ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA

Transkript

1 ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA CAN YERLİGİL MAKİNA MÜHENDİSİ MMO İSİG KOMİSYONU ÜYESİ MMO İSİG YEREL SEMPOZYUMU, YTÜ

2 SUNUM İÇERİĞİ 1. YÜKSEKTE ÇALIŞMA 2. DÜŞMEYE NEDEN OLAN FAKTÖRLER 3. ULUSAL MEVZUAT VE ÖNERİLER 4. PLANLAMA 5. EKİPMANLAR 6. KONTROLLER 7. GÜVENLİ ÇALIŞMA 8. SONUÇ

3 1. YÜKSEKTE ÇALIŞMA Ulusal mevzuatımıza göre yüksekte çalışma, seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimali olan her türlü alanda yapılan çalışma olarak tariflenmektedir. Mülga mevzuata ve diğer uluslararası mevzuata baktığımızda ise yüksekte çalışma tanımlarında yükseklik ölçüsünün belirtildiğini görüyoruz. Güncel mevzuatımızın tarifi bu yönden ele aldığında risk odaklı yaklaşımı nedeniyle daha gerçekçi ve kapsayıcıdır.

4 2. DÜŞMEYE NEDEN OLAN FAKTÖRLER Endüstriyel tesislerde yüksekte güvensiz çalışma neticesinde yaralanmalar, iş gücü kayıpları ve ölümler yaşandığı istatistiklere yansımaktadır. Önlenebilir olduğunu düşündüğümüz bu kazaları engellemek için önce düşmeye neden olan faktörleri ele almalıyız. Bir seviyeden diğer bir seviyeye emniyetsiz şekilde geçme Korumasız boşluklar şaftlar ve delikler Çalışma platformlarının taşıma kapasitelerinin aşılması Zayıf tutunma noktaları Kaygan yüzeyler Uygunsuz ayakkabı Yanlış merdiven kullanımı

5 Yumuşak zemin Kötü hava şartları Çalışma platformuna taşıt çarpması Yanlış kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı Hatalı tasarımlar Eksik periyodik kontrol ve bakım Emniyetsiz çalışma yöntemleri Pratikte yukarıda sayılan durumların farkında olma, mevzuata ve standartlara uygun çalışma ile vaka özelinde risk değerlendirmesi yapılması kazaların önüne geçmek için kritik öneme sahiptir

6 3. ULUSAL MEVZUAT VE ÖNERİLER Mevzuatımızda İş ekipmanları kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği yer almaktadır. Burada yüksekte çalışma esnasında güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam ettirecek en uygun iş ekipmanı seçilecektir maddesi yer almaktadır. Ayrıca yüksekte geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır kuralı yer almaktadır. İstatistiklere baktığımızda ise endüstriyel tesislerde kısa süreli yüksekte çalışmaların daha yoğun olduğu ve bu tip çalışmalarda ciddi kazaların yaşandığı görülmektedir, bu açıdan bakıldığında yönetmelikte belirtildiği şekliyle kullanım süresinin baz alınması risk değerlendirilmesinde ekibi yanlış yönlendirecektir ve endüstriyel tesislerde yaşanan kazaları engellemek mümkün olamayacaktır.

7 Diğer taraftan bu yönetmelikte el merdivenleri kulanım kuralları yer almaktadır. El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri koşullarında kullanılabileceğinden söz edilmektedir. Merdiven kullanımında tanımlanmış bu dar kapsama rağmen yanlış yorumlandığı ve endüstriyel tesislerde yoğun olarak tercih edildiği görülmekte olup bu durumun üstüne yanlış kullanımın da eklenmesiyle ciddi kazaların yaşandığı görülmektedir. Son olarak insan taşımak üzere tasarlanmış kaldırma-iletme araçları ve iskelelerin periyodik kontrol sürelerin risk değerlendirmesi neticesinde tespit edilmesi ve uzman mühendisler denetiminde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bina inşaatları için yayınlanan Dış cephe iskelelerine dair tebliğe bildiri kapsamı nedeniyle burada değinilmeyecek olmakla beraber bu tebliğ benzeri standart şartlarının tanımlanacağı insan taşımak üzere kullanılan her türlü kaldırma ve iletme makinesi gereklilikleri en kısa sürede yayınlanmalıdır.

8 Mevzuatımızda yer alan ikinci yönetmelik ise Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğidir. Bu bildiride endüstriyel tesisler ele alındığından bakım harici inşaat işleri kapsam dışı tutulmakla beraber bu yönetmelikte yer alan tanımlayıcı maddelerden faydalanılacaktır. Bu yönetmelikte genel bir kural olan toplu korumadan söz edilmekte olup,yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır maddesi yer almaktadır. Toplu koruma sadece çalışanın güvenliğini ilgilendirmeyip çevrede çalışanların da güvenliğini garanti altına alan bir iş yapış yöntemidir. Ayrıca işin doğası gereği toplu koruma önlemlerin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde, çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır kuralı yer almaktadır. Bu kapsamda yer alan yatay ve dikey yaşam hatları işyeri koşulları nedeniyle güvenli platformda çalışmanın tesis edilemeyeceği tüm noktalarda, kullanım sıklığına bakılmaksızın, inşa edilmeli ve kullanımı takip edilmelidir.

9 Mevzuatımızda yer alan Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esasları hakkında yönetmelikte yüksekte çalışma konusunda bir eğitimden söz edilmemiş olması bir eksikliktir, diğer taraftan bakım ve yatırım ekiplerinde yer alan tüm mühendislerinin ve teknisyenlerinin çalıştıkları işletme koşulları özelinde yapılacak risk değerlendirmesi doğrultusunda planlanacak yüksekte güvenli çalışma eğitimini almaları sağlanmalıdır.

10 4. PLANLAMA Tesis genelinde yüksekte çalışma planlaması yapılması en öncelikli husustur. Rutin çalışmalarda gerçekleştirme sıklığına bakılmaksızın bakım, parça değişimi, kontrol, kalibrasyon çalışmalarını içeren tüm faaliyetler listelenmelidir. Bu faaliyetler için alınabilecek toplu koruma faaliyetleri belirlenmeli ve Uzman Mühendisler tarafından bu veriler ışığında yüksekte çalışma planlaması gerçekleştirilmelidir. Planlamaya uygun olarak yüksekten düşme ihtimalin olduğu yerler platformlarla, yatay veya dikey yasam halatları ile düşmeye karşı korunmalıdır. Rutin dışı yapılacak çalışmalarda ise olay özelinde iş öncesi yazılı risk değerlendirmesi yapılmalıdır.bu değerlendirme mevcut iş kontrol izninin bir parçası olabileceği gibi yeni bir form yaratılarak da süreç değerlendirilebilir. İskele inşaatı bu bildirinin bir parçası olmamakla birlikte bakım iskelesi kuran ekip ve iskele malzemesi sertifikalı olmalıdır.

11 5. EKİPMANLAR 5.1 Emniyet Kemeri ve Lanyard Kullanılan emniyet kemeri (Resim 1) şu işaretleri taşımalıdır. EN 361, EN 358, EN 813 ve CE. Çalışma kapsamında dikey yaşam halatı kullanılmayacaksa emniyet kemerinde EN 813 standardına uygunluk aranmaz. Resim 1. Vücut tipi emniyet kemeri Resim 2.Geniş kancalı iki adet lanyard Emniyet kemerinin sırt halkasına geniş kancalı iki adet lanyard (Resim 2) takılmalıdır. Lanyard şu işaretleri taşımalıdır. EN 362, EN 354, CE Yüksekte yapılan çalışmalarda güvenli çalışma platformunun kurulmasının mümkün olmadığı durumlarda kullanılacak emniyet kemerine mutlaka geniş kancalı iki adet lanyard takılmalıdır. Çalışma noktasının değişimi gerekirse bu kancaları sırayla takıp çıkarmak suretiyle hareket edilmelidir. Bu şekilde her an en azından bir kanca mesnetlenmiş olup denge kaybı durumunda kişiyi a skıda tutacaktır.

12 5.2 Yatay ve Dikey Yaşam Halatı Yatay yaşam halatı (Resim 3) çalışma katından düşmeye karşı, polyester ya da çelik halatla sağlam iki nokta arasına yatayda gerilen, emniyet kemerine mesnet oluşturan çalışma ekipmanıdır. Resim 3. Yatay yaşam halatı Resim 4. Dikey yaşam halatı Dikey yaşam halatı (Resim 4) çalışma katından düşmeye karşı, polyester ya da çelik halatla sağlam iki nokta arasına dikeyde gerilen, emniyet kemerine halat tutucu yardımıyla mesnet oluşturan çalışma ekipmanıdır.

13 5.3 Halat ve Halat Tutucu İp halat yüksek mukavemetli güneş ışığına ve sürtünmeye dayanıklı olan polyamid ve polyester iplikten örülür. CE işareti taşımalıdır. Makine emniyeti yönetmeliğine göre güvenlik katsayısı taşıyacağı ağırlığın 14 katı olmalıdır, bu oran bir çalışan için yaklaşık 2 ton dayanımlı halata denk gelmektedir. Üretici tablolarında verilen verilere ve halat tutucu özelliklerine göre çapı seçilmelidir. Çelik halat CE işareti taşımalıdır. 1 çalışan için asgari 2 tona dayanıklı olan paslanmaya karşı korunmuş çelik tellerden örülür. Üretici tablolarında verilen verilere ve halat tutucu özelliklerine göre çapı seçilmelidir. Resim 5. Çeşitli halatlar Resim 6. Halat tutucu Halat tutucu dikeyde yapılan çalışmalarda göbek halkası olan (EN 813) emniyet kemerine takılarak çalışma katından düşme esnasında halata kilitlenerek düşüşü durduran emniyet ekipmanıdır. Çelik ve ip halatlar için farklı modelleri (Resim 4, Resim 6) bulunur. Halat tutucular EN 353 ve CE işaretlerini taşımalıdır.

14 5.4 Şok Emici Şok emiciler (Resim 7) bazı lanyardlardave düşmeyi durdurucu teçhizatlarda bulunur. Bunlar özel dikiş ve katlama tekniğiyle küçültülmüştür. Şok emicinin açılmış halde uzunluğu ile çalışma katının yüksekliği dikkate alınarak şok emici kullanılmasına karar verilmesi gerekir (Resim 8). Resim 7. Şok emici Resim 8. Şok emici kullanımı karar şeması

15 5.5 Ankrajlar Personelin ve malzemelerin mesnetlendiği bağlantı noktasıdır. Yer seçimine göre uygulama şekli değişebilir. Ankrajlar sabit veya taşınabilir olabilir. Resim 9. Sabit ankraj Resim 10. Kapı ankrajı Resim 11. Tripot ankraj Resim 12. Sapan ankraj Resim 13. I profil ankrajı

16 5.6 Karabinalar Karabinalar düşme önleyici sistemleri birbirine bağlayan bağlantı elemanlarıdır. Karabinalar EN 362, EN ve CE işaretleri taşımalıdır. Resim 14. Çeşitli karabinalar 5.7 Geri Sarımlı Sistemler ( Fall arrester) Geri sarımlı sistemler çalışma esnasında düşme sonucu ortaya çıkan ani hareketi emniyet kemeri mantığıyla durdurur. Kollu olan geri sarımlı sistemler askıda kalan çalışanı kurtarma amacıyla kullanılır. Resim 15. Geri sarımlı sistem

17 Uygulama Videosu

18 6. KONTROLLER Emniyetli platform haricinde yapılan rutin dışı çalışmalar uzman mühendis kontrolünde iş izni ile yapılmalıdır. İş izni sırasında tüm riskler değerlendirilmelidir buna kurtarma planı da dahil olmalıdır. Yüksekte yapılan tüm çalışmalarda çalışma katının çevresi korkuluklara çevrilmiş olmalı veya çalışanın yüksekten düşmesini engelleyecek düşme önleyici sistemler tesis edilmelidir. Tüm kişisel koruyucu malzemelerin ilgili EN standardı ve CE işaretini taşıyıp taşımadığı kontrol edilmelidir. Standart dışı ve yıpranmış KKD ler tekrar kullanımının önüne geçecek şekilde uzaklaştırılmalıdır. Çok katlı çalışmalarda öncelikli olan işine devam etmeli, diğer iş durdurulmalı veya düşebilecek tüm ekipmanları karşı tedbir alınmalıdır. Yürüme yolu üzerinde yapılan yüksekte çalışmalarda çalışma alanın çevresi emniyetli mesafeden ulaşıma kapatılmalıdır, bu mümkün değilse emniyetli mesafede İş Gözetmeni bulundurulmalı ve insan geçişi kontrol altına alınmalı, geçiş esnasında yüksekte yapılan iş durdurulmalıdır. Kontrolsüz ve onaysız iskele üzerinde çalışma yapılmamalıdır.

19 7. GÜVENLİ ÇALIŞMA 7.1 Çatıda Güvenli Çalışma Resim 16. Mobil yaşam halatı ile çalışma Resim 17. Çatı merdiveni ile çalışma Resim 18. Sabit yaşam halatı ile çalışma

20 7.2 Tavan Vincinde Bakım Çalışması Resim 19.Vince ulaşım merdiveninde dikey yaşam halatı uygulaması Resim20. Vinç köprüsü yürüme yolunda yatay yaşam halatı uygulaması

21 7.3 Makaslı Platform (Manlift) Üzerinde Çalışma Makaslı platform eğitimli operatörler tarafından kullanılmalıdır. Makaslı platform tamamen indirilmeden hareket ettirilmemelidir. Yükselmeden önce platform giriş kapısı kapatılmalıdır. Platform korkulukları dışına çıkılmamalıdır. Makine düz ve güvenli bir zeminde kurulmalıdır. Platformu, indirilecek bölgede herhangi bir çalışan veya bir engel bulunmadığı kontrol edildikten sonra indirilmelidir. Çalışma alanı üst kısımdaki engeller ve olası tehlikeler açısından kontrol edilmeli ayrıca makaslı platform üzerinde baret kullanılmalıdır. Hidrolik yağ sızıntısı olan makaslı platform kullanım dışı bırakılmalıdır. Resim21. Makaslı platform

22 7.4 Boru Köprüsü Üzerinde Çalışma Resim22. Boru köprüsü üzerinde çalışmak için kurulmuş yaşam halatı (lifeline) sistemi 7.5 Zemin Açıklıklarının Çevresinde Çalışma Resim23. Çevresi bariyerlerle kapatılmış zemin açıklığı

23 8. SONUÇ 8.1 Sonuç Bakım ve yatırım ekiplerinde yer alan mühendislerinin ve teknisyenlerinin görevleri dahilinde yüksekte çalışma işlerini planladığı veya gerçekleştirdiği görülmektedir. Bu bildirideki iş yapış tarzının takip edilmesi yaşanacak olası kazaları minimize edecektir. 8.2 Kaynaklar İş Ekipmanları Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, Çalışma Bakanlığı Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, Çalışma Bakanlığı Fall Protection Regulation, US OSHA Best Practices

24 TEŞEKKÜRLER