Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal Şartı Sistemi

Transkript

1 Dr. İzzet Mert Ertan Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal Şartı Sistemi İstanbul Beta

2 Yayın No : 3190 Hukuk Dizisi : Baskı - Ocak İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. Tel: (0-212) (Sertifika No ) Kapak Tasar m : Veysel Coşkun Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.Ş. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak No. 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Akademik kariyerime başladığım 2005 yılından itibaren çalışmalarımı sosyal haklar üzerine yoğunlaştırdım. Yakın zamanda bitirmeyi umduğum bir kitapla en azından temel çalışma alanı olarak bu konuyu bir kenara bırakmayı planlıyorum. Elinizdeki bu çalışma ilk dönemlere, henüz sosyal haklara ilişkin uluslararası tartışmaları anlamaya çalıştığım döneme ait. Meslektaşlarımın ısrarı sonucu yayınlamaya karar verdim. Okuyucuyu yanlış yönlendirmeyi önlemek üzere bazı noktalarda güncellemeler yaptım. Şüphesiz ki eksikliklerle maluldür. Bu vesileyle meslek hayatımın başından itibaren bana destek veren Prof. Dr. M. Semih Gemalmaz a, Doç. Dr. H. Burak Gemalmaz a, birlikte çalışma şansını yakaladığım meslektaş ve arkadaşlarıma ve tabii ki aileme sonsuz teşekkürler. İzzet Mert Ertan

4

5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... III KISALTMALAR... IX GİRİŞ... 5 I. BÖLÜM İNSAN HAKKI OLARAK SOSYAL HAKLAR A. Genel Olarak... 5 B. Tarihsel Arkaplan... 6 C. Sosyal Hakların Etkili Korunmasının Önündeki Engeller ve Bu Engellerin Aşılması Medeni ve Siyasi Haklar ile Sosyal Haklar Arasındaki Hiyerarşi İnsan Haklarının Bölünmezliği, Karşılıklı Bağımlılığı ve Karşılıklı İlişkisi Hiyerarşinin Aşılmasında Bir Basamak: Yükümlülük Tipolojileri Etkili Koruma Yolunda Adımlar: Geçirgenlik ve Bütüncül Yaklaşım D. Genel Değerlendirme II. BÖLÜM SOSYAL HAKLARIN SPESİFİK TANIMA VE KORUMA SİSTEMİNE İHTİYACI OLUP OLMADIĞI MESELESİ A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sistemi Genel Olarak Sözleşme de Düzenlenen Haklar Kapsamında Sosyal Hakların Korunması a. Adil Yargılanma Hakkı / Usuli Koruma b. Yeterli Bir Düzeyde Yaşama Standardına Sahip Olma Hakkı c. Sendika Hakkı/Örgütlenme Özgürlüğü d. Sağlık Hakkı e. Sosyal Güvenlik Hakkı... 37

6 VI B. Amerikalılararası İnsan Hakları Sözleşmesi Sistemi Genel Olarak Sözleşme de Düzenlenen Haklar Kapsamında Sosyal Hakların Korunması a. Sağlık Hakkı b. Sosyal Güvenlik Hakkı c. Örgütlenme Özgürlüğü / Sendika Hakkı C. Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi Sistemi Genel Olarak Sözleşme de Düzenlenen Haklar Kapsamında Sosyal Hakların Korunması a. Sendika Hakkı / Örgütlenme Özgürlüğü b. Beslenme ve Sağlık Hakkı c. Sosyal Güvenlik Hakkı D. Genel Değerlendirme III. BÖLÜM SPESİFİK OLARAK SOSYAL HAKLARI KORUYAN SİSTEMLER A. Uluslararası Sistem Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi a. Genel Olarak b. Maddi Hukuk c. Denetim Sistemi (1). Rapor Usulü (2). Seçmeli Protokol ile Öngörülen Usuller Uluslararası Çalışma Örgütü a. Genel Olarak b. Maddi Hukuk c. Denetim Sistemi (1). Rapor Usulü i. Taraf Olunan Sözleşmelere İlişkin Raporlar ii. Taraf Olunmayan Sözleşmelere İlişkin Raporlar (2). Şikayet Başvurusu Usulü i. Anayasa Temelli Başvuru Usulü ii. Tematik Şikayet Başvurusu Usulü... 75

7 VII B. Bölgesel Sistemler Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi a. Genel Olarak b. Maddi Hukuk c. Denetim Sistemi Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı a. Genel Olarak b. Maddi Hukuk c. Denetim Sistemi C. Ara Sonuç IV. BÖLÜM AVRUPA SOSYAL ŞARTI SİSTEMİ A. Genel Olarak B. Avrupa Sosyal Şartı Sisteminde Korunan Haklar (Maddi Hukuk Boyutu) Hak Listesi ve Genişleme Hakların Uygulanmasının Kayıtlanması a. Sınırlama b. Aykırı/Sapma Önlemi/Derogasyon c. Bölgesel ve Kişilere İlişkin Kapsam C. Avrupa Sosyal Şartı nın Denetim Sistemi (Usul Hukuku Boyutu) Avrupa Sosyal Haklar Komitesi Rapor Usulü a. Kabul edilmiş hükümlere ilişkin raporlar b. Kabul edilmemiş hükümlere ilişkin raporlar Toplu Şikayet Başvurusu Usulü a. Toplu Şikayet Başvurusunda Bulunabilenler b. Şikayetin Konusu c. Başvurunun İncelenmesi Usulü (1) Kabul edilebilirlik incelemesi (2) Başvurunun esastan incelenmesi (3) Bakanlar Komitesi Aşaması SONUÇ KAYNAKÇA

8

9 KISALTMALAR a.e. a.g.b. a.g.d. a.g.e. ADÖ AİHHK AİHHM AİHHŞ AİHK AİHM AİHS AJIL AmeİHK AmeİHM AmeİHS : aynı eser : adı geçen belge : adı geçen derleme : adı geçen eser : Amerikan Devletleri Örgütü : Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu : Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi : Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı : Avrupa İnsan Hakları Komisyonu : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi : American Journal of International Law : Amerikalılararası İnsan Hakları Komisyonu : Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesi : Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi AmeİHS/ESKHP : Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi nin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Alanında Ek Protokolü ASHK ASŞ AÜHF Bkz. BM çev. der. dp. : Avrupa Sosyal Haklar Komitesi : Avrupa Sosyal Şartı : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi : bakınız : Birleşmiş Milletler : Çeviren : Derleyen : dipnot

10 X ed. EHRLR EİHB EJIL EKOSOK ESKHK ESKHS EURLR GG-ASŞ HDÖ HRQ İHK Karş. md. MHB MSHS NQHR par. : Editör : European Human Rights Law Review : Evrensel İnsan Hakları Bildirisi : European Journal of International Law : Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konsey : Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi : Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi : European Law Review : Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı : Hükümetler-dışı Örgüt : Human Rights Quarterly : Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi : karşılaştırınız : madde : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni : Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi : Netherlands Quarterly of Human Rights : paragraf s. : sayfa TODAİE UÇÖ vd. v.d. Vol. y.y. : Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü : Uluslararası Çalışma Örgütü : ve devamı : ve diğerleri : Volume : yayın yeri yok