Rıdvan AKIN. Türk Siyasal Tarihi

Transkript

1 Rıdvan AKIN Türk Siyasal Tarihi

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...ix GİRİŞ...1 Birinci Bölüm İKİNCİ MEŞRUTİYET VE İTTİHAT VE TERAKKİ 1.1. Hürriyetin İlanı ve Parlamentonun Toplanması İkinci Meşrutiyet Devrinde Mebusan Meclisi Seçimleri ve Meclislerin Yapısı İttihat ve Terakkinin Kadrosu ve İdeolojisi İkinci Meşrutiyet in Anayasal Düzeni Anayasa Değişiklikleri Sonrasındaki Anayasa Değişiklikleri İkinci Bölüm İKİNCİ MEŞRUTİYET DEVRİNİN HÜKÜMETLERİ 2.1. Küçük Sait Paşa nın Sadareti Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa nın Sadrazamlığa Atanması Bulgaristan ve Bosna Hersek in Kaybı Kamil Paşa İttihatçı Meclisle Karşı Karşıya Hüseyin Hilmi Paşa Hükümeti...31

3 x 2.6. Siyasal ve Toplumsal Kargaşa Ortamı Mart Olayı II. Abdülhamit in Tahttan İndirilişi Hüseyin Hilmi Paşa Döneminin Siyasal Sorunları İbrahim Hakkı Paşa Hükümeti Trablusgarp Savaşı Küçük Sait Paşa Kerhen Sadrazam Müşir Gazi Ahmet Muhtar Paşa nın Büyük Kabinesi Balkan Savaşları ve Kamil Paşa Hükümeti Babıali Baskını ve Mahmut Şevket Paşa nın Sadrazamlığı Mahmut Şevket Paşa ya Suikast Sait Halim Paşa nın Hükümeti Kurması Talat Paşa nın Sadareti Alması...55 Üçüncü Bölüm BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE İMPARATORLUĞUN DAĞILMASI 3.1. Orduda Reform ve Genç Kadroların Öne Çıkışı Birinci Dünya Savaşı nın Nedenleri Osmanlı-Alman İttifak Anlaşması Birinci Dünya Savaşı nda Cepheler Osmanlı Ordularının Bazı Başarıları Birinci Dünya Savaşı nda Osmanlı Donanması Çanakkale Savaşları Topyekûn Savaş Kavramı - Savaşın Toplumsal Hayata Etkisi İttihat ve Terakkinin Paramiliter Örgütleri Savaş Döneminde Reform Çabaları Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile İlişkilerin Artması...78

4 3.12. İttihat ve Terakkinin Özel Harekat Örgütü: Teşkilat-ı Mahsusa Osmanlı Ordularının Çöküşü...81 xi Dördüncü Bölüm MÜTAREKE DÖNEMİ 4.1. Müşir Ahmet İzzet Paşa Hükümeti ve Mütareke Dönemine Giriş Mondros Mütarekesi nin Hükümleri İtilaf Donanmasının İstanbul a Gelmesi ve Şehrin İşgal Altına Alınması Mütareke İstanbul unda Siyasal Dinamikler İzmir in İşgal Altına Alınması...93 Beşinci Bölüm TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ NİN KURULUŞU 5.1. Mustafa Kemal Paşa nın Anadolu da Görevlendirilmesi ve Kongreler Süreci Dördüncü Dönem Osmanlı Mebusan Meclisinden Ankara Meclisine Geçiş Koşulları TBMM nin Açılışı Birinci Meclisin Üye Kompozisyonu İdeolojik Ayrışmalar: Muhafazakarlık, İnkılapçılık, Bolşeviklik Müdafaa-ı Hukuk Birinci Grubunun Kuruluşu Müdafaa-ı Hukuk İkinci Grubunun Kuruluşu TBMM Kararıyla Milletvekilliği ile Bağdaşan Görevler İstanbul Meclisi Mebusanı Üyelerinin ve Saruhan Mebusu Çerkes Reşit ile Tokat Mebusu Nazım Bey in Mebusluk Sıfatlarının Düşürülmesi...116

5 xii Altıncı Bölüm TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ HÜKÜMETİ 6.1. İlk Yürütme Organı (Geçici İcra Encümeni) İcra Vekillerinin Sureti İntihabına Dair Kanun Namzetlik Usulüne Geçiş Yürütmenin Özerkleşme Süreci Mustafa Kemal Paşa nın Eleştirisi Sayılı İcra Vekilleri Kanunu nun Son Aşaması İcra Vekilleri Heyeti Seçim Usulünde Uzlaşma Başvekaletin Doğuşu Yedinci Bölüm MİLLİ MÜCADELEDE ANAYASAL DÜZEN VE SİYASAL REJİM 7.1. İki Anayasalılık Sorunu Meclis Başkanının Fiili Devlet Başkanlığı Teşkilatı Esasiye Kanunu Siyasal Temsil Sorunları TBMM ve Konvansiyon Rejimi Konvansiyon Kuramının Uygulanabilirliği Meclis Üstünlüğü İlkesine Rağmen Kemalist Çoğunluk Hükümeti Sekizinci Bölüm MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE İÇ GÜVENLİK SORUNLARI 8.1. Ankara Hükümetinin Kuruluş Evresinde İç Güvenlik Sorunları

6 xiii 8.2. İç Savaş ve Karşı Devrimci Güçlerin Bastırılması Askeri Polis (A.P.) Teşkilatının Kuruluşu ve Casusluk Faaliyetleri Kırsal Güvenlik (Jandarma) Örgütünün Yenilenmesi Kürt Aşiretlerinin Çıkardığı Asayiş Sorunları Koçgiri İsyanı ve TBMM nin Olaya El Koyması Eşkıyalık ve Alınan Önlemler İç Göç Sorunları Pontus Rum Ayrılıkçılığı Pontus Rumlarının Tehciri ve Sorunun Çözülmesi Ermeni Tehcirinin Bıraktığı Sorunlar Dokuzuncu Bölüm REJİM SUÇLARI VE İSTİKLAL MAHKEMELERİ 9.1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu İstiklal Mahkemelerinin Kuruluşu İstiklal Mahkemelerinin Görev Bölgeleri ve Uygulamaları İstiklal Mahkemeleri Kanunu nda Değişiklik İstiklal Mahkemeleri Üyeleri ve Uygulanan Cezalar İstiklal Mahkemeleri nin Siyasi Tarihimizdeki Yeri Onuncu Bölüm MİLLİ ORDUNUN KURULUŞU VE İDARESİ Mütarekeye Girerken Ordunun Durumu Milli Orduda Askeri Hiyerarşinin Kurulması Ordunun Kuruluş Güçlükleri ve Firarlar Ordunun İaşe, Donatılma ve Sağlık Sorunları Ordunun Silah Kaynakları ve Sevkiyat Sorunları

7 xiv Ordunun Başkomutan Tarafından Sevk ve İdaresi Olağanüstü Yükümlülükler ve Tekalif-i Milliye Emirleri On Birinci Bölüm TÜRK BAĞIMSIZLIK SAVAŞI Cephelerin Kurulması ve İlk Muharebeler Batı Cephesinde İlk Savunma Savaşları Büyük Yunan Saldırısı Ordunun Geri Çekilmesi ve Sakarya Meydan Muharebesi Büyük Türk Taaruzuna Hazırlık Büyük Taarruz ve Zafer Kurtuluştan Sonra Bazı Taşkın Hareketler On İkinci Bölüm MİLLİ MÜCADELEDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Ankara Hükümetinin İlk Dış Temasları Sovyet Rusya ile İlişkilerin Başlaması San Remo, Spa Konferansları ve Sevr Antlaşması Londra Konferansı Müttefik Politikalarında Değişim Süreci Mudanya Ateşkesi On Üçüncü Bölüm LOZAN DELEGELERİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ Delegelerin Atanması Delegelerin Masrafları Delegelere Verilecek Siyasi Veçhe Sorunu

8 13.4. Görüşmelerin Kesilmesi ve Misakı Milli den Taviz Tartışması xv On Dördüncü Bölüm LOZAN BARIŞININ TEMEL HÜKÜMLERİ Arazi (Sınır) Sorunları ve Müttefiklerin Kürtleri Öne Sürmesi Musul-Kerkük, Adalar, Kıbrıs, Doğu ve Batı Trakya ve Hatay Düyun-u Umumiye ve Reji İdaresi Sorunu Adli ve Mali Kapitülasyonlar ile İmtiyazların Kaldırılması Sahil Güvenlik ve Karantina İdaresinin Türkiye ye Verilmesi On Beşinci Bölüm LOZAN BARIŞININ DİĞER HÜKÜMLERİ Ahali Mübadelesi Anlaşması Nüfus Mübadelesi Protokolü ve Etablis Sorunu Azınlık Hukuku ve Rum Ortodoks Patrikhanesi nin Statüsü Savaş Esirlerinin Mübadelesi Lozan Barış Antlaşması nın Değerlendirilmesi İstanbul un Teslim Alınması ve Yüzellilikler Meselesi On Altıncı Bölüm ESKİ REJİMİN TASFİYESİ İstanbul Hükümeti nin İşlemlerinin Geçersiz Sayılması Osmanlı Hanedanı ve Saltanatın Sonu TBMM nin Hilafete Bakışı Abdülmecit Efendi nin Saltanatsız Hilafeti Hilafetin Lağvı ve Hanedanın Sınırdışı Edilmesi

9 xvi On Yedinci Bölüm 1923 SEÇİMİ VE SİYASAL SONUÇLARI Seçim Kararının Alınması: Madde-i Müzeyyelenin Kaldırılması Seçim Kanununda Yapılan Değişiklikler Seçimlerinin Özellikleri Seçimlere Hıyanet-i Vataniye Kanununda Değişiklik ile Gidilmesi Mustafa Kemal Paşa Karizmasının Seçim Sonuçlarını Belirlemesi Seçiminde Mebus Seçilen Komutanların Durumu On Sekizinci Bölüm CUMHURİYET DEVRİMİ VE TEK PARTİ REJİMİ Türkiye Cumhuriyeti nin Doğuşu Hilafet-i İslamiye ye Karşı Hakimiyet-i Milliye Cumhuriyet Devrimi ve Gazi Mustafa Kemal Reisicumhur Yeni Rejimin Kendini Savunması: İstanbul İstiklal Mahkemesi Anayasası na Göre Mustafa Kemal Paşa nın Yetkileri Muhalefetin Terakkiperver Partide Buluşması İzmir Suikasti ve Rejimin Tek Partililiğe Yönelmesi Atatürk Devrimleri ve Kemalizm Tek Parti Döneminin İç Güvenlik Sorunları Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Başvekil İsmet Paşa ya Karşı Atatürk ün Celal Bayar ı Başvekalete Ataması İsmet İnönü nün Siyasi İnziva Hayatı ve Atatürk Sonrası Senaryolar

10 xvii On Dokuzuncu Bölüm ATATÜRK TEN SONRA TÜRKİYE İsmet Paşa Cumhurbaşkanı ve Milli Şef İnönü İktidarının Pekişmesi: Siyasette Yeni Gelişmeler Genel Seçimleri ve Dr. Refik Saydam ın Başbakanlığı CHP nin 1939 ve 1943 Kurultayları Köy Enstitülerinin Kuruluşu Başvekil Dr.Refik Saydam ın Ani Ölümü ve 1943 Seçimleri İkinci Dünya Savaşı nın Türkiye ye Etkileri: Olağanüstü Düzenlemeler İkinci Dünya Savaşı Döneminin Bazı Uygulamaları Yirminci Bölüm ÇOK PARTİLİ DEMOKRASİYE GEÇİŞ DÖNEMİ ( ) Çok Partililiğe Geçiş Dinamikleri Savaşın Son Döneminde Önemli Siyasal Gelişmeler Tek Parti Rejiminin Sonu Demokrat Partinin Kuruluşu ve CHP de Siyaset Değişikliği Demokrat Partinin Muhalefet Stratejisi Yirmi Birinci Bölüm DEMOKRAT PARTİ İKTİDARI DÖNEMİ ( ) Demokratlar İktidarda DP de Bölünme ve 1957 Seçimleri Bayar ın Cumhurbaşkanlığının Anlamı DP Devrinin Sonu

11 xviii Yirmi İkinci Bölüm 27 MAYIS İHTİLALİ VE 1961 DEMOKRASİSİ Mayıs İhtilali ve DP Önderlerinin Tutuklanması Mayıs 1960 Müdahalesinin Kadrosu ve Düşünceleri Mayıs ın Hukuki Zemine Oturtulması ve 1961 Anayasası nın Hazırlanması Anayasası nın Getirdiği Yeni Kurumlar İnkılap Tasarrufları: Yassıada Yüksek Adalet Divanının Kurulması, Emekli İnkılap Subayları, 147 likler Olayları ve 14 lerin Tasfiyesi Milli Birlik Komitesi nin Ordu Üzerindeki Denetimini Kaybetmesi: Silahlı Kuvvetler Birliği ve 21 Ekim Protokolü Cemal Gürsel in Cumhurbaşkanı Seçilmesi Gürsel in Cumhurbaşkanlığı Döneminin Sorunları Talat Aydemir in Başarısız Darbe Girişimleri İnönü Hükümetinin Düşürülmesi ve Adalet Partisinin İktidarı Alması Adalet Partisi Hükümetleri Devrinin Siyasal Gerilimleri Yirmi Üçüncü Bölüm 12 MART TAN 12 EYLÜL E TÜRKİYE Mart Ara Rejimi Emekli Amiral Fahri Korutürk Çankaya da Ara Rejimin Sonu ve 1973 Seçimleri Milliyetçi Cephenin Kuruluşu MC nin Yıkılışı Ecevit in Başarısız Başbakanlığı Adalet Partisi Azınlık Hükümeti ve Ordunun Uyarı Mektubu İhsan Sabri Çağlayangil in Çankaya daki Vekaleti...407

12 xix Yirmi Dördüncü Bölüm 12 EYLÜL DEN SONRA TÜRKİYE: MİLLİ GÜVENLİK KONSEYİ REJİMİ Eylül 1980 Darbesi ve Milli Güvenlik Konseyi Danışma Meclisinin Kuruluşu ve Yeni Anayasa Çalışmaları Anayasası nın Özellikleri Anayasası na Göre Cumhurbaşkanlığı Siyasi Tarihimizde Bir Sui Generis: Kenan Evren Yirmi Beşinci Bölüm DEMOKRASİYE GÜDÜMLÜ DÖNÜŞ VE ANAVATAN PARTİSİ İKTİDARI Çok Partili Siyasal Hayata Güdümlü Dönüş ANAP İktidarı ve Değişen Muhalefet Siyaset Yasaklarının Kaldırılması Seçimi ve Siyasi Parametrelerin Değişmesi Yirmi Altıncı Bölüm TURGUT ÖZAL IN TARTIŞMALI CUMHURBAŞKANLIĞI DEVRİ ( ) Turgut Özal Çankaya da Turgut Özal Başkanlık Rejimi Arayışında Seçimleri ve ANAP ın İktidardan Düşmesi Yirmi Yedinci Bölüm SÜLEYMAN DEMİREL ÇANKAYA DA ( ) Demirel in Cumhurbaşkanlığı ve Siyasette Yeni Dengeler

13 xx DEP li Milletvekillerinin Yasama Dokunulmazlığı Sorunu Genel Seçimleri Necmettin Erbakan Nihayet Başbakan Bülent Ecevit Yirmi Yıl Sonra Tekrar Başbakan Genel Seçiminin Siyasal Sonuçları Süleyman Demirel Devrinin Sonu SONUÇLAR KAYNAKÇA KAVRAM DİZİNİ