SINIF ÖĞRETMENLĠĞĠ ÖĞRETMEN ADAYLARININ POWER POĠNT MATERYALĠNE KARġI GÖRÜġLERĠ

Transkript

1 1429 ÖZET SINIF ÖĞRETMENLĠĞĠ ÖĞRETMEN ADAYLARININ POWER POĠNT MATERYALĠNE KARġI GÖRÜġLERĠ Kadriye Kayacan,Nurhan Öztürk,Ramazan Demir İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi ABD Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmeni adaylarının powerpoint materyalinin kullanımına ilişkin görüşlerinin belirlenmesidir. Çalışma eğitim öğretim yılı Gazi Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 30 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak, powerpoint materyalinin kullanımına ilişkin görüşlerini almak için öğrencilere 8 açık uçlu sorudan oluşmuş yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır. Araştırmanın nitel verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmış ve NVivo8 programından yararlanılmıştır. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre powerpoint ile hazırlanan materyallerin ders işlenmesinde kolaylık sağladığı, öğrencilere görsel zenginlik sunduğu, farklı bilgilerin sunumunda etkili olduğu ve dersin daha verimli işlenmesini sağladığı vurgulanmaktadır. Ancak öğretmen adayları powerpoint sunumlarının öğretmenleri hazırcılığa götürdüğüne dikkat çekmişlerdir. Anahtar sözcükler: Bilgisayar destekli eğitim, Power point materyali, Öğretmen adaylarının görüşleri 1-GiriĢ Bilindiği gibi; değişen dünyadan etkilenen eğitim sistemi, başarılı ve yaratıcı bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Ancak günümüz şartlarında bu özellikleri taşıyan bireylerin yetişmesi için geleneksel yöntemler( düz anlatım, soru cevap gibi) yetersiz kalmaktadır. Eğitim araştırmacıları tarafından her geçen gün sorgulanan eğitim öğretim faaliyetleri yeni yöntem, teknik ve yaklaşımlarla sınanmaktadır. Araştırmalar sonucu öğretim faaliyetleri sırasında farklı materyal ve yöntem kullanmak öğrenme faaliyetlerini olumlu yönde etkilemektedir. Eğitimde materyal kullanımı, algılama ve öğrenmeyi kolaylaştırır. İlgi uyandırır, sınıfa canlılık getirir. Öğrenmede, zamanı kısaltır, bilgiyi pekiştirir ve kalıcılığa yardım eder. Öğrencilerin konuya katılımlarını sağlar, okuma ve araştırma arzusu uyandırır. Yanına gidilmesi veya sınıfa getirilmesi mümkün olmayan olay, olgu ve varlıkları, gerçek yüzleriyle sınıfa taşır (Aslan ve Doğdu, 1993, s:40). Öğretim ortamının farklı faaliyetlerle ve materyallerle zenginleştirilmesi, öğretim hedeflerinin gerçekleşmesinde ve öğrenilenlerin kalıcılığının arttırılmasında önemli bir etkendir. Öğrendiklerimizin % 83 ünü görme, % 11 ini işitme yolu ile öğrendiğimiz ve yine bu yollardan öğrendiklerimizin % 50 sinin hatırda kaldığı dikkate alındığında (Çilenti, 1988: 35-36) Hem görsel, hem işitsel etkinlikler içeren materyallerin başında teknoloji destekli ürünler örneğin bilgisayarlar gelmektedir. Bork ve ark. a göre ABD de teknolojik değerlendirmeler bürosu (The office of tecnology assesments), raporunda yeni teknolojilerin çocukları öğrenme ve bilgi edinmede yeni yollar denemeye motive ettiği, öğrencilerin temel yetenekleri kazanmasına yardımcı olduğunu ve öğrenmede önemli gelişmelere katkıda bulunduğunu belirlemiştir. Mahmut Tandoğan, öğretimde bilgisayarların kullanılmasının çift seçenekli sözcüklerin algılanmasını %99 artırabildiğini ve böylece öğretimde öğrencilere büyük katkıları olduğunu belirtmektedir(yumuşak 2002). Teknoloji ve bilgisayarın alt basamağı olarak son 10 yıldan bu yana eğitim de uygulanan farklı bir materyal de bilgiyi aynen ekrana yansıtarak sunmaktır(powerpoint sunumları). Araştırmacıların merak ettikleri bu tür sunumların eğitime nasıl ve ne kadar katkı sağladığıdır. Maalesef öğrencilerin konu anlatımında tercih ettikleri powerpoint sunumlarının başarıyı artırır şeklinde net bir sonucu bulunmamıştır. Chan Lin in 1998 de yaptığı bir çalışmada öğrencilerin hatırlama düzeyinde bir artış sağladığı ifade edilirken, Szaba ve ark. yaptığı çalışmada ppt sunumlarla anlatılan derslerin öğrencilerin başarısında önemli bir artış göstermediği sonucuna varılmıştır. Dahası Barttlet ve ark.larının 2000

2 1430 yılında yaptığı çalışmada sunumun kapatıldığı anda başarıda düşüşün yaşandığını gözlediklerini ifade etmişlerdir (Bartsch 2003). Ayrıca Türkiye de Akdağ ve ark.ları tarafından yapılan İngilizce dersinin öğretiminde PowerPoint sunum materyalinin etkiliğinin araştırıldığı bir çalışmada, PowerPoint te hazırlanmış ders materyalleri desteği ile ders işlemenin, geleneksel öğretime göre öğrenci başarısı üzerinde daha fazla etkili olduğu saptanmıştır. 2.Yöntem 2.1-AraĢtırmanın Modeli Bu araştırma, sınıf öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının power point materyalini kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik nitel bir çalışmadır. Nitel araştırmalarda, uygulanan kuralların katılığına göre, görüşme çeşitleri; yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış olmak üzere 3 e ayrılır. Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler arasında yer alan görüşme yarı yapılandırılmış görüşmedir (Karasar, 2006). Görüşme formu yöntemi ise, benzer konulara yönelmek yoluyla değişik insanlardan aynı tür bilgilerin alınması amacıyla hazırlanır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). 2.2-Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini, eğitim öğretim yılında Ankara daki üniversitelerde sınıf öğretmenliği bölümünde öğrenim gören sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, Gazi Üniversitesi nde öğrenim gören 30 sınıf öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının 17 bayan, 13 erkek öğrencilerden oluşmaktadır. 2.3-Veri Toplama Araçları Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan 8 açık uçlu soru ile yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Görüşme formunun oluşturulması aşamasında, 4 öğretmen ile ön uygulama için görüşmeler yapılmıştır. Görüşme formunun kapsam geçerliliğini sağlamak için, bir ölçme ve değerlendirme uzmanı ve 2 fen ve teknoloji öğretmeninin görüşleri alınmıştır. Bu görüşler doğrultusunda soruların düzeltmeleri yapılmış ve 8 açık uçlu sorudan oluşan görüşme formu oluşturulmuştur. 2.4-Verilerin Analizi Verilerin çözümlenmesinde, nitel veri analiz yöntemlerinden biri olan betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Betimsel analiz yöntemini kullanırken görüşme yapılan öğretmen adaylarının ifadelerinden doğrudan yararlanılmıştır. Her bir soru temel alınarak öğretmen adaylarının cevapları belli temalara ayrılmış ve öğretmen adaylarının PPT kullanımına ilişkin görüşlerindeki cümleler/sözcükler ilgili temalara kodlanmıştır. Araştırma bulgularında, öğretmen adaylarının görüşlerinden bazı alıntılar yapılmıştır. 3- Sonuç ve TartıĢma Bu bölümde, sınıf öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının power point materyalini kullanımına ilişkin görüşlerinden elde edilen bulgu ve yorumlara yer verilmiştir. Öğretmen adaylarının ifadelerinden bazıları örnek olarak (Ö1, Ö2,.Ö30) belirtilmiştir. Araştırma bulguları ölçme aracının niteliğine bağlı olarak şu başlıklar altında incelenmiştir; 3.1-Öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumlu yanlarına iliģkin verdikleri cevapları gösteren bulgular Araştırmaya katılan sınıf öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumlu yanlarına ilişkin verdikleri cevapların yüzde ve frekans değerleri Tablo 1 de gösterilmiştir.

3 1431 Tablo1. Öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumlu yanları ile ilgili görüģleri PPT sunumlarının olumlu yanları F % Görsel öğelere yer vermektedir ,92 Özet olarak hazırlanması konunun anlaşılırlığını arttırır ,05 İlgi ve dikkat çekicidir ,69 Öğrenmede kalıcılık sağlar ,46 Sınıfa getirilemeyecek materyallerin gösterimini sağlar. 6 7,23 Zamandan tasarruf sağlar. 7 8,43 Öğrencinin aktif katılımını sağlar. 6 7,23 Tablo 1 e bakıldığında sınıf öğretmeni adaylarının %28,92 si görsel öğelere yer vermekte, %21,69 u ilgi - dikkat çekici ve %14,46 si öğrenmede kalıcılık sağladığını vurgulamaktadır. Susskind (2005) çalışmasında powerpoint ile işlenen derslerin daha kolay anlaşıldığını, daha kolay not alındığını ve derslerin ilgi çekici ve eğlenceli olduğunu vurgulamaktadır. Öğretmen adaylarının görüşlerine dikkat edildiğinde büyük bir bölümünün görselliği ön planda tuttuğu görülmektedir. Görselliğin öğretmen adayları için neden bu kadar önemli olduğu araştırılmıştır. Öğretmen adaylarının ifadelerine göre; sadece sözel olarak işlenen derslerde ilgi ve dikkatin çabuk dağıldığı, ders takibinin ve dersin kalıcı olarak öğrenilmesinin zor olduğunu vurgulamaktadırlar. sözel olarak sunulan derslerde takip belli bir zamandan sonra zorlaşmaktadır. İlgi ve isteğim dersin dışına doğru yönelmektedir. Buda anlatılanı kavramakta ve kalıcı olarak öğrenmem de olumsuz sonuçlar meydana getirmektedir. Ancak görsel açıdan zengin olarak işlenen bir derste anlatılanların görselliklerle eşlenmesi ilgi ve isteğimi daha da arttırmakta, görsellik ile sözel ifade arasında ilişki kurulurken tartışma ortamları oluşmakta böylece dersin kalıcılığı sağlanmaktadır. Ö Öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumsuz yanlarına iliģkin verdikleri cevapları gösteren bulgular Araştırmaya katılan sınıf öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumsuz yanlarına ilişkin verdikleri cevapların yüzde ve frekans değerleri Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. Öğretmen adaylarının PPT sunumlarının olumsuz yanları ile ilgili görüģleri PPT sunumlarının olumsuz yanları F % Aşırı bilgi yüklenmesi konunun anlaşılmasını zorlaştırır ,5 Sadece öğretmen tarafından okunması ve geçilmesi dikkati dağıtabilir Renklerin ve yazı biçiminin seçimine dikkat edilmediğinde yazıları okumakta güçlük çekilebilir Tablo 2 ye göre sınıf öğretmeni adaylarının %30 u resimlerin ve yazı biçimlerinin okumakta güçlük çıkarabileceğinin, % 27,5, i aşırı bilgi yüklemesi, % 22,5 i hazırlanmasının zaman alıcı olması ve %20 si sadece öğretmenlerinin okumasının dikkati dağıtabileceğini powerpoint sunularının olumsuz yanı olarak belirtmektedir. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre; Powerpoint sunuları kısa sürede fazla konunun işlenmesini sağlamaktadır. Ancak işlenen konuların yoğun olması anlatılanların tartışılmadan geçilmesine, üst üste konuların anlatılmasına neden olmaktadır. Tam olarak anlaşılmadan üst üste bilgilerin aktarılması konular arası ilişki kurulmasını zorlaştırmakta ya da yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır Ö2 3.3-Öğretmen adaylarının PPT sunumlarını hazırlarken yaģadıkları sorunlara iliģkin görüģlerini içeren bulgular Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının PPT kullanımları sırasında karşılaştıkları sorunlara ilişkin yüzde ve frekans değerleri Tablo3 te sunulmuştur.

4 1432 Tablo 3. Öğretmen adaylarının PPT kullanımı esnasında karģılaģtıkları sorunlara iliģkin görüģleri KarĢılaĢılan sorunlar F % Görseller konusunda zorlanmak ,35 Fazla vakit alması ,41 Projeksiyon veya bilgisayardan kaynaklanan sorunlar ,24 Tablo 3 e bakıldığında öğretmen adaylarının % 38,24 ü projeksiyon ve bilgisayardan kaynaklanan sorunlarla karşılaştıklarını belirtmektedir. Bu sonuç Gelişli (2009) çalışmasında bilgisayar ve projeksiyon cihazlarında karşılaşılan aksaklıklar nedeniyle Powerpoint sunumunda olumsuzluklarla karşılaşıldığı kısmen katılıyorum şeklindeki sonucu ile paralellik göstermektedir. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre; Sorumlu olduğum konunun anlatılmasında konuya uygun resimleri bulmak zor ve resimlerin bulunması fazla zaman gerektirmektedir. Ayrıca resimleri ile uygun olan bir sunumun sunumu sırasında okulda kullanılan projeksiyon veya bilgisayarın eski olması hazırlanan powerpoint materyalinin sunulmasında karışıklıklara neden olmaktadır. Ö Öğretmen adaylarının PPT sunumlarını hangi derslerde kullandıklarına iliģkin bulgular Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının PPT sunumları hangi derslerde kullandıklarına ilişkin görüşleri Tablo 4 de sunulmuştur. Tablo 4. Öğretmen adaylarının PPT sunumlarını hangi derslerde kullandıklarına iliģkin görüģleri PPT sunumlarının kullanıldığı dersler F % Rehberlik 2 3,28 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 3 4,92 Sosyal Bilgiler 11 18,03 Hayat Bilgisi 6 9,84 Matematik 8 13,11 Trafik ve İlkyardım 3 4,92 Türkçe 8 13,11 Fen ve Teknoloji 20 32,79 Tablo 4 de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan sınıf öğretmeni adaylarının powerpoint sunusunu kullandıkları dersler açısından incelendiğinde %32,79 u fen ve teknoloji dersinde, %18,03 ü sosyal bilgisi dersinde kullandıklarını belirtmektedirler. Sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersi ile sosyal bilgiler dersinde sıkça Powerpoint sunularına başvurmaları dikkate çekmiş ve derinlemesine araştırılmak istenmiştir. Bunu üzerine öğretmenlere neden fen ve teknoloji dersi ile sosyal bilgiler dersinde Powerpoint sunusuna başvuruyorsunuz sorusu yöneltilmiştir. Öğretmenler ise fen ve teknoloji dersinde görsellikle daha kalıcı öğrenme sağlandığı ve sözel bilgi içeren sosyal bilgiler dersini daha ilgi çekici hale getirdiğini söylemektedirler. Fen ve teknoloji dersinde biyoloji konularının şekil üzerinde anlatılması konuların daha iyi anlatılmasına ve anlatılanlar ile resim arasında ilişki kurulmasına yardımcı olmaktadır. Sosyal bilgiler dersi ise sözel ve ezbere dayanmaktadır. Dersin sözel konuşmaktan ziyade görsellikle süslenerek anlatılması daha çok ilgi uyandırmaktadır. Ö5 3.5-Öğretmen adaylarının PPT sunumlarını dinlerken yaģadıkları sorunlar ve çözüm önerilerine iliģkin görüģlerini içeren bulgular Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının PPT sunumlarını dinlerken yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin görüşleri Tablo 5 de verilmiştir.

5 1433 Tablo 5. Öğretmen adaylarının PPT sunumlarını dinlerken yaģadıkları sorunlar ve çözüm önerilerine iliģkin görüģleri PPT sunumlarının dinlenmesinde yaģanan sorunlar ve çözüm F % önerileri Yazı boyutu dikkate alınmalıdır. 7 11,67 Bir sayfada çok fazla yazı olması. Daha özet olacak şekilde bilgi aktarılmalı.görsellerle ve işitsel öğelerle desteklenmelidir. Slayt sayısının çok olması. Slayt sayısı konuya göre ayarlanmalıdır ,33 Slaytlarda yazılanların doğrudan okunması. Dikkati çekmek için farklı etkinlik yardımı ile ders anlatılmalıdır Öğretmen görüşlerine göre; %40 lık bir öğretmen adayı powerpoint sunumlarının kısa, uygun bir yazı büyüklüğü ve rengi ile görselleştirilmenin gerekliliğini, %25 i sunumların doğrudan okunmayıp etkinliklerle sunulması, %23,33 ü slaytların fazla olmaması, % 11,67 si ise yazıların büyüklük ve şekillerinin uygun olması gerektiğini vurgulamaktadır. Öğretmen görüşlerine göre; Slaytlara sadece konuyla ilgili resim, formül, yasa, kanun, video başlık gibi unsurlar yazılmalı içerik öğretmen tarafından etkili bir şekilde anlatılmalıdır. Ö9 Slayt hazırlama ve sunma konusunda öğretmenlere ve öğrencilere eğitim verilmelidir. Ö20 Slaytlardaki renk karışıklığı da zaman zaman sıkıntı yaratmaktadır bunun için arka planda ve içerikte kullanılan renkler dikkatle seçilmeli yazı boyutu ortalama herkesin okuyabileceği büyüklükte seçilmeli şeklinde öneriler getirmişlerdir. Ö7 SONUÇ: Sınıf öğretmeni adaylarıyla PPT sunumların derslerde kullanımı ile ilgili görüşlerini almak için yapılan çalışma sonucu PPT sunumların etkili ve sıkıcı olmaması kaydıyla, özellikle sınıfa getiremediğimiz örnekler içeren derslerde faydalı olduğu sonucuna varılmıştır. PPT sunumların hazırlanması ve yaşanan sorunlarla ilgili görüşler sonucu ppt sunum hazırlamayı bilmeyen ya da bilgisayar bilgisi az olduğu için sorun yaşamaktan korkan öğretmen adayları olduğu tespit edilmiştir. Günümüzde artık sadece anlatım yöntemine bağlı kalınarak konularının anlatılmasının çok anlamlı olmadığı bir gerçektir. Çünkü öğretilen içerik öğrencinin birden fazla duyu organına hitap etmektedir. Öğrencilerin; %83 ü görme, %11 i işitme, %3.5 i koklama, %1.5 i dokunma, %1 i tatma duyularıyla edinilen yaşantılar yoluyla öğrenir. Ayrıca insanlar; Okuduklarının %10 unun, İşittiklerinin %20 sini, Gördüklerinin %30 unu, Hem görüp hem işittiklerinin %50 sini, Söylediklerinin %70 ini, Yapıp söylediklerinin %90 ını hatırlamaktadır (Ergin,1998). Bu durum eğitim öğretimde en çok kullanılan anlatım yönteminin öğrencilerde ne kadar az etki bıraktığını göstermesi açısından oldukça

6 1434 önemlidir. Öyleyse materyallerin kullanılması, hem (görerek, yaparak, dokunarak, dinleyerek vb. derslerin akışına katılmak) konularının işlenişini daha zevkli ve daha kalıcı hale getirecektir. Bu açıdan bakıldığında powerpoint materyali ile görsellik arttırılarak konuların anlatılması, kalıcı öğrenmeyi sağladığı ve derse karşı ilgi-isteğin oluşmasını sağladığı söylenebilir. Ancak hazırlanmak istenen materyalde görsellik için kullanılan resimlerin azlığı, fazla zaman alması ve tartışma olmaksızın sadece düz okuma ile yapılması olumsuzlukları olarak görülmektedir. ÖNERĠLER: Gelişmiş ülkelerde sunumların başarıyı arttırması için görsel araçlar, konu ile ilgili deneyler ve ppt sunum araçlarının üçünün birden ders anlatımı sırasında kullanıldığı görülmektedir. Öğrenci görüşlerinden alınan sonuca göre de dersin sadece ve sürekli ppt sunumlarla yapılması dikkat dağılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle ppt sunumları dersin tamamını anlatabileceğimiz bir materyal deyim yerindeyse bir öğretmen olarak değil görselleri, videoları çizilmesi zor şekilleri kolay göstermemizi sağlayan yardımcı bir materyal yani asistan olarak kullanılmalıdır şeklinde düşünülmektedir. Aynı süre içinde elektronik sunum ile daha fazla ve daha ayrıntılı konu anlatımı yapılabildiğinden ayrıntı içeren konularda ppt sunumlara başvurarak zamandan tasarruf sağlanabileceği düşünülmektedir. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının sıkıntı yaşadığı bir diğer konu da bilgilerin aynen ppt sunuma aktarılarak buradan okunması suretiyle anlatılan dersin etkili olmadığıdır. Bir ppt sunumu nasıl hazırlanmalı, nelere yer verilmeli, renk düzen nasıl olmalı, yazı boyutu kaç punto olmalı gibi konularda halen zorluk çeken öğretmen ve öğretmen adayları olduğundan, öğretmen adaylarına Powerpoint materyalinin hazırlanması ile ilgili eğitimin verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. KAYNAKÇA: Akdağ, M., Tok, H.(2008). Geleneksel Öğretim ile PowerPoint Sunum Destekli Öğretimin Öğrenci Erişisine Etkisi, Eğitim ve Bilim Education and Science 2008, Cilt 33, Sayı , Vol. 33, No 147 Bork, Alfred. (1987) Learning With Personal Computers, Harpers & Row Publishers Çilenti, K. (1988). Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Ankara. Ergin, A. (1998). Öğretim Teknolojisi ve İletişim Ankara: Anı Yayıncılık. Gelişli, Y. (2009). Powerpoint ile Yapılan Ders Sunumlarının Etkiililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 10, Sayı 2, Ağustos 2009 Sayfa Joshua E. Susskind.(2005). PowerPoint s power in the classroom: enhancing students self-efficacy and attitudes. Computers & Education 45 (2005) Karasar, N.(2006), Bilimsel Araştırma Yöntem,. Ankara:Nobel Yayın Dağıtım. Robert A. Bartscha, Kristi M.Cobern.(2003) Effectiveness of PowerPoint presentations in lectures aschool of Human Sciences and Humanities, University of Houston, 28 January 2003 Computers & Education 41 (2003) Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (6. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yumuşak, A. (2002). Fen Bilgisi Eğitiminde Bilgisayar Destekli Çalışmanın Faydaları; Demirci (Manisa) de Bir Örnek M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl : 2002, Sayı 16, Sayfa