TOTAL KALÇA PROTEZİ SONRASI Yeni kalçanız ile birlikte yaşam

Transkript

1 TOTAL KALÇA PROTEZİ SONRASI Yeni kalçanız ile birlikte yaşam Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Zakirbaşı Sok. No: Kazlıçeşme - İstanbul info@surppirgic.com

2 ADIM ADIM İYİLEŞME Total kalça protezi ameliyatına karar veren bir insan, ameliyattan sonra rutin günlük aktivitesine yeniden kavuşmayı, ağrı ve sertlik olmaksızın pek çok günlük işini yapabilmeyi amaçlamaktadır. Yeni Kalçanız Günümüzde ortopedide cerrahların elinde son model bir teknoloji ve protezler bulunmaktadır. Bu sayede daha kolay ve ağrısız yürüyebileceksiniz. Sizin de bir takım basit kurallara uymanız ve dikkatli olmanız istenecektir. Ameliyat sonrası ile ilgili düşünceleriniz: Kalça protezi ameliyatından sonra bir miktar sıkıntı çekmeniz doğaldır. Şu soru ve cevaplar sizin düşüncelerinize açıklık getirecektir. Ağrım geçecek mi? Ameliyattan önce yaşadığınız ağrı ve sertlik geçecektir. İlaçlar ve nazik egzersizler ameliyatın yol açtığı ağrıları giderecektir.

3 İkinci adım ise, uygun fizik tedavi egzersizleri ile eski bazı alışkanlıkları terketmek ve yeni bir duruma uyum sağlamaktır. Tabii ki bunları yalnız başına değil, aileniz, arkadaşlarınız ve sağlık ekibiniz ile birlikte sağlamak amaçlanmaktadır. İyileşmenin Adımları Kalça Protezini Anlamak Sementli veya sementsiz protez seçimini cerrahınız sizin ihtiyacınıza göre belirler. Nelere dikkat edeceğiniz ve hangi hareketleri yapmayacağınız anlatılacaktır. Hastanede İyileşme Dönemi İlk dönemde bir fizyoterapist ve meşguliyet terapistinin yardımı ile hastanede çalışacaksınız. Evde yapacaklarınız ve dikkat edeceğiniz hususlar size anlatılacaktır. Evde İyileşme Dönemi İkinci dönemde hastanede öğrendiklerinizi evde devam ettireceksiniz. Aktiviteniz ve bağımsızlığınız arttıkça sevinciniz artacaktır. Yeni kalçam sağlıklı kalça kadar iyi olacak mı? Hemen hemen. Protezinizin sınırlı bir hareket emniyeti olduğunu unutmayınız. Önceki hareket şekillerinizden biraz değişik hareket etmeniz gerekmektedir. Ne zaman eve dönebilirim? Sağlık ekibiniz durumu değerlendirecek ve karar verecektir. Tekrar bağımsızlığımı kazanabilecekmiyim? Aktivitelerinizin hepsini veya çoğunu kazanacaksınız. Tabii ki bu sizin egzersizler inizi düzenli yapmanıza ve iyileşme potansi yelinize de bağlıdır.

4 KALÇA PROTEZİNİ ANLAMAK Kalçanızın anatomisini iyi kavrarsanız, iyileşme döneminde yapmanız gerekenlerin mantığını daha iyi anlarsınız. Kalçanız bir top-yuva şeklinde eklemdir. Uyluk kemiği ile leğen kemiği kıkırdak, bağ ve kaslar ile kaplanarak eklemleşirler, böylece yumuşak hareket sağlanır. Sağlıklı Kalça Sorunlu Kalça Protez Kas Yuva Pürüzlü kemik yüzeyi Baş Baş Düzgün Kıkırdak Aşımış Kıkırdak Sap Düzgün yüzeyler Sağlıklı kalçada, yumuşak kıkırdak uyluk başı ve leğen kemiklerinin uç kısımlarını kaplar. Böylece top, yuvanın içinde rahatça kayar. Eğer çevre kaslar ağırlığınızı taşıyabiliyorsa eklem yumuşak bir şekilde ağrısız harekete izin verir. Sorunlu kalçada kıkırdak yıpranmıştır. Yastık görevi görmez. Sert kemikler birbirine sürtünür. Yüzeyleri zımpara kağıdı gibi olur. Topun yuvaya sürtünmesi ile hareketleriniz ağrılı olur ve kısıtlanır. Metal bir top, uyluk kemiğinin başına geçer. Bütün parçaların yüzeyleri pürüzsüzdür. Böylece iyileştiğinizde hareketleriniz konforlu olur.

5 Suni bir kalça eklemi kullanıldığında, bu sizin normal ekleminizin anatomik yapısını taklit eden bir yapı olacaktır. Protez, düzgün yüzeyleri olan bir top-yuva şeklinde, yürümenizi kolaylaştıran ve en önemlisi ağrıdan sizi kurtaracak yapıdadır. Yeni kalçanız başlangıçta sınırlı bir hareket açısına sahiptir. Kalça ekleminizi yandaki resimde görüldüğü gibi 90 den fazla bükmemek gereklidir. Ayrıca kullanılan tekniğe göre, ameliyatlı kalçanıza ne zaman ne kadar yük vereceğiniz ameliyatınızı yapan cerrah tarafından anlatılacaktır. Doğal kalça 90 den fazla bükülebilir. Böylece kalçanızı ve dizinizi bükerek bacak bacak üstüne atabilirsiniz. Yeni kalçanızı 90 den fazla bükmemelisiniz. Ameliyattan Sonra: Cerrahınız ve fizyoterapistiniz size yapmanız gereken hareketleri anlatacaktır. Kalça ekleminizin bükülebilme sınırı ve gücü fizyoterapist tarafından kontrol edilerek ve oturup, ayağa kalkma zamanlarınız bildirelecektir. Sonra fizyoterapistiniz size hangi egzersizleri yapacağınızı ve kalçanızın hareket açıklığını nasıl artıracağınızı açıklayacaktır.

6 HASTANEDE İYİLEŞME DÖNEMİ: AYAĞA KALKMAK Hastanede 1 hafta kadar kalacaksınız. İlk birkaç gün, kalça ekleminizi bükmeden düzgün tutmanız, bacaklarınızı çaprazlamamanız ve aralarına bir yastık koymanız uygundur. Kan Dolaşımını Artıran Egzersizler Adale güçlerinizi arttıran ve kalça eklemi hareket sınırını arttırmayı amaçlayan nazik egzersizler aynı zamanda dolaşımı da kolaylaştıracaktır. Her saat veya iki saatte bir aşağıdaki egzersizleri iki bacağınıza da uygulamanız gerekecektir. Bu hareketleri yaparken, derin nefes alıp vermeniz ağrıyı azaltır, hem de hareketleri daha kolay yaparsınız. Baldır Adaleleri. Ayak bileğinizi aşağı ve yukarı hareket ettiriniz. Uyluk Kasları. Dizlerinizin arkasını yatağa bastırınız ve 5 saniye böyle tutup gevşetiniz. Uyluk Arkası Kasları. Her iki kalça birleştirilir ve kalça hafifçe yataktan kaldırılır. 5 saniye böyle tutun ve gevşeyin. Kalçalar. Bir havlu yardımı ile kalçanızı 90 ye kadar giderek artarak şekilde bükebilirsiniz. 90 ye kadar

7 Bu dönemde, ameliyatın getirdiği şişlik ve ağrıyı asgaride tutmak ve terapi egzersizlerine başlamak gerekecektir. Akciğerlerinizde su birikimi olmaması için yatağınızda uzun süreli yatmamalı oturur duruma gelmelisiniz. Ayağa Kalkmak İlk ayağa kalkışınızda fizyoterapistiniz size yardım edecektir. Kendinizi yorgun ve sıkıntılı hissetmeniz doğaldır. Daha sonraki kalkışlarınız daha kolay ve sıkıntısız olacaktır. İyileşmede sizin rolünüz: Fizyoterapistiniz ve diğer sağlık ekibiniz sizi destekleyici bir rol oynar. Fakat biliniz ki iyileşmeniz büyük ölçüde size bağlıdır. Sınırlamalar Yeni kalçanızın uzun ömürlü olması biraz da sizin göstereceğiniz ihtimama bağlıdır. İlk başlarda size şu sınırlamalar getirilecektir. Kalçanızı 90 den fazla bükmeyiniz. Bacaklarınızı çaprazlamayınız. Ameliyatlı bacağınızı içe çevirmeyiniz. (güvercin ayağı gibi).

8 HASTANEDE İYİLEŞME DÖNEMİ: AYAĞA KALKMAK Hastanede kalmanızın amacı, size nasıl yataktan kalkacağınızı, oturacağınızı ve yürüyeceğinizi öğretmek ve bu aktiviteleri tek başınıza yapabilir hale gelmenizi sağlamaktır. Adale güçlendirici egzersizler Basit bazı egzersizler sizin daha süratle iyileşmenize ve bağımsız hale gelmenize yardım edecektir. Her egzersiz 10 ar defa ve günde 2 kez yapılmalıdır. Diz kaldırma Ameliyatlı bacağınızı ğöğsünüze doğru çekin (90 den fazla değil). Ayağınız yerden 20 cm kesilsin ve tekrar yere basın. Bacağı yana açma Yavaşça bacağınızı yana açınız. 3-5 saniye bu pozisyonu konuyunuz ve hafifçe bacağınızı eski yerine getiriniz. Bacağı geriye atmak Bacağınızı geriye doğru sallayınız. Bu sırada bir elinizi belinize koyunuz. Sonra tekrar eski pozisyona dönünüz. Ayağa kalkma Ameliyatlı kalçanızın olduğu taraftan yatağı terketmeye hazırlanınız. Fizyoterapistinz bunu size öğretecektir. Oturma Kollu, yüksek arkalıklı ve düzgün bir sandalyeye oturmaya hazılanın. Sandalyeye tutunana kadar yavaşça hareket edin. Yürüme İlk yürüyüşlerinizin walker (yürüteç) ile olmasını tercih edin. Kalçanızı korumak için bacağınızın dönme hareketlerinden kaçının.

9 Fizyoterapistiniz size gücünüzü ve dayanıklılığınızı artıracak egzersizler verecek. İyileşmenizi hızlandırmak için, sınırlamalara uyun ve egzersizlerinizi düzenli yapın. Kalçalarınızın üzerinde dönerken, dirseklerinizi kullanın. Vücudunuzu düzgün tutun ve ameliyatlı bacağınızı önce indirin. Dönme hareketlerinden kaçının. Yatağın kenarına oturunuz. Ameliyatlı bacağınız önde iken ayağa kalkın. Koltuğun kenarlarını tutun. Ameliyatlı bacağınızı önde ve düz tutun. Yavaş yavaş kendinizi bırakın. Oturun ve arkaya yaslanın. Bu yöntemi tersine yaparsanız ayağa kalkarsınız. Tuvalete de aynı şekilde oturunuz. Walker i (yürüteç) kaldırın ve ileri atın. Bacağınızın yere bastığından emin olduktan sonra adım atabilirsiniz. Eğer koltuk değneği kullanıyorsanız; ağırlığınızı koltuk altına değil avuçlarınıza veriniz. Küçük adımlar atınız, kalçanıza ne kadar yük vereceğiniz konusunda size bilgi verilecektir.

10 GÜNLÜK AKTİVİTELER Meşguliyet tedavisi: Günlük aktivitelerinizi nasıl değiştireceğiniz size anlatılacaktır. Özellikle emniyetli bükme sınırlarına uymanız çok önemlidir. Banyo Kalçanızı fazla bükmemek için uzun kollu bir sünger ve bir banyo taburesi kullanın. Giyinme Özellikle çorap ve ayakkabınızı kalçanızı fazla bükmeden giymelisiniz. Ev işleri ve yemek yapmak Yerlerdeki maddeleri yakalamak için uzun kollu bir alet kullanın. Gerekli nesnelerin elinizde rahat ulaşılabilecek yükseklikte olmasına dikkat ediniz. Arabaya binmek Yolcu olarak binmek için, koltuğun iyice geriye çekildiğinden emin olunuz. Koltuğa doğru alçalın ve oturduğunuzda geriye yaslanarak vücudunuzu çevirin, ameliyatlı bacağınızı her zaman önde ve düz tutunuz.

11 EVE DÖNÜŞ Hastaneyi, tıbbi durumunuz sabitleşince ve yürüyebilir hale gelince terk edebilirsiniz. Evde de iyi ve kötü günleriniz olması normaldir. Bu moral durumunuz ile yakından ilgilidir. Egzersizlerinize düzenli bir şekilde devam ederseniz iyi günlerin sayısı artar ve genel durumunuz süratle iyiye gider. Taburcu planlaması Sağlık ekibiniz size evde gerekebilecek cihazları gösterir. Ev terapi programı ve birkaç hafta içinde doktorunuz ile bir randevu planlanır. Ailenizin rolü İyileşme döneminde ailenizin desteği çok önemlidir. Hastanede öğrendiklerinizi hatırınızda tutarak ve yardımcı cihazlarınızı kullanarak aile fertlerinin de yardımı ile einizde dolaşabilir ve uygun bir yaşam tarzı geliştirebilirsiniz. Ailenizden, sizi yapabileceğiniz şeyler için cesaretlendirmelerini isteyiniz. Yaptıklarınızın başarılı olduğu ev halkı tarafından size hissettirilse, sizde daha gayretli hale geleceksiniz. Şu durumlarda doktorunuzu mutlaka arayınız Aşırı ağrı İnfeksiyon bulguları, şişlik, yara yerinden akıntı Yüksek ateş

12 EVDEKİ 1. AY Evinizdeki ilk birkaç haftada, hastanede öğrendiklerinizi evde uygulamaya adapte olacaksınız. Fizyoterapistiniz size ilave egzersizler yaptırabilir. Evdeki Eşyalara Uyum Evinizdeki eşyalar hastanedekilerden farklı olabilir, ancak öğrendiklerinizi aynen uygulamaya devam edeceksiniz. Örneğin, yatağınız biraz alçak olursa da hastanede kalktığınız gibi kalkacaksınız. Bükebilebilirliliği artırma Ayağa Kalkmak: Daha fazla yürüyerek yürüme mesafenizi giderek arttırın. Kendi suyunuzu kendiniz doldurun, toz almak gibi basit işlere başlayın. Kalça: Bir battaniyeyi katlayıp, kalçanızın altına koyun ve 5 dakika bu durumda durun. Günde 4 kez bu egzersizi yapın. Kalçanızın gerildiğini hissedeceksiniz. Uyluk: Rahat bir sandalyeye oturun. Dizinizi bükün ve 10 saniye tutun. 10 ar kezden günde 4 defa bu egzersizi yapınız.

13 Aileniz ve arkadaşlarınız, evinizin sizin için daha kullanışlı olması konusunda yardımcı olmalıdır. Bu sayede kendinize zarar vermeden günlük işlerinizi ve egzersizlerinizi yapabilirsiniz. Fizyoterapistiniz sizin sorunlarınıza cevap verecektir. Evde Güvenlik Evinizdeki tehlikeleri azaltmak iyileşmenizi hızlandırır. Oturma ve yatak odalarınız yeniden düzenlenmelidir. Mutfak ve banyoda yerlerin ıslak ve kaygan olmamasına dikkat edilmelidir. Sandalyenize bir yastık ilave ediniz. Eşyaları tepsi ile taşıyın. Merdiven trabzanlarına bir halka takınız. Halıları kaldırınız. Elektrik kordonlarını uzaklaştırınız. Evcil hayvanları veya küçük objeleri dikkate alınız. Kolay ulaşabilecek yerlere koyunuz. Hareket etmeden önce düşünün. Eve dönünce, eski alışkanlıklarınızla hareket etmeniz doğaldır. Aşırı bükme ve ani hareketlerden kaçınmak için, her hareketten önce bir protez olduğunu hatırlayınız.

14 EVDEKİ 2.6 AY İyileşmenizin ileri döneminde egzersizler ile gücünüzü vedayanıklığınızı arttırabilirsiniz. Yürüme mesafeniz giderek uzar. Araba sürebilir, cihazlara daha az bağımlı kalır ve giderek yüzme gibi ileri aktivitelere başlayabilirsiniz. Yürüme programı Yürüme egzersizlerinizi günlük programlarınızın bir parçası haline getiriniz. 10 dakika üç kez. 10 dakikadan iki kez ve sonunda 30 dakikadan bir kez yürümeye başlayınız. Adımlarınızın normale dönmesi Önce ayna karşısında kendinizi yürürken seyredin. Eşit adımlarla yürüyor musunuz? Ağırlığı her iki ayağa eşit dağıtıyor musunuz? Daha fazla bağımlılık Bağımsızlığın anahtarı, egzersiz programına harfiyen uymaktır. Hedeflerinizi belirleyin ve her geçen gün giderek arttırın. Küçük mesafeli yürüyüşler giderek uzayacaktır.

15 Ameliyat nedeniyle oluşan ağrılar giderek kaybolur. Çabalarınızın sonucu olarak aktivitelerinizin arttığını göreceksiniz. Doktorunuz sizin ilerlemenizi muayeneler ile izleyecektir. İlerideki sorunlar için Doktorunuz ve fizik tedavicinizin telefonlarını not edin. Ayrıca dikkat etmeniz gereken ve yapmamanız gereken durumları, bir liste halinde yazınız.

16 SİZ ve YARDIMCILARINIZ Suni kalçanız eski kalçanızdan dolayı hissettiğiniz ağrı ve sertliği azaltacaktır. Ama tedaviniz burada bitmez. Protezinize iyi bakmanız sizin kendi ayaklarınız üzerinde durmanızı sağlayacaktır. Basit bazı noktalara dikkat ederek ailenizin yardımı ile tam olarak iyileşecek ve günlük işlerinize geri döneceksiniz. Yeryüzünde milyonlarca yetişkin ve çocuk değişik grup Romatizmal hastalıklara maruz kalmaktadır. Hastalanan bu insanlar tıbbi yardıma ulaşabilirseler bile, sağlık çalışanları olarak bizlerin onlara artrit ve romatizma gibi hastalıklar, tedavileri ve sonuçları hakkında her zaman yeteri kadar bilgi vermek için zamanımız olmamaktadır. Bu tür hastaların yakınları, arkadaşları ve meslektaşları da bu konuyla ilgili olarak bilgilenmek ihtiyacı duymaktadırlar. Bu broşür bu tür bir hastalık nedeni ile kalça eklemi özürlü hale gelmiş ve bunun tedavisi amacı ile Total Kalça Protezi uygulanmış olan hastalara, dikkat edecekleri hususları ve merak ettikleri noktaları açıklamak ve faydalı olabilmek amacıyla düzenlenmiştir. Bu broşüre en az gereksinim duymak ve sağlıklı eklemlerin korunması dileklerimizle. Yardımlarından dolayı Prof. Dr. ÖNDER YAZICIOĞLU ve Prof. Dr. YENER TEMELLİ ne teşekkür ederiz.