fiekil ISISAN GOODMAN DUVAR T P SPL T KL MA MONTAJI

Transkript

1 12. SPLIT VE PAKET KL MA S STEMLER Pencere ve oda tipi paket klima cihazlar, split klimalar, iç ve d fl mekanlara konulan paket klimalar bireysel klima sistemlerini olufltururlar ve fabrikasyon olarak üretilirler. Gerekli elektrik, drenaj ve kanal ba lant lar yap ld ktan sonra kullan ma haz rd r. Bireysel sistemler her zaman bir direkt genleflmeli (DX) so utma serpantini yard m yla havay do rudan so utan sistemlerdir ve d fl hava ile iliflkisi nedeniyle genellikle çevre zonlar nda kullan l r. Bireysel sistemler çok zonlu olabilir. Ancak büyük bir bölümü tek zonludur. Direk genleflmeli split ve paket klima cihazlar özellikle konutlar, villalar, dükkanlar, ofisler, showroomlar, sinemalar, süper marketler, depolar, banka flubeleri, spor salonlar, toplant salonlar gibi mekanlarda yayg n olarak kullan lan sistemlerdir. Cihazlar, kullan ld klar mekana göre oldukça esnek bir uygulama imkan sa larlar. Split ve paket tip direkt genleflmeli cihazlar n ana so utma devreleri; iki adet s de ifltirici (kondenser ve evaparatör), kompresör, bak r boru ba lant lar, geniflleme vanas veya kapillar (k lcal) borular, kontrol elemanlar ve fanlardan oluflur. Kanall tip klimalarda ise ilaveten kanal sistemi ve difüzörler, menfezler ve aksesuarlar gelir. Direk genleflmeli split klima cihazlar bir iç ve bir d fl üniteden meydana gelirler. Bu iki ünite aras nda so utucu ak flkan n geçti i bak r boru ba lant s ve elektrik kablo ba lant s mevcuttur. Split klimalarda, so utma çevrimi esas al narak, iç ünitede bulunan s de ifltirici evaparatör, d fl ünitedeki s de ifltiricisi ise kondenser olarak adland r l r. So utma çevriminde s içeriden d flar pompalan r. Fakat s tma çevriminde (heat-pump çal flma esnas nda), ak fl ters çevrilir ve iç ünite kondenser, d fl ünite ise evaparatör vazifesi görür. Bu durumda ise, s d flar dan içeri pompalan r. Split klimalarda kompresör d fl ünitede bulunur. ç ünite duvar tipi, kanal tipi, gizli tavan tipi kanall, salon tipi, kaset tipi veya tavan tipi olabilir. Kanal tipi klimalarda d fl hava ile ba lant yap larak, istenilen oranda taze hava ile flartland r lan ortam n havaland r lmas mümkündür. Havaland rma 12 ay boyunca yap lan bir ifllemdir. Günümüzde inflaat kalitesindeki yükselmeye paralel olarak izolasyon ve enerji ekonomisine yönelik tedbirler artt r lm flt r. Baz binalarda cephe kaplamas kullan lmakta (alüminyum ve cam panel kapl binalar), bir çok binada ise s zd rmaz do ramalar kullan lmaktad r. Bu tür binalarda enfiltrasyonla olan do al havaland rma mümkün olmamaktad r ve havaland rman n mekanik olarak yap lmas gerekir. Kanal tipi klimalarla so utma ve s tman n yan nda 12 ay boyunca havaland rma ifllemi yap labilmektedir. Paket tip cihazlarda kliman n tüm üniteleri ayn paket ünitenin içerisinde bulunmaktad r. Çat tipi paket klimalar, pencere tipi paket klimalar ve oda tipi paket klimalar bu tür cihazlard r. Tek ünite oldu undan bak r boru montaj ve iç ve d fl üniteler için ayr ayr yerleflim söz konusu de ildir. Bu bölümde direkt genleflmeli paket tipi ve split tip klima cihazlar hakk nda montaj, yerleflim, bak r boru ba lant s, drenaj, elektrik ba lant lar hakk nda aç klamalara ve ayr ca pratik notlara yer verilmifltir DUVAR T P SPLIT KL MALAR Duvar tipi split klima cihazlar özellikle villalarda, apartman dairelerinde, motellerde, dükkanlarda, küçük marketler ve benzeri mahallerde kullan lan sessiz ve etkin so utma kapasitesine sahip cihazlard r. Tek bir duvar tipi split klimada nominal kapasite de eri s n rl oldu u için kullan m alanlar cihazlar n maksimum kapasitesine paralel olarak s n rl d r. Goodman duvar tipi split klimalarda nominal kapasiteler, sadece so utma yapan tiplerde , , Btu/h ve heat pump tiplerinde 9.000, , , Btu/h de erlerindedir. Bu sistemlerde kompresör ve kondenser ünitesi ki buna d fl ünite denir, bahçe, teras, binalar n d fl cepheleri gibi yerlere bina d fl na yerlefltirilir. Havay flartland ran evaporatör serpantini, havay dolaflt ran fan ve filtre, conta vs. gibi di er aksesuar iç üniteyi oluflturur. ç ünite ile d fl ünite so utucu ak flkan borular ile birbirine ba l d r. Duvar tipi iç üniteler do rudan flartland r lacak hacme yerlefltirilirler. Bu nedenle bu üniteler dekoratiftir. Split klima cihazlar nda sadece so utma yap labildi i gibi, s pompas tiplerinde hem so utma hem de s tma yap labilmektedir. Duvar tipi split klimalar n iç ünitelerinin üzerine entegre edilen kanatlar vas tas yla istenilen yöne üfleme yap labilir. Ayr ca üfleme fan n n h z kademeli olarak de ifltirilebilir. Genellikle üç kademe yeterli olmaktad r. Cihazda bir filtre bulunur. Böylece oda havas n n filtrelenmesi mümkün olabilmektedir. Bu filtre kolay sökülüp tak - labilen tipte ve gerekti inde temizlenebilir olmal d r. Bu cihazlar genellikle uzaktan kumanda ile çal flt r labilirler. Goodman duvar tipi split klimalar n iç üniteleri kimyasal etkilere dayan kl, özel antistatik ve toz tutmayan termoplastik d fl kabinden imal edilir. D fl ünitelerinse d fl yüzeyleri f r n boyal, paslanmayan GD 90 galvanizli çelikten imal edilmifltir. D fl üniteler 500 saatlik tuz püskürtme testinden baflar ile geçmifllerdir. Duvar tipi split cihazlarda kullan lan kompresörler daha çok pistonlu ve rotary tip kompresörlerdir. Pistonlu tip kompresör kullan lmas halinde üniteler daha uzun bak r boru mesafelerinde verimli olarak çal flabilirler. D fl ünitede bulunan kondenser serpantin yüzeylerinin büyük olmas cihaz verimlerini art r r. Bu aç dan cihaz seçiminde bu konuya dikkat edilmelidir. D fl üniteler özel önlemler al nmadan iç mekanlara monte edilemezler. D fl ünite montaj yap l rken heat pump tipi cihazlarda k fl n yo uflma olaca düflünülmeli ve önlem al nmal d r. Ünitelerin elektrik besleme ve da t mlar (3x2,5 mm 2 ) kablo hatt ile genellikle iç ünite üzerinden yap l r. D fl ünite ile iç ünite aras nda 6x1,5 mm 2 kablo hatt çekilmelidir Duvar Tipi Split Klima Cihazlar Yer Seçimleri, Yerleflimleri Ve Montaj Güvenlik Tedbirleri Klima cihaz ve ekipmanlar n n montaj ve servisleri, elektriksel olaylar ve sistem bas nc ndan dolay tehlikelidir. Bu nedenle klima cihaz ve ekipmanlar n n servis, montaj ve bak mlar sadece yetifltirilmifl ve kalifiye personel taraf ndan yap lmal d r. Konu hakk nda bilgisi olmayan kiflilerin sadece ünitelerin ve filtrelerin temizli i gibi basit bak m ifllemlerini yapmalar na izin verilmelidir. Di er bü- 223

2 tün ifllemler yetifltirilmifl servis personelleri taraf ndan yap lmal d r. Montaj Yerinin Seçimi 1. Duvar Tipi ç Üniteler - Yerleflim yeri yan c gaz tüpleri ya da tanklar n n yak n nda seçilmemelidir. - Cihaz yerleflim yeri direkt olarak günefl fl na maruz kalmayacak bir bölge olmal d r. - Klimay mutfa a ve makinalar n ya l ortamda çal flt yerlere yerlefltirdi imizde, cihaz ya duman n direkt olarak emmeyece- i bir noktaya yerlefltirilmelidir. - Yüksek frekans yayacak makina olup olmad kontrol edilmelidir. - Ünite performans n etkileyecek kadar büyük s kaynaklar n n yak n na yerlefltirilmemelidir. - Ünite afl r rutubetli ortamlara monte edilmemelidir. - Hava sirkülasyonunun engellenemeyece i bir yer seçimi yap lmal d r. - Yerleflim yeri oday en iyi flekilde s t p so utacak herhangi bir köflesinde, mümkün oldu unca yüksek bir noktada seçilmelidir. - Cihaz n yeri servis ifllemlerine imkân verir flekilde olmal d r. - Ünite bak m kolayl ve devaml serbest hava alabilece i yan ve üst boflluklara sahip konumda yerlefltirilmelidir. - Ünitenin monte edildi i yer, a rl n çekebilece i konstrüksiyona sahip olmal d r. - Drenaj ba lant s yap lmal d r. Duvar tipi split klimalar n montaj fiekil 12.1 de gösterilmifltir. 2. Duvar Tipi D fl Üniteler D fl ünitelerin yerlefliminde, bu ünitenin rahat hava almas ve atmas na dikkat edilmesi gerekir. Bir di er önemli konu da al fl ve at fl havalar n n bir birine kar flmamas d r. Goodman duvar tipi split klimalar n d fl ünite hava at fllar ön yüzdendir. Önünde ve arkas nda bulunmas gereken boflluk mesafeleri fiekil 12.2 de belirtilmifltir. Duvar tipi split klimalar n d fl ünitelerinde montaj esnas nda dikkat edilmesi gereken di er hususlar flu flekildedir: - Direkt günefl fl na maruz kalacak flekilde monte edilmemelidir. fiekil ISISAN GOODMAN DUVAR T P SPL T KL MA DIfi ÜN TE MONTAJI Hava ak fl na engel teflkil etmeyen kör bir nokta montaj yeri olarak idealdir. - Ünitenin yaz n mümkün oldu u kadar so uyabilece i, k fl n ise mümkün oldu unca s cak kalabilece i korunakl bölgelere montaj tercih edilmelidir. - Is kaynaklar na, egzoz fanlar na, buhar ve yan c gaz kaynaklar - na yak n montajdan kaç n lmal d r. - Ünite mümkün oldu unca, kuvvetli rüzgâr alan yerlerde monte edilmemelidir. E er bu durum kaç n lmaz ise d fl ünitenin 2-3 metre önüne rüzgâr perdeleme amaçl olarak bir duvar yap labilir. (Cihaz yere monte ediliyorsa) - Afl r derecede nemli ortamlarda cihaz montaj ndan kaç n lmal d r. fiekil ISISAN GOODMAN DUVAR T P SPL T KL MA MONTAJI 224

3 fiekil 12.3.B. DIfi ÜN TE YA IfiTAN KORUNMALIDIR alt ndan insanlar n geçti i bir bölüme monte edildi inde drenaj suyunun s tma esnas nda d fl üniteden ak p çevreye rahats zl k verebilece i kesinlikle göz ard edilmemelidir. - Ünite servis verilebilir bir flekilde monte edilmelidir. Duvar tipi d fl ünitelerin yerleflim detaylar fiekil 12.3.A, B, C de verilmifltir. fiekil 12.3.A. ÜN TE ETRAFINDA SERV S ALANI OLMALIDIR - Cihaz direkt olarak toprak zemine ve e ik bir biçimde monte edilmemelidir. - Ünitelerin arka bölümü mümkün oldu unca kuzeye bakacak flekilde monte edilmelidir. (Heat pumpta kullan ld nda ya an kar n s de ifltirici yüzeylere birikimini azaltmak için) - Tek bir yere iki veya daha fazla ünite montaj yap l yor ise afla - da belirtilen unsurlara dikkat etmelidir. Ünite, bina cephesine ve KANAL T P SPL T KL MA C HAZLARI Bu sistemlerde de d fl üniteyi oluflturan kompresör ve hava so utmal kondenser ünitesi bahçe, teras veya binalar n d fl cepheleri gibi d fl ortamlara yerlefltirilir. Havay flartland ran evaporatör serpantini, havay dolaflt ran fan, filtre, kontrol paneli iç üniteyi oluflturur. ç ünite ile d fl ünite, so utucu ak flkan borular ve elektrik kablosu ile birbirine ba l d r. Kanal tipi iç ünitelere ba lanan kanal sistemi ile flartland r lan hava farkl hacimlere tafl nabilir ve çok noktadan üfleme yap larak homojen da l m sa lan r. Kanal tipi iç fiekil 12.3.C. DO RU VE YANLIfi YERLEfi MLER 225

4 Karfl laflt rma Kriteri Aral GOODMAN Kanal Tipi Klima Btu/h Btu/h Mini Split Tip Klima (Duvar - Döfleme - Tavan Tipi Split Klimalar) Btu/h Heat- Pump Havaland rma ve Taze Hava Verebilme Yetene i Defrost An nda Konfor Konfor (Is l Konfor) (Ses) (Havaland rma) li Is t c Takviyesi Egzoz Mimari, Estetik, Görünüfl ve Yer Kayb Var. stenilen oranda taze hava alma imkan vard r. Ortamdaki havaland rmay sa lar ve iç hava kalitesini art r r. çeriye taze havay filtre ederek ald için ortamda pozitif bas nç yarat r. Toz girmesini önler. Havaland rma 12 ay kullan ld ndan so utmadan daha önce gelen bir ihtiyaçt r. Defrost an nda elektrikli s t c lar k sa süreli devreye girer ve cihaz s cak üflemeye devam eder. (li s t c iste e ba l d r.) Hava yukar dan anemostadlar ile ve çok noktadan da t ld ndan, ortama homojen olarak yay l r ve ideal konfor sa lan r. Odan n her taraf nda s cakl k ayn d r. Kullan lan odalarda (do ru hava kanal ve cihaz montaj yap l rsa) ses (gürültü) olmaz. Taze hava verildi i için ortamdaki iç hava kalitesi çok iyidir. Is tma yükü heat-pump kapasitesini geçti inde elektrikli s t c hemen devreye girer ve konfor bozulmaz. Yedek s tma alternatifidir. Defrost an nda so uk üflemeyi önler. a- Harici olarak veya dönüfl kanal üzerinden egzoz yap labilir. b- Egzozun bu flekilde yap lmas daha ekonomik çözüm olup, yer kayb n da önler. c- Ortam verilen taze hava sayesinde pozitif bas nçta oldu u için egzoz esnas nda bas nç dengesi kurulur. Ortama flartlanmam fl ve tozlu hava girifli olmaz. Cihaz n iç ünitesi için taze hava kanal ba lant lar n n yap labilece i uygun bir yere ihtiyaç vard r. (Taze hava girifli isteniyorsa) Hava kanallar n n gizlenmesi için k smi veya komple asma tavana ihtiyaç duyulabilir. Cihaz n iç ünitesi ortamda yere monte edilip, bir dolap içinde gizlenebildi i gibi asma tavan bofllu u yeterli ise, asma tavan içine yatay olarak da monte edilebilir. Böylece yer kayb minimuma indirilir. ç ünitelerin mutlaka kullan lacak odalara yerlefltirilme zorunlulu u yoktur. Baflka hacimlere monte edilip hava kanallar ile irtibatland r labilir. Kanal tipi klima mimari ve estetik görünüfl aç s ndan en uygun çözümdür denilebilir. D fl ünite say s daha azd r ve montaj mesafesi uzunlu unun sa lad avantajdan dolay rahatl kla gizlenebilir. Görüntü kirlili i yaratmaz. Üfleme ve emifller anemostat ve menfezler ile yap ld ndan, y llar sonra bile estetik görünümlerini korurlar veya boyanabilirler. Var. Genellikle yok. a- Defrost an nda, cihaz genellikle so uk hava üfler b- Defrost an nda iç ünite fan çal flt r lmazsa, süre çok uzar ve ortam s cakl azalaca için konfor bozulur. Hava genelde tek noktadan ve alçaktan üflendi i için ortamda homojen s cakl k da l m sa lanmas zordur.ortamda özellikle iç ünitenin karfl s nda hava hareketi oluflmas rahats z edicidir. Oda içinde farkl (düflük ve yüksek) s cakl k bölgeleri oluflur. ç ünitenin fan sesi oda içinde duyulur. Havaland rma, taze hava alma imkan genelde yoktur. li s t c genelde monte edilemez. Defrost an nda genellikle so uk üfler. Çok so uk günlerde de cihaz kapasitesine ilave s tma kapasitesi genellikle sa lanamaz. Harici bir sistemle egzoz yap labilir. Egzoz esnas nda ortamda negatif bas nç olaca ndan ortama flartlanmam fl ve tozlu hava girer. ç ünitesi duvara kolayca monte edilebilir. ç üniteler kullan lan odalara monte edildi inden, bak r borular ve drenaj borusunu gizlemek için dekoratif önlem almak gereklidir. Her odadaki drenaj borusunun toplan p drenaj sistemine ba lanmas gerekir. Çok say da d fl ünite uygun bir yere saklanmad nda görüntü kirlili ine neden olabilirler. ç ünitelerin ön kapaklar bir kaç y l içerisinde kullan ld klar odalar n içinde solmufl, eski ve kaba bir görünüm oluflturur. Tablo KANAL T P KL MA C HAZLARI ile M N SPL T T P KL MA C HAZLARININ KARfiILAfiTIRILMASI 226

5 Montaj Bak m ve Ar za Sistemde Kullan lan Freon Gaz Miktar ç üniteler kullan lan odalar n d fl ndaki hacimlere yerlefltirilebilir. Daha az say da ve daha yüksek kapasitede cihaz kullanma imkan vard r. Cihaz iç ünitesi ile d fl ünitesi aras montaj mesafesi en fazla 55 m olabilir. Çok daha az bak r borulama yap l r. ç ünite afla da, d fl ünite 10 kat yukar da veya iç ünite yukar da d fl ünite 5 kat afla da montaj yap labilir. Hava kanal ve menfez montaj gerekir. ç ünite kolay ulafl labilen ve yaflam mahali d fl nda bir yere monte edildi inden, bak m iflleri yaflam mahalinde yap lmaz, bak m ve ar za esnas nda insanlara rahats zl k verilmez. Filtre temizli i (ortalama ayda bir kez yap l r) s ras nda da insanlara rahats zl k verilmez. Cihaz say s n n az olmas servis say s n n da daha az oldu u anlam ndad r. Ayr ca Goodman kanal tipi cihazlar ar za yapmadan çal flmalar ile ünlüdür. ARI enstitüsü taraf ndan verilen "3 y l s f r hata ile çal fl r" sertifikalar vard r. Daha az. Cihazlar kullan lan hacimlere monte edilmek zorundad r. Daha fazla say da (küçük kapasitede) cihaz kullan l r. Cihaz iç ünitesi ile d fl ünitesi aras montaj mesafesi en fazla 20 metre olabilir. (Markaya ve modele göre de iflir.) Daha fazla say da cihaz oldu u için daha fazla (2-3 kat) bak r boru montaj yap lmak zorundad r. De flken so utucu ak flkan deb l sistemde bak r boru miktar çok fazlad r. Bu kaçak ve ar za risklerini beraberinde getirir. ç ünite kullan lan oda içinde oldu u için servis rahats z edici olabilir. Filtre temizli i (ortalama ayda bir kez yap l r) için teknisyen kullan lan odalara girer ve bazen iz b rak r. Daha fazla say da cihaz, daha fazla say da servis ihtiyac d r. Cihaz say s na ba l olarak çok daha fazla. Cihaz say s n n ve bak r boru uzunlu unun fazla olmas nedeniyle freon gaz kaça riski daha fazlad r. Bu risk en az ndan iflletme maliyetini artt r r. a- Amerika da önce cam tipi klimalar yap ld. b- Gürültü çal flma ve d fl cepheye montaj zorunlulu u nedeniyle, cam tipi klimalar n d fl ve iç ünite olarak iki ayr parçaya ayr lmas düflünüldü. Duvar, döfleme ve tavan tipi mini split cihazlar üretildi. c- Kanal tipi split cihazlar, mini split (duvar - döfleme - tavan tipi) cihazlar n havaland rma yapamamalar ve so uk havay tek yerden üflemelerine çözüm olarak düflünüldü. Havay daha homojen da tabilmeleri taze hava alarak havaland rma yapmalar, ortam tozdan ar nd rmalar, daha sessiz çal flmalar ve defrost an nda so uk üflemeden çal flabilme imkanlar n kanal tipi split cihazlar sa lad lar. d y l nda ABD de adet mini split sat fl na karfl l k adet den fazla kanal tipi cihaz sat ld. Pazar n ~%99 unu kanal tipi cihazlar oluflturuyor. Tablo KANAL T P KL MA C HAZLARI ile M N SPL T T P KL MA C HAZLARININ KARfiILAfiTIRILMASI üniteler bodrum, garaj, tavan aras, asma tavan içi, mutfak veya gardolap gibi bölmelere yerlefltirilerek gizlenebilir. Kanal tipi klimalar; pencere ve oda tipi paket, duvar, tavan veya salon tipi split klima cihazlar ile baflta havaland rma yapabilme yetene i olmak üzere ses, homojen hava da t m, kapasite geniflli i gibi konularda beklentilerin karfl lanamamas sonucunda gelifltirilmifltir. Karfl laflt rma tablosu: Tablo 12.4 de kanal tipi split klimalar ile duvar, döfleme, tavan tipi mini split klimalar birbirleriyle çeflitli performans kriterlerine göre karfl laflt r lm flt r. Tablo 12.5 de ise kanal tipi split klimalar, de iflken so utucu ak flkan debili sistemlerle karfl laflt r lm flt r. Yap elemanlar n n kalitelerinin gün geçtikçe daha da artmas ve bunun sonucunda pencere ve kap sistemlerinin neredeyse hiç hava s zd rmamas, infiltrayon (s z nt ) sayesinde sa lanan do al havaland rman n yeni kaliteli binalarda yeterince gerçekleflmemesini beraberinde getirmifltir. Nefes alamayan bu binalarda havaland rma sistemi yok ise, oksijen yetersizli i oluflmakta, ortamda bakteri ve virüs konsantrasyonu artarak hastal klar n bulaflma riski ve h z artmakta, insanlardan, eflyalardan ve yap malzemelerinden yay lan koku ve gazlar, sigara duman ve toz oluflumu gibi olumsuz etkiler sonucunda iç hava kalitesi çok düflerek sa l ks z bir ortam oluflmaktad r. Sonuçta içinde yaflayan insanlar n verimliliklerinin düfltü ü, sürekli bafl a r s, yorgunluk, uyku hali gibi rahats zl klar yaflad klar ve yaz ortas nda grip salg n na yakaland klar hasta binalar daki temel problem havaland rma yetersizli idir. Binalarda havaland rma iklim ve mevsim flartlar ndan ba ms z olarak yani s tma ve so utma ihtiyaçlar ndan da önce gelen 12 ay boyunca süren en birincil ihtiyaçt r. flte kanal tipi cihazlar n en büyük avantaj bu özelli e sahip olmalar d r. Çünkü bu cihazlar d flar dan ald klar taze havay filtre edip (tozdan ar nd r p); k fl n s tarak, yaz n ise so utarak en iyi konfor flartlar nda ortama vermekte ve böylece so utma için zaten kullan lan klima sistemi ile havaland rmay da gerçeklefltirmektedirler. En iyi konfor en ucuz maliyetle bu sayede sa lanabilmektedir. Havaland rma yetene inin yan nda ortamda havan n homojen da - t labilmesi, sessizlik, iç ünitenin komflu hacimlere konularak servis ifllemlerinin yaflam mahalli d fl nda gerçeklefltirilmesi, yüksek kapasite, uzun ömür, iç-d fl ünite montaj mesafesinin uzunlu u ve opti- 227

6 Karfl laflt rma Kriteri Aral Heat - Pump Havaland rma ve Taze Hava Verebilme Yetene i Defrost An nda Konfor Konfor (Is l Konfor) (Ses) (Havaland rma) li Is t c Takviyesi Egzoz Mimari Estetik Görünüfl ve Yer Kayb Goodman Kanal Tipi Split Klima Btu/h Btu/h Var. stenilen oranda taze hava alma imkan vard r. Ortamdaki havaland rmay sa lar ve iç hava kalitesini art r r. çeriye taze hava ald için ortamda pozitif bas nç yarat r. Toz girmesini önler. Havaland rma 12 ay kullan ld ndan so utmadan daha önce gelen bir ihtiyaçt r. Defrost an nda elektrikli s t c lar k sa süreli devreye girerler ve cihaz s cak üflemeye devam eder. Hava yukar dan çok noktadan da t ld ndan, ortama homojen olarak yay l r ve ideal konfor sa lan r. Odan n her taraf nda s cakl k ayn d r. Kullan lan odalarda (do ru kanal sistemi ve cihaz montaj yap l rsa) gürültü olmaz. Taze hava verildi i için ortamdaki iç hava kalitesi çok iyidir. Is tma yükü heat-pump kapasitesini geçti inde elektrikli s t c hemen devreye girer ve konfor bozulmaz. lave s tma kapasitesi sa lar, heat pump yedek s tma alternatifidir. Harici olarak veya dönüfl kanal üzerinden egzoz yap labilir. Ortam verilen taze hava sayesinde pozitif bas nçta oldu u için egzoz esnas nda bas nç dengesi kurulur. Ortama flartlanmam fl ve tozlu hava girifli olmaz. Cihaz n iç ünitesi için taze hava kanal ba lant lar n n yap labilece i uygun bir yere ihtiyaç vard r.(taze hava girifli isteniyorsa) Hava kanallar n n gizlenmesi için k smi veya tam asma tavana ihtiyaç duyulabilir. Cihaz n iç ünitesi ortamda yere monte edilip bir dolap içinde gizlenebildi i gibi asma tavan bofllu u yeterli ise, asma tavan içine yatay olarak da monte edilebilir. Böylece yer kayb minimuma indirilir. ç ünitelerin mutlaka kullan lacak odalara yerlefltirilme zorunlulu u yoktur. Baflka hacimlere monte edilip hava kanallar ile irtibatland rabilir. Kanal tipi klima mimari ve estetik görünüfl aç s ndan en uygun çözümdür denilebilir. D fl ünite say s azd r ve montaj mesafesi uzunlu unun sa lad avantajdan dolay rahatl kla gizlenebilir. Görüntü kirlili i yaratmaz. Üfleme ve emifller anemostat ve menfezler ile yap ld ndan, y llar sonra bile estetik görünümlerini korurlar veya boyanabilirler. De iflken So utucu Ak flkan Debili Klima Sistemi Btu/h Var. Taze hava verebilecek sistem ayr ca kurulmal d r. Defrost an nda genellikle so uk hava üflenir. Hava genelde tek noktadan üflendi i için, ortamda homojen s cakl k da l m sa lanmas zordur. Ortamda özellikle iç ünitenin karfl s nda hava hareketi oluflmas rahats z edicidir. Oda içinde farkl (düflük ve yüksek) s cakl k bölgeleri oluflur. ç ünitenin fan sesi oda içinde duyulur. Havaland rma, taze hava alma için ayr sistem kurulmal d r. Yok. Harici egzoz için ayr bir sistem kurulmas gereklidir. Taze hava almak için ilave bir sistem yoksa, egzoz esnas nda ortamda negatif bas nç olaca ndan ortama flartlanmam fl ve tozlu hava girer. ç ünitesi duvara, döflemeye veya tavana kolayca monte edilebilir. ç üniteler kullan lan odalara monte edildi inden, bak r borular ve drenaj borusunu gizlemek için dekoratif önlem almak gereklidir. Her odadaki drenaj borusunun toplan p drenaj sistemine ba lanmas gerekir. D fl ünite say s azd r ve montaj mesafesi uzunlu unun sa lad avantajdan dolay rahatl kla gizlenebilir. Görüntü kirlili i yaratmaz. Estetik görünümleri 3-4 y l ile s n rl d r. Günümüzde giderek incelen ve tip de ifltiren iç ünitelerin ön kapaklar bir kaç y l içerisinde kullan ld klar odalar n içinde solmufl eski ve kaba bir görünüm oluflturur. Tablo GOODMAN KANAL T P SPLIT KL MA C HAZLAR LE DE fiken SO UTUCU AKIfiKAN DEB L KL MA S STEM N N KARfiILAfiTIRILMASI mum maliyet kanal tipi klimalar n di er önemli avantajlar d r. Kanal tipi klimalar, Sadece So uk veya S cak-so uk (Heat-Pump) olmak üzere 2 tiptir. Tablo 12.6 ve 12.7 de s ras yla, sadece so utma tipi ve heat pump tipi Goodman kanall split klima sistemlerinin kapasite tablolar verilmifltir Kanal Tipi Split Klima Cihazlar Yer Seçimleri, Yerleflimleri ve Montaj 1. Kanal Tipi D fl Üniteler D fl ünite serpantinleri üzerinden hava sirkülasyonu rahat sa lanma- 228

7 Model Nominal kapasite So utma kapasitesi Btu/h. Btu/h. A /HDCF24-2/T A /CKF36-5/T A /CKF48-5/T A /CKF60-5/T A /CKF70-5/T A /CE90-5/T A /CE120-5/T Tablo SADECE SO UTMA YAPAN KANAL T P KL MA KAPAS TE TABLOSU l d r. D fl ünitenin att havay tekrar emmesi cihaz kapasitesini oldukça düflürdü ü gibi cihaz n yüksek bas nç sensörünün atmas na da neden olabilir. Ayn zamanda üniteye kolayca servis yap labilecek ve ulafl labilecek bir biçimde yerleflim yap lmal d r. Goodman cihazlarda, kondenser havas d fl üniteye üç taraftan girer ve hava üstten yukar ya do ru dik olarak at l r. ve so utucu ak flkan borusu ba lant lar ünitenin sa taraf ndad r. En yayg n uygulamada ünite gerideki bir duvardan 25 cm. aç kta yerlefltirilir. Duvara yak n yerleflim boru ve kablo kullan m n azalt r, çarpmalar en aza indirir. E er daha dar yerlerde yerleflim gerekli ise yanlardan en az 25 cm. mesafe olmal d r. Servis için yaklafl m alan nda en az 45 cm. mesafe bulunmal d r (fiekil 12.8). Üst taraf ise tamamen serbest olmal - d r. E er cihaz bir ç k nt n n alt na yerlefltirilmiflse ç k nt ile cihaz üst yüzeyi aras nda en az 1 metre mesafe olmal d r (fiekil 12.9). Kondens ünitesi (d fl ünite) beton bir kaide üzerine tam yatay olacak flekilde monte edilmelidir. Su basma tehlikesi olacak yerlere d fl ünite monte edilmemelidir. Çat üstü uygulamalar nda ise çat konstrüksiyonunun üniteyi tafl maya (a rl k aç s ndan) yeterli oldu undan emin olunmal d r. Çat üstü uygulamalarda su yal t m ve ses ve titreflim yal t m özellikle ele al nmal d r. D fl üniteler yeterli hava al fl-verifli sa land takdirde k smen bina içerisine (balkon, d fl cephesi olan flaft vb.) monte edilebilirler. Heat pump ünitelerde yo uflma olaca düflünülüp zemine bir gider oluflturulmal d r. D fl ünitenin bina cephesine as lmas gibi özel hallerde, ünitenin drenaj olan bir platform yap larak bunun üzerine konmas gerekir. Montaj esnas nda d fl ünitenin ses etkisi göz önünde bulundurularak, cihazlar pencere önlerinden, titreflim ve gürültünün kolayl kla iletebilece i ortamlardan uzak tutmaya gayret edilmelidir. Çat ve teras montajlar nda cihaz a rl dengelenmesi ve titreflim iletiminin en az düzeye indirilmesi amac yla lastik takoz üzerine Model Nominal kapasite So utma kapasitesi Is tma kapasitesi Btu/h. Btu/h. Btu/h. A /CPKF24-2/T A /CPKF36-5/T A /CPKF42-5/T A /CPKF48-5/T A /CPKF60-5/T A /CPKF61-5/T A /CPKF48-5X2/T A /CPKF60-5X2/T A /CPKF61-5X2/T Tablo HEAT PUMP (SICAK-SO UK) KANAL T P KL MA KAPAS TE TABLOSU fiekil ISISAN GOODMAN KANAL T P SPL T KL MA DIfi ÜN TE YERLEfi M 229

8 fiekil ATIfi ALANI KAPALI YANLARI AÇIK DIfi ORTAMLARA DIfi ÜN TE MONTAJI fiekil ISISAN GOODMAN KANAL T P SPL T KL MA DIfi ÜN TE YERLEfi M (ÜSTTEN GÖRÜNÜfi) konulmal d r. So utucu ak flkan borular bak r olmal d r. Boru çaplar iç d fl üniteler aras mesafeye ba l olarak ilgili firma kataloglar nda genellikle belirtilir. Borular n montaj öncesinde ve montaj s ras nda kuru ve temiz tutulmas na çok dikkat edilmeli ve ba lant ya haz r hale getirilmeden uçlar ndaki tapalar ç kar lmamal d r. 2. Kanal Tipi ç Üniteler ç ünite yerinin belirlenmesi; ç ünite yerinin belirlenmesinde afla daki kriterler göz önünde bulundurulmal d r. a- Dönüfl kanal çekilecek cihazlar oturma yüzeyi olarak daha fazla yere ihtiyaç duyduklar ndan cihaz n montaj noktas genelde bir bodrum kat, çat aras,arfliv, depo vb. olabilir. b-cihaz n konulaca yerde veya yak n nda drenaj suyunun ba lanabilece i bir su gideri bulunmal d r. Drenaj hatlar gidere do ru en az %1 lik bir e im ile ba lanmal - d r. Ayr ca giderden koku gelmesini ve drenaj tavas ndaki suyun fan taraf ndan emilmesini engellemek amac yla cihaz drenaj ç k - fl nda en az 2,5 cm. derinli inde bir sifon oluflturulmal d r (fiekil 12.11). Özellikle asma tavan montajlar nda drenaj hatt e imine dikkat edilmelidir. Özellikle su giderinin üst kotta olmas ndan dolay kullan lmas gerekebilecek drenaj pompalar bak m ve kontrol gerektirdi inden iflletme giderleri fazlad r. Mecbur kalmad kça bu çözüm tercih edilmemelidir. c- ç üniteler dik, sa a yat k, sola yat k veya bafl afla flekilde monte edilebilirler (fiekil 12.12). Ünitelerin sola yat k ve bafl afla ya montajlar nda evaporatörün yönü de ifltirilmelidir. d-taze hava ba lant s n en kolay yapabilece imiz veya taze hava kanal n kolayca çekebilece imiz noktalar seçilmelidir. Bir d fl duvara yap fl k yerlefltirilen iç ünitelere, alt kotta duvara tak lm fl bir damperli panjur vas tas ile taze hava al nabilir. Taze havan n iç üniteye kanal ile getirilmesi durumunda mesafe 1-2 mt. den fazla 230

9 fiekil DRENAJ BA LANTISI ise araya mutlaka h z anahtar ile kontrol edilen bir takviye fan konulmal d r. Is san Aero-flo tipi fanlar bu ifl için idealdir. H z anahtar ile taze hava debilerini ayarlamak mümkün olacakt r. e- ç ünite ve d fl ünite aras ndaki mesafe mümkün oldu u kadar k - sa tutulmal d r. Bu montaj maliyetini düflürdü ü gibi, ileride bak r borularda oluflabilecek servis problemlerinin de daha h zl ve çabuk halledilmesini sa lar. f- Ünite afl r rutubetli ortamlara yerlefltirilmemelidir. g- Kolay servis verilebilecek noktalar seçilmelidir. Servis ve çal flt rma ifllemlerinin tümü için cihaz n ön k sm mutlak suretle aç k ve müdahale edilebilir durumda olmal d r. Servis için minimum mesafe 60 cm. dir. ç üniteler, ön taraf nda bulunan tüm kapaklar n filtrenin kolayca aç l p rahatça ç kart labilece i tarzda yerlefltirilmelidir. Alç pan duvar ile örtülmüfl ve sadece filtrenin ç kar - labilece i kadar bir menfez b rak lm fl uygulamalar do ru de ildir (flekil 12.13). Servis kapaklar aç ld nda, fiekil deki do ru uygulamada oldu u gibi; Kanal ba lant lar ndaki damperlere (var ise) ulafl lmal, fiekil Ç ÜN TEN N YATAY VE D KEY MONTAJI 231

10 fiekil Ç ÜN TE YERLEfi M Filtresi rahatça ç kart l p, tak labilmeli Cihaz ön kapaklar rahatça ç kart l p, tak labilmeli Taze hava kanal ve damperine ulafl labilmeli Cihaz n drenaj ve elektrik ba lant lar na rahatça ulafl labilmelidir. h- ç üniteler mümkün oldu unca mutfak, tuvalet veya banyo asma tavan, tuvalet holü, yak t deposunun oldu u kazan dairelerine monte edilmemelidir. Ortamda oluflabilecek kokular yaflam mahallerine tafl nabilir. ç üniteler gerekli önlemler al nmad sürece atmosfere aç k alanlara monte edilmemelidirler. Bu alanlarda ancak çat tipi paket cihazlar kullan labilir. ç ünite montaj flekilleri; a) Dikey serbest emiflli sistemlerde montaj flekilleri; ç ünite 30x30 veya 40x40 köflebentten imal edilen sehpa üzerine monte edilir. malatta dikkat edilecek husus cihaz n ön taraf ndaki profilin ters olarak kaynak yap lmas d r. Böylelikle filtrenin sökülüp tak lmas engellenmemifl olur. Cihaz alt oturma yüzeyinin oturaca ölçülerde imal edilen konstrüksiyonlar n yükseklikleri rahat emifl için minimum 40 cm olmal d r. Konstrüksiyon iki kat antipas ile boyanmal d r. Konstrüksiyon üstündeki cihaz oturma yüzeylerinin kauçuk veya benzeri türden yumuflak bir malzeme ile kaplanmas nda fayda vard r (fiekil 12.14). fiekil Ç ÜN TE KA DES b)dikey dönüfl kanall sistemlerde montaj: ç ünite, galvaniz sacdan yap lan bir kutu (emifl plenumu) üzerine oturtulabilir (fiekil 12.15). Bu kutunun üst yüzeyinde cihaz 232

11 fiekil DÖNÜfi KANALI UYGULAMASI oturma bofllu u b rak ld ktan sonra, kutunun iç yüzeylerinin akustik izolasyon malzemesi ile kaplanmas yla ses izolasyonu da sa lanm fl olur. Bir önceki k s mda bahsedilen serbest emiflli dikey monte edilen iç ünitelerde sehpa yerine bu tarzda bir emifl kutusunun kullan lmas durumunda daha düflük ses seviyeleri sa lan r. c) Yatay, tavan aras serbest emiflli montaj; Bu uygulamada iç ünite, rotlar ile tutturulan iki adet perfore U veya L profil üzerine oturtulmal d r (fiekil 12.16). Yan drenaj tavas yere paralel olacak ve altta kalacak flekilde montaj yap lmal d r. Ayr ca asma tavan aras nda filtrenin ç kart l p tak lmas n engelleyecek herhangi bir engelin olmamas na dikkat edilmelidir. Titreflim oluflabilece i göz önüne al n p profillerin üzerine titreflim sönümleyici malzemeler monte edilmelidir. Drenaj giderinin sa l kl çal flmas için gerekli e imler sa lanmal d r. Cihaz montaj nda, cihaza servis verilebilece i gözönüne al narak gerekli müdahale kapaklar düflünülmelidir (min. 60x60 cm). Karolaj uygulamalar bu yüzden tercih edilmelidir. Cihaz bak r boru ve drenaj ba lant lar n n, filtre de iflimi ve servis kapaklar n n aç lmas na engel olmamas na dikkat edilmelidir. d) Yatay tavan aras dönüfl kanal ba lant l montaj; c maddesindeki aç klamalara ilaveten dönüfl kanal n n, servis kapaklar ve filtre de iflimine engel olmamas na dikkat edilmelidir. e) ç ünitenin ters olarak (baflafla ) montaj ; Özellikle iç ünitenin bir üst kata monte edildi i uygulamalarda kullan lan montaj fleklidir. Montaj için cihaz n evaparatörü sökülerek ters olarak tak l r. Bu durumda evaporatör filtre kasetini de geçerek d flar ya taflma yapar. Bundan dolay cihaz filtresi için ayr bir kaset yapmak gerekir (fiekil 12.17). Bu montaj n en büyük avantaj minimum kanal direnci ve ses seviyesidir. Her türlü montajda cihaz çevresinde b rak lacak boflluklara uyulmal d r. Yüksek binalar için uzun bak r boru tesisat uygulamalar : Ya n geri dönüfl problemi, yüksek so utucu ak flkan flarjlar, düflük yüklerde çal flma ve buna benzer problemlerden dolay bu tip tesisatlar özel dikkat gerektirmektedirler. Her kat 3 m. ve toplam 15 kata kadar olan binalarda; d fl ünite çat ya, iç ünite de afla da klimatize edilen ortama konulabilir. Yüksek Tesisatlarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar: m. yi geçen her 15 m. mesafe için sisteme yaklafl k 28 gr. ya eklenmelidir derece dirsek ve fittings say s minimize edilmelidir. Buhar hatt ndaki bas nç düflümünü minimuma indirebilmek için sadece büyük radyuslu 90 derece fittings kullan lmal d r. 3. Buhar hatt üzerine, hemen iç ünite ç k fl na veya çat ya do ru ç - k fl bafllang ç noktas na bir ya kapan konulmal d r. 4. Tüm kompresörler karter s t c s na sahip olmal d r. 5. Tüm üniteler üzerinde geciktirici röle, k sa devre oluflmas n önlemek için bulunmal d r. Oda Termostad Yerleflimi Termostat s tma ya da so utma ünitesinin çal flmas n kontrol eden bir cihazd r. Termostat oda içindeki s cakl hisseder ve ayarlanan s cakl kta sabit tutulmas n temin eder. Oda termostat merkezi bir yerde olmal ve s cakl k ve radyasyondan etkilenecek bir yerde olmamal d r. Termostat y lda bir kez temizlenmelidir. Oda termostad direkt günefl fl almayacak bir yere yerlefltirilmelidir. 233

12 fiekil Ç ÜN TEN N YATAY OLARAK ASMA TAVAN ÇER S NE MONTAJI Herhangi bir s kayna ndan etkilenmemelidir (radyatör, direkt günefl fl, d fl duvar vb.). Yerden en az 1,5 m. yükse e ve yere paralel bir flekilde montaj yap lmal d r. Oda termostad kolayl kla müdahale edilebilecek bir yere monte edilmelidir. fiekil Ç ÜN TE TERS MONTAJI Hava Kanal Montaj 1-Asma tavan içersinde yeterli yükseklik varsa, hava kanallar asma tavan bofllu u içinden da t l r. S zd rmaz contal yuvarlak hava kanallar idealdir. 2- Asma tavan içindeki yüksekli in az oldu u yerlerde : a- ç ünite üzerine da t m kutusu yap l r. b- Her iki anemostada bir ç k fl veya her anemostada bir hava kanal ç k fl yap l r. c- Hava damperleri da t m kutusu ç k fl na monte edilerek odalara girmeden hava ayar yap labilir. d- Anemostat ve menfezler dampersiz seçilebilir. e- Damperli menfez ve anemostatlar için daha fazla asma tavan bofllu u ihtiyac ortadan kalkar. f- Hava da t m contal fittingsler kullan lan contal yuvarlak hava kanallar ve fleksib l hava kanallar ile yap labilir. g- zoleli fleksib l hava kanallar n n ses yutucu özelli i vard r ve fiyat daha ucuzdur. 3- Komple asma tavan yap lamayan yerler için Alternatif çözümler: a- Cam kenarlar nda k smi asma tavan bofllu u yarat labilir. b- Ofislerde merdiven önü ve koridorlarda asma tavan yap l p hava kanal montaj yap l r. Odalara kap üzerinden veya duvardan üst kottan hava üflenir veya cam önünde k smi asma ta- 234

13 fiekil van ya da dekoratif k smi tavanlar oluflturularak hava kanal da- t m yap l r. Modern binalarda yap mimar n n dizayn yaklafl m na uyarsa, yuvarlak hava kanallar istenilen renge boyanarak aç kta kullan labilir. c- Apartman dairelerinde iç ünite koridor üzerinde bir dolab n içine yerlefltirilip hava kanallar koridor tavan ndan da t l r. Odalara kap üzerinden veya duvardan üst seviyeden hava üflenir. d- Villalarda Yatak odas katlar n n klima cihaz iç ünitesi, çat aras ndaki kullan lmayan bofllu a yatay olarak yerlefltirilir. Hava kanallar çat aras ndaki boflluktan yatay olarak monte edilir. Alt kattaki yatak odalar n n tavan delinip, anemostat ve menfezler yerlefltirilir. Yatak odalar na flartland r lm fl hava verilir ve al n r. Asma tavan ihtiyac da oluflmaz. Ayn cihaz veya baflka bir cihaz çat aras ndaki hacimlere de hava verir. Salon ve girifl kat n n klima cihaz ayn katta dolap içine veya bodrum kata yerlefltirilip, havan n kanall da t m için çözümler üretilebilir. Kanal Tipi Klimalarda ç Ünite Üzerine Da t m Kutular Yap m Asma tavan içinde yüksekli in az oldu u (20-25 cm mertebelerinde) yerlerde çoklu kanal uygulamas, iç ünite üzerine monte edilen ve çok say da yuvarlak kesitli hava kanal ba lant s bulunan, içi akustik ses izoleli kutular ile yap labilmektedir (fiekil 12.18). Montajda kutu ile iç ünite aras nda branda ba lant kullan lmal, kutu çubuklarla tavana ayr ca sabitlenmelidir (fiekil 12.19). Kutu üzerine monte edilecek damperler yard m ile her kanal n debisi kolayl kla fiekil Ç ÜN TE KANAL BA LANTISI ayarlanabilir. Uzun hatlar n kutunun ön taraf ndan beslenmesi sistem verimini art rd gibi reglaj imkanlar n da kolaylaflt r r. Kutunun arka taraf havan n rahat yönlenmesi için yuvarlat lm fl olmal ya da kutu içerisine yönlendiriciler monte edilmelidir. Kutunun büyüklü üne ve hava da t m kanallar n n say s na göre kutu içerisine ilave yönlendiriciler konulmal d r. 235

14 Kanallar n izole edilmesi; So utma yap lan kanallar mutlaka d fltan izole edilmelidir. zolasyon kal nl enerji ekonomisi aç s ndan önem tafl r. Atmosfere aç k alanlardan geçen kanallar n izolasyonlar mutlaka d fl hava flartlar - na dayan kl ayr bir malzeme ile kaplanmal d r (alüminyum vb.). Kanal içerisine akustik özellikteki malzemelerin kaplanmas nda özen gösterilmeli, bunlar n zamanla afl nmayacak özellikte olmas - na dikkat edilmelidir. Ulafl lamayacak noktalara akustik izolasyon uygulamas yap lmamal d r. Bu malzemeler zamanla kanaldan ayr - larak kanal içerisindeki hava sirkülasyonunu engelleyebilir. Ayr ca flanfll ve sürgülü dikdörtgen kanallarda birleflme noktalar nda s zd rmazl k için silikon kullan lmal d r Kanal Tipi Klimalarda Fleks b l kanal (GoodmanFlex) kullan m ve montaj Kanal tipi klima sistemi ile yap lan tesisatlarda, a) yuvarlak s zd rmaz contal ana kanaldan anemostatlara, (anemostat, menfez ve lineer difüzörler) ba lant da, b) çoklu kanal uygulamas nda ( Btu/h Btu/h kapasite aral klar nda) tüm sistem her anemostada ayr bir hat (veya iki anemostada bir hat) çekilmek suretiyle yap labilir. Do rudan da t m kanal olarak fleksib l kanal (GoodmanFlex) kullanmak mümkündür. Bu sayede ilk yat r m, iflçilik maliyeti, ses seviyesi azalt lm fl, h zl ve kolay bir montaj sa lanm fl ve sisteme esneklik kazand r lm fl olur. Fleks kanal ba lant s fiekil de görülmektedir. 1- lk yat r m maliyeti a. zoleli ve izolesiz hava kanallar ile karfl laflt r ld nda GoodmanFlex fiyat çok daha ucuzdur. Ayr ca dirsek kullan lmaya ihtiyaç olmad için (GoodmanFlex k vr larak dirsek oluflturulur.), fittings maliyeti de çok düflüktür. b. Kullan lmayan, artan malzeme baflka yerlerde de erlendirilebilir. 2- flçilik maliyetine etkisi GoodmanFlex in montaj herhangi bir kanala ve o kanala ait fittings malzemelerinin montaj na göre daha kolay ve h zl oldu u için iflçilik maliyetini düflürür. K sa sürede montaj bazen en önemli avantaj olarak da de erlendirilebilir. 3- Ses seviyesine etkisi Di er hava kanal sistemlerinde ses (gürültü) önlemi için susturucular kullan l r ve akustik izolasyonlar yap l r. GoodmanFlex hava kanallar n n ses yutucu özelli i oldu u için ayr ca akustik izolasyon vb. maliyetler oluflmaz. 4- Sistem esnekli ine etkisi Herhangi bir kanal sisteminin uygulama aflamas nda, kanallar üzerindeki ba lant a zlar n n uygulay c taraf ndan yanl fl aç ld n veya bu ba lant a zlar n n aç lmas ndan sonra binan n mimarisinde ve projesinde bir de ifliklik oldu unu varsayal m. Bu uygulamalarda çok s k rastlan lan bir durumdur. E er sistemdeki ana kanallardan anemostatlara olan ba lant lar projede GoodmanFlex ile yap lmad ysa, ba lant a z aç lan kanallar ilave kanal veya fittings kullanmak suretiyle projenin yeni haline uydurulmal d r. Ayr ca önceki projeye göre üretilmifl olan malzemeleri baflka bir hatta kullanma flans n z olmayabilir. Bunlar n tümü maliyeti ve montaj süresini art r c etkenlerdir. GoodmanFlex Hava Kanal n n Özellikleri 4 (ø102 mm), 5 (ø127 mm), 6 (ø152 mm), 7 (ø180 mm), 8 (ø203 mm), 9 (ø229 mm), 10 (ø254 mm), 12 (ø305 mm), 14 (ø355 mm) çaplar nda standart olarak üretilirler, Ses sönümleyici özelli e sahiptir, Pislik tutmaz. S zd rmazd r. ç yüzeyi alüminyum folyodan yap lan hava kanallar nda (alüminyum folyo yap flt rma oldu u için) hava kaça riski oldu u halde, GoodmanFlex hava kanallar monoblok (tek parçal ) imal edilirler ve hava kaça oluflmaz. Bas nç kay plar çok düflüktür. zoleli ve izolesiz olarak üretilirler, zolesiz kanallar özel polyester malzemeden imal edilmifltir, zoleli kanallar n iç çeperi özel polyester kapl olup, arada 3 cm. camyünü izolasyon bulunmaktad r. zolasyonun d fl yüzeyi de alüminyum folyo ile bütünüyle kaplanm flt r. -30 C/+120 C s cakl k aral nda kullan l rlar. GoodmanFlex kanallar NFPA 90A ve 90B (Amerikan Yang n Güvenlik Enstitüsü) standartlar na ve UL181 (Under Writes Laboratory) standartlar na uygundur. Genel olarak bütün flexible kanallarda yukar da belirtilen yang n güvenlik standartlar na uygunluk sa lanmal d r. Kanallar 148 C de alev almadan, yanmadan erimeye bafllarlar. Erime sonucunda da zehirli gaz ç kartmaz. Tüm klima ve havaland rma tesisatlar nda güvenle kullan l rlar. Fleks kanallar kolayca kesilip, parça parça kullan labilir. Fleks kanallar yap s nda bulunan çelik tellerden dolay aç k durumda durabilirler. Ancak özellikle emifl kanallar nda mutlaka gerilerek ve yeterli boyda kullan lmal d r ç Üniteye Taze Hava Ba lant s Ve fiekilleri Taze Hava Ba lant s le lgili Notlar. 1- Taze hava mümkün oldu unca havan n daha temiz oldu u binan n üst kotlar ndan al nmal d r. En iyi çözüm taze havan n çat seviyesinden al nmas d r. 2- Taze hava panjurlar bina egzoz ve kalorifer bacalar ç k fl noktalar n n uza nda ve ters yönünde monte edilmelidir. Böylece egzoz havas n n taze hava giriflinden emilmesi engellenir. 3- Egzoz ve taze hava kanallar ayn flaft n içinden ç k yorsa egzoz daha üst kottan ve hakim rüzgar yönünde at lmal, taze hava ise daha alt kottan ve hakim rüzgar n ters yönünden al nmal d r. 4- Taze hava kanallar tuvalet ve mutfak egzoz kanallar n n uza- ndan çekilmeli ve s zd rmaz rijit veya esnek kanal sistemleri kullan lmal d r. 5- Taze hava panjurlar n n filtreli tipte ve gerekenden birkaç kat daha büyük boyutlarda kullan lmas n öneririz. Bu sayede ön filtreleme yap lacak ve taze havan n içindeki toz ve kirin iç ünite filtresine ek bir yük getirmesi engellenecektir. Böylece klima cihazlar n n bak m periyotlar da uzam fl olacakt r. 6- Birden fazla klima cihaz n n kullan ld binalarda tüm cihazlar n taze havalar n n tek noktadan ve bir üst maddede belirtildi i gibi büyük boyutland r lm fl bir filtre üzerinden al nmas çok iyi sonuçlar vermektedir. Taze hava ihtiyac n n yüksek oldu u binalarda d fl hava önce bir kaba filtreden daha sonra da tamamen 236

15 fiekil ESNEK KANAL BA LANTISI taze hava flartland rmas için kullan lan bir kanall klima cihaz ndan geçirilerek katlardaki klimalara da t l rsa cihazlar n performanslar nda ciddi art fllar görülür ve konfor artar. Bu uygulamalarda %100 taze hava klima cihaz olarak çat tipi paket klimalar kullan lmas çok pratik olmaktad r. 7- Çok katl binalarda merdiven kovas na bir çat tipi klima cihaz ile %100 taze hava bas l rsa, bu hem binaya verilen taze hava miktar n n artmas ile iç hava kalitesini ve konforu art racak, hem de merdiven bas nçland r lmas n sa layarak katlar aras nda hava ve koku transferini önleyecektir. 8- Taze hava kanallar yo uflma riski sebebiyle mutlaka d fltan izole edilmelidir. Taze hava kanal olarak ses sönümleme özelli i olan izoleli esnek kanal kullan m hem pratiklik hem de daha düflük ses seviyeleri sa lamaktad r. 9- Taze hava kanal kullan lmayan sistemlerde hava panjurlar tel kafesli ve kollu ayarlanabilir tipte olmal d r. E er taze hava bir kanalla al n yorsa kanal üzerinde taze hava miktar n n ayarlanmas için bir ayar damperi kullan lmal d r. 10-D fl cephedeki panjurlar mutlaka kör kasa kullan larak monte edilmelidir. Aksi halde binaya su girebilir. Serbest emiflli (dönüfl kanals z) sistemlerde taze hava ba lant s : 1) Taze Havan n Bir D fl Hava Panjurundan Direkt Al nmas : ç ünitenin bir d fl cephe duvar na bitiflik veya yak n monte edildi i durumlarda uygulanabilir. fiekil de görüldü ü gibi d fl hava panjuru iç ünitenin emifl a z na yak n olarak monte edilir ve d fl hava iç ünite fan n n oluflturdu u emifl ile do al olarak çekilir. Taze hava panjuru tel kafesli ve ayarlanabilir kollu tipte olmal d r. ç ünite hemen d fl duvar n yak n nda de il ve duvara en çok 2-3 metre mesafedeyse, panjur ve iç ünite emifli aras nda bir izoleli taze hava kanal çekilmelidir. En ideal uygulama ise iç ünitenin bir emifl kutusu üzerine oturtulmas ve taze havan n da bir kanal ile bu kutuya ba lanmas d r (fiekil 12.22). Taze hava miktar n n ayarlanabilmesi için taze hava kanal üzerinde mutlaka bir ayar damperi kullan lmal d r. Her iki uygulamada da yeterli taze havan n al nabilmesi için iç ünitenin klimatize edilen ortamdan panjurlu veya üzerinde dönüfl menfezi bulunan bir kap ile ayr lm fl olmas gereklidir. Aksi taktirde iç ünitenin çekti i tüm hava direncin daha düflük oldu u oda taraf n- 237

16 fiekil DIfi HAVANIN D REKT DIfiARIDAN ALINMASI fiekil TAZE HAVA KANALI VE FAN LE DIfi HAVA TEM N fiekil DÖNÜfi HAVASI SERBEST EM fil fiekil TAZE HAVA KANALI LE DO RUDAN EM fi dan al nacak, taze hava yeterince al namayacakt r. 2) Taze Havan n Uzak Bir Noktadan Fan ve Taze Hava Kanal le Al nmas : ç ünitenin yak n nda bir d fl cephe bulunmamas veya yak n ndaki d fl cepheden mimari vb. nedenlerle d fl hava al nmas na müsaade edilmemesi durumunda uzaktaki uygun bir noktadan al nan d fl hava bir fan ve izoleli taze hava kanal vas tas ile iç üniteye getirilebilir. Bu durumda hava kanal fiekil deki gibi iç ünite emifl a z na kadar indirilir. Böylece d fl havadan gelebilecek tozun iç ünitenin bulundu u hacmi kirletmesi de büyük ölçüde engellenir. Taze hava fan n n devri bir h z regülatörü ile kontrol edilmeli ve fan iç ünite fan na, bu iki fan paralel çal flacak flekilde elektriksel olarak kilitlenmelidir. E er iç ünite bir emifl kutusuna oturtulmuflsa taze hava kanal bu kutuya ba lanmal d r fiekil Taze hava fan hava miktar ve kanal dirençlerine ba l olarak seçilir. Ço u uygulamada kullan lan, h z anahtar yla kontrol edilebilen sessiz fanlar bu konuda çok iyi sonuç vermektedirler. 238

17 Dönüfl Kanall Sistemlerde Taze Hava Ba lant s : 1) Taze Havan n Bir D fl Hava Panjurundan Direkt Al nmas : E er iç ünite fiekil deki gibi bir d fl duvar yan ndaysa taze hava bir panjur ve damperli bir kanal ba lant s ile emifl hatt na ba lan r. fiekil DÖNÜfi HAVASI KANAL BA LANTILI 2) Taze Havan n Uzak Bir Noktadan Fan ve Taze Hava Kanal le Al nmas : Taze hava uzak bir noktadan al nacaksa fiekil daki gibi bir flaft içinden ve/veya asma tavan aras ndan çekilen taze hava kanal dönüfl kanal n n herhangi bir noktas na ba lanabilir. Fan takviyesi yap lmayan uygulamalarda taze hava kanal, h z 3-3,5 m/s olacak flekilde boyutland r lmal ve kanal üzerine damper tak lmal d r Kanal Tipi Heat-Pump Cihazlar n D fl Hava S cakl na Ba l Performans De iflimi Havadan havaya tipteki Heat Pump cihazlar, k fl mevsiminde d fl s - cakl a ba l olarak performans kayb na u rarlar. Bu performans düflümünde rol oynayan iki önemli faktör bulunmaktad r: (1) D fl s cakl n düflmesine paralel olarak düflen evaporasyon s - cakl nedeniyle, kompresör bas nç fark n n yükselmesi ve çevrim veriminin düflmesi; (2) Düflük s cakl klarda d fl ünite (evaporatör) serpantinlerinde meydana gelen karlanman n eritilmesi için defrost yap lma gereksinimidir. (1) numaral nedenle d fl s cakl a ba l olarak performans katsay s (COP) düflmesi genellikle cihaz kataloglar nda verilir. Burada iç ve d fl ünite fanlar için harcanan enerji dahil olmak üzere, birim elektrik için elde edilen s tma de eri COP, tablolar veya diyagramlar halinde görülebilir. Bölüm sonunda verilen Tablo , Tablo dizisinde Goodman kanal tipi heat pump cihazlar n d fl koflullara ba l olarak kapasite de erleri de iflimi verilmifltir. (2) numaral etki ise cihaz kataloglar nda verilmez. Bu etki d fl hava flartlar na ba l d r ve de iflkendir. Ayr ca kullan m flartlar na da ba l d r. Defrost flartlar nda cihazdan beklenen performans kabullere göre de iflkendir. Defrosta geçti inde cihaz s tma yapamad gibi, tam tersine oday so utur. Bu nedenle defrost süresince s tma fiekil TAZE HAVA BA LANTISININ DÖNÜfi KANALINA YAPILMASI 239

18 Cihaz tipi AC24-05C AC36-08C AC 24-05C AC 36-08C AC 36-08C HDCF24-2 CKF 36-5 CPKF 24-2 CPKF 36-5 CPKF 42-5 So utma kapasitesi Btu/h Is tma si Btu/h Rezistans Rezistans * * * li s t c kapasitesi kw 4,5 6,7 4,5 6,7 6,7 ç ünite AC 24-05C AC 36-08C AC 24-05C AC 36-08C AC 36-08C li beslemesi V/FAZ/Hz 220/1/50 220/1/50 220/1/50 220/1/50 220/1/50 Kullan lmas gereken sigorta L-16A L-16A L-16A L-16A L-16A Besleme kablo kesiti mm 2 3x2,5 3x2,5 3x2,5 3x2,5 3x2,5 A rl k kg D fl ünite HDCF 24-2 CKF 36-5 CPKF 24-2 CPKF 36-5 CPKF 42-5 li beslemesi V/FAZ/Hz 220/1/50 380/3/50 220/1/50 380/3/50 380/3/50 Kullan lmas gereken sigorta G 25A G 16A Grup G 25A G 16A Grup G 20A grup Besleme kablo kesiti mm 2 3X2,5 4x2,5 3X2,5 4X2,5 4x4 A rl k kg li s t c beslemesi mm 2 3X6 3x6 3X6 3X6 3x6 elektrik sarfiyat kw 2,82 3,91 2,83 3,88 4,36 Tablo GOODMAN G ZL TAVAN T P KANALLI KL MA TEKN K ÖZELL KLER (*li s t c hariç) aç s ndan çift katl bir dezavantaj ortaya ç kar. Is pompas tipi cihazlar ilk uyguland nda, ABD de müflterilerin flikayetçi olduklar gözlenmifltir. Bunun nedeni defrost sürecinden kaynaklanmaktad r. Is tmada s pompas n baflar ile kullanmak için bina iyi izoleli olmal ve hava s z nt s minimuma indirilmelidir. yi izoleli binalarda s tma ihtiyac azald ndan cihaz otomatik olarak termostat üzerinden kapan r ve do al defrost sa lan r. Buradan hareketle, baflar l bir s pompas s tma performans için cihaz kapasitesinin bina s yükünün iki misli olmas sonucuna ulafl labilir. E er s pompas ile s tma yap lacaksa art k elektrikli s tmaya ihtiyaç kalmamal d r G ZL TAVAN T P KANALLI KL MA Gizli tavan tipi klimalar ince yap lar dolay s yla asma tavan içine yerlefltirilmeye uygun kanall tip split klimalard r. Örne in, Btu/h Btu/h. kapasite aral ndaki Goodman AC gizli tavan tipi kanall split klimalar 25,4 cm yüksekli e sahiptir. Bu ölçüleriyle asma tavan aral nda rahatl kla uygulanabilirler. Özellikle bürolarda, ofislerde ve bankalarda asma tavan aral nda yeterli mesafenin bulunmad yerlerde kullan lmaya uygundurlar. Bu tipler de yine sadece so utma veya s tma+so utma (heat-pump) yapabilen modeller olmak üzere ikiye ayr l r. Cihaz n teknik özellikleri Tablo de verilmifltir. Cihazla ilgili flemalar fiekil 12.28, 12.29, da verilmifltir. Goodman AC gizli tavan tipi klimalar n iç üniteleri paslanmaz galvaniz çelikten imal edilmektedir. Hem sadece so utma hem de heat-pump olarak çal flan cihazlarda elektrikli s t c bulunmaktad r. AC tipi iç ünitelerde kullan lan elektrikli s t c lar n fan ile serpantin aras nda montaj fabrikada yap lmaktad r. Heat-Pump cihazlarda elektrikli s t c ve heat-pump çevrimi ayn anda devreye girmez. li s t c devreye girdi inde heat-pump çevrimi durdurulmaktad r. li s t c lar iki s rad r ve her bir s ra ihtiyaca göre devreye girip ç kmaktad r. li s t c lar s cakl k korumal d r, ÜSTTEN GÖRÜNÜfi A B C fiekil G ZL TAVAN T P KANALLI KL MA afl r s nma esnas nda devreden ç k p kendilerini korumaya al rlar. Paslanmaya karfl dayan kl krom nikel malzemeden imal edilmektedir. Kullan lan fan iki h z kademesine sahiptir. Fan n debi ve karfl layabilece i bas nç kayb tablosu Tablo de verilmifltir. ç ünite üfleme a z önüne yap lacak at fl kutusuna (plenuma) ba lanan fleksibel hava kanallar vas tas yla hava homojen flekilde da t labilir. AC serisi gizli tavan tipi klima cihazlar n n etkili çal flmas n sa lamak ve debi dengelemesini yap labilmek için uzun kanallar n fan n at fl do rultusunda monte edilmesi gerekir. Cihazlar n servis ve bak m için müdahale kapa kullan lmas gerekir. Cap tipi müdahale kapaklar n n cihaza serbest emifl yapabilme imkan veren menfezli ve üzerine filtre monte edilebilen modeli, uygulamalarda esneklik sa lar. Ayr ca menfezsiz düz Cap modeli de cihaza müdehale için kullan labilir. Cap 1 yaln zca

19 254 ÖNDEN GÖRÜNÜfi A fiekil G ZL TAVAN T P KANALLI KL MA YANDAN GÖRÜNÜfi GAZ HATTI KONTROL KUTUSU TAfiMA DRENAJ BA LANTISI ¾ D fil ANA DRENAJ BA LANTISI ¾ D fil 533 ELEKTR KL ISITICI BÖLÜMÜ L K T HATTI fiekil G ZL TAVAN T P KANALLI KL MA PLAST K TAVA Btu/h model için, Cap 2 di er modeller için kullan lmaktad r. ç ünitelerde filtre bulunmamaktad r. Filtre montaj için cihaz arkas na filtre kaseti yap lmas veya s zd rmaz asma tavanlarda kullan lan ve filtre monte edilebilen müdahale kapa kullan lmas gerekir (fiekil 12.32). Filtrenin uygulama flekline göre seçimi ve boyutland r lmas yap lmal d r. Taze hava girifline ikinci bir filtre monte edilirse dönüfl kutusuna monte edilen filtrenin ömrü daha uzun olur. Cihaza yap lacak taze hava ba lant s ile 12 ay boyunca havaland rma mümkün olmaktad r. Taze hava bir fan ve kanal vas tas yla dönüfl kutusuna ba lanabilir. Ortama verilen taze hava sayesinde pozitif bas nç sa lan r. Ayr ca egzoz esnas nda bas nç dengesi kurulur ve bu sayede iç ortama d flar dan flartland r lmam fl ve tozlu havan n BU BÖLÜMDEN YÜKSEK GER L M BA LANTISI YAPILIR YÜKSEK GER L M BA LANTISININ KARfiI TARAFINDAN TERMOSTAD KABLO BA LANTISI YAPILIR Model Fan h z 2,6 5,2 7,6 10,2 12,7 AC C Yüksek Düflük AC C Yüksek Düflük Tablo C HAZ DIfiI STAT K BASINÇ (mmss) KARfiILI I DEB (m 3 /h) DE ERLER D girifli önlenmifl olur. Aç k ofis uygulamalar nda cihaz serbest emiflli kullan labilir, ancak ofis bölünmüfl odalardan olufluyorsa dönüfl kanal çekilmelidir. ç üniteye bir drenaj hatt çekilmelidir. ç ünite giderden alt seviyede kal yorsa drenaj pompas kullan lmal d r KANALLI SPL T KL MA S STEM D ZAYNI Split klima sistemleri küçük çapl uygulamalarda kullan ld klar ndan hesap boyutland rma ve seçimleri pratik olmal d r. Sistem dizayn afla daki ad mlardan oluflur: 1- So utma ve s tma yükleri hesaplan r 2- Kanal yerleflimi ve geçiflleri hesaplan r 3- Cihaz yerleflimleri planlan r 4- Max. hava debisi ( s tmada veya so utmada) belirlenir 5- Düflük yüklerdeki hava debisi belirlenir 6- Cihaz seçimleri yap l r 7- Kanal dizayn ve menfez seçimleri yap l r Is tma ve So utma Yüklerinin Hesab Yap lar n standart s kay p ve kazanç hesaplar gerek Türk ve gerekse yabanc standartlarda belirlenmifltir. Ayr ca Bölüm 9 da s kazanc hesab verilmifltir. Bu standart hesap yöntemine göre hacimlerin s kay p ve kazançlar elle veya bilgisayarlarla hesaplanmal d r. Ancak çabuk hesap yap lmak istendi inde, tecrübeye dayanan baz de erlere dayanarak ve yaklafl k olarak s kay p ve kazançlar belirlenebilir. Bu çabuk ve yaklafl k hesapta m 2 döfleme alan bafl na veya m 3 olarak oda hacmi bafl na s kayb veya kazanc de erleri esas al n r. Tablo de çeflitli uygulamalar için tavsiye edilen s kay p ve kazanç de erleri verilmifltir. Bu konuda ayr ca Bölüm 9 Tablo 9.14 ve 9.15 den yararlan labilir. Cihaz seçiminde hesaplanan s l yüklere, %15-25 mertebesinde bir emniyet pay kat lmal d r. Buna göre belirlenen s l yükle kataloglardan cihaz seçimi yap l r Hava Miktar Kanal hesab na geçilmeden önce hava miktarlar belirlenmelidir. Hava miktarlar so utma halinde; Q = q / (1,23. T) formülünden bulunabilir. Q = Hava miktar, L/s q = s kazanc, W t = Besleme havas ile oda havas s cakl klar aras ndaki fark, C olarak verilmifltir. t s cakl k fark için tavsiye edilen de erler, duyulur s oran na göre afla daki gibidir. Örne in duyulur s kazanc 6800 W, gizli s kazanc 1500 W olan bir odada, s oran = D.Is / (D. Is + G. Is ) = 6800 / ( ) = 0,82 Q = 6800/ (1,23 x 10,6) = 520 L/s olarak bulunur. Genellikle cihaz üreticileri split sistem kanal tipi iç ünitelerin hava miktarlar n, kanal sistemindeki bas nç düflümüne ba l olarak vermektedirler. Buna göre seçilen cihaz n debisi, yukar daki gibi hesaplanan odalar n hava debilerinin toplam na uygun olmal d r Kanal Tasar m Split klima kanal sistemi tasar m için a) efl sürtünme yöntemi, b) h z yöntemi olarak iki yöntem kullan labilir. 241

20 fiekil ISISAN G ZL TAVAN T P KL MA TAZE HAVA BA LANTISI B NA T P Konutlar Bankalar Ofis Computer Merkezi Restaurant Bar - taverna W/m B NA T P Bakkal dükkan Ayakkab dükkan Giyim - kuflam Berber dükkan Diflçi Okul (ana - ilk) Tablo ÇEfi TL UYGULAMALARDA YAKLAfiIK m 2 DÖfiEME ALANI BAfiINA SO UTMA Ç N ISI KAZANCI DE ERLER (W/m 2 ) W/m s oran T 0,75-0,79 11,7 0,80-0,85 10,6 0,85-0,90 9,5 Tablo TAVS YE ED LEN SICAKLIK FARKLARI Efl sürtünme yöntemi Efl sürtünme yönteminde kullan labilecek bas nç fark, üreticinin belirledi i fan bas nc ndan; serpantinler, filtre, menfezler ve kanal aksesuarlar n n yaratt kay plar düflüldükten sonra geri kalan net 242