bu alan, yapılan kayıt hakkında bilgi sağlamak için kullanılır. Bizim örneğimizde SPF kaydı olarak yazılmıştır. Eğer istenir ise işaretleri arasında olmak kaydıyla istenilen başka bir veri de yazılabilir. DNS sisteminde her isme karşılık bir ip adresi verildiği gibi her ip adresine karşılık bir isim de verilir. Bu kaydın gerekliliği spam(gereksiz) epostaların çoğalması ile önem kazanmıştır. Bu kayıt sunucunuz üzerinden eposta yolladığınızda e-postanızı alan sunucunun doğru adres üzerinden gelip gelmediğinin kontrol edilmesini sağlar. Kendi sunucunuz üzerinde yapmak pek bir anlam ifade etmediği için internet sağlayıcınızın bu kaydı yapması gereklidir. Ülkemizde bu kaydı Türk Telekom kurumu yapmaktadır. Kısa Not: Eğer Reverse DNS kaydı yapılmaz ise e-posta sunucunuz üzerinden gönderilen e-postalar hotmail, gmail, yahoo, vb. e-posta sunucuları tarafından spam(gereksiz) olarak işaretlenip bir süre sonra kara listeye alınır ve hiçbir e-postanız karaliste veritabanı kullanan sunucular tarafından kabul edilmez. 12

13 Bu ay bir strateji oyunu inceleyelim dedik. Ne de olsa strateji oyunlarını herkes sever. Linux'un bir strateji oyunları cenneti olduğunu söyleyebiliriz, hem gerçek zamanlı hem de sıra tabanlı türlerde oldukça kaliteli ve tanınmış strateji oyunları mevcut ve bunların büyük çoğunluğu Ubuntu deposunda mevcut. SUDO'nun ilk sayısında tanıtılan Warzone2100 adlı strateji oyunu gerçek zamanlı türe bir örnek. Bu yazının konusu olan 0 A.D. oyunu da aynı türe mensup. 0 A.D.'nin Age of Empires'in alternatifi olduğunu söylemek mümkün. Yapı olarak önemli benzerliklere sahip. 0 A.D. Wildfire Games tarafından geliştirilmiş açık kaynak ve GPL lisansına sahip bir oyun. Ücretsiz olarak oyunculara sunulmuş ve Windows, Mac, Linux platformlarında oynanabiliyor. Özel olarak Ubuntu için bir deb paketi mevcut. Fakat Ubuntu deposunda bulunmuyor, oyunu Playdeb'den kurabilirsiniz. 0 A.D.'nin anlamı çok ilginç: M.S. 0 anlamına geliyor. Oyunumuz ilk çağda geçiyor, bu çağda var olan uygarlıkların birbirleriyle mücadelesini konu alıyor. Binalar, askerler ve genel görünüm bu çağı oldukça iyi yansıtıyor. Bu oyunda oynanış Age of Empires'a oldukça benziyor. Bir ana bina ile oyuna başlıyoruz. İşçilerle odun kırıyor, maden topluyor, vahşi hayvan ve balık avlıyor, tarım yapıyoruz. Elde ettiğimiz gıda, odun ve madenlerle yeni binalar inşa ediyor, teknolojiler geliştiriyor ve askerler yetiştiriyoruz. 13

14 Fakat bunu dengeli bir şekilde yapmak gerekiyor. Oyunun askeri boyutunu ihmal edip sadece ekonomi ve teknolojileri geliştirmekle kalmak ya da şehircilikle yetinmek yetersiz kalıyor ve bunun olumsuz sonuçları oluyor. Düşman kapınıza dayandığında hazırlıksız yakalanabilirsiniz. Savaşlar ise oyunun en çarpıcı yönünü oluşturuyor, çok şiddetli çarpışmaların yanı sıra resimlerde de gördüğünüz gibi uygulanan taktikler 0 A.D.'yi benzerlerinden bir adım öne çıkarıyor. Askerler rastgele saldırmıyor ya da savunmuyor, bir düzen içinde tek vücut olarak hareket ediyorlar. Kılıç ve mızrak kullanan askerler öne geçerken okçular arkadan atış yapıyorlar. Askerler hizaya giriyorlar, kalkanların arkasında kendilerini koruyorlar ve gruplar halinde hareket ediyorlar. 0 A.D.'nin en çarpıcı yönü de bu olsa gerek. 0 A.D. grafikler ve müzik olarak da başarılı. Grafikler, ortalama bir strateji oyunundan beklenebilecek kaliteye sahip, ayrıca kamera açıları ayarlanabiliyor. Müzikler hakkında kişisel görüşüm ise harika oldukları yönünde. Oynadığınız zaman sizin de fark edeceğinizi düşünüyorum. Sonuç olarak 0 A.D. Age of Empires'e açık kaynak, ücretsiz ve Linux uyumlu bir alternatif arayanlar için uygun bir seçim olacaktır. 14

15 Programı tanıtmadan önce şu bilgileri vermek istiyorum. Program ile ilgili bilgileri: adresinden edinebilirsiniz. Programın yazarı Angelo Marletta'dır. Böcek ya da bu gibi bildirimleriniz için adresine geri dönüş yapabilirsiniz. Fazla CPU harcayarak diğer süreçlerin (process) çalışmasını katleden programlara bir sınır getirip, limit belirleyebilmek için bu ay cpulimit adlı küçük ama yeterince işlevsel bir program tanıtacağım. Bu program isminden de anlaşıldığı üzere süreçlerin CPU harcamasına kota koymak için kullanılıyor. Program Linux 2.2 veya daha üzeri sürümlerde çalıştırılabiliyor. Kurulumdan bahsedelim. Eğer Ubuntu veya Debian kullanıyorsanız depolarda mevcut. Synaptic yardımı ile ya da uçbirimde: komutunu vererek programı kurabilirsiniz. Başka bir dağıtım kullanıyorsanız; adresinden programı indirip derleme işlemi ile programı sisteminize kurabilirsiniz (derleme ile ilgili komutlar girişte verdiğim sitede mevcut). Kullanımı da kurulumu kadar basit. Örnek ile anlatalım... Örneğin XXX isimli bir programın CPU harcamasını kısıtlamak istiyoruz diyelim. komutu ile XXX programının CPU kullanımını %50 olarak belirlemiş oluyoruz. Ayrıca programlarınızın (süreçlerinizin) yolunu (path) belirterek de sınır getirmeniz mümkün. Programın /usr/bin/xxx yolunda olduğunu farz edersek; Bu verdiğimiz iki komutun da işlevi aynı olacaktır. Süreçleri isminin yanında PID (process ID) numaraları ile de sınırlama imkanı var. Örneğin " " komutu ile istediğiniz programın PID numarsını aldınız diyelim (ufak bir hatırlatma; " " ya da " " komutu ile süreçlerin PID numarasını alırken, " grep" ile sorgumuzu kısıtlarsak daha rahat sonuca ulaşabiliriz) ve bu PID numarasına örnek olarak 3000 diyelim PID (process ID) numarasına sahip programı sınırlandırmak için vereceğimiz komut: CPU kullanımını izlemek için ayrıca uygulamalar kullanmıyorsanız terminalden vereceğiniz "top" komutu ile süreçlerin CPU kullanımını takip edebilirsiniz. Şunu da belirtelim; burada getirilen sınır CPU zamanı (quanta süresi) olarak değil saniye cinsinden yüzde hesabı olarak bir sınırdır. Yani %50 olarak sınırladığınız bir program her saniye için CPU'dan en fazla 500 ms harcayabilir. (Quanta süresi; bilgisayarınızda birden fazla işi aynı anda yaptığınız izlenimini yaratmak amacı ile CPU tarafından her sürece verilen zamandır. 20 ms, 30 ms gibi değerler 15

16 alabilir ve sistemden sisteme farlılıklar gösterebilir. Üç program çalıştırdığımızı varsayalım. Sırası ile (önce birinci program. Sonra birinci durdurulup ikinci. Sonra ikinci durdurulup üçüncü ve daha sonra yine birinci şeklinde) programlar quanta süresi kadar çalıştırılır ve bu süre çok kısa olduğu için farklı anlarda çalışıyor gibi hissetmeyiz. Bunu şu durum ile kıyaslayabilirsiniz; şehir şebekesinin de frekansı 50 Hz'dir. Yani salondaki ışığımız saniyede 50 kere yanıp sönüyor fakat bunu da fark edemiyoruz. Daha fazla bilgi için ufak bir araştırma yetecektir.) Ek olarak birden fazla işlemciye sahipseniz, işlemler yüzde hesabı üzerinden yürüdüğü için CPU'nun tüm kapasitesini %(100xişlemcisayısı) olarak hesaplamanız gerekir. Yani çift işlemciye sahip bir bilgisayarda, bir programı saniyenin en fazla dörtte birini harcayabilecek kadar sınırlamak isterseniz limitinizi %50 olarak belirlemelisiniz (yani tamamını %200 olarak alıyoruz). Farka dikkat edin, tek işlemci için bu sınır %25 olacaktı... Ayrıca sınırlama getirmek istediğiniz süreç, siz cpulimit programı ile sınırlama işlemini başlattığınız sırada çalışmıyorsa, cpulimit bu süreci bekler ve çalıştığı zaman sınırı tekrar istediğiniz seviyede tutar. Yani cpulimit'e Firefox'u sınırla dediğimizde Firefox kapalı ise cpulimit, Firefox'un açılmasını bekleyecek ve açıldıktan sonra yine istediğimiz snırlamayı getirecektir. Zaten program bu duruma ilişkin bir uyarı verecektir. Programı çalıştırırken "Warning: cannot renice." gibi bir uyarı alırsanız programı "sudo" komutu ile çalıştırabilir ya da uyarı esnasında verilen öneriyi de uygulayabilirsiniz. Sitesinde de programın root kullanıcısı ile çalıştırılması salık veriliyor. Bu anlatımda daima süreçlerden bahsediyoruz o nedenle süreç ne demektir ona da değinelim istiyorum. Process İngilizce olarak da bazı bilişim terimleri anlamı dışında yine süreç anlamına geliyor (yani doğrudan process kelimesinin çevrilmiş halidir). Bu süreç deyimi ile kasdedilen ise, çalışabilen bir programımız var diyelim. Bu programımızı çalıştırdıktan sonra RAM'e çekildiği halinden süreç olarak bahsediyoruz. Yani çalışabilen dosyaların çalıştığı andaki haline süreç diyoruz. C ile sistem programlama hakkında az çok fikir sahibi bir kişi süreçlerin işleme süreci, çalışma prensibi ve aralarında haberleşme yöntemleri ile ilgili bir takım kavramlar olduğunu anımsayacak ve bu dediklerime aşina olacaktır. Süreçlerin haberleşmesinde kullanılan kavramlardan bir tanesi sinyallerdir (signal). Bir süreç başka bir süreç ile sinyaller aracılığı ile iletişime geçebilir, birbirilerine sinyal gönderip alabilirler. Bu sinyaller ne işe yarar? Sinyaller Unix/Linux sistemlerde yazılımsal bir kesme gibi kullanılır (kesmeler C dilinin yapısal bir parçasıdır). Sinyaller çeşitli klavye kombinasyonları ile oluşturulabilir (Unix/Linux sistemlerdeki "ctrl + Z", "ctrl + C" gibi) ya da yazılımcılar tarafından çeşitli şekillerde süreçlere gönderilebilir. Daha iyi anlayabilmek için bir kaç sinyal örneğinden bahsedelim: Bir sürecin sonlanması için kullanılır. Bir sürece bu sinyali göndermeye çalıştığımızda "kill" sistem fonksiyonu aracılığı ile 16

17 süreç sonlandırılır. Bu sinyalde SIGKILL sinyali gibi "kill" sistem fonksiyonu ile süreç sonlandırmakta kullanılır. Fakat SIGKILL'den farklı olarak bu sinyal için sinyal fonksiyonu yazılabilir. Yani süreç bu sinyali aldığı zaman ne yapması gerektiği şeklinde programlanabilir veya göz ardı edilmesi sağlanabilir. Eğer sinyal fonksiyonu yazılmazsa varsayılan olarak süreç sonlanır. SIGKILL için durum böyle değildir; sinyal fonksiyonu yazılamaz. SIGKILL sinyalini alan süreç daima sonlanacaktır. Genel olarak zombi süreçlerin (zombie process) oluşmasını engellemek amaçlı, kontrol nedeniyle gönderilirler. Bu sinyal de programlanabilme ve göz ardı edilebilme özelliğine sahiptir. Sürecin çalışmasına ara vermek için kullanılır. Süreç tarafından göz ardı edilemez ve bu sinyal üzerine fonksiyon yazılamaz. Bu sinyali alan süreç tablo dışına çıkartılır (process tablosu) ve çalıştırılmaz. Çalışmasına ara verilmiş (process tablosu dışına çıkartılmış) bir süreç için tekrardan çalışmasına devam etmesi anlamına gelir. Fakat süreç bu sinyal gönderildiğinde zaten çalışıyorsa, bu sinyal süreç tarafından yok sayılacaktır yani göz ardı edilecektir. İşte bu ve bunlar gibi bir sürü sinyal süreçlerin kontrolü için kullanılmaktadır. Tahmin edersiniz ki programımızı ilgilendiren sinyaller son iki sinyaldir. cpulimit programı bu iki sinyali kullanarak, dur - çalış - dur çalış silsilesi ile programın işleyiş sürecini elinde tutuyor. Umarım işinize yarar. 17

18 Konqueror, 2000 yılından beri KDE masaüstü ile birlikte gelen bir internet ve dosya tarayıcısıdır. KDE 4 SC sürümüne kadar KDE masaüstünde hem öntanımlı internet tarayıcısı hem de öntanımlı dosya tarayıcısı olarak görev yapmış ve bu sürümle birlikte dosya tarayıcısı görevini Dolphin'e bırakmıştır. Bu süreçte, masaüstünün değişimi ile Konqueror da yeni özellikler ve yeni bir görünüm kazanmıştır; ancak bunun yanında oldukça kullanışlı olan özellikleri de halen içinde barındırmaktadır. Bu yazıda, Konqueror'ın belki de daha önce bilmediğiniz, karşılaşmadığınız bazı saklı özellikleri keşfedeceğiz. Bu özellikler, aslında çoğunlukla sistemde var olan komutların ve uygulamacıkların, Konqueror tarafından etkin bir şekilde kullanılmasına ve onun sağladığı kolaylıklara dayanmaktadır. Bu kullanışlı özellikleri Konqueror'ın adres çubuğunu kullanarak deneyimleyeceğiz. ve Uçbirimde kullandığımız "man" komutu, eklediğimiz parametreye göre istediğimiz komutun ve uygulamanın kullanımıyla ve özellikleriyle ilgili bilgileri bize sunar. Örnek: man:ls Bu komut, bize ls komutunun tanımı ve kullanımıyla ilgili bilgi verir. Bu bilgiler kurduğumuz uygulamlar ve işletim sistemiyle birlikte kurulmuş bulunmaktadır. Konqueror adres çubuğuna uygun bir şekilde yazarak, istediğimiz komuta ya da uygulamaya ait man sayfasını görüntüleyebiliriz. Burada adres çubuğuna "man:ls" yazarak istediğimiz man sayfasını görüntülüyoruz. Bunun dışında, paramtere eklemeden yazdığımız "man:/" komutu, bize bütün man sayfalarını kategoriler halinde erişebileceğimiz şekilde gösterir. 18

19 satırını adres çubuğuna yazdım ve istediğim ftp adresine ulaştım. Benzer info komutu da man komutu ile aynı bilgileri bize daha düzenli ve kullanışlı şekilde verir. Aynı yöntemle, info komutunu da Konqueror ile kullanabiliriz. Deneyip görebilirsiniz. Konqueror, bize adres çubuğuna yazdığımız ftp:/ adresi ve dilersek belirlediğimiz kullanıcı ile, ftp adreslerine bağlanmamızı ve dosyaları görüntüleyip içeriklerini değiştirebilmemizi sağlar. Örneğin burada: ftp://ftp.ufuxlinux.com/ Dilersek, uygun şekilde kullanıcı adımızı berlirtebilir ve bağlanacağımız ftp dizinine giriş yapıp görüntüleyebiliriz. Aşağıda örneğini görebilirsiniz. 19

20 Bu kadar değil, daha fazlası da var. Konqueror'ın pencere menüsünden penceremizi istediğimiz gibi bölebilir ve bu şekilde rahatça yerel dizinimiz ve bağlandığımız ftp dizini arasında dosya aktarımı yapabiliriz. Örneğimiz yanda: Anlaşılacağı üzere, Konqueror bize SSH (Secure Shell) bağlantıları yapmamız için de kolaylıklar sağlar. Öncelikle, "ssh" komutunu örnekteki gibi kullandığımız zaman Konqueror bize uçbirim ekranı açarak SSH bağlantımızı yapmış olur. Biz de buradan çalışmaya 20

21 devam edebiliriz. Bunun yanında, Konqueror'ın dosya tarayıcısı özelliğinden faydalanarak, "fish" ile bağlandığımız konumu görüntüleyip değişiklikler yapabiliriz. Örneğin: komutu ile aynı ağda bulunduğum ipod cihazıma ssh bağlantısı yaptım ve root olarak bağlandığım için dosyalar üzerinde değişiklikler yapabilirim*. Yine istersek penceremizi bölerek rahat şekilde çalışabiliriz. Örneğimiz yan tarafta: Bu komutlardan smb:/ ile Samba paylaşımlarına ve çalışa grubuna, nfs:/ ile NFS paylaşımlarına ulaşabiliriz. Kurulu bir ağ ve paylaşımınız var ise kendiniz deneyip görebilirsiniz. 21

22 Öncelikle, öntanımlı olarak.tar.gz uzantılı olanlar gibi arşiv dosyalarının içine ayrı bir pencere açmadan Konqueror ile girebiliriz. Bunun yanında, eğer dosyanın konumunu tam olarak biliyorsak, uçbirime yazar gibi tar:/ komutunu kullanırsak yine arşiv dosyasını içeriğini görüntüleriz. Örneğin: tar:/home/ufuk/i7z-0.25.tar.gz komutu gibi. Bu aslında arşiv dosyasını tarayıcı üzerinde bulup üzerine tıklamaktan farklı bir şey değildir. Arşiv dosyaları gibi, ISO kalıp dosyaları da ufak bir ayarlamayla Konqueror içinde görüntülenebilir. Öntanımlı olarak bu dosyalara tıkladığımızda dışarıdan bir program çalışır (arşiv yöneticisi ya da kalıp yazdırma programı gibi). Yalnızca Konqueror kullanırken ISO dosyasına tıklayıp içeriğini görüntülemek için Ayarlar kısmından Konqueror ayarları menüsüne girelim. Dosya ilişkilendirmeleri menüsüne girelim ve dosya tipi bulma kısmına "iso" yazalım. Resimde görüldüğü gibi çıkan dosya tipini seçelim ve sol tıklama eylemini ilk seçenek olan "Dosyayı gömülü görüntüleyicide göster" seçeneğini işaretleyelim. Daha sonra Servis Tercihleri kısmına "ekle" diyerek Arşivci (ark_part) servisini ekleyelim. Uygula dedikten sonra artık ISO dosyaları da Konqueror içinde görüntülenecektir. 22

23 Ses disklerimizin içeriğini de Konqueror içinde audiocd:/ komutu ile görüntüleyebiliriz: Bunun yanında, settings:/ ile KDE ayarlar menüsünün kategorilerine ulaşabilir, fonts:/ ile sistemimizde bulunan ya da sonradan eklediğimiz tüm yazı karakterlerinin bulunduğu dizinlere girebiliriz. Böylelikle Konqueror'ı kullanıyorsanız belki de daha öncede farketmediğiniz özellikleri gördünüz. Henüz Konqueror ile tanışmamış olanlar da sanırım artık merak etmeye başlamışlardır. Şunu da söylemeyelim ki, burada yazılan özelliklerin dışında da özellikler bulunabilir, hatta bunları deneyerek siz de bulabilirsiniz. Örneğin ben bu yazıyı yazarken floppy:/ yazarak disket sürücüsünün içeriğine ulaşabildiğimi farkettim (her ne kadar disket sürücüm olmasa da). Zaten kullandığınız komut yanlış ise, Konqueror bu komutu bir internet araması olarak algılayıp arama motorunu açacaktır. Siz de deneyin, keşfedin, paylaşın! 23

24 Bu bölümle beraber C programlama diline giriş yapıyoruz. İlk makaleler daha çok programlamaya yeni başlayan veya başlayacak olanlara hitap ediyor olacak. Yavaş yavaş konumuza giriş yapalım ve C nasıl bir programlama dilidir biraz bundan bahsedelim. C, diğer programlama dillerine göre çok daha hızlı çalışır(nerdeyse assembly kadar hızlıdır). C daha çok sistem programlama alanında kullanılır. Yani bütün işletim sistemlerinin temelinde bulunur. Basit ve küçük bir program yazmak için ise C pek iyi bir tercih değildir, python ve java gibi dillerle bu tarz programlar daha kısa sürede yazılabilir. C diğer dillere göre donanıma daha yakın olduğu için iyi bir performansın yanında bazı sorumlulukları da beraberinde getirir. C ile yapılan hatalar kimi zaman telafisi olmayan sonuçlar doğurabilir. Bir de C'nin mantığını anladıktan sonra C++, java, python gibi C'den türeyen dilleri öğrenmenin daha kolay olduğu söylenir. Basit bir C programını derleyebilmemiz için öncelikle sistemimize build-essential paketini kurmalıyız: $sudo apt-get install build-essential C programı oluşturmak için tercihinize editörlerinden birini veya ide'yi kullanabilirsiniz. 1-#include <stdio.h> 2-/*Bu 3-bir açıklama 4-satırıdır*/ 5-//Bu da açıklama satırıdır göre çeşitli metin 6-int main() 7-{ 8- char name[15]; 9- printf("isminiz:"); 10- scanf("%s",&name); 11- printf("merhaba %s\n",name); 12- return 0; 13-} ilk.c ilk.c adlı programı oluşturduktan sonra derleyip çalıştırmak için terminalden; $gcc ilk.c -o ilk $./ilk Şimdi programımızı inceleyerek anlamaya çalışalım. 1.satırda include önişlemci komutunu görüyoruz. Bu komut programa başlık dosyası ve makro eklemek için kullanılır. Programımızda ise stdio.h(standart İnput/Output.Headers) başlık dosyası ekleniyor.başlık dosyalarını daha ilerki makalelerimizde detaylı biçimde ele alacağız ve 5. satırlar ise açıklama satırı, yani derleyici tarafından gözardı edilen satırlardır. 6.satırda main isimli integer tipinde bir fonksiyon tanımlanıyor. Program ilk olarak bu fonksiyondan çalışmaya başlar. 7.ve 13. satırlarda bulunan küme parantezleri ise bu fonksiyonun kapsama alanını belirtiyor. 8.satırda char tipinde 15 elamanlı bir dizi nesnesi tanımlanıyor. 9.satırda printf fonksiyonu kullanılarak isminiz: dizgesi yazdırılıyor. 10.satır ise scanf fonksiyonuyla kullanıcının girdiği dizgiyi 'name' isimli dizi değişkene atıyor. 11.satırda tekrardan printf fonksiyonunu kullanarak ekrana bir dizge ile beraber nesnemizi de yazdırıyoruz. 12.satır programın başarı ile sonlandırılmasında 0 değeri döndüreceğini gösteriyor.

25 Programlamaya yeni başlayan arkadaşlar için, scanf ve printf fonksiyonu ile kullanılan özel karakterlerden biraz bahsedelim. \n:satır sonu anlamına gelmektedir. Yani; printf( \n ); gibi bir kullanım bir alt satıra geçer. %s:fonksiyona gönderilen parametrenin türünde olmalıdır. Zaten aynı türden olmazsa derleyici hata verir. %s şeklindeki kullanımı nesnemizin bir dizge olduğunu gösterir. Eğer nesnemiz integer türde bir sayı ise %d şeklinde kullanabiliriz. &:Şimdilik sadece scanf fonksiyonu ile kullanılması gerektiğini bilmemiz yeterli. İleride bu işleç detaylı bir biçimde ele alınacak. 1-#include <stdio.h> 2-int topla(int x,int y) 3-{ 4- return x+y; 5-} 6-int main() 7-{ 8- int sayi1,sayi2; 9- printf("1.sayi:"); 10- scanf("%d",&sayi1); 11- printf("2.sayi:"); 12- scanf("%d",&sayi2); 13- int sonuc=topla(sayi1,sayi2); 14- printf("sayıların toplamları = %d\n",sonuc); 15- return 0; 16-} 02.c Şimdi ise geldik kendi fonksiyonlarımızı oluşturup kullanmaya. 2.örneğimizdeki topla isimli fonksiyonu inceleyelim. int topla(int x,int y) şeklinde bir fonksiyon bildirimi yapılmış. Burada fonksiyonun int türünde bir değer döndüreceğini görüyoruz. Ayrıca bu fonksiyonun iki tane parametresi var. Bunlar da int türden. Bir fonksiyon return ifadesini görene kadar devam eder. Örneğimizdeki gibi return ifadesiyle toplama, çıkarma gibi işlemler de yaptırabiliriz. Oysa ki; int topla(int x,int y) { sonuc = x + y; return sonuc; } şeklinde bir kullanım da yapılabilir ya da return ifadesi hiçbir değer döndürmeyebilir de. Zaten bazı fonksiyonlar da bu amaçla yazılır. Sadece belirli bir işi yapmak için. Bu tür fonksiyonlar void olarak tanımlanır. Bazen de bunların her ikisini birlikte yapar. Hem bir işi yerine getirir(yada getiremez) hem de bu işin başarıyla yerine getirilip getirilmediği hakkında değer döndürür(başaraılı ise 1,başarısız ise 0 gibi). Fonksiyonlar değişkenlere aktarılıp kullanılacağı gibi,tek başına da çağırılabilirler. İlk örneğimizi iki fonksiyon haline getirip bunu doğrulayalım. int global; int x(int a) { a=100;//geçerli b=100;//geçersiz.! global=100;//geçerli }

26 int y(int b) { int c; { int d; c=100;//geçerli global=0;//geçerli } d=100;//geçersiz.! } Her nesne tanımlandığı fonksiyonun kapsamı(küme parantezleri) içinde istenildiği şekilde kullanılabilirler; fakat bu kapsam dışında ise tanınmazlar(tabi istisnalar dışında). Gördüğünüz gibi global olarak tanımlanan değişkenler ise kapsam koşuluna bakılmaksızın kullanılabilir. Çünkü global değişkenlerin kapsamı tüm programdır. Bir değişken tanımlandığı fonksiyon başlayıp bittiği süre içinde bellekte yer tutar. Global değişkenler ise program sonlandırılıncaya kadar bellekte yer tutar, kullanırken bunu gözönünde bulundurmakta fayda var. Yukarıdaki örneklerimizde bazı terimler yabancı gelebilir. Bunlara değinmenin faydalı olacağını düşünüyorum. Şekil 01'de bazı veri tiplerinin kullanımları gösterilmiştir. char a='a'; char b=67; int c=100; long d= l; double pi=3.14; float kdv=1.18f; char e[]="sudo"; char f[4]="sudo"; char g[3]="sudo"; //Hatanın kaynağını farketmişsinizdir sanırım... signed int x = -100; unsigned inx x = 100; Gördüğünüz gibi bazı veri tiplerinin kullanımları birbirine benziyor. Bizd e arasında ki farklardan biraz bahsedelim o halde. int ve long tamsayı veri tipidir. long'un int veri tipinden farkı daha büyük sayıları hatta çok çok büyük sayıları tutabilmesidir. Bu durumda int büyük sayıları tutamaz mı? Hayır, tutabilir. int veri tipinin sınır değerleri; 'dir. Gördüğünüz gibi hiç de küçük değil. Tabi bundan daha büyük bir sayı tutacaksa değişkeninizin türünü long yapmanızda fayda var. double ve float ise gerçek sayıları tutarlar. double float'a göre daha hassastır. float noktadan sonra 6 basamak duyarlı iken double 15 basamak duyarlıdır. double veri tipi float'a göre daha sık kullanılır. Bir de görmüş olduğunuz üzere signed ve unsigned kavramları var. signed verinin işaretli sayıları tutabileceğinizi(yani hem + hem de -), unsigned ise işaretsiz sayıları tutacağınızı(yalnızca +) belirtir. Özellikle belirtmediğimiz durumlarda değişkenimiz signed olarak oluşturulur. Yani; int a = 100; ve signed int a = 100; aynı şeyi ifade ederler. Kendiniz de bu veri tiplerine farklı şekillerde atamalar yaparak ne gibi durumlarda hata verdiklerini bulabilirsiniz. Gelecek konularımızda char e[]; gibi dizi değişkenler detaylı bir şekilde ele alınacak. 26

27 Bu yazıda MySQL'e giriş yapacağız. Bu yazı dizisini okuduktan sonra konu hakkında kendi kendinizi geliştirebileceğinizi düşünüyorum. İnternette yeteri kadar kaynak mevcut. Özellikle MySQL'in kendi sitesinden kafanıza takılan yerlere bakmanız sizin için çok yararlı olacaktır. Amaç; mantığını kavramak ve gerekli olduğunda işinize yarayacak bilgilere ulaştıktan sonra bunları kullanabilecek düzeye ulaşmanızdır. Önce veri tabanı yönetim sistemlerini tanıtıp bunlar hakkında biraz bilgi verdikten sonra MySQL kullanımına geçeceğiz. Veri tabanı yönetim sistemleri, verileri saklamayı ve yönetmeyi sağlayan yazılımlardır. Yeni veri ekleme, var olan bir verinin güncellenmesi ve depolanan verilere erişilmesi gibi durumlar veri yönetimine dahil olan kavramlardır. Veriler bu sistemler ile düz olarak ya da hiyerarşik gibi değişik şekillerde ilişkilendirilerek saklanabilir. isimli bir veri tabanı oluşturduğunuzu düşünürseniz, dekanlıklar, dekanlıklarla ilişkili olarak bölümler gibi tablolar içerecektir. Bölümlere ilişkin tablolarda da öğretim üyelerinin bilgilerine dair veriler bunulacaktır. Örnek çok kaliteli olmasa da tablolar arasındaki hiyerarşi ve ilişkinin anlaşılması açısından açıktır. Bu şekilde oluşturulan tablolar arasındaki ilişkiler de kendi aralarında bir takım sınıflandırmalar ile ayrılırlar. Bu ilişkiler bire bir, birden çoğa ve çoktan çoğa olarak isimlendirilirler. Üniversite örneğinden devam edersek her öğretim üyesi için bir oda ayrıldığını düşünelim. Bu durumda her oda bir kişi ile eşleşecektir. O zaman öğretim üyeleri tablolarında her oda numarası ile sadece bir kez karşılaşacağımız kesindir. Bu şekilde olan ilişkilere bire bir ilişki deniliyor. Fakat herhangi bir bölümdeki bir bilgisayar laboratuvarının birden fazla ders için kullanıldığını düşünelim. Dersler ile ilgili bir tablo hazırlarsak eğer bu tabloya dersin hangi laboratuvarda işleneceğini de yazmamız gerekecek. İşte bu dersler için hazırladığımız tabloda, bazı laboratuvarlar birden fazla gözükecektir. Verilerin depolanması için bir takım kavramlar geliştirilmiştir. Bunun nedeni; veri tabanının hızlı çalışabilmesi, en mantıklı şekilde ve biraz ileri görüşle verilerin ilişkilendirilerek, güncelleme ve bakım işlemlerinde harcanan emeğin ve zamanın en aza indirgenmesidir. Veri tabanını bu amaçlara yönelik olarak optimize etmek için izlenen yola "normalizasyon" denir. Veri tabanları genel olarak bir veri tabanı ve bu veri tabanına bağlı birden çok tablo ve bu tabloların içerdiği çok sayıda satır ve sütunlardan oluşur. Örneğin bir üniversite için UNI isimli bir veri 27