GÜVENLİK ÖNLEMİ ÖNERİSİ : HIZ KESİCİLER (RUMBLE STRIPS)-ABD ÖRNEĞİ

Transkript

1 BİLDİRİ YAZARLARI: DR.SEDAT ÇETİN, DR.HASAN ÖZER BİLDİRİ BAŞLIĞI: ÜLKEMİZ KARAYOLLARI İÇİN YENİ BİR GÜVENLİK ÖNLEMİ ÖNERİSİ : HIZ KESİCİLER (RUMBLE STRIPS)-ABD ÖRNEĞİ

2 Bildiri Başlığı ÜLKEMİZ KARAYOLLARI İÇİN YENİ BİR GÜVENLİK ÖNLEMİ ÖNERİSİ:HIZ KESİCİLER (RUMBLE STRIPS)-ABD ÖRNEĞİ 1.GİRİŞ *ÇALIŞMA AMACI *KAPSAM 2.BÖLÜM *RUMBLE STRIP VE ÇEŞİTLERİ 3.BÖLÜM *UYGULAMA ÖRNEKLERİ 4.BÖLÜM *TÜRKİYE İÇİN KULLANIM ÖNERİLERİ 5.BÖLÜM *SONUÇ VE ÖNERİLER

3 GİRİŞ Trafik güvenliği üzerinde birçok faktörün etkisi vardır. Taşıt sürücüleri olarak insan hataları, trafik güvenliği açısından en önemli etkendir.bu hataların oluşmasında; sürücü davranışlarını kestirememe, sürüş deneyim eksikliği, yetersiz koşullar, alkol, ilaç, uyuşturucu madde kullanımı, aşırı yorgun bir şekilde araç kullanımı gibi etkenler en önemlileri arasındadır. Taşıt sürücülerinden kaynaklanan kazaların en aza indirilebilmesi için günümüzde halihazırda kullanılan birçok yöntem mevcuttur.bu yöntemlerden biriside çalışmanın konusunu teşkil eden hız kesicilerdir.

4 Kaza verilerine göre ülkemizde meydana gelen kazaların yaklaşık % 99 u insan kaynaklı meydana gelmektedir. Bu nedenle, trafik kazalarını, sistematik analizler, trafik polisinin etkinliği, uygun yol proje uygulamaları ve uygun trafik kontrol araçlarıyla azaltmak mümkündür. Trafik kurumlarının karşılaştıkları en önemli sorun kazaları önlemede uygulanacak tedbirlerin ve cezaların nerede ve nasıl uygulanacağıdır.

5 HIZ KESİCİLER( RUMBLE STRIPS) VE TÜRLERİ Hız Kesiciler (Rumble Strips), karayollarında potansiyel tehlike oluşturabilecek dikkatsiz sürücülerin, kazalara neden olmalarını önlemek için yapılmış bir tür güvenlik önlemidir.karayolu üzerinde değişik noktalarda ve türlerde inşaa edilen hız kesiciler, üzerine gelen araç tekerleklerini titretir. Bunun sonucunda çıkan yüksek ses ile sürücülerin dağılan dikkatlerini tekrar toplamalarına yardımcı olur.özellikle Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) uzun yıllardır karayollarında güvenlik önlemi olarak kullanılmakta olan hız kesiciler (Rumble Strips), ülkemiz içinde karayollarında alternatif bir güvenlik yöntemi olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

6 Aşağıda bir sürücünün dikkatinin dağılmasına neden olan faktörler verilmiştir: I. Cep Telefonu Kullanmak; II. GPS veya navigasyon cihazı kullanmak; III. Video İzleme, radyo yada CD çalar ile ilgilenmek; IV. Yemek yemek ve birşeyler içmek; V. Kişisel Bakım (Özellikle Kadınlarda); VI. Yol kenarında bulunan reklam panoları yada tabelalar.

7 Güvenlik önlemi olarak bir hız kesici, kaplama yüzeyinin belirli bir bölümünün bir miktar yükseltilmesi yada oyuk şeklinde inşaa edilmesiyle oluşur. Seyehat halindeki bir sürücü hız kesicilerin üzerinden geçerse, araçta güçlü bir titreşim ile birlikte büyük bir gürültü meydana gelecektir.titreşim, sürücü için hız kesicilerle temas halinde olduğunun uyarısını verirken, aynı anda araç tekerleğinden çıkan gürültü de sürücü için bir sesli uyarıcı özelliği taşıyacaktır.böylece sürücü, kendi güvenliği için kritik olarak önemli bir noktaya yaklaştığını ve aracın bir kısmının ya da tamamının şeritten ayrıldığını farkedecektir. Titreşim ve gürültünün aynı anda olması, sürücünün anlık dahi olsa kaybolan dikkatinin toplanmasını ve böylece olası kazaların önüne geçilmesini sağlayacaktır.

8

9 BANKETTE YAPILAN ŞERİT GENİŞLİĞİ BOYUNCA Uygulama Yerlerine Göre Hız Kesiciler EKSEN ÇİZGİSİ ÜZERİNDE ŞERİT ORTASINDA

10 1. Bankette Yapılan Hız Kesiciler (Shoulder Rumble Strips) Bankette yapılan hız kesiciler yolun banket kısmına yani trafik şeritinin dışına inşaa edilir ve uzunlamasına güvenlik elamanı olarak adlandırılır (Şekil 1.a).Bazı durumlarda ise yolun kenar çizgilerinin üzerinde inşaa edilebilir. Bu durumda kenarçizgisi hız kesicileri olarak adlandırılır (Şekil 1.b).Bu tür, bankette inşaa edilenlerin özel bir çeşididir. Her iki durumda da genel olarak ya oluklu (milled) yada silindir (rolled) şeklinde kaplama üzerine uygulanır.bankette yapılan hız kesiciler öncelikli olarak tek bir aracın yoldan çıkmasını engellemek amacıyla tasarlanmıştır.

11 (Şekil 1.a) (Şekil 1.b)

12 ttp:// Bankette Yapılan Hız Kesiciler İçin Minimum Şartlar: Banket Genişliği: Minimum Banket Genişliği m. Yaygın Değer: 1.2 m Yanal Açıklık:Minimum m. Yaygın Değer m. Ortalama Günlük Trafik(ADT): Minimum ADT. Ancak çoğu durumda 1,500 ve 3,000 arasındadır.

13 2. Eksen Çizgisi Üzerinde Yapılan Hız Kesiciler (CenterLine Rumble Strips) Eksen çizgisi üzerine yapılan hız kesiciler yolun eksen çizgisi üzerinde yada yanında yapılırlar (Şekil 2.a).Bu hız kesicilerin yapılmasındaki amaç öncelikli olarak iki aracın kafa kafaya çarpışmasıyla olan kazaları ve karşı yönlü yandan çarpışma şeklinde olan kazaları önlemektir.

14

15 Centerline rumble strips within pavement markings: 38.7% Centerline rumble strips extend into travel lane: 48.4% Centerline rumble strips on either side of pavement markings: 6.5% NHRCP_Report No:641

16 3. Şerit Ortasında Yapılan Hız Kesiciler Şerit ortasında yapılan hız kesiciler teorik olarak yol şeritinin orta noktasına inşaa edilir (Şekil). Bu hız kesiciler şimdiye kadar sadece bir konsept olarak tartışılmış fakat uygulamaya geçirilmemiştir. Şerit ortasında yapılan hız kesiciler, hem bir aracın yoldan çıkmasını engellemek hemde karşı şeride aracın geçmesi nedeniyle oluşacak kazaları önlemek için tasarlanmıştır. Şekil. Şerit Ortası Hız Kesiciler

17 4. Şeritin Genişliği BoyuncaYapılan Hız Kesiciler (Transverse Rumble Strips) Enine hız kesiciler, şeritlerin neredeyse tüm genişliği boyunca yerleştirilir (Şekil).

18 Enine hız kesicilerin esas amacı sürücüleri yaklaşılan kavşak, gişe noktaları, yatay kurbalar, karayolu çalışma bölgesi ve/veya yol üzerindeki herhangi bir beklenmeyen durum karşısında uyarmaktır. Bu hız kesiciler özellikle hedef çarpışmalar incelendiğinde, çarpışmalarda meydana gelen yaralanmaları azalttığı görülmektedir.

19 OLUKLU TİP YÜKSELTİLMİŞ TİP YAPILIŞ TÜRLERİNE GÖRE HIZ KESİCİLER SİLİNDİR TİP DALGALI TİP

20 1.Oluklu Tip Hız Kesiciler ( Milled Ramble Strips) Oluk tipi hız kesiciler karayolları kurumlarınca en çok kullanılan tiptir (Şekil).Yeni veya var olan asfalt ya da beton yollarda kolaylıkla inşaa edilebilir. Bu hız kesicilerin üzerinden geçen araç oluğun içine girer ve bu durum lastikten ses gelmesine ve aracın titremesine neden olur.

21

22 Çok yüksek derece ses ve titreşime sebep olurlar. Burada yolcu bölümünde hissedilen sesin ve titreşimin miktarı oluk tipi hız kesicilerin boyutlarındaki farklılıklara göre değişmektedir. Genellikle daha geniş ve derin olanlar daha yüksek sese sahiptir. Bu çeşit hız kesiciler mill makinası kullanılarak kaplama yüzeyinde oluklar oluşturması şeklinde yapılır.

23 2.Silindir Tipi Hız Kesiciler (Rolled Rumble Strips) Silindir tipi hız kesiciler inşaa halindeki yol yüzeyinde yapılması gerekir. Oluklar sıcak asfalt yüzeye döner çelik borular vasıtasıyla bastırılır (Şekil). Her silindir geçişinde çökmeler ve oluklar asfalt yüzeyinde oluşturulur. Bu tip hız kesiciler genellikle silindir ya da V şeklinde inşaa edilir ve oluk tipi hız kesicilerden daha az ses ve titreşim üretirler.

24

25

26 3.Kalıplı (Dalgalı) Tip Hız Kesiciler ( Formed Rumble Strips) Kalıplı veya Dalgalı tip hız kesiciler beton yüzeylerde kullanılır. Oluklar veya çentikler beton tamamlanma aşamasında beton yüzeyinde oluşturulur. 4. Yükseltilmiş Tip Hız Kesiciler (Raised Rumble Strips) Yükseltilmiş hız kesiciler var olan ya da yeni inşaa edilen yol yüzeyine yapıştırılan malzeme şeritidir. Bunların kullanımı sadece sıcak iklimlerin olduğu bölgelerle sınırlıdır. Çünkü özellikle yoğun kış şartlarında yüzeydeki karın temizlenmesi esnasında bu malzemelere zarar verilebilir. Şekil.Yükseltilmiş Tip Hız Kesici

27 1. Washington Eyalet Örneği HIZ KESİCİ UYGULAMASI- ABD ÖRNEĞİ Olson vd.(2011); Wastington eyaletinde eksen çizgisi üzerindeki hız kesicilerin performansıyla ilgili olarak kapsamlı bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Çalışmada;2004 yılına kadar eyalet içerisinde kafa kafaya olan kazaları önlemek için hız kesicilerin yaklaşık 100 mil inşaa edildiği belirtilmiştir ve 2010 yılları arasında Wastington karayolları birimi tarafından yaklaşık olarak 1400 mil ilave hız kesici yapılmıştır.

28 Yapılan çalışma sonucunda eksen çizgisi üzerinde inşaa edilen hız kesicilerin eksen çizgisi üzerinde meydana gelen kazaları azalttığı görülmüştür. Şeritten ayrılma durumlarında, bu hız kesiciler tüm yaralanma oranlarını %24.9 ve ölüm ve ciddi yaralanma çarpışmalarını %37.7 oranında azalttığı görülmüştür. Washington Eyaleti Karayolları Departmanı, Stratejik Karayolu Güvenlik Planının (WSDOT s Strategic Highway Safety Plan (SHSP)) temel amacı olarak, 2030 yılına kadar devlet karayolları üzerinde hiçbir ölüm ya da ciddi yaralanmalara neden olmayacak güvenli ve verimli bir yüzey ulaşım sisteminin temini olarak açıklanmıştır.

29 level/respubs solution.

30 Minnesota Eyaleti Agresif Trafiğin Karayolu Uygulaması (HEAT) Programı

31 OLUMLU YÖNLER HIZ KESİCİLERİN ETKİNLİĞİ OLUMSUZ YÖNLER

32

33 Bankete Yapılan Hız Kesicilerin ABD Eyaletlerinde Sağladığı Güvenlik Faydaları Bankette yapılan hız kesiciler tek aracın yoldan çıkması şeklinde oluşan (SVROR) kazaları %10 ile %80 arasında azalttığı görülmektedir.ortalama olarak bakıldığında %36 oranında bir azalma söz konusudur. Yolda meydana gelen tüm kazalara bakıldığında %13 ile %33 oranında bir azalma olduğu görülmektedir. Ortalama olarak bu değer %21 oranındadır. NHRCP_Report No:641

34 Eksen Çizgisi Üzerinde yapılan Hız Kesiciler kafa-kafaya yada diğer şeride geçme şeklinde oluşan kazaları %34 ile %95 arasında azalttığı görülmektedir. Ortalama olarak bakıldığında %65 oranında bir azalma söz konusudur.

35 FAYDA-MALİYET ANALİZİ Maliyet: 1 mil için (1.6 km) yaklaşık maliyet 500$ ila 3000$ arasında değişmektedir. Hız Kesicilerin maliyetini etkileyen faktörler: 1.Uygulama yapılacak yol uzunluğunun kısa veya uzun olması 2.Kaplama tipi: Beton yollar, diğer kaplama türlerine göre daha yüksek maliyet gerektirmektedir.

36

37 Araç tekerleklerinin Hız Kesiciler ile teması sonucunda ortaya çıkan gürültü, bu noktaya yakın yerlerde oturan kişileri rahatsız edebilir.fakat yapılan araştırmalar sonucunda oluşan bu olumsuzlukların, ses bariyerleri yapılarak yada hız kesicilerin yerleşim yerlerine gelmeden 200 m.önce sonlandırılmasıyla sorunun çözülebileceği vurgulanmıştır. Hız kesiciler, bisiklet ve motorsiklet kullanıcılarını konfor ve kontrol problemi nedeniyle olumsuz yönde etkileyebilmektedir.bu etkinin ortadan kaldırılması için çoğu eyalette bu kullanıcılar dikkate alınarak bir dizayn geliştirilmiştir.

38 Bakım ekiplerinin yolda yapılacak çalışmalar için bir yol şeridini kapatıp trafiği banket üzerinden yönlendirdiği zamanlarda, bankette var olan hız kesiciler sürücüler için bir sorun oluşturabilir. Banketide kapsayan uzun dönemli bakım çalışmalarında, mevcut hız kesicilerin asfalt ile kapatılması gerekmektedir.bakım çalışması tamamlandıktan sonra, tekrar hız kesiciler yapılabilir.

39 TÜRKİYE İÇİN BİR DEĞERLENDİRME

40 EGM verilerine göre 2005 yılında kazalar sonucu oluşan maddi hasar TL iken, sigorta şirketleri verilerine göre bu rakam TL olarak bilinmektedir yılında Dünya Bankası tarafından hazırlanan raporda da (Road Traffic Safety in the Europe and Central Asia Region) Türkiye de trafik kazalarının gayri safi milli hâsılanın yaklaşık % 2 sini oluşturduğu ifade edilmiştir (Veli İLÇİ,2013). Maddi kayıplar 2012 yılı için 1 milyar 393 milyon 391 bin 260 TL; İşgücü kaybı, iş kaybı, sigorta giderleri, tedaviye harcanan paralar gibi diğer ekonomik değerler de toplanıldığında ekonomik kaybın 1 yıl içinde 17.4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir (TŞOF Başkanı Fevzi Apaydın milyar-tl-yi-buldu/gundem/gundemdetay/ / /default.htm. ).

41

42

43 (Veli İLÇİ, YL Tezi, 2013) YAPILAN BİR ÇALIŞMA ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRME KONYA-ILGIN KARAYOLU Yol Kesim No

44 SONUÇLAR ÖNERİLER

45 Hız Kesiciler, karayolu güvenliği artırmak ve insan hayatının korunması için etkinliği kanıtlanmış bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde trafik kazalarda büyük oranlarda bir azalma görülmüştür. Hız kesicilerin kullanımı için iki önemli anahtar özellik, gürültü ve titremedir. Hız kesiciler tarafından oluşturulan daha yüksek titreşim ve gürültü seviyeleri dikkatsiz / uykulu sürücüleri uyarmak için tercih edilmektedir. Genel olarak, Oluk Tipi Hız Kesiciler gibi, daha geniş ve daha derin olanlar, araç lastiklerinin temas etmesiyle birlikte her türlü araç için yüksek titreşim ve gürültü üretmektedir.

46 Bazı eyaletlerdeki karayolu departmanları tarafından yapılan çalışmalarda bankette yapılan hız kesicilerin özellikle ağır trafik yükleri altında kaplamanın daha kısa sürede deforme olacağı ve ayrıca bu noktalarda biriken suların kış aylarında donarak kaplama yüzeyinde çatlaklara neden olabileceği ile ilgili öngörüleri olmasına rağmen bu husus genel olarak kabul görmemiştir. Sert hava koşulları aynı zamanda bankette yapılan hız kesicilerin dayanıklılığı üzerinde önemsiz bir etkisi sahip olduğu görülmüştür.yapılan arazi çalışmaları sonucunda, araç lastiklerinin hızlanma şeritleri üzerinden geçerken oluşturdukları titreşim etkisiyle bu noktalarda biriken kalıntıları, su ve buzu uzaklaştırdığı görülmüştür.

47 Özellikle ağır kış şartlarında ve görüşün azaltığı sisli hava şartları gibi olumsuz durumlarda hız kesicilerinin sürücülerin kendi şeritleri içerisinde kalmalarına yardımcı olduğu yapılan çalışmalar sonucunda görülmüştür. Ayrıca insan hayatının ekonomik maliyet vb. kriterler gibi herhangi bir kriterle karşılaştırılamayacak kadar çok değerli olduğu göz önüne alındığında, hız kesicilerin ülkemiz yolları için yeni bir güvenlik önlemi olarak kullanılabileceği, böylece insan hayatının korunmasının yanında ülke ekonomisine de büyük katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

48