( $!)'&! * $&( $( %& ( '+ #$( $ ' #$%$&' '$- # $$ " $&( $( % & ( '+#$''' $"! $$#

Transkript

1 Elementary Education Online, 7(3), , lköretim Online, 7(3), , [Online]: " # #$%$&''$'$"' ( $!)'&! * $&( $( %& ( '+ '!##'$ (#$!(' $#$ ', #$( $ ' #$%$&' '$- # $$ " $&( $( % & ( '+#$''' $"! $$# #%+. "#$# &(#(,'$$ (#( "/$ '$#&'+ " +& '+ 0 +, "! $ $& ($(%& ( '+$## $*'$ ( 1$$( $,! $ $ #$!( ' $ ## $& ( $( %& ( '+ 2$( $ ' #$%$&' '$ ( (! ##$&( $( %& '+""'& '$ (! "2$( $3' '0$$'(,$&( $( %& ( '+,#$%$&''$ #$$% #$( $ ', 2$( $ 3' ' 0$$'(, ' $4556$ "' $'&(,###$ $(,(#/ & " '%$#$ ', $&( $( %& ( '+!' $ ' *,(# $ $( * $&( $( %& ( '+ $ '$ ( "#$!( ' $#$ ', &#$!(! " # #$%$&''$'$"'( $!)'&! * $&( $( %& ( '+'! ## '$ ( #$!( ' $#$ ',#$( $' #$%$&''$- # $$ " $&( $( %& ( '+#$''' $"! $ $# #% +. " #$# & (#(,'$$ (#( 7 '#$'#,!''$$ ' 6 $ 2$( $ ' #$%$&' '$ ' (#' $ ' #$'' $!!$'' $!''$$, "6$#$% $&' '$ $ #$( " 2$( $ ', 85 #$%$&' '$ & $$9 $# $$ # 1 $$! ", :!$( -;<==6>" $(, ''? =@ " / $ '$#&'+ "+&'+ 0 +, "! $ $&( $( %& ( '+$## $*'$ ( 1$$( $,! $$#$!( ' $##$&( $( %& ( '+2$($' $ "#$!($"'$-, #$- - '9 " 9! #', - &, +"', $ '&(, '$- &, '$ ',' '$ ''#!,#$-*! $ $ &$,#$% $&''$( (! ##$&($(%& '+""'&'$ ( + "' #$%$&' '$ $ $ " #$!( ##' "$&( $( %& ( '+ ' (""'& #'!/ #$''' ' #" "$( $9 " $ "$ ""'& ##' " ( $( %& ( '+'$ ( #$%$&''$!' ( '$ Dr. Nil DUBAN, Anadolu University, nily@anadolu.edu.tr Assist. Prof. Dr. E. Aysın KÜÇÜKYILMAZ, Anadolu University, easenel@anadolu.edu.tr

2 Sınıf Öretmeni Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Uygulama Okullarında Kullanımına likin Görüleri Nil DUBAN E.Aysın KÜÇÜKYILMAZ ÖZ. Bu aratırmanın amacı, sınıf öretmeni adaylarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilikin görülerini almaktır. Bu amaçla nitel aratırma yönteminin kullanıldıı bu aratırmada sınıf öretmeni adaylarının görüleri açık uçlu sorulara verilen yanıtlar yoluyla toplanan verilere dayalı olarak betimlenmitir. Bu aratırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıtır öretim yılında Sınıf Öretmenlii programında örenim görmekte olan son sınıf örencileri içerisinden 80 öretmen adayının gönüllülük esasına göre görülerine bavurulmutur. Ancak eksik doldurulan anketler örneklemin dıına alınmı ve 64 öretmen adayının verileri analiz edilmitir. Bu aratırmada, toplam be adet açık-uçlu sorudan oluan bir ölçme aracı kullanılarak toplanan veriler, nitel aratırma yöntemlerinde yer alan analiz tekniklerinden betimsel analiz teknii kullanılarak çözümlenmitir. Ulaılan bulgular ııında, ilköretim okullarında alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanılmasında hala birtakım sorunların yaandıı ortaya çıkmıtır. Aratırmanın sonuçlarına dayanılarak birtakım öneriler getirilmitir. Anahtar Sözcükler: lköretim Programı, Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri, Öretmen adayları. GR Çada toplumlarda, bireylerin gelime ve deiimlere uyum salayabilecek biçimde yetitirilmesi açısından ilköretim en önemli basamaı oluturmaktadır. Çocuun, yaadıı toplumun önemli bir öesi olduunu örenmesi ilköretim sayesinde gerçeklemektedir. Bu nedenle, pek çok ülkede olduu gibi, ülkemizde de ilköretim örgün eitimin temelini oluturmakta; dier eitim basamakları da ilköretime dayanmaktadır. lköretimin bu önemi göz önüne alındıında, bu düzeydeki programların, tüm konu alanlarında örencilerin temel bilgilerini ve üst düzey düünme becerilerini gelitirebilecek bir yapı sergilemesi gerektii görülmektedir. Ayrıca bu programların, örencilerin ileriki yıllarda üst sınıflarda daha derinlemesine inceleyecei konuları anlaması ve örenmesi için temel bilgi, beceri ve düünme alıkanlıklarını gelitirmesinde de yol gösterici nitelikte olması gerekmektedir. Bu balamda, ülkemizde lköretim Okulları Öretim Programı, 2004 yılında yapılandırmacı kuram ııında yeniden hazırlanmıtır. Bu program, öretim yılından itibaren Türkiye genelinde ilköretim 4. ve 5. sınıflarda uygulamaya konulmutur. lköretim programlarının temel aldıı yapılandırmacılık kuramı, öretme üzerine deil, insanın nasıl örendii üzerine odaklanmıtır. Çünkü, insanın nasıl örendii, bilgiyi nasıl yapılandırdıı bilinirse ona uygun bir örenme ortamı oluturulabilir. Bu balamda, yapılandırmacılık bir öretim yöntemi deil, bilginin kiinin çevresiyle etkilemesi sonucu oluturulduunu savunan bir eitim felsefesidir (Bacı- Kılıç, 2001, s.15; Yaar ve Gültekin, 2002). Yapılandırmacılıın özünde, örenenin bilgiyi yapılandırması ve uygulamaya koyması vardır. Bilginin tekrarı deil, bilginin transferi ve yeniden yapılandırılması söz konusudur. Yapılandırmacı örenmede yalnızca dinleme ve okuma deil; tartıma, fikirleri savunma, hipotez kurma, sorgulama ve fikirleri paylama gibi örencilerin örenme sürecine etkin katılımı yoluyla örenme gerçekleir (Perkins, 1999). Dr. Nil DUBAN, Anadolu Üniversitesi, Yard. Doç. Dr. E. Aysın KÜÇÜKYILMAZ, Anadolu Üniversitesi, 770

3 Bu balamda, yeni lköretim Programında, yapılandırmacı anlayıa paralel olarak öretme ve örenme stratejilerinin öretmen merkezli bir yapıdan örenci merkezli bir yapıya doru yöneldii, deerlendirme ile ilgili anlayıın da bu deiime uygun biçimde yapılandırıldıı görülmektedir. Yapılandırmacı kuramda deerlendirme; pekitirme salama, kazandırılmı davranıın düzeltilmesi ve yeniden yapılandırılması, örencinin kendi kendini analiz etmesi gibi amaçları içermektedir (Semerci, 2001). Bu amaçlara dayalı olarak, öretme-örenme sürecinin deerlendirilmesinde geleneksel ölçmedeerlendirme tekniklerinin yanısıra alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerine de yer verilmesi gerekmektedir. Zaten yapılandırmacı anlayıta örenciler kendilerine yöneltilen otantik problemler için çözüm önerilerini, kimi zaman çeitli sunum tekniklerini kullanarak sözlü bir biçimde, kimi zaman da yaratıcılıklarını kullanarak gelitirdikleri ürünleri sergileme biçiminde ortaya koyarlar. Alternatif deerlendirme yöntemleri sayesinde de örencilerin düünme süreçlerini ve bu süreç sonunda yarattıkları ürünleri deerlendirme olanaı bulunmu olur. Alternatif deerlendirmeler, geleneksel anlayıın dıında, örenci merkezli, anlamlı, ilginç ve örenciye uygun deerlendirme stratejileri olarak tanımlanır. Nesnel tipteki soru teknikleriyle karılatırıldıında, alternatif deerlendirmenin etkin katılım ve üst düzey düünme becerilerini içerdii görülür. Çoktan seçmeli ve doru-yanlı soruları örencilerin hatırda tutabildikleri (ezberledikleri) bilgileri deerlendirme gibi bir amaca hizmet ederken, alternatif deerlendirme daha gerçekçi bir bakı açısıyla örencilerin ne anladıını ve neyi yapabileceklerini belirler. Böylece, alternatif deerlendirme farklı örenme stillerine sahip örenciler için de tamamlayıcı nitelik taır ve bu örenciler için yapılacak deerlendirme biçiminin seçilmesine katkı salar (Llewellyn, 2003). Sınıfta deiik ölçme ve deerlendirme stratejilerini kullanmanın örencilerin çeitli özelliklerini ölçmede yalnızca en iyi yolu salamadıı, aynı zamanda baarı motivasyonunu yükselttii, daha fazla düünme becerileri saladıı ve sonuçta akademik performansı artırdıı ifade edilmektedir (Bahar ve dierleri, 2006). Geleneksel testlerin tersine, alternatif deerlendirme yöntemleri örencileri eletirel düünme ve karmaık problemler karısında kendi çözümlerini üretmeleri konusunda yüreklendirmektedir. Geleneksel deerlendirmedeki, örencilerin seçeneklerden birini tercih edip sorulan soruları kısa yanıtlar vererek geçitirmelerine neden olan anlayıın tersine, alternatif deerlendirme, örencilerin gerçek yaam problemleri karısında çoklu sunum yollarını kullanarak kendi bakı açılarını geni bir perspektiften sunmaları konusunda onlara yardımcı olur (Herman ve dierleri, 1997). Bu noktada, alternatif deerlendirme, örencilerin gerçek yaam balamında kendilerinden beklenen beceri ve davranıları sergilemelerini gerektirmektedir. Oysa ki, çou zaman örencileri gerçek yaam durumlarıyla yüz yüze bırakmak konusunda sıkıntılar yaanmaktadır. Yaanan bu tür sıkıntıların aılmasında, örencilerin gerçek yaama dönük oluturulan senaryolarda bir takım görevleri yerine getirmeleri ya da senaryolatırılmı gerçek yaam problemlerine çözüm bulmaları istenerek koullar uygun hale getirilebilir (Johnson ve Johnson, 2002). Böylelikle, alternatif deerlendirme yaklaımları ve araçları örencinin gerçek yaamla kendi bilgisi arasında iliki kurması ve karılatıı problemlere çoklu çözüm yolları üretebilmesi için olanak salar (Korkmaz, 2004) lköretim programında geleneksel ölçme deerlendirme teknikleri olarak, çoktan seçmeli, doru-yanlı, eletirmeli, kısa yanıtlı, uzun yanıtlı sorulardan oluan sınavlar; alternatif ölçme deerlendirme teknikleri olarak da performans deerlendirme, örenci ürün dosyaları, rubrikler (dereceli puanlama anahtarı), kavram haritaları, yapılandırılmı grid, tanılayıcı dallanmı aaç, sözcük ilikilendirme, proje çalımaları, drama, görüme, yazılı raporlar, gösteri, poster, grup ya da akran deerlendirme, öz-deerlendirme teknikleri vb. önerilmektedir (Kaptan,2005). Yeni ilköretim programlarının amaçlarının gerçeklemesinde, örenme sürecinin sonunda ortaya çıkan ürünün deil, tüm sürecin deerlendirilmesi söz konusu olduu için, öretme-örenme süreci boyunca yapılacak ölçme-deerlendirme çalımalarının özenle sürdürülmesi büyük önem taımaktadır. Bunun için, programların uygulayıcısı olan öretmenlerin, geleneksel ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin yanı sıra alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerini de en iyi biçimde kullanması ve sonuçlarından yararlanması gerekmektedir. Bu balamda, öretmenlerden alternatif 771

4 ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanımı konusundaki beklentinin ne düzeyde gerçekletiini belirlemek için çeitli aratırmalar yapılmıtır. Alan yazına bakıldıında, lköretim Programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanımına, öretmenlerin bu yöntem ve tekniklere ilikin görülerine ve yaanan sorunlara yönelik birçok aratırma yapıldıı görülmektedir. Yapılan incelemelerde, bu aratırmaların bir kısmının yalnızca alternatif ölçme-deerlendirme yöntemlerine odaklandıı görülürken, bir kısmının da ilköretim programlarına yönelik gerçekletirilmi genel taramalar içinde deerlendirme boyutunu da içerdii görülmütür. Ölçme deerlendirme sürecine ve bu süreçte kullanılan yöntemlere odaklanan çalımalarda, sınıf öretmenlerinin bu konudaki görüleri alınmıtır (Acat ve Demir, 2007; Çalık, 2007; Güven ve Eskitürk, 2007; Özda ve dierleri, 2007). lköretim programlarının yapısı, ileyii ve uygulanmasına yönelik yapılmı aratırmalarda, kimi zaman genel olarak programlar deerlendirilmi kimi zaman da belirli bir disipline ait öretim programı ele alınmıtır. Bu çalımaların ortak noktası ise her birinde programın ölçme-deerlendirme boyutuna ve dolayısıyla alternatif ölçmedeerlendirme yöntem ve teknikleri konusuna da deinilmi olmasıdır (Acun ve Kamber, 2007; Ercan ve Akbaba-Altun, 2005; Gömleksiz ve Bulut, 2007; Kaya ve Ersoy, 2007; Menti-Ta, 2007; Yapıcı ve Demirdelen, 2007; Yapıcı ve Leblebiciler, 2007; Yaar ve dierleri, 2005). Yapılan çalımalar incelendiinde, Menti-Ta ın (2007) sınıf öretmenlii programı son sınıf örencilerinin yeni ilköretim programları ve okullarda uygulanmasına ilikin görülerini aldıı nitel aratırma dıında yapılan dier çalımaların, sınıf öretmenlerinin görülerini alma dorultusunda olduu dikkat çekmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki, son sınıfta okuyan öretmen adayları da gelecein öretmenleri olarak bu programların uygulayıcısı olmaya hazırlanmaktadırlar. Onların, bir yıl boyunca gittikleri uygulama okullarında yaptıkları gözlemlere dayanarak, alternatif ölçmedeerlendirme yöntem ve tekniklerinin ne ölçüde kullanıldıına yönelik görü belirtebilecek düzeye geldikleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu balamda, öretmen adaylarının birer gözlemci sıfatıyla alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin sınıflarda ne ölçüde uygulanabildiini daha objektif bir biçimde yansıtacakları düüncesinden yola çıkılarak bu aratırma desenlenmitir. Bu aratırmanın amacı, sınıf öretmeni adaylarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilikin görülerini almaktır. YÖNTEM Bu aratırmada sınıf öretmeni adaylarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilikin görüleri açık uçlu sorulara verilen yanıtlar yoluyla toplanan verilere dayalı olarak betimlenmitir. Katılımcılar Bu aratırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıtır. Amaçlı örnekleme, zengin bilgiye sahip olduu düünülen durumların derinlemesine çalıılmasına olanak vermektedir (Patton, 1997). Ölçüt örnekleme yöntemindeki temel anlayı ise, önceden belirlenmi bir dizi ölçütü karılayan bütün durumların çalıılmasıdır. Sözü edilen ölçüt ya da ölçütler aratırmacı tarafından oluturulabilir ya da daha önceden hazırlanmı bir ölçüt listesi kullanılabilir (Yıldırım & imek, 2005). Bu aratırmaya katılan öretmen adaylarının seçiminde, adayların alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusunda çeitli derslerde (Öretimde Planlama ve Deerlendirme, Fen Bilgisi Öretimi, Sosyal Bilgiler Öretimi vb.) bilgilendirilip bu konuda uygulamalar yapmı olmaları ve öretmenlik uygulaması derslerini tamamlayarak mezun duruma gelmi Sınıf Öretmenlii 4. sınıf örencisi olmaları temel ölçüt olarak belirlenmitir. Çünkü sınıf öretmenlii örencileri ilköretim 1-5. sınıflar düzeyinde tüm disiplinlerde uygulama okullarında ders gözlemi yapma olanaına sahip olan öretmen adaylarıdır. Bu temel ölçüt uyarınca, öretim yılının bahar döneminde Anadolu Üniversitesi Eitim Fakültesi dekanlıı tarafından Sınıf Öretmenlii programının uygulaması için 772

5 belirlenen 7 ilköretim okulunun 3., 4. ve 5. sınıflarında Öretmenlik Uygulaması dersi kapsamında bir yarıyıl boyunca uygulama yapmı olan 80 öretmen adayının gönüllülük esasına göre görülerine bavurulmutur. (Aratırmanın ilköretim 3., 4. ve 5. sınıflarda uygulanan deerlendirme etkinliklerini kapsaması, öretmen adaylarının söz konusu dönemde Öretmenlik Uygulaması dersi kapsamında yalnızca bu sınıflara gönderilmi olmasından kaynaklanmaktadır.) Ancak, eksik doldurulan anketler örneklemin dıına alınmı ve 10 u 3. sınıf, 27 si 4. sınıf ve 27 si 5. sınıfta uygulama yapmı olan toplam 64 öretmen adayının verileri analiz edilmitir. Veri Toplama Süreci Aratırma verileri, öretim yılının bahar döneminde aratırmaya gönüllü olarak katılan öretmen adaylarından toplanmıtır. Bu aratırmada, sınıf öretmeni adaylarının uygulama okullarında alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin ne sıklıkta ve nasıl kullanıldıını, bu yöntem ve tekniklerin kullanımı sırasında karılaılan sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini almak amaçlanmıtır. Bu balamda, aratırmacılar tarafından öretmen adaylarının görülerini belirlemek üzere, toplam be adet açık-uçlu sorudan oluan bir ölçme aracı hazırlanmıtır. ç geçerlii salamak için açık uçlu sorulardan oluan anket be uzmana verilmi ve uzmanların incelemeleri sonucu ankette yer alan sorulara son ekli verilmitir. Daha sonra, on öretmen adayı üzerinde ölçme aracının pilot çalıması yapılmıtır. Soruların açık ve anlaılır olup olmadıını, verilen yanıtların sorulan soruların yanıtlarını yansıtıp yansıtmadıını belirlemek amacıyla aratırmacılarla birlikte iki alan uzmanı, pilot uygulama sonuçlarını incelemitir. Bu çalımanın sonunda, soru maddelerinin iç geçerlii saptanmıtır. Bilindii gibi nitel aratırmalarda iç geçerlik, aratırmacının ölçmek istedii veriyi, kullandıı araç ya da yöntemle gerçekten ölçüp ölçemeyeceine ilikindir (Yıldırım ve imek, 2005). Açık-uçlu soruların istenilen verileri saladıı kanısına varılarak ölçme aracı örneklem kapsamında yer alan öretmen adaylarına uygulanmıtır. Öretmen adaylarına hazırlanan ölçme aracı yoluyla u sorular yöneltilmitir: 1. Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusunda neler düünüyorsunuz? 2. Uygulamaya gittiiniz okulda uygulama öretmeniniz ölçme-deerlendirme sürecinde ne tür etkinlikler yapıyor?(nasıl bir ölçme-de. süreci yaanıyor? Geleneksel mi, alternatif mi? açıklayınız) 3. Uygulama okulunda gözlemlediiniz öretmen tarafından, alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinden hangileri, nasıl ve ne sıklıkta kullanılıyor? 4. Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunlar sizce nelerdir? (sınıftaki gözlemlerinize dayanarak yanıtlayınız) Sizce bu sorunların yaanma nedenleri nelerdir? 5. Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için neler yapılmalıdır? Uygulama sonrasında, öretmen adaylarının açık-uçlu sorulara verdikleri yanıtlar her bir aratırmacı tarafından ayrı ayrı incelenerek görü birlii ve görü ayrılıı olan konular tartıılmı ve gerekli düzenlemeler yapılmıtır. Aratırmanın güvenilirlik hesaplaması için Miles ve Huberman ın (1994) önerdii güvenirlik formülü kullanılmıtır. Güvenirlik = Görü Birlii / (Görü Birlii + Görü Ayrılıı) Hesaplama sonucunda aratırmanın güvenirlii % 96 olarak hesaplanmıtır. Güvenirlik hesaplarının %70 in üzerinde çıkması, aratırma için güvenilir kabul edilmektedir (Miles ve Huberman, 1994). Burada elde edilen sonuç, aratırma için güvenilir kabul edilmitir. 773

6 Verilerin analizi Bu aratırmada, toplanan veriler, nitel aratırma yöntemlerinde yer alan analiz tekniklerinden betimsel analiz teknii kullanılarak çözümlenmitir. Betimsel analizin amacı, ham verilerin okuyucunun anlayabilecei ve isterlerse kullanabilecei bir biçime sokulmasıdır. Betimsel çözümlemede elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Bu çözümlemede, görüülen ya da gözlenen bireylerin görülerini çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla dorudan alıntılara sık sık yer verilir (Altunıık ve dierleri, 2001; Yıldırım ve imek, 2005). Uygulanan anket önce birden seksene kadar numaralandırılmı, daha sonra verilen yanıtlar betimsel analiz teknii kullanılarak analiz edilmitir. BULGULAR Aratırmada 64 öretmen adayının açık uçlu sorulardan oluan anket yoluyla görüleri alınmıtır. Öretmen adaylarının kendilerine yöneltilen sorulara verdii yanıtlardan elde edilen bulgular, temalar ve alt temalar altında öretmen adaylarının yanıtlarından dorudan alıntılar yapılarak verilmitir. Dorudan alıntılarda frekansı yüksek olan görülere daha çok yer verilmitir. Aratırma bulgularından elde edilen temalar ve alt temalar unlardır: (i) Öretmen Adaylarının Yeni lköretim Programında Önerilen Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Teknikleri Konusundaki Düünceleri; (a) daha objektif bir deerlendirme olanaı salar, (b) öretmen örenciyi deiik yönleriyle deerlendirme fırsatı bulur, (c) örencileri deerlendirmede bireysel farklılıkları dikkate alır, (d) örencinin geliimini izleme olanaı verir, (e) örencilerin yaratıcılıklarını gelitirir, (f) yaparak-yaayarak örenmeyi destekler, (g) örencileri deerlendirme sürecine katar, (h) örencileri ezberden kurtarır, (ı) iyi ancak uygulamada geçersiz bir yöntemdir, (i) dersi sıkıcılıktan ve monotonluktan kurtarır. (ii) Öretmen Adaylarının Uygulama Okullarında Gözlemledikleri Öretmenlerin, Ölçme-Deerlendirme Sürecinde Yaptıkları Etkinlikler Konusundaki Düünceleri; (a) hem geleneksel hem de alternatif deerlendirme etkinlikleri yapılıyor, (b) geleneksel deerlendirme etkinlikleri yapılıyor, (c) alternatif deerlendirme etkinlikleri yapılıyor. (iii) Öretmen Adaylarının Uygulama Okullarında Gözlemledikleri Öretmenlerin Kullandıkları Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Teknikleri Konusundaki Düünceleri; (a) ürün dosyası, (b) performans ödevi, (c) grup çalıması deerlendirme, (d) proje çalıması, (e) aratırma kaıdı, (f) hiçbiri, (g) rubrik (dereceleme ölçei), (h) kavram haritası, (ı) öz-deerlendirme formu, (i) akran deerlendirme formu, (j) yapılandırılmı grid, (k) günlük. (iv) Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Uygulanmasında Yaanan Sorunlar Konusundaki Düünceleri; (a) öretmenlerden kaynaklanan sorunlar, (b) örencilerden kaynaklanan sorunlar, (c) ödevlerle ilgili yaanan sorunlar, (d) sorun yaanmıyor. (v) Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Uygulanmasında Yaanan Sorunların Nedenleri (a) öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusundaki bilgisizlii, (b) örencilerin olumsuz tutumları ve isteksizlii, (c) seviye tespit sınavları, (d) öretmenlerin olumsuz tutumları, (e) sınıfların kalabalık olması, (f) konuların yetimeyecei kaygısı, (g) ailelerin not kaygısı, (vi) Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Etkili Bir Biçimde Kullanılabilmesi çin Alınacak Önlemler Konusundaki Düünceleri (a) öretmenler bilgilendirilmeli, (b) örenciler ve aileler bilgilendirilmeli, (c) öretmenler alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerini kullanma konusunda yüreklendirilmeli, (d) dönüt-düzeltme sistemi iyi iletilmeli, (e) dönüt-düzeltme sistemi iyi iletilmeli, (f) sınav sistemi yeniden düzenlenmeli, (g) okulların olanakları artırılmalı, (h) öretmen adayları bilgilendirilmeli, (ı) Sınıf mevcutları azaltılmalı. Öretmen Adaylarının Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusunda neler düünüyorsunuz? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına ilk soru olarak Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçmedeerlendirme teknikleri konusunda neler düünüyorsunuz? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 1 de verilmitir. 774

7 Çizelge 1. Öretmen Adaylarının Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçmedeerlendirme teknikleri konusunda neler düünüyorsunuz? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Yeni lköretim Programında Önerilen Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Teknikleri Konusundaki Düünceleri f (a) daha objektif bir deerlendirme olanaı salar, 20 (b) öretmen örenciyi deiik yönleriyle deerlendirme fırsatı bulur, 14 (c) örencileri deerlendirmede bireysel farklılıkları dikkate alır, 7 (d) örencilerin yaratıcılıklarını gelitirir, 4 (e) yaparak-yaayarak örenmeyi destekler, 3 (f) örencinin geliimini izleme olanaı verir, 2 (g) örencileri deerlendirme sürecine katar, 2 (h) örencileri ezberden kurtarır, 2 (ı) iyi ancak uygulamada geçersiz bir yöntemdir, 2 (i) dersi sıkıcılıktan ve monotonluktan kurtarır. 1 Görüler Toplamı 57 Çizelge 1 de görüldüü gibi öretmen adaylarının çou, yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin objektif olduunu ve örenciyi deiik yönleriyle deerlendirme fırsatı sunduunu düünmektedirler. Öretmen adaylarından 7 si alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin örencileri deerlendirmede bireysel farklılıkları dikkate aldıını düünürken, 4 ü örencilerin yaratıcılıklarını gelitirmeye katkı saladıını, 3 ü yaparak-yaayarak örenmeyi desteklediini belirtmitir. Adayların 2 si alternatif ölçmedeerlendirme yöntem ve tekniklerinin örencinin geliimini izleme olanaı verdiini, 2 si örencileri deerlendirme sürecine kattıını, 2 si örencileri ezberden kurtardıını, bir dier 2 si ise bu yöntem ve tekniklerin iyi ancak uygulamada geçersiz olduunu, 1 i ise dersi sıkıcılıktan ve monotonluktan kurtardıını düünmektedir. Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin objektif olduunu belirten katılımcılardan biri, Alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri daha objektif bir deerlendirme yaklaımıdır (2) diyerek, bir dieri ise Yeni programda proje, portfolyo çalımaları vs. sürece dönük deerlendirme çalımalarının örenci baarısını artırdıı ve ölçmenin daha objektif yapıldıı düüncesindeyim (41) biçiminde görü belirtmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin, öretmenlere örencilerini deiik yönleriyle deerlendirme fırsatı saladıını ifade eden katılımcılardan biri, öretmen örenciyi farklı davranılarıyla, özellikleriyle, yaratıcılııyla vs. deerlendirme ansı bulur ve bu deerlendirme daha kolay ve objektif olur (1) diyerek, bir baka katılımcı..örencinin bütün yönleriyle deerlendirilmesini salıyor. Çoklu zeka kuramına göre bütün zeka alanlarının ölçülmesine katkıda bulunuyor (28) sözleriyle düüncelerini dile getirmilerdir. Örencileri deerlendirmede, alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin bireysel farklılıkları dikkate aldıını düünen katılımcılardan biri Bu teknikler örencilerin ilgi, tutum, beceri, ifade bu gibi eyleri kapsadıından, sadece örencinin bilgisini ölçmediinden dolayı iyi. Böylelikle, her örenci kendi özelliklerine ve kabiliyetine göre deerlendirilmi oluyor (38) diyerek görüünü belirtmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin örencilerin yaratıcılıklarını gelitirdiine inanan katılımcılardan biri Örencilere yararlı olduunu düünüyorum. Çocuklar proje ve performans ödevlerinde bir araya gelerek çok güzel çalımalar çıkarabiliyorlar. Ayrıca, yaratıcılıkları da geliiyor (46) diyerek görü belirtmitir. Yeni ilköretim programında önerilen alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin yaparak-yaayarak örenmeyi desteklediini vurgulayan katılımcılardan biri düüncelerini yaparak ve yaayarak gerçekleen bir örenmenin daha iyi bir ekilde deerlendirilmesini salar (58) sözleriyle dile getirmitir. 775

8 Öretmen Adaylarının Uygulamaya gittiiniz okulda uygulama öretmeniniz ölçmedeerlendirme sürecinde ne tür etkinlikler yapıyor? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına ikinci soru olarak Uygulamaya gittiiniz okulda uygulama öretmeniniz ölçmedeerlendirme sürecinde ne tür etkinlikler yapıyor? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 2 de verilmitir. Çizelge 2. Öretmen Adaylarının Uygulamaya gittiiniz okulda uygulama öretmeniniz ölçmedeerlendirme sürecinde ne tür etkinlikler yapıyor? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Uygulama Okullarında Gözlemledikleri Öretmenlerin, Ölçme-Deerlendirme Sürecinde Yaptıkları Etkinlikler Konusundaki Düünceleri f (a) hem geleneksel hem de alternatif deerlendirme etkinlikleri yapılıyor, 36 (b) geleneksel deerlendirme etkinlikleri yapılıyor, 17 (c) alternatif deerlendirme etkinlikleri yapılıyor. 11 Görüler Toplamı 64 Çizelge 2 de görüldüü gibi öretmen adaylarının 36 sı, gözlem yaptıkları uygulama okullarında öretmenlerin ölçme-deerlendirme sürecinde hem alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerini hem de geleneksel deerlendirme yöntemlerini kullandıını belirtmitir. 17 öretmen adayı ölçme-deerlendirme sürecinde geleneksel deerlendirme etkinliklerinin yapıldıını belirtirken, 11 i ise alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanıldıını ifade etmitir. Gözlem yaptıkları uygulama okullarında öretmenlerin ölçme-deerlendirme sürecinde, hem alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerini hem de geleneksel deerlendirme yöntemlerini kullandıını belirten katılımcılardan biri biraz geleneksel, biraz alternatif. Bazen yine herkese ortak bir ekilde hitap eden test türleri, bazen de kiisel beceri ve yetenekleri gösteren çalımalar (33) biçiminde görü belirtmitir. Bir baka katılımcı ise bu konuda geleneksel olarak sınav yapılıyor. Bunun dıında proje, performans ödevi çok güzel bir ekilde uygulanıyor ve bunlar sınıfta sergileniyor (35) sözleriyle sınıfta hem alternatif hem de geleneksel deerlendirme yöntemlerinin kullanıldıını ifade etmitir. Öretmenlerin ölçme-deerlendirme sürecinde geleneksel deerlendirme yöntemlerini kullandıını belirten bir katılımcı uygulama okulundaki öretmen gelenekselci olduu için pek bir etkinlik yapmadı. Ölçme-deerlendirme süreci de aynen geleneksel (52) diyerek, bir dier katılımcı da kesinlikle geleneksel. Ölçme-deerlendirme teknikleri olarak öretmenimiz genellikle soru-cevap tekniinden yararlandı. Sınavlarda ise yazılı yoklama ve test türü teknikler kullandı. Süreç deerlendirmeye yönelik hiçbir teknik kullanmadı (44) biçimindeki açıklamasıyla görüünü belirtmitir. Uygulama okullarında öretmenlerin ölçme-deerlendirme sürecinde alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerini kullandıklarını söyleyen katılımcılardan biri Alternatif. Öretmenimiz örencilerine portfolyolar yaptırıyor, bu da örencinin her yönden gelimesini salıyor (47) sözleriyle, bir baka katılımcı da benzer biçimde Alternatif ölçme-deerlendirme tekniini kullanıyor. Bizi de bu konularda yetitiriyor, kendi anladıı kadarıyla. Ben de gittiimiz okulda bir performans bir de proje ödevi yaptırıp deerlendirmesini yaptım (66) diyerek görülerini açıklamıtır. 776

9 Öretmen Adaylarının Uygulama okulunda gözlemlediiniz öretmen tarafından, alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinden hangileri, nasıl ve ne sıklıkta kullanılıyor? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına Uygulama okulunda gözlemlediiniz öretmen tarafından, alternatif ölçmedeerlendirme tekniklerinden hangileri, nasıl ve ne sıklıkta kullanılıyor? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 3 te verilmitir. Çizelge 3. Öretmen Adaylarının Uygulama okulunda gözlemlediiniz öretmen tarafından, alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinden hangileri, nasıl ve ne sıklıkta kullanılıyor? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Uygulama Okullarında Gözlemledikleri Öretmenlerin Kullandıkları Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Teknikleri Konusundaki Düünceleri f (a) ürün dosyası 45 (b) performans ödevi 38 (c) grup çalıması deerlendirme 13 (d) proje çalıması 11 (e) aratırma kaıdı 10 (f) hiçbiri 8 (g) rubrik (dereceleme ölçei) 7 (h) kavram haritası 5 (ı) öz-deerlendirme formu 4 (i) akran deerlendirme formu 1 (j) yapılandırılmı grid 1 (k) günlük 1 Görüler Toplamı 144 Çizelge 3 te görüldüü gibi öretmen adaylarının 45 i ürün dosyasının kullanıldıını, 38 i performans ödevinin kullanıldıını, 13 ü grup çalıması deerlendirmenin yapıldıını, 11 i proje çalıması yaptırıldıını, 10 u aratırma kaıdı kullanıldıını, 8 i hiçbir alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniinin kullanılmadıını, 7 si dereceleme ölçei kullanıldıını, 5 i kavram haritası çizme etkinleri yapıldıını, 4 ü öz-deerlendirme formu kullanıldıını, 1 er kii ise akran deerlendirme, grid ve günlüklerden yararlanıldıını belirtmitir. Katılımcıların büyük bir bölümü, uygulama okulunda gözlemledikleri öretmen tarafından ürün dosyalarının kullanıldıını ifade etmitir. Örnein bu konuda katılımcılardan biri Benim gözlemlediim kadarıyla en fazla kullanılan örenci ürün dosyası. Bu dosyada her ders için uygulama ve etkinliklere yer veriliyor (41) biçiminde, bir baka katılımcı ise Örenci ürün dosyası bir dönem boyunca kullanılıyor. Dier tekniklerin kullanıldıını görmedim (49) sözleriyle görüünü dile getirmitir. Öretmenler tarafından en çok kullanılan alternatif deerlendirme yöntemlerinden biri de performans ödevleri olarak ifade edilmitir. Performans ödevlerinin kullanımı konusunda katılımcılardan biri Örencilere performans ödevleri çok sık veriliyor. Örenciler bu ödevleri hazırlarken de interneti ve bilgisayarı çok kullanıyorlar (37) biçiminde bir açıklama yapmıtır. Katılımcıların bir kısmı ise performans ve ürün dosyalarının yanı sıra, grup çalıması deerlendirmeden ve aratırma kaıtlarından da sıkça yararlanıldıını ifade etmilerdir. Bu konuda katılımcılardan biri Örenci performans ödevleri ve grup çalıması deerlendirme yapılıyor (3) biçiminde, bir bakası ise Genellikle örenci ürün dosyası, performans ödevleri, aratırma kaıtları kullanılıyor (74) sözleriyle konuya açıklık getirmitir. Uygulama okulundaki öretmen tarafından alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinden hiçbirinin kullanılmadıını ifade eden katılımcılardan biri, bu konuyu Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinden hiçbiri 777

10 gözlemlediimiz öretmen tarafından kullanılmamıtır (44) sözleriyle belirtmitir. Öz-deerlendirme ve akran-deerlendirme formlarının kullanımı konusunda katılımcılardan biri Çok sık kullanılmıyor. Bazen öz-deerlendirme ve akran deerlendirme kullanılıyor (29) biçimindeki sözleriyle kullanılan tekniklerin kullanım sıklıına da deinmitir. Sınıf ortamında farklı alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanıldıını belirten katılımcılardan biri ise Yapılandırılmı grid, ürün dosyası, çalıma kaıtları ve özellikle aratırma ödevleri sıklıkla kullanılıyor. Hemen hemen her konuyla ilgili öretmen, örencilere ya performans ya da aratırma ödevi veriyor. 15 gün sonunda da (ödev konusunun zorluuna göre) sonuçlar deerlendiriliyor. Örenciler bu aratırmalardan zevk alıyorlar diyebilirim, çünkü çok hevesliler (69) biçimindeki açıklamasıyla süreçte yaananları anlatmıtır. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunlar sizce nelerdir? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunlar sizce nelerdir? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 4 te verilmitir. Çizelge 4. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunlar nelerdir? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Uygulanmasında Yaanan Sorunlar Konusundaki Düünceleri f (a) öretmenlerden kaynaklanan sorunlar a.1. öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusundaki bilgisizlii 19 a.2. öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasını zaman alıcı bulması 14 a.3. öretmenlerin eski sistemden vazgeçememesi 8 (c) örencilerden kaynaklanan sorunlar c.1. örencilerin olanaklarının yetersizlii 5 c.2. örencilerin kendilerine verilen yönergeleri anlamaması 4 c.3. örencilerin yeterince rehberlik hizmeti alamaması 4 c.4. örencilerin bu konuda bilgilerinin eksik olması 4 (d) ödevlerle ilgili yaanan sorunlar d.1. ödevleri örencilerin yerine ailelerin yapması 6 d.2. ödevlerin verilen ölçütlere uygun olarak hazırlanamaması 3 d.3. ödevlerin örenci düzeyinin üstünde verilmesi 3 d.4. ödevlerle ilgili yeterince dönüt verilmemesi 2 (e) sorun yaanmıyor 4 Görüler Toplamı 76 Çizelge 4 te görüldüü gibi öretmen adaylarının 41 i alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların öretmenlerden kaynaklandıını, 17 si örencilerden kaynaklandıını, 14 ü ise bu uygulamalarda ödevlerle ilgili sorun yaandıını ifade etmitir. Öretmen adaylarının 4 ü ise alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında sorun yaanmadıını belirtmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan temel sorunun, öretmenlerin bu konudaki bilgi eksikliinden kaynaklandıını belirten katılımcılardan biri En bata öretmenlerin bu teknikleri nasıl uygulayacaklarına dair bilgilerinin olmaması sorun yaratıyor. 778

11 Öretmen bilmeden yaptıı alternatif deerlendirme teknikleriyle örenciyi iyi ve net olarak deerlendiremiyor (1) biçiminde bir açıklama yapmıtır. Öretmenlerin alternatif ölçmedeerlendirme tekniklerinin uygulanmasını zaman alıcı bulmasının sorun yarattıını düünen katılımcılardan biri bu durumu öretmenler uygulamada biraz sorun yaıyorlar. Çok vakit aldıından ikayet ediyorlar. Bu tekniklerin örencilerin girdii sınavlara uygun olmadıını düünüyorlar (46) diyerek, bir baka katılımcı da En önemli sorun zaman konusunda yaanıyor (19) sözleriyle dile getirmitir. Katılımcılardan bir kısmı ise yaanan sorunları öretmenlerin eski sisteme alıık olmaları ve ondan vazgeçememelerine balamıtır. Bu konuda katılımcılardan biri öretmenlerin senelerce hep aynı geleneksel yöntemi kullanmaları ve bu yeni yöntemlere geçmede güçlük çekmeleri (41) diyerek, benzer biçimde baka bir katılımcı u anki sınıf öretmenlerinin geleneksel eitim sisteminden gelmesinden dolayı bu yöntemlere tamamen uyum salayamamı olması (33) sözleriyle görüünü belirtmitir. Katılımcıların bir kısmı alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların örenci kaynaklı olduunu belirtmitir. Örencilere kullanılan teknikler hakkında gerekli rehberliin (öretmen, okul müdürü ya da Milli Eitimden uzman kiiler tarafından) yapılmamı olması ve böylelikle örencinin bilgisiz kalmı olmasının sorun yarattıını düünen katılımcılardan biri Öretmen örencilere yeterli açıklama yapmayabilir. Bu yüzden örenci ne yapacaını bilemiyor ve tamamen souyor (17) biçiminde açıklama yapmıtır. Örencilerin alternatif ölçmedeerlendirme teknikleri konusundaki bilgisizliini belirten katılımcılardan biri Örenciler bu konuda çok bir ey bilmiyorlar bence (56) diyerek yaptıı gözlemlere dayanarak görüünü dile getirmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan önemli sorunlardan biri de ödevler olmaktadır. Ödevleri örencilerin yerine ailelerin yapması, ödevlerin örenci düzeyinin üstünde verilmesi ve örenci tarafından verilen ölçütlere uygun olarak hazırlanamaması, ödevlerle ilgili yeterince dönüt verilmemesi gibi birçok sorun yaanmaktadır. Bu konuda görü belirten katılımcılardan biri Örencilerin ödevleri velilere yaptırması ve ödevlerin uzun zaman gerektirmesi (53) diyerek, baka bir katılımcı da Ödevleri örencilerin yerine ailelerin yapması, ödevlerin amacın dıına çıkması, verilen ödevlerde yönergelerin anlaılır olmaması karılaılan sorunlardan (5) biçiminde düüncelerini dile getirmitir. Bazı katılımcılar ise alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında sorun yaanmadıını belirtmilerdir. Bu katılımcılardan biri Pek fazla zorluk yaanmadı (28) sözleriyle, bir baka katılımcı da Bir sorunla karılaıldıına tanık olmadım (72) diyerek görüünü belirtmitir. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların yaanma nedenleri nelerdir? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların yaanma nedenleri nelerdir? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 5 te verilmitir. Çizelge 5 te görüldüü gibi öretmen adaylarının 23 ü öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusundaki bilgisizliini, 12 si örencilerin olumsuz tutumları ve isteksizliini, 7 si seviye tespit sınavlarını, 5 i öretmenlerin olumsuz tutumlarını, 5 i sınıfların kalabalık olmasını, 3 ü konuların yetimeyecei kaygısını, 2 si ailelerin not kaygısını yaanan sorunların nedenleri olarak belirtmilerdir. 779

12 Çizelge 5. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların yaanma nedenleri sizce nelerdir? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Uygulanmasında Yaanan Sorunların Nedenleri Konusundaki Düünceleri f a. öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme teknikleri konusundaki bilgisizlii 23 b. örencilerin olumsuz tutumları ve isteksizlii 12 c. seviye tespit sınavları 7 d. öretmenlerin olumsuz tutumları 5 e. sınıfların kalabalık olması 5 f. konuların yetimeyecei kaygısı 3 g. ailelerin not kaygısı 2 Görüler Toplamı 57 Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin uygulanmasında karılaılan sorunların yaanma nedenleri konusunda katılımcılardan biri Sorunların çıkı noktası, öretmenlerin bu teknikler hakkında yeterli bilgiye sahip olmamalarıdır (44) diyerek, bir baka katılımcı öretmenler gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmadıı ve gerekli konularda seminerlerle bilgilendirilmedikleri için (46) sözleriyle, öretmenlerin bilgisiz oluunun sorun yaanmasına neden olduunu ifade etmilerdir. Yaanan sorunların nedenlerine farklı açılardan deinen katılımcılardan biri bir sınıfta kii olunca normal olarak böyle oluyor (36) diyerek, baka bir katılımcı Seviye tespit sınavları yapılıyor. Öretmen bir taraftan yıllık planı uygulamaya çalıırken, dier taraftan da test üzerinde durmaya çalııyor. Sınav sistemiyle de ders kitapları uyumuyor (54) sözleriyle, bir dieri ise Derslerin içerikleri azaltılmı olmasına ramen hala youn ve örencilere verilmesi istenen bilgilerle, alınması istenen bilgiler (örnein seviye tespit sınavlarında) çok farklı. Bu da alternatif deerlendirmenin yapılmasını sınırlandırıyor (19) biçiminde yaptıı açıklama ile görüünü belirtmitir. Yaptıkları gözlemleri yansıtarak yaanan sorunların nedenlerini anlatan katılımcılardan biri Öretmen bu ödevleri hep aynı dönemlerde verdi. Örenciler hangisini yapacaız diye sıkıldılar biraz (30) biçiminde, bir dieri ise Sorunların nedeni ailelerin çocuuna hazırı verme merakı ve not kaygısıdır. Kötü yapsın ama kendi yapsın, örensin mantıı yok. Aileler birbiriyle yarı durumunda (34) diyerek görülerini ifade etmilerdir. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için neler yapılmalıdır? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen adaylarına son olarak Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için neler yapılmalıdır? sorusu yöneltilmi, bu sorunun yanıtına ilikin öretmen adaylarının sahip olduu düünceler ile frekans daılımları Çizelge 6 da verilmitir. Çizelge 6 da görüldüü gibi alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için alınacak önlemlere ilikin, öretmen adaylarının 34 ü öretmenler bilgilendirilmeli, 11 i örenciler ve aileler bilgilendirilmeli, 5 i öretmenler alternatif ölçmedeerlendirme tekniklerini kullanma konusunda yüreklendirilmeli, 4 ü dönüt-düzeltme sistemi iyi iletilmeli, 3 ü ödevler örenci düzeyine uygun hazırlanmalı, 3 ü sınav sistemi yeniden düzenlenmeli, 3 ü okulların olanakları artırılmalı, 2 si öretmen adayları bilgilendirilmeli, 2 si sınıf mevcutları azaltılmalı biçiminde öneriler getirmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için alınacak önlemler konusunda en çok vurgulanan nokta öretmenlerin bilgilendirilmesi gerektii olmutur. Bu konuda katılımcılardan biri, Öncelikle öretmenlerin bu konuda eitilmesi gerekli. Tabi sadece eitilmesi de yeterli deil. Biraz daha emek harcamaya istekli olmaları gerekli (37) biçiminde, baka bir katılımcı 780

13 da Öretmenlerin daha fazla bilgilendirilmesi gerekiyor. Çünkü çou öretmen nereden çıktı bu proje ödevleri? gibi yakınmalarda bulunuyorlar (17) sözleriyle düüncelerini açıklamıtır. Sıklıkla öneride bulunulan dier konu ise örenci ve velilerin bilgilendirilmesi olarak ortaya çıkmıtır. Katılımcılar bu konuda, Bu yöntemlerin örencilere saladıı yararlar örencilerle ve ailelerle paylaılmalıdır (2) diyerek, Örenci ve velilerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve öretmenlerin geleneksel yöntemden artık uzaklaması gerekiyor (53) sözleriyle görülerini ifade etmilerdir. Çizelge 6. Öretmen Adaylarının Alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için neler yapılmalıdır? Sorusuna Verdikleri Yanıtlar Öretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Deerlendirme Yöntem ve Tekniklerinin Etkili Bir Biçimde Kullanılabilmesi çin alınacak Önlemler Konusundaki Düünceleri f a. öretmenler bilgilendirilmeli 34 b. örenciler ve aileler bilgilendirilmeli 11 c. öretmenler alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerini kullanma konusunda yüreklendirilmeli 5 d. dönüt-düzeltme sistemi iyi iletilmeli 4 e. ödevler örenci düzeyine uygun hazırlanmalı 3 f. sınav sistemi yeniden düzenlenmeli 3 g. okulların olanakları artırılmalı 3 h. öretmen adayları bilgilendirilmeli 2 ı. Sınıf mevcutları azaltılmalı 2 Görüler Toplamı 67 Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesinde öretmenlerin motivasyonunun ve gönüllülüünün önemli olduunu belirten katılımcılardan biri, öretmenlerin ve çocukların bu yöntem ve teknikleri benimsemeleri salanarak, bu ite istekli olmalıdırlar (46) diyerek görüünü belirtmitir. Ödevlerin örenci düzeyine uygun hazırlanması gerektiini belirten katılımcılardan biri Öncelikle çok iyi planlama yapılmalıdır. Örencilere yapmaları gereken çalımalar ayrıntılı olarak anlatılmalı. Örencilerin çok zorlanmadan yapabilecekleri ödevler verilmeli (32) diyerek bu konudaki önerilerini dile getirmitir. Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için, öretmen adaylarının bu konuda bilgilendirilmesi gerektiini ifade eden katılımcılardan biri Bunun için eitim fakültelerinde öretmen adaylarına bu teknikler uygulamalı gösterilmelidir. Daha önce öretmenlie balayanlara ise hizmet-içi eitim verilmelidir. Eksik ve yanlı bilgiler düzeltilerek daha iyi deerlendirme yapma amaçlanmalıdır (1) biçiminde bir öneride bulunmutur. Katılımcıların bir kısmı alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin daha etkili bir biçimde kullanılabilmesi için, sınav sistemi ve kalabalık sınıf sorununun çözülmesi gerektiini vurgulamıtır. Bu konuda görü belirten katılımcılardan biri Sınav kaygısı ortadan kaldırılmalı. Sadece ilköretim deil, tüm sistem yenilenmeli. Yeni eitim felsefesi belirlenmeli (71) diyerek, bir baka katılımcı Seviye tespit gibi sınavların kaldırılması gerekiyor (54) sözleriyle, bir dier katılımcı ise Sınıftaki örenci sayılarını azaltmak gerekiyor (36) ifadesiyle önerilerini belirtmilerdir. SONUÇ, TARTIMA ve ÖNERLER Sınıf öretmeni adaylarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilikin görülerinin alındıı bu aratırma bulgularına göre, öretmen adaylarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerine olumlu yaklatıkları saptanmıtır. Bu bulgu, Acun ve Kamber in (2007) yeni programı alternatif ölçme-deerlendirme uygulaması açısından deerlendiren öretmenlerin görüleri olumlu olma eilimindedir bulgusuyla ve Çalık ın (2007) öretmenlerin yenilenen ilköretim programındaki ölçme-deerlendirme sürecini olumlu buldukları bulgusuyla benzerlik göstermektedir. Ayrıca öretmen adayları bu yöntem ve tekniklerin, daha objektif bir deerlendirme olanaı saladıını, örencilerin bireysel farklılıklarını ön plana 781

14 çıkardıını, ürünü deil süreci deerlendirme temel alındıı için örencileri deiik açılardan deerlendirme fırsatı sunduunu, örencileri hem ezberden kurtardıını, hem de onların yaratıcılıklarını gelitirdiini düünmektedirler. Sınıflarda uygulanan ölçme-deerlendirme etkinlikleri konusunda öretmen adaylarının çou hem geleneksel hem de alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanıldıını, bir kısmı yalnız geleneksel deerlendirmenin bir küçük bir kısmı da sınıfta alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanıldıını söylemitir. Aratırmanın sınıflarda hem geleneksel hem de alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanıldıı bulgusu Güven ve Eskitürk (2007), Özda ve dierlerinin (2007) bulgularıyla örtümektedir. Öretmenlerin bir bölümünün hala sınıflarda geleneksel deerlendirme yöntemlerini kullandıkları bulgusu da Yapıcı ve Demirdelen in (2007) çalımalarındaki bulgularla benzerlik göstermektedir. Aratırmada, sınıflarda en çok ya da en sık kullanılan alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin, ürün dosyaları ve performans ödevleri olduu ortaya çıkmıtır. Grup çalıması deerlendirmenin, proje çalımalarının, aratırma kaıtlarının ve rubriklerin ara sıra kullanıldıı, kavram haritası, öz-deerlendirme formları, akran deerlendirme formları, yapılandırılmı grid ve günlüklerin ise çok nadir kullanıldıı sonucuna ulaılmıtır. Bazı sınıflarda ise geleneksel deerlendirme anlayıının hakim olması nedeniyle, alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin hiçbirinin kullanılmadıı ortaya çıkmıtır. Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinden en çok kullanılanların ürün dosyaları olduu olduu bulgusu, Çalık ın (2007) aratırmasındaki bulgularla örtümektedir. Yine sınıflarda en çok kullanılan alternatif ölçmedeerlendirme yöntem ve tekniklerinin performans ödevleri ve proje çalımaları olduu bulgusu da, Güven ve Eskitürk ün (2007) ve Özda ve dierlerinin (2007) bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Öretmen adaylarının tamamına yakını sınıflarda alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulanmasında, öretmen, örenci ve ödevlerden kaynaklanan sorunların yaanmakta olduunu, çok küçük bir bölümü ise bu konuda sorun yaanmadıını belirtmilerdir. Öretmenlerin alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusunda bilgi eksiklikleri olduu bulgusu, Çalık (2007), Menti-Ta (2007), Yapıcı ve Demirdelen (2007), Kaya ve Ersoy (2007), Özda ve arkadalarının (2007) bulgularıyla örtümektedir. Yine öretmen kaynaklı sorunlardan olan, alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulanmasının zaman alıcı olarak görülmesi ve öretmenlerin alıık oldukları sistemden geleneksel deerlendirme anlayıından vazgeçememesi bulguları da, Ercan ve Altun (2005), Yaar ve arkadaları (2005), Yapıcı ve Demirdelen (2007), Menti-Ta (2007), Gömleksiz ve Bulut (2007), Güven ve Eskitürk (2007), Acat ve Demir (2007), Özda ve dierleri (2007) ile Çalık ın (2007) yaptıkları çalımaların bulgularıyla birebir örtümektedir. Örencilerden kaynaklandıı düünülen sorunlar ise, örencilerin olanaklarının yetersizlii, örencilerin verilen yönergeleri anlamaması, yeterince rehberlik hizmeti alamamı olmaları ve alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusundaki bilgi eksiklikleri olarak ortaya çıkmıtır. Örencilerin olanaklarının yetersiz oluunun sorun yarattıı bulgusu, Güven ve Eskitürk (2007) ile ve Çalık ın (2007) ulatıkları bulgularla benzerlik göstermektedir. Aratırmada alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulanmasında sorun yaanmasının nedenleri; öretmenlerin bu konudaki bilgi eksiklikleri, örencilerin olumsuz tutum ve isteksizlikleri, seviye tespit sınavları, öretmenlerin olumsuz tutumları, sınıfların kalabalık oluu, konuların yetimeyecei kaygısı ve ailelerin not kaygısı olarak ortaya çıkmıtır. Alternatif ölçmedeerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulanmasında sorunlardan birinin sınıfların kalabalık oluu bulgusu, Ercan ve Altun (2005), Yapıcı ve Leblebiciler (2007), Acat ve Demir (2007), Özda ve dierleri (2007), Kaya ve Ersoy un (2007) aratırmalarından elde ettikleri bulgularla örtümektedir. u anki sınav sistemi ve seviye tespit sınavlarının alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanılmasında olumsuz etki ettii bulgusu ise Özda ve dierleri (2007) ile Çalık ın (2007) aratırma bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Öretmen adayları alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin etkili bir biçimde kullanılabilmesi için birtakım önerilerde bulunmulardır. Bu konuda getirilen öneriler; öretmenler 782

15 bilgilendirilmeli, örenciler ve aileler bilgilendirilmeli, öretmenler alternatif ölçme-deerlendirme tekniklerini kullanma konusunda yüreklendirilmeli, dönüt-düzeltme sistemi iyi iletilmeli, ödevler örenci düzeyine uygun hazırlanmalı, sınav sistemi yeniden düzenlenmeli, okulların olanakları artırılmalı, öretmen adayları bilgilendirilmeli, sınıf mevcutları azaltılmalı biçiminde olmutur. Aratırmada öretmen adayları tarafından getirilen önerilere ilikin bulgular, Kaya ve Ersoy (2007), Özda ve dierleri (2007), Çalık (2007), Güven ve Eskitürk ün (2007) yaptıkları çalımalardan elde edilen bulgularla benzerlik göstermektedir. Elde edilen sonuçlara dayalı olarak, ilköretim okullarında alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin kullanılmasında hala sorunların yaandıı ortaya çıkmıtır. Ancak zamanla, geleneksel deerlendirme yöntemlerinin yanı sıra alternatif deerlendirme yöntem ve tekniklerinin de kullanılır hale gelmi olması sevindirici bir durum olarak görülmektedir. Özellikle mezun olmak üzere olan öretmen adaylarının uygulama okullarındaki durumu görerek yaanan sorunları fark etmi olmaları ve alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin daha etkili bir biçimde kullanımına yönelik öneriler sunmaları çok önemlidir. Bu durum, bu adayların öretmen olarak sisteme dahil olmalarıyla birlikte, sınıflarda alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve tekniklerinin gerektii biçimde kullanılacaına dair umut verici bir tablo çizmektedir. Aratırmanın sonuçlarına dayanılarak u öneriler getirilebilir: En çok kullanılan teknikler olarak göze çarpan performans ödevi ve ürün dosyası deerlendirmelerin dıındaki tekniklere de (proje, kavram haritası, yapılandırılmı grid, vb.) daha sık yer verilmelidir. Sınıflarda örenci sayıları azaltılarak fiziksel olanaklar artırılmalıdır. Öretmenlere alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusunda hizmeti içi eitim verilmelidir. Öretmen adaylarına hizmet öncesinde alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusunda yeterli bilgi verilmelidir. Alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusunda aileler bilgilendirilmelidir. Örencileri alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri konusunda bilgilendirmek için gerekli rehberlik hizmeti sunulmalıdır. Sınıfta alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılırken, yapılan çalımaların örenci düzeyine uygun olmasına dikkat edilmelidir. Genel sınavların ve seviye belirleme sınavlarının, hem programdaki içerikle, hem de alternatif ölçme-deerlendirme yöntem ve teknikleri ile paralellik gösterecek biçimde düzenlenmesine özen gösterilmelidir. KAYNAKÇA Acat, B. ve Demir, E. (2007). Sınıf Öretmenlerinin lköretim Programlarındaki Deerlendirme Süreçlerine likin Görüleri, 16. Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi 5-7 Eylül Acun,. ve Kamber, T. (2007). Yeni Sosyal Bilgiler Programının Uygulanabilirlii Açısından Deerlendirilmesi, VI. Ulusal Sınıf Öretmenlii Eitimi Sempozyumu Nisan Altunıık, R., Cokun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktarolu, S. (2001). Sosyal Bilimlerde Aratırma Yöntemleri. Adapazarı: Sakarya Kitabevi. Bacı-Kılıç, G. (2001). Oluturmacı Fen Öretimi. Kuram ve Uygulamada Eitim Bilimleri. 1(1), Bahar, M., Nartgün, Z., Durmu, S. ve Bıçak, B. (2006). Geleneksel-Alternatif Ölçme Ve Deerlendirme Teknikleri Öretmen El Kitabı. Ankara: PegemA yayıncılık. Çalık, S. (2007). Sınıf Öretmenlerinin Yenilenen lköretim Programlarının Ölçme ve Deerlendirme Süreci Hakkındaki Düünceleri Üzerine Bir Aratırma, 16. Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi 5-7 Eylül Ercan, F. ve Akbaba-Altun,S. (2005). lköretim Fen ve Teknoloji Dersi 4. ve 5. Sınıflar Öretim Programına likin Öretmen Görüleri, Eitimde Yansımalar: VIII Yeni lköretim 783