!!!!!!! TÜRKİYE DE!TAŞKIN!TEHLİKE!HARİTALANDIRMA! ÇALIŞMALARI!İÇİN!GEREKLİ!VERİ!VE!TEKNİK! ALTYAPININ!MEVCUDİYETİ,!MAHİYETİ,!

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "!!!!!!! TÜRKİYE DE!TAŞKIN!TEHLİKE!HARİTALANDIRMA! ÇALIŞMALARI!İÇİN!GEREKLİ!VERİ!VE!TEKNİK! ALTYAPININ!MEVCUDİYETİ,!MAHİYETİ,!"

Transkript

1 TÜRKİYE DETAŞKINTEHLİKEHARİTALANDIRMA ÇALIŞMALARIİÇİNGEREKLİVERİVETEKNİK ALTYAPININMEVCUDİYETİ,MAHİYETİ, YAYGINLIĞIVEERİŞİMİ İncelemeDeğerlendirmeRaporu Mayıs2013 BuRaporTÜBİTAK111Y281NoluAraştırmaProjesi KapsamındaHazırlanmıştır. i"

2 Türkiye de*taşkın*tehlike*haritalandırma*çalışmaları*için*gerekli*veri* ve*teknik*altyapının*mevcudiyeti,*mahiyeti,*yaygınlığı*ve*erişimi* İnceleme*Değerlendirme*Raporu* BuraporTÜBİTAK111Y281noluaraştırmaprojesikapsamında hazırlanmıştır. Dr.İsmailHALTAŞ (ProjeYürütücüsü) ZirveÜniversitesiİnşaatMühendisliğiBölümü,GAZİANTEP ErkanALKAN (YüksekLisansÖğrencisi) GaziantepÜniversitesiİnşaatMühendisliğiBölümü,GAZİANTEP ProjeİnternetSayfası: ii"

3 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ TAŞKINÇALIŞMASIİÇİNGEREKLİVERİLERVETEMİNİ HidrolojikAnalizlerİçinGerekliVeriler YağışVerileri BuharlaşmaVerileri AraziKullanım/AraziÖrtüsüVerileri ToprakVerileri HidrolikModellemeİçinGerekliVeriler TaşkınHidrografı,PikDebilerveSuSeviyeleri AraziKullanım/AraziÖrtüsüVerileri EnKesitlerÖlçümleri HidrolikYapılar TaşkınFrekansEğrisi AkarsuAğıHaritaları HaritalamaİçinGerekliVeriler Topografyaharitaları HaritaAltlıkları DEĞERLENDİRMELER...19 EK1.VERİTEMİNİve(2013Yılıİtibariİle)ÜCRETLERİ...20 REFERANSLAR...25 " iii"

4 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu 1. GİRİŞ Taşkın tehlike haritalandırma çalışmaları bir dizi veri(örnek. akış debisi, yağış, topografya, en kesitler, vs.), mühendislik metodu, ve artık çoğu kez bilgisayar paket programları ile CBS ortamında yürütülen çok kapsamlı bir süreçtir. Çalışmadakullanılacakolanverilerbusürecinenönemlibileşenlerindenbiridir. Çalışmanınanlamlıvegüvenilirsonuçlarvermesigerekliverilerinmevcudiyetine ve mahiyetine bağlıdır. Bazı durumlarda mevcut veri altyapısı yapılacak çalışmanın kapsamını ve detayını belirleyebildiği gibi uygulanacak mühendislik yöntemininseçimindedetayinediciroloynayabilmektedir. Türkiye dehenüztaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıkonusundasistematik birulusalprograminisiyatifimevcutdeğildir.sukaynaklıtehlikelerdenkorunma konusunda görevli ve yetkili kurum olan DSİ şuana kadar yapısal önlemlerle taşkın önleme ve toplumu taşkın zararlarından korunma çalışmaları sürdürmüştür. Bunun yanında DSİ son yıllarda bazı pilot bölgelerde taşkın tehlike haritalandırma projeleri gerçekleştirmektedir [28]. Pilot bölgelerde gerçekleştirilen bu taşkın haritalandırma çalışmaları henüz özel teknik şartnameler ile yürütülmektedir [29]. Zamanla taşkın tehlike haritalandırma çalışmalarının sayısının artırılması planlanmaktadır. Bu anlamda Ulusal taşkın tehlike haritalandırma çalışmalarının belirli bir standartta yürütülebilmesi için bir rehber ve genel şartnameye ihtiyaç duyulacaktır. Bu rehber ve şartname hazırlanırken uluslararası standartlar gözetilmeli ve taşkın haritalandırma konusunda en son teknoloji ve mühendislik yöntemleri takip edilmelidir. Bununla birlikte Türkiye nin teknik ve veri altyapısı da göz önünde bulundurulmalıdır[1]. Bu çalışmada kapsamlı bir taşkın tehlike haritalandırma çalışmasında gerekli hidrolojik, hidrolik, topografik ve diğer verilerin Türkiye deki mevcudiyeti, mahiyeti, yaygınlığı ve erişim kolaylığı incelenmiştir. Bu inceleme gerçekleştirilirken öncelikle gerekli veriler taşkın haritalandırma çalışmasının temeladımlarıolanhidrolojikanalizler,hidrolikmodellemeveharitalandırma başlıkları altında listelenmiştir. Bu verilerin mahiyeti, taşkın haritalandırma çalışmasındakullanımyerivesonolarakbuverilerintürkiye dehangikurumve kuruluşlardan ne gibi yollarla temin edilebileceği konuları incelenmiştir. Ayrıca ücretbilgisineinternetüzerindenulaşılabilenücretliverilerin2013yılıitibariile birim ücretleri rapor ekinde (EK1: VERİ TEMİNİ ve (2013 Yılı İtibari İle) ÜCRETLERİ)listelenmiştir. " 1

5 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu 2. TAŞKIN ÇALIŞMASI İÇİN GEREKLİ VERİLER ve TEMİNİ 2.1. HİDROLOJİKANALİZLERİÇİNGEREKLİVERİLER Hidroliktaşkınötelememodelleriiçinfarklıperiyotlardatekerrürpikdebilerine ihtiyaçduyulmaktadır.yaygınolarakkullanılantekerrürperiyotları2,5,10,25, 50,100ve500yıldır.Taşkınharitalandırmakonusundayetkiliçoğuotorite100 yıl periyotlu tekerrür debisini temel taşkın debisi olarak kabul etmektedir. Kullanılan tekerrür periyotlarının ve temel taşkın debisinin periyodunun seçimindetakipedilendeğişikuygulamalar[1] debahsedilmiştir. Tekerrürdebileri, a) akımölçümistasyonlarındaneldeedilecekolanpikdebizamanserilerine uygulanacakistatistikselanalizler(floodfrequencyanalysis) b) akarsuhavzasıiçinmevcutbölgeseltaşkınyinelemeeğrileri(idfcurves) veya c) havzaiçinoluşturulacakhidrolojik(yağışjakış)model kullanılarakhesaplanabilir. FEMA[2],tekerrürdebilerinieldeetmekiçinakımdatalarının10yılveyadaha uzunbirsürecikapsamasınıöngörmektedir.fraserhavzakonseyi[3],tekerrür debilerinin elde edilmesi için en az 30 yıllık akım verilerinin olmasını şart koşmuştur. SCARM [4], taşkın debilerinin hesaplanması için taşkın frekans analizi ve yağışjakış modelinin kullanabileceğini öngörmektedir. FEMA [2], hidrolojikanalizleriçinakarsuhavzalarınaaityerbilgilerinin,iklimselverilerin, ölçüm istasyonlarının yerlerine ait bilgilerin tanımlanmasını da öngörmektedir. Aşağıda genel olarak taşkın hidrolojik analizlerde gerekliveriler, bu verilerin analizlerde nasıl kullanıldığı ve Türkiye de bu verilerin nereden ve nasıl temin edilebileceğikısacaaçıklanmıştır YağışVerileri Yağış verileri yağış miktarlarının uzun sürede kayıt altına alınmasıyla oluşmaktadır. Bu veriler saatlik, günlük, aylık ve yıllık olarak sınıflandırmalara ayrılmaktadır.yıllıkyağışmiktarımm,cmvemolarak,günlükyağışmiktarıise kg/m² veya mm olarak ifade edilmektedir. Yağışjakış süreçlerinin simülasyonunda sıklıkla kullanılan modellerden biri olan HECjHMS programında,saatlikveyagünlükyağışverilerikullanılmaktadır.hecjhms debu yağış verileri girdi olarak kullanılarak akış modeli oluşturulmaktadır. Akış modeli oluşturulurken kinematik dalga modeli ve birim hidrograf modelinin çeşitleri kullanılmaktadır. Bu iki modelde de yağışın havza alanına belirtilen zaman aralığında homojen olarak dağıldığı varsayılmaktadır. HECjHMS programında,havzaalanındakihomojenyağışıntoplamderinliğivezamanagöre dağılımları gerekmektedir [5]. Türkiye de yağış verileri Otomatik Meteoroloji " 2

6 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu Gözlem İstasyonları, Radar İzleme İstasyonları ve Manuel Gözlem İstasyonları (Plüviyometre kullanılan istasyonlar) tarafından kayıt altına alınmaktadır. Şekil 1 de Türkiye de bulunan Radar Gözlem İstasyonlarının yerleri belirtilmiştir[6]. Radar arşiv verileri Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından arşivlenmekte ve Uydu Radar Ürünleri Ağ Harita Servis Sistemi [7] adresinde kullanıcılara sunulmaktadır. Radar arşiv verileri istenilen gün için sistemde görüntülenebilmektedir. Talep olursa saatlik sorgulama (saatlik verilerin taramaları)dayapılabilmektedir.şekil2 detürkiye debulunanradarlardanelde edilen meteorolojik veri görseli bulunmaktadır. Radar verilerinin arşivlenmesi 10 Mart 2011tarihinde başlanmıştır [8]. MGM merkez ve taşra birimlerince gözlem, ölçüm ve hesaplama sonucu elde edilen yağış verileri, müdürlüğün meteorolojik veri arşivleme sisteminde [9] tutulmaktadır. Bu veriler Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü veya Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden talep formu doldurularak talep edilebilmektedir. Van ilinde bulunan istasyonlar için oluşturulmuşörnekbirtalepformuvetablo1 degösterilmiştir.şekil3 deörnek bir talep sonucu elde edilen Mut Yağış Gözlem İstasyonu ait aylık toplam yağış verileri bulunmaktadır. DSİ ve MGM yağış veri arşivleri aşağıdaki verileri kapsamaktadır: UzunYıllarGünlükOrtalamaYağışMiktarı(mm),(Heryılınaynıgününe denkgelenyağışlarınınortalamasıylaoluşan365günlükverileriiçerir.), UzunYıllarGünlükMaksimumYağışMiktarı(mm),(Heryılınaynıgününe denk gelen yağışlarından maksimim olanlarının seçilmesiyle oluşan 365 günlükverileriiçerir.), Uzun Yıllar Aylık Toplam Yağış Ortalaması (mm), (Her yılın aynı ayına denkgelenyağışlarınınortalamasıylaoluşan12aylıkverileriiçerir.), Uzun Yıllar Aylık Maksimum Yağış Miktarı (mm), (Her yılın aynı ayına denkgelenyağışlarındanmaksimumolanlarınınseçilmesiyleoluşan12aylık verileriiçerir.), Günlük Toplam Yağış (mm), Aylık Toplam Yağış (mm) vb. veriler bulunmaktadır. Şekil1:Türkiye debulunanmeteorolojikradargözlemistasyonlarının Yerleri,MGMRadarŞebekesi[6] " " 3

7 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu Şekil2:UyduRadarÜrünlerininAğHaritaServisiÜzerindenGösterimi MeteorolojiGenelMüdürlüğü[7] Tablo1:VanİliİçinDüzenlenmişOlanÖrnekBirYağışVeriTalepFormu, MGM,MeteorolojikVeriArşivSistemi[9] VeriKaynakları Parametreler İstasyonlar Tarihler Günler SiparişDosyaDesen Tercihi Klima GünlükToplamYağış(mm) VAN 1j1970,2j1970,3j1970,4j1970,5j1970,6j1970,7j 1970,8j1970,9j1970,10j1970,11j1970,12j1970 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18, 19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31 Data SiparişDosyaTürTercihi Xls SiparişTeslimTercihi KullanımAmacı Online Araştırma " 4

8 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu " Şekil3:MutYağışGözlemİstasyonuiçinÖrnekAylıkToplamYağışVerileri, MGM,MeteorolojikVeriArşivSistemi[9] BuharlaşmaVerileri Su yüzeyinde meydana gelen su kayıplarına buharlaşma, bitkilerden meydana gelen su kaybına terleme denir. Bitkilerden ve civarındaki topraktan meydana gelen su kaybına iseevapotranspirasyon adı verilir. Buharlaşma verileri açık yüzeybuharlaşmarasadıyapanistasyonlardabuharlaşmahavuzlarıkullanılarak elde edilmektedir. Türkiye de açık su yüzey buharlaşma miktarı ölçümü yapan istasyonların tümünde Class A Pan tipi yuvarlak buharlaşma havuzları kullanılmaktadır.buölçümlergünlükolarakyapılmaktadır[10]vemmcinsinden ifade edilmektedir [11]. Hidrolojik modellemede yaygın olarak kullanılanhecj HMS programında buharlaşma, suyun direkt olarak topraktan ve bitkisel yüzeylerden buharlaşmasını ve bitki yapraklarının terlemesini içermektedir. Buharlaşma ve terleme hacimleri birleştirilerek toplam bir hacim elde edilmektedir.bulunantoplamhacim,hecjhmssma(soilmoistureaccounting) modelinde ve programdaki meteorolojik girdilerde evapotranspirasyon (ET) şeklinde ifade edilmektedir [5]. HECjHMS modellemesinde aylık tüm dönemler için potansiyel evapotranspirasyon oranları, aylık değerler ve katsayıların " 5

9 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu çarpımı olarak hesaplanmaktadır [5]. Türkiye de buharlaşma değerleri MeteorolojiGenelMüdürlüğütarafındanölçülmektedir[11].Şekil4 tetürkiye de bulunanaçıkyüzeybuharlaşmarasatlarınınyerleribelirtilmiştir.günlükveaylık buharlaşma verileri MGM veya DSİ veri arşivlerinden temin edilebilmektedir [12]. Şekil4:MeteorolojiGenelMüdürlüğü,AçıkYüzeyBuharlaşmaRasat Noktaları[11] AraziKullanım/AraziÖrtüsüVerileri Araziörtüsü,yeryüzünükaplayanbitkiörtüsüveyapılarıkapsamaktadır.Tarım alanları, göller, ağaçlar ve otoyolların hepsi arazi örtüsü çeşitlerine örnektir. Arazi kullanımı ise belirli arazi parçası ile ilgili insan aktivitesi ve ekonomik fonksiyonlarını kapsamaktadır. Avrupa Çevre Ajansı, Yapay Bölgeler, Tarım Alanları,OrmanYeriVeYarıDoğalAlanlar,SulakAlanlar,SuYapılarıolmaküzere 5 adet temel arazi örtüsü sınıflandırması yapmıştır. Bunun yanında Corine (Coordination of Information on the Environment) 44 adet alt arazi kullanım sınıfı belirlemiş ve Avrupa Birliği arazi örtüsünü bu sınıflar çerçevesinde şekillendirmiştir. Bu sınıflandırma sistemi ülkemizce de kullanılmaktadır. Bu sınıflandırma sistemine ek olarak ülkemize özgü 12 adet arazi sınıfı geliştirilmiştir [13]. Hidrolojik analizlerde kullanılan SCS CN yağış akış modeli uygulanırkenhavzaların uydu vasıtasıyla temin edilen arazi kullanımı/örtüsü verilerierdas8.7gibiyazılımlarkullanılarakgeometrikolarakdüzeltilmektedir. Geometrik olarak düzeltilen bu veriler maksimum olabilirlik karar kuralıyla Kontrollü sınıflandırmaya tabi tutulmakta ve ILWIS 3.3 gibi yazılımlarla raster formatında CBS yazılımına aktarılmaktadır [14]. SCS CN modelinde yağış ve havzayaaitkatsayıyabağlıolarakoluşturulmuşampirikbirformülleakışageçen sumiktarıhesaplanmaktadır.modeldehavzaakışkatsayısıcn(curvenumber) ile isimlendirilmekte ve bu veri arazi örtüsü ve toprak özelliğine bağlı olarak potansiyel akımı göstermektedir. Özdemir [14] Havran Çayı Havzası üzerinde " 6

10 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu yaptığı CBS uygulamasında, Spot XS uydu görüntüsünden üretilen arazi kullanımı/örtüsüilehidrolojiktoprakgruplarıverilerineilwis3.3cbsyazılımı içinde yer alan Cross fonksiyonunu uygulamıştır. Şekil 6 ve Şekil 7 de Havran Çayı Havzası için örnek bir Cross fonksiyonu uygulaması bulunmaktadır. Cross fonksiyonu aynı koordinat ve piksel değerlerine sahip iki farklı veriyi çakıştırılaraktekbirharitadatoplar.böylecearazikullanımıvehidrolojiktoprak gruplarınagörehazırlananstandarttablodan[15]cndeğerlericbsveritabanına işlenmektedir[14].türkiye dearaziörtüsüharitalarıgörselolarakormanvesu İşleri Bakanlığı nın Arazi İzleme Sistemi portalında [16] kullanıcılara sunulmuştur. Şekil 5 de Arazi İzleme Sistemi Portalına ait ekran görüntüsü yer almaktadır. Bu Portalda istenilen ilin veya ilçenin arazi örtüsü haritası farklı ölçeklerdegörüntülenebilmektedir.araziörtüsüharitalarınınvektörverileriise Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi nden [17] temin edilebilmektedir. Şekil5:TürkiyeAraziÖrtüsüHaritası,OrmanveSuİşleriGenelMüdürlüğü AraziÖrtüsüVeriTabanı[16]. " Şekil6:CrossFonksiyonaAitÖrnekler(Veri:1HTGVerileri,Veri2:Arazi ÖrtüsüVerileri)[14]. " 7

11 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu Şekil7:CrossFonksiyonuileÜretilmişCNHaritasıveCNdeğerleri[14] ToprakVerileri Hidrolojik toprak grupları A, B, C, ve D gruplarından oluşmaktadır. A grubunu düşük akım potansiyeline sahip özellikteki topraklar, D grubunu yüksek akım potansiyelinesahiptopraklaroluşturur.aradeğerlerolanb,agrubutopraklara, C ise D grubu topraklara yakın özellikler gösterir [18], [19], [20]. Hidrolojik analizlerde kullanılan SCS CN yağış akış modeli CBS ortamında uygulanırken vektör formatta olan HTG verisi raster formata dönüştürülerek ILWIS 3.3 gibi yazılımlarla CBS ortamına aktarılmaktadır [14]. SCS CN yağış akış modelinde hidrolojik toprak haritaları, Arazi Kullanım / Arazi Örtüsü Verileri bölümünde belirtildiği gibi arazi örtüsü ile birlikte kullanılmakta ve akışa geçen su miktarı hesaplanmaktadır.türkiye detoprakharitalarıormanvesuişleribakanlığı nın Arazi İzleme Sistemi portalında [21] kullanıcılara görsel olarak sunulmaktadır. Şekil8 dehavrançayıhavzasıiçinhazırlanmışolanhtgharitasıbulunmaktadır [14]. Türkiye de toprak haritalarının sayısal verileri Gıda Tarım vehayvancılık BakanlığıTarım Reformu Genel Müdürlüğü Coğrafi Bilgi Sistemleri Daire Başkanlığı ndanteminedilebilmektedir[14],[22]. Şekil8:HavranÇayıHavzasıiçinÖrnekbirHTGHaritası[14]. " " 8

12 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu 2.2. HİDROLİKMODELLEMEİÇİNGEREKLİVERİLER Hidrolik( analizlerde( takip( edilecek( modelleme( yaklaşımı( temelde( üç( çeşittir,( bunlar;tekboyutlukararlıakım,tekboyutlukararsızakımveikiboyutluakım. Hangi modelleme yaklaşımın kullanılması gerektiği çalışma alanının ve taşkın yayılım özelliklerine göre belirlenmelidir. Seçilecek olan yaklaşımagöre başta topografyaverisiolmaküzeremodellemedegerekliveriçeşitlerivemahiyetide değişiklik gösterebilir. Kanallasınırlıtekboyutlukararlıjkararsız akım modeli için akarsu en kesit verisi topoğrafyayı tanımlamak için yeterli olabileceği gibi, baraj yıkılması veya deniz kaynaklı taşkınlarda kullanılan iki boyutlu kararsız akım modellerinde DEM, TIN gibi yükseklik modelleri kaçınılmazdır. Benzer şekildedepolamaözelliğibulunantaşkınyayılımalanlarıiçinuygunolankararız akım modelleri için taşkın hidrografı gerekli olduğu gibi, depolama kapasitesi olmayan taşkın yayılım alanlarının modellemesinde kararlı akım modelleri kullanılır ve pik debiler yeterlidir. Aşağıda genel olarak taşkın hidrolik modellerindegerekliveriler,hidrolikmodeldenasılkullanıldığı,vetürkiye debu verilerinneredenvenasılteminedilebileceğikısacaanlatılmıştır TaşkınHidrografı,PikDebilerveSuSeviyeleri Taşkın hidrografları, akarsuyun herhangi bir noktasında taşkına ait akarsu debisini zamana bağlı olarak gösteren grafiklerdir. Pik debiler belirli bir zaman zarfında akım gözlem istasyonlarından ölçümle elde edilen debilere uygulanan frekans analizleri sonucu hesaplanmaktadır. Taşkınların tekrarlama sıklıkları analizlerinde, akarsuların yıl içindeki maksimum akımları kullanılmaktadır. Akarsular için farklı tekrarlama sıklıklarına göre taşkın modelleri oluşturulmaktadır. Akım belirlemede sıklıkla kullanılan metotlardan biri de Boyutsuz Birim Hidrograf yöntemidir. Bu metotta maksimum akım hesaplanırken alt havzanın alanı, ana akarsu uzunluğu, akarsuyun minimum yüksekliği ve akarsuyun maksimum yüksekliği gibi veriler kullanılmaktadır. Birim hidrograf yöntemi kullanılarak üretilmiş olan akımlar, akım gözlem istasyonlarındaki verilerle karşılaştırılarak kalibreedilir [14]. Eldedilentaşkın hidrografıvepikdebilersırasıilekararsızvekararlıhidrolikmodellerdememba sınır şartı olarak kullanılır. Benzer şekilde pik su seviyeleri kararlı ve kararsız hidrolikmodellerdemenzilsınırşartıolarakkullanılabilmektedir[23]. Türkiye deyaklaşıkolarak3000adetakımgözlemistasyonubulunmaktadır.bu akım gözlem istasyonlarına ait veriler DSİ, ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü nden (eski adı Elektrik İşleri Etüt İdaresi) tarafından kayıt altına alınmaktadır.dsiakımistasyonlarınaaitbilgiveverilerinbirkısmınıdsigözlem İstasyonları Yönetim Sistemi portalında [24] kullanıcılara sunmaktadır. Örnek bir DSİ akım istasyonuna ait künye bilgileri DSİ Antalya XIII Bölge Müdürlüğü AsibucakAkımGözlemİstasyonuiçinTablo2 deverilmiştir.şekil9 daaynıakım istasyonuaitörnekakımverileribulunmaktadır.ayrıcadsiakımistasyonlarına ait haritaların detaylı bilgilerini de DSİ Akım Gözlem İstasyonları Bilgilendirme Sistemi internet sayfasında [25] kullanıcılara sunmaktadır. Akarsu gözlem istasyonlarından elde edilen verilerin tamamı (detaylı veriler) Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü nden temin edilmektedir. EİEİ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış olan Su Akımları Aylık Ortalamaları [ ] " 9

13 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu kitabında akarsu gözlem istasyonlarının 1935 ile 2005 su yılları arası aylık ortalamaakımdeğerleriyeralmaktadır.bukitapta: Yağışalanı Yaklaşıkkot(yükselti), Gözlemsüresi, Seviyeölçeği Akımlar (Aylık Ortalama, Yıllık Ortalama, Uzun Süreli Aylık Ortalama, UzunSüreliOrtalamaAkım) bilgileriyeralmaktadır. Tablo2:DSİAntalyaXIIIBölgeMüdürlüğüAsibucakAkımGözlem İstasyonunaAitBilgiler,DSİGözlemİstasyonlarıYönetimSistemi[24]. 8p71AGVAD.pASİBUCAK XIII.BÖLGEMÜDÜRLÜĞÜANTALYA Pafta: O25 Koordinat: 36 35'Nj30 30'E YaklaşıkKot (m): 80 YağışAlanı (km²): 119,20 AçılışTarihi: KapanışTarihi: GözlemSüresiAnlıkMaksimumDeğeri(m³/s) 260 Tarihi: 25/02/1974 Açıklama: 'dekapanıp 'datekraraçıldıÖnceki kot:100 Şekil9:DSİAntalyaXIIIBölgeMüdürlüğüAsibucakAkımGözlemİstasyonu AkımVerileri,DSİGözlemİstasyonlarıYönetimSistemi[24]. " 10

14 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu AraziKullanım/AraziÖrtüsüVerileri Araziörtüsü,yeryüzünükaplayanbitkiörtüsüveyapılarıkapsamaktadır.Tarım alanları, göller, ağaçlar ve otoyolların hepsi arazi örtüsü çeşitlerine örnektir. Arazi kullanımı ise belirli arazi parçası ile ilgili insan aktivitesi ve ekonomik fonksiyonlarını kapsamaktadır. Avrupa Çevre Ajansı, Yapay Bölgeler, Tarım Alanları,OrmanYeriVeYarıDoğalAlanlar,SulakAlanlar,SuYapılarıolmaküzere 5 adet temel arazi örtüsü sınıflandırması yapmıştır. Bunun yanında Corine (Coordination of Information on the Environment) 44 adet alt arazi kullanım sınıfı belirlemiş ve Avrupa Birliği arazi örtüsünü bu sınıflar çerçevesinde şekillendirmiştir.busınıflandırmasistemiülkemizcedekullanılmaktadır.corine sınıflandırma sistemine ek olarak ülkemize özgü 12 adet arazi sınıfı daha geliştirilmiştir [13]. Hidrolik taşkın öteleme modellerinde enerji kayıplarını hesaplamak için yüzey pürüzlülük katsayısı (Manning n) kullanılmaktadır. Pürüzlülük katsayıları CBS ortamında dijital arazi kullanımı / arazi örtüsü haritalarının literatürde belirlenmiş Manning n değerleri ile eşleştirilmesi yolu ileeldeedilmektedir[26].araziörtüsüharitalarıgörselolarakormanvesuişleri Bakanlığı nın Arazi İzleme Sistemi portalında [16] kullanıcılara sunulmuştur. Şekil5 tearaziizlemesistemineaitbirekrangörüntüsüyeralmaktadır.talep edilen ilin veya ilçenin arazi örtüsü haritaları istenilen ölçekte Arazi İzleme Sisteminde görüntülenebilmektedir. Arazi kullanımı/örtüsü haritalarının vektör verileri Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi nden [17] temin edilebilmektedir EnKesitlerÖlçümleri Birakarsuyunana(ortalama)akımistikametinedikolankesiti,oakarsuyunen kesiti olarak adlandırılmaktadır[27]. Şekil 10 da bir akarsu ve taşkın yatağı en kesitleri gösterilmektedir. Şekil 11 de HECjRAS programında oluşturulmuş olan Murat Nehri yatağına ait bir en kesit örneği bulunmaktadır. Tek boyutlu taşkın ötelemedeenkesitölçümlerinintanımlanmasıvebilgisayarortamınaaktarılması HECjRAS vb. Hidrolik öteleme ve su yüzey profili hesaplama yazılımları ile sağlanmaktadır. Akarsu yatağının güzergâhı HECjRAS yazılımında yaklaşık olarak çizildikten sonra en kesitler güzergâh üzerinde tanımlanmaktadır. En kesitler,kırıknoktalaraaitolankotlarınvebunoktalarınsolbaşlangıçnoktasına olan yatay mesafelerinin girilmesiyle oluşturulmaktadır [28]. DSİ, en kesit aralıklarının akarsuyun daralan ve genişleyen bölümleri dışında 50 metreyi geçmemesini ve en kesitler üzerindeki noktaların aralıklarının 10 metreyi geçmemesini şart koşmaktadır [29].Ayrıca akarsulardavedurgunsulardasu yüzeyinden sağa ve sola taşkın kotuna kadar, eğimin değiştiği her noktada, talveg, su yüzeyi, şev dibi, şev üstü vb. nitelikteki detaylar ölçülmesini, şart koşmaktadır[30].türkiye deenkesitverileridevletsuişlerigenelmüdürlüğü AkımGözlemİstasyonlarıEnkesitarşivlerindenteminedilebilmektedir[12].DSİ Etüt, Planlama ve Tahsisler Dairesi Başkanlığı, Rasatlar Şube Müdürlüğüyle yapılan telefon görüşmesinde en kesit arşivlerinde Türkiye de bulunan büyük akarsuların en kesit verilerinin bulunduğu ve bu ölçümlerin,kesitalanlarının değişmesindendolayıbelirliaralıklarlayenilendiğibilgisiedinilmiştir[31]. " 11

15 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu Şekil10:2BAkarsuyuEnKesitGörünümü. " " " Şekil11:HECpRASProgramındaMuratNehriYatağınaAitbirEnKesit Örneği,DSİ[28]. " HidrolikYapılar Hidrolik yapılar akarsular üzerinde bulunan köprü, menfez, eşik ve sedde gibi yapıları kapsamaktadır. Bu yapılardan bazıları bulundukları bölgelerde enerji kayıplarınasebepolabildiğigibikanalınakımkapasitesiniazaltıpveyaartırada bilirler. Dolayısı ile çalışma alanında varsa bu yapıların da modellenmesi önem arz eder. Hidrolik modellemelerde sıklıkla kullanılan programlardan biri olan HECjRAS programında bir çok hidrolik yapı modellenebilmektedir. Köprü veya menfezgibihidrolikyapılardankaynaklanankesitdaralmalarıenerjikayıplarına sebepolur.bukayıplarınmodeltarafındandoğruhesaplanabilmesiiçinhidrolik yapıların bulunduğu noktalarda ikisi memba ikisi de mansap kısmından olmak üzere 4 adet en kesit gerekmektedir. Şekil 12 de bu en kesitlerin bulunması gerekenyerlerbelirtilmiştir.enkesitverilerihecjrasprogramınaaktarıldıktan sonra köprü güvertesi (bridge deck), eğimli mesnetler (sloping abutments), kemer ya da köprü payandası (piers), yol dolgusu (road embankment), temel " 12

16 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu menfez ve köprü geometrik ve hidrolik verileri sisteme girilmelidir. Şekil 13 te HECjRAS programı kullanılarak oluşturulan köprü ve menfez modellemesinden örnekekrangörüntüleribulunmaktadır[23].köprüiçinbasınçlıakışvesetakış hesaplamaları yapılmaktadır.menfeziçindekiakışanalizleriiçingirişkontrollü ve çıkış kontrollü akış hesaplamaları yapılmaktadır [23]. DSİ [29], hidrolik yapıların 1/1000 ölçekli döküm ve çizimlerde yerlerinde rölöve alınarak belirtilmesini öngörmektedir. Akarsu boyunca taşkın su yüksekliğini etkileyen hidrolik yapıların boyutları, arazide yapılacak çalışmalarla belirlenmelidir. Türkiye de, taşkın çalışması yapılacak alanda bulunan köprü ve menfez gibi yapılarınkesitplanlarıkarayollarıgenelmüdürlüğüveyadevletsuişlerigenel Müdürlüğü ndengerekliizinlersağlanmasıkoşuluylateminedilebilmektedir.bu planların alınabilmesi için, köprü veya menfez gibi yapıların bulunduğu KGM veyadsibölgeleritespitedilmelidir.planlardsi denteminedileceksedsibölge Etüt planlama Şube Müdürlükleri veya Proje ve İnşaat Şube Müdürlükleriyle irtibata geçilmelidir [32]. Hidrolik yapılar için düzenli veri arşivi tutulmadığından internet ortamında bu verilere ulaşılamamakta ve veri temini uzun süreç gerektirmektedir. Bu nedenle DSİ [29] de belirtildiği gibi hidrolik yapıların 1/1000 ölçekli döküm ve çizimlerde yerlerinde rölöve alınarak belirtilmesiöngörülmektedir." Şekil12:KöprüVeMenfezlerinBulunduğuAlanlardaKullanılacakOlanEn KesitlerinYerleri[23]. Şekil13:HECpRASProgramıKullanılarakOluşturulmuşÖrnekKöprüve MenfezModellemeleri[23]. " " " " 13

17 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu TaşkınFrekansEğrisi Taşkın frekans eğrileri, bölgesel taşkın analizleri sonucu oluşmaktadır. Taşkın frekans analizleri yapılırken akım gözlem istasyonlarının verileri kullanılmaktadır. Analizde kullanılan gözlem istasyonları, homojenlik testleri (Dalrymple homojenlik testi, Ljmomentlere dayalı homojenlik testi vb.) sonucunda belirlenmektedir. Homojenlik testlerine giren akım gözlem istasyonlarındaki veriler en az 10 yıllık olmalıdır[33]. Homojenlik testine göre belirlenen homojen alt bölgeler için bölgesel taşkın frekans analizi yapılmaktadır.yapılananalizlersonucutaşkınfrekanseğrilerioluşmaktadır[34]. Şekil14 teseyhanhavzasıiçinoluşturulmuşolanbölgeseltaşkınfrekanseğrileri bulunmaktadır [35]. Türkiye de taşkın frekans analizleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Dicle ve Fırat Havzaları (Gedikli, 1994), Batı Akdeniz Havzası (Saf, 2007), Seyhan Havzası (Topaloğlu, 2003), Doğu Akdeniz Havzaları (Topaloğlu,2005),GedizHavzası(Özen,2001)DoğuAkdenizBölgesi(Demirelli, 2003) için Ljmomentlere dayalı bölgesel taşkın frekans analizleri yapılmıştır [34]. Türkiye de taşkın frekans analizlerinde kullanılan akım gözlem istasyon verileridevletsuişlerigenelmüdürlüğü ndenteminedilmektedir. Şekil14:ÖrnekBölgeselTaşkınFrekansEğrileri(SeyhanHavzası1.Bölge) AkarsuAğıHaritaları [35]." Bir akarsu kolu ile yan kollarının tümünün meydana getirdiği şebekeye akarsu ağı (drenaj ağı) denir. Bir akarsu ağını meydana getiren özellikler: Akarsu yoğunluğu, drenaj yoğunluğu, akarsu profili, akarsu ağının şekli, akarsuyun mertebesi, ve akarsuyun en kesitidir [36]. Havza sınırı bulunması, su yolları çıkarılması ve akarsu ağı haritalarının oluşturulması ArcHydro, HECjGeoHMS gibicbsyazılımlarıkullanılarakyapılabilir.buyazılımlarmuhtemeldrenajağını hesaplarken eşyükselti eğrileri bilgisi veya Sayısal Yükseklik Modelleri (DEM) gibi yükselti verilerine ihtiyaç duyar [37]. Otomatik drenaj ağı hesaplama " 14

18 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu programlarının çalışma prensibi, küçük karelere bölünen çalışma alanında, suyunherhangibirkaredenetrafındakiendüşükseviyelikareyedoğruakacağı gerçeğine dayanmaktadır [38]. Bu işlem ilgili karenin çevresinde dört veya köşeleri de ele alarak sekiz kare için yapılabilmektedir. Bu işlemlerin tekrarlanmasıyla akarsu ağı ortaya çıkarılmaktadır.bir havza için, havza çıkış noktasıveyaherhangi bir kesit düşünüldüğünde adımjadım memba yönünde gidilerek akım yoğunluğu tespit edilmektedir. Şekil 15 de DEM modelinde yapılmış örnek bir çalışma bulunmaktadır [37]. Şekil 16 da Sohu Havzası için oluşturulan örnek bir akarsu ağı haritası bulunmaktadır. Elde edilen muhtemel drenajağı,mümkünolduğuncayerindegerçekakarsuağıverisiilekıyaslanmalı ve revize edilmelidir. Türkiye de topoğrafya haritaları Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilmektedir. Türkiye de yapılan çalışmalarda hesaplanan drenaj ağı haritalarının gözlemlenmiş drenaj ağı haritaları ile kıyaslanmadığıgörülmektedir.yapılanaraştırmadadatürkiye degözlemlenmiş drenaj ağı haritasına rastlanmamıştır. Bu sebeple henüz Türkiye de gözlemlenmişdrenajağıveritabanınınmevcutolmadığısonucunaulaşılmıştır. Şekil15:DEMModelindeYapılmışOlanAkımYoğunluğuÇalışması[37]. Şekil16:CBSOrtamındaOluşturulanÖrnekBirAkarsuAğıHaritası,Sohu HavzasıAkarsuAğıHaritası[37]." " " " 15

19 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu 2.3. HARİTALAMAİÇİNGEREKLİVERİLER" Topografyaharitaları Yeryüzünün belirli birparçasının morfolojik (şekilsel)yapısınınbellibirölçek içinde eş yükseklik eğrileri yardımıyla yatay düzlem üzerinde gösterilmesiyle elde edilen haritalara topografya haritalarıdenir. Şekil 17 de Ziyarettepe için oluşturulanörnekbirtopografyaharitasıbulunmaktadır. Şekil17:DiyarbakırZiyarettepeİçinOluşturulmuşÖrnekBirTopografya Haritası[47]. Topografyaharitalarıpaftalarşeklindekullanılmaktadır.Yaygınolarakkullanılan pafta ölçekleri 1/ , 1/ , 1/50.000, 1/ dir. Topografya haritalarıölçeklerinegöre3sınıfaayrılır[39].hidrolikmodellemedetopografya paftalarının enlem, boylam ve yükseklik değerleri kullanılarak çalışma alanının topografyası sayısal ortamda aktarılmaktadır. Sayısal veriler kullanılarak alana ait DEM (Sayısal Yükseklik modeli) ve TIN (Düzensiz Üçgen Ağı) arazi modelleriniüretilmektedir[40].tinarazimodellerivektörveriformatında,dem arazimodellerirasterformattadır[41].şekil18 deörnekbirçalışmadanalınan Maymun Deresi havza alanına ait TIN ve DEM arazi modelleri bulunmaktadır. TINveDEMarazimodellerikullanılarakçalışmaalanınaaitenkesitverilerielde edilmektedir. Sayısal arazi modelleri kullanılarak elde edilen en kesit verileri MIKE 11 model serisinin hidrojdinamik (HD) modülü ve ArcView programı altında çalışmakta olan HECjGeoRAS alt programı tarafından kullanılmaktadır. MIKE 11 HD modülü, araziden alınan ve DEM den çıkartılan kesitlerle akarsu kollarında ve sel yataklarında su yüksekliklerini hesaplamaktadır. MIKE 11 HD modülüçıktılarıcbsentegreedilmekteböylecesukotlarıvedemüzerindekikot farkları hesaplanmaktadır. HECjGeoRAS alt programı TIN formatındaki sayısal yükseklikmodelinikullanaraktaşkınalanındakisuseviyelerinigösterengridler oluşturmaktadır.bugridlerinhistogramlarıçıkartılaraksuseviyelerinintoplam " 16

20 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu taşkın alanına göre yüzde dağılımları bulunabilmektedir. ArcGIS programında, taşkın alanlarını gösteren poligon dosyası arazinin TIN modeli üzerine yerleştirilerek elde edilen taşkın alanları üç boyutlu olarak da incelenebilmektedir[37]. Şekil18:MaymunDeresiHavzaAlanıOluşturulmuşÖrnekTINveDEM AraziModelleri[40]. NASA, uluslararası SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) projesi ile 60 kuzey ve 56 güney enlemleri arasındaki kara parçalarının SAR (Synthetic Aparture Radar) görüntülerini toplamıştır. Bu görüntülerden ürettiği SRTM DTED1 adındaki DEM verisi, 90 m (3 3 ) çözünürlüklü olup yeryüzünün toplam kara parçalarının % 80 ini içermekte ve internet üzerinden ücretsiz olarak yayımlanmaktadır [42]. Radar sinyallerinin alınması sırasında meydana gelen saçılma, yansıma ve gölgelenme gibi olaylar, SRTM de kısmi veri boşluklarınınoluşmasınanedenolmuştur.türkiyesınırlarıiçerisindebelirlenen boşluk oranı ortalama % 0.16 dır. Türkiye deki SRTM verilerinde belirlenen böylesiboşluklarınbüyükçoğunluğuharitagenelkomutanlığı(hgk)tarafından üretilen 1:25,000 ölçekli standart topoğrafik haritalardan doldurulmuştur. HGK yaptığıdüzeltmelerletürkiyesayısalyükseklikmodelij3(tsym3)modelinielde edilmiştir. TSYM3, kuzeyjgüney ve doğujbatı yönünde 90 m (3 3 ) aralıklı yaklaşık 150 milyon grid noktasının yükseklik değerlerini içermektedir. CGIARj CSI (Consultative Group on International Agricultural ResearchjConsortium for Spatial Information) tüm dünya için SRTM DTED1 verilerine dayalı bir sayısal arazi modelini internet üzerinden kullanıcılara ücretsiz olarak sağlamaktadır. Modelde boşluklar enterpolasyon yöntemiyle doldurulmuştur [42], [43]. NASA Dünya Gözlem Sisteminin (Earth Observing System) bir parçası olan Terra uydusu 2000 in ASTER modülüyle DEM verileri oluşturmuştur. 90 m (3 3 ) çözünürlüklü ASTER GDEM1 ve 30 m (1 1 ) çözünürlüklü ASTER GDEM2 global DEM verileri internet üzerinden ücretsiz olarak kullanıma sunulmuştur [42], [44]. Türkiye de, sayısal yükseklik verilerinin üretimi kapsamında HGK, 1:25,000 ve 1:250,000 ölçekli topoğrafik haritalardaki yükseklik eğrilerini bilgisayar ortamına aktarmış ve YÜKPAF25 ve YÜKPAF250 kütüklerini " 17

21 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu oluşturmuştur.hgkyükpaf25 den30m(1 1 )çözünürlüklüdted2adındaki DEM verisini türetmiş ve DTED2 den de 90 m (3 3 ) çözünürlüklü DTED1 adındaki DEM verisini türetmiştir [42], [45]. HGK bu DEM verilerini ücretsiz olarakinternetortamındakullanıcılarasunmuştur. Tablo3:SayısalAraziAltyapısıiçinKullanılabilecekVerilerveÖzellikleri [42] Veri Topoğrafik vektör veri tabanı (TOPO25) Sayısal yükseklik verileri (YÜKPAF25) Sayısal yükseklik verileri (ASTER GDEM1) Sayısal yükseklik verileri (SRTM DTED1) Sayısal yükseklik verileri (CGIAR-CSI SRTM) Sayısal yükseklik verileri (TSYM3) Sayısal yükseklik verileri (DTED1) Sayısal yükseklik verileri (DTED2) Sayısal yükseklik verileri (ASTER GDEM2) Ölçek Çözünürlük (m) 1:25,000 - Yatay konum (m) 12.3 (% 90 güven düzeyinde) 1:25, Ortalama doğruluk Düşey konum (Yükseklik) (m) 5.3 (% 90 güven düzeyinde) 8.8 (%90 güven düzeyinde) 20 (% 95 güven düzeyinde) 9 (% 90 güven düzeyinde) 7.58 (% 95 güven düzeyinde) 9 (% 90 güven düzeyinde) 8.8 (% 90 güven düzeyinde) 8.8 (% 90 güven düzeyinde) 17 (% 95 güven düzeyinde) Kaynak HGK HGK NASA NASA CGIAR-CSI Selçuk Üniversitesi HGK HGK NASA Tablo 3 te sayısal arazi altyapısı için kullanılabilecek veriler ve özelikleri bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye de topografya haritaları 1/25.000, 1/ ve 1/ ölçeklerinde Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilebilmektedir [46] HaritaAltlıkları(idarisınırlar,hidrolojiksınırlarvs.) İdariSınırlarHaritaları Ülke içindeki il, ilçe, kasaba ve köy gibi idari birimler arasındaki sınırları gösterenharitalaradaidariharitalardenir.türkiyeidarisınırlarharitasıharita Genel Komutanlığı ndan temin edilebilmektedir. Türkiye İdari Sınırlar Haritası A1, A3, A4 formatında Harita Genel Komutanlığı nın resmi sitesinden herhangi birücretödemeksizinindirilebilmektedir[48].şekil19 dahgkresmisitesinden " 18

22 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu elde edilmiş olan Türkiye İdari Haritası bulunmaktadır. İlveilçeidarisınırlar haritaları ilgili il ve ilçe belediyelerinden de temin edilebilmektedir. İstanbul İli idarisınırlarıörnekolarakşekil20 degösterilmiştir[54]. Şekil19:TürkiyeMülkiİdariBölümleriHaritası,HGK[48]. " " Şekil20:İstanbulİliİdariSınırlarıHaritası,İBB[54] İmarPlanları Nüfusu iaşanbelediyelerilenüfusudahaazolduğuhaldeilmerkeziolan veyagelecekteimarişleribakımındanplanagereksinimibulunduğubayındırlık veiskân Bakanlığı nca saptanan belediyelerin imar yasası uyarınca yaptırmaklayükümlü oldukları fiziksel plandır.imar planları, nazım planı ve uygulama planı olmak üzere iki türlüdür. Nazım imar planı, onaylı halihazır " " 19

23 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu haritalar üzerine varsakadastraldurumu işlenmiş olan, varsa bölge ve çevre düzeni planlarına uygun olarak hazırlanan ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere1/2000veya1/5000ölçektedüzenlenen,detaylıbirraporlaaçıklananve raporu ile bir bütün olan plandır [49].Uygulama imar planı, onaylı hâlihazır haritalar üzerine varsakadastraldurumu işlenmiş olan ve nazım imar planına uygunolarakhazırlananveçeşitlibölgelerinyapıadalarını,bunlarınyoğunlukve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacakuygulamaetaplarınıveesaslarınıvediğerbilgileriayrıntılarıilegösteren ve1/1000ölçektedüzenlenenraporuylabirbütünolanplandır[49].türkiye de imar planları ilgili belediyelerin İmar ve Şehircilik müdürlüklerinden temin edilebilmektedir[50].şekil21 deörnekbirimarplanıbulunmaktadır. Şekil21:EdirneHacılarezanıMahallesi ninimarplanı,edirnebelediye Başkanlığı[51] OrtofotoHaritaları Ortofoto, perspektif resimlerdeki resim eğikliği ve arazideki yükseklik farkları nedeniyle oluşan görüntü kaymalarının giderilmesi sonucu elde edilmiş, harita gibi belli bir ölçeği olan fotoğrafik görüntüdür.üzerine kartoğrafik bilgilerin (Harita kenar bilgileri, gridler, eş yükselti eğrileri, isimler vs.) eklendiği ortofotolara ortofoto harita adı verilir [52]." Türkiye de kamuda hava fotoğrafı çekimleriharitagenelkomutanlığı(hgk)vetapuvekadastrogenelmüdürlüğü " " 20

24 Türkiye detaşkıntehlikeharitalandırmaçalışmalarıiçingerekliveriveteknikaltyapınınmevcudiyeti,mahiyeti, YaygınlığıveErişimijİncelemeDeğerlendirmeRaporu (TKGM)tarafındangerçekleştirilmekteveortofotoharitalarüretilmektedir[53]. Şekil 22 de HGK tarafından Bursa İli için üretilmiş örnek bir ortofoto haritası bulunmaktadır. Harita Genel Komutanlığında; hava fotoğraflarından ve uydu görüntülerindenistenilenherölçektevedüşeyreferanstasiyah/beyazverenkli olarakortofotoharitaüretmekmümkündür.üretimtamamensayısalolup,hem CDüzerinekaydedilerekverilebilmekte,hemdefotoğrafkâğıdıüzerineçıktıları alınabilmektedir.üretilenortofotoharitalarınvegörüntülerinüzerineekolarak mevcut eş yükseklik eğrileri gibi vektörel detaylar eklenerek zenginleştirilmiş ortofoto haritalar da üretilebilmektedir [52]. Ortofoto haritaların temini ve bedelleri konusunda HGK ve TKGM resmi internet sitesinde herhangi bir açıklamabulunmamaktadır. Şekil22:BursaİçinÜretilmişOlanOrtofotoHaritası,HGK[52]. " " 21

ORMAN YOLLARI PLANLAMASI, YAPIMI VE BAKIMI

ORMAN YOLLARI PLANLAMASI, YAPIMI VE BAKIMI T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İNŞAAT VE İKMAL DAİRESİ BAŞKANLIĞI ORMAN YOLLARI PLANLAMASI, YAPIMI VE BAKIMI TEBLİĞ NO: 292 Ankara 2008 ~ 0 ~ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ORMAN GENEL

Detaylı

AFET BİLGİ SİSTEMİ KOMİSYONU RAPORU

AFET BİLGİ SİSTEMİ KOMİSYONU RAPORU AFET BİLGİ SİSTEMİ KOMİSYONU RAPORU ANKARA TEMMUZ 2004 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 4 2. ÖZET DEĞERLENDİRME 5 2.1. Sismik Ağların Rehabilitasyonu ve Bütünleştirilmesi 5 2.2. Diri Fay - Neotektonik - Paleosismoloji

Detaylı

SAKARYA İLİ, GÜNEY PLANLAMA ALT BÖLGESİ 1/25000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN HÜKÜMLERİ

SAKARYA İLİ, GÜNEY PLANLAMA ALT BÖLGESİ 1/25000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN HÜKÜMLERİ SAKARYA İLİ GÜNEY PLANLAMA ALT BÖLGESİ 1/25000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN HÜKÜMLERİ SAKARYA GÜNEYİ 1/25.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN HÜKÜMLERİ DOĞUKAN İMAR İNŞ. SAYFA 1 PLAN HÜKÜMLERİ... 5

Detaylı

154 kv Olur Havza-Ayvalı HES Enerji İletim Hattı ÇED Raporu

154 kv Olur Havza-Ayvalı HES Enerji İletim Hattı ÇED Raporu TEİAŞ TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. 154 kv Olur Havza-Ayvalı HES Enerji İletim Hattı ÇED Raporu ERZURUM İLİ, OLTU VE OLUR İLÇELERİ, ARTVİN İLİ YUSUFELİ İLÇESİ ANKARA - TEMMUZ 2013 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ

Detaylı

Türkiye de Suyun Durumu ve Su Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif

Türkiye de Suyun Durumu ve Su Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği-Türkiye Birlemiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Doğa Koruma Merkezi Yaşama Dair Vakıf Yazarlar: Çağrı B. Muluk Bahtiyar Kurt Ayşe Turak Arda Türker Mehmet

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE YAPILAN ÇALIŞMALAR

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE YAPILAN ÇALIŞMALAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE YAPILAN ÇALIŞMALAR T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI EKİM 2008 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 4 1. GİRİŞ... 6 2. KÜRESEL ISINMA VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ... 7 3. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİ... 9 3.1.

Detaylı

Entegre ve makro bir yaklaşımla KOP BÖLGESİNDE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI VE TARLA İÇİ GELİŞTİRME HİZMETLERİ EYLEM PLANI ÖNERİSİ MAYIS 2013 KONYA

Entegre ve makro bir yaklaşımla KOP BÖLGESİNDE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI VE TARLA İÇİ GELİŞTİRME HİZMETLERİ EYLEM PLANI ÖNERİSİ MAYIS 2013 KONYA MAYIS 2013 KONYA Entegre ve makro bir yaklaşımla KOP BÖLGESİNDE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI VE TARLA İÇİ GELİŞTİRME HİZMETLERİ EYLEM PLANI ÖNERİSİ T.C. KALKINMA BAKANLIĞI KOP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI

Detaylı

YÜKSEK LİSANS TEZİ KULLANIM FONKSİYONLARINA GÖRE ORMAN YOLLARININ PLANLANMASI VE TASARIMI ÜZERİNE İNCELEMELER KANLICA DEVLET ORMAN İŞLETMESİ ÖRNEĞİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ KULLANIM FONKSİYONLARINA GÖRE ORMAN YOLLARININ PLANLANMASI VE TASARIMI ÜZERİNE İNCELEMELER KANLICA DEVLET ORMAN İŞLETMESİ ÖRNEĞİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ KULLANIM FONKSİYONLARINA GÖRE ORMAN YOLLARININ PLANLANMASI VE TASARIMI ÜZERİNE İNCELEMELER KANLICA DEVLET ORMAN İŞLETMESİ ÖRNEĞİ Or. Müh.

Detaylı

Use of Geographic Information System For Designing of Natural Form of Open Pit Mines In Accordance With Original Contour Lines (Çeşme Germiyan Case)

Use of Geographic Information System For Designing of Natural Form of Open Pit Mines In Accordance With Original Contour Lines (Çeşme Germiyan Case) Bakanlık Yayın No : 335 Müdürlük Yayın No : 49 AÇIK MADEN OCAKLARININ DOĞAL FORMUNUN ORİJİNAL TESVİYE EĞRİLERİNE UYGUN OLARAK TASARLANMASINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİ KULLANMA OLANAKLARI (ÇEŞME GERMİYAN

Detaylı

JDF 424/427 Yol Bilgisi INS 341 Karayolu Mühendisliği Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Sedar GÖRMÜŞ

JDF 424/427 Yol Bilgisi INS 341 Karayolu Mühendisliği Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Sedar GÖRMÜŞ JDF 424/427 Yol Bilgisi INS 341 Karayolu Mühendisliği Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Sedar GÖRMÜŞ Ders Planı Yolun Tarihçesi YOL İNŞAATLARINDA ŞANTİYE YÖNETİMİ Karayollarında Kullanılan Terimler Yol

Detaylı

MEKÂNSAL PLANLAR YAPIM YÖNETMELİĞİ İKİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam ve Dayanak

MEKÂNSAL PLANLAR YAPIM YÖNETMELİĞİ İKİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam ve Dayanak MEKÂNSAL PLANLAR YAPIM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; fiziki, doğal, tarihi ve kültürel değerleri korumak ve geliştirmek, koruma ve kullanma dengesini

Detaylı

RÜZGÂR ENERJİSİ POTANSİYELİ ÖLÇÜMÜ VE RÜZGÂR TÜRBİNİ SEÇİMİ

RÜZGÂR ENERJİSİ POTANSİYELİ ÖLÇÜMÜ VE RÜZGÂR TÜRBİNİ SEÇİMİ RÜZGÂR ENERJİSİ POTANSİYELİ ÖLÇÜMÜ VE RÜZGÂR TÜRBİNİ SEÇİMİ Faruk KÖSE, Muammer ÖZGÖREN * GİRİŞ Bu çalışmada, Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü bölgesinde kurulan ölçüm istasyonunda yapılan

Detaylı

EK-1 GÜVENLİK RAPORUNUN BİÇİMİ VE GENEL KURALLARI

EK-1 GÜVENLİK RAPORUNUN BİÇİMİ VE GENEL KURALLARI EK-1 GÜVENLİK RAPORUNUN BİÇİMİ VE GENEL KURALLARI 1. Genel Şekil ve Yazım Planı 1.1. Kâğıt Boyu Güvenlik raporları, A4 (21 x 29,7 cm) standardında ve birinci hamur beyaz kâğıda yazılır. 1.2. Yazı Karakteri

Detaylı

FIRAT KALKINMA AJANSI İÇ DENETİM REHBERİ

FIRAT KALKINMA AJANSI İÇ DENETİM REHBERİ FIRAT KALKINMA AJANSI İÇ DENETİM REHBERİ 1 GİRİŞ Bu rehber, Fırat Kalkınma Ajansında iç denetim faaliyetlerinin, 3 Ağustos 2009 tarih ve 27308 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kalkınma Ajansları Denetim

Detaylı

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖNETMELİĞİ

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖNETMELİĞİ 4575 BÜYÜK ÖLEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖETMELİĞİ Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 23/6/2005 o : 2005/9070 Dayandığı Kanunun Tarihi : 22/4/1925 o : 657 26/9/1984 o : 3045 3/5/1985 o : 3194

Detaylı

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLER YAPISAL TASARIM REHBERİ

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLER YAPISAL TASARIM REHBERİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLER YAPISAL TASARIM REHBERİ REHBER NO: 006 EKİM 2012 ANKARA ÖNSÖZ Birçok medeniyetin kesişme noktası

Detaylı

Plan Kademeleri-Yerbilimsel Etütler

Plan Kademeleri-Yerbilimsel Etütler Ek-1 Plan Kademeleri-Yerbilimsel Etütler Plan Kademeleri ve Ölçek Etüt Türleri ve Uygulanacak Format Plan Ölçek 1., 2. ve 3. Deprem Bölgeleri ve Nüfus 30,000 Olan Yerleşim Birimleri (A) Uygulanacak Format

Detaylı

Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Taşınmaz Mal Değerlemesi: Afyonkarahisar Đl Merkezi Örneği

Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Taşınmaz Mal Değerlemesi: Afyonkarahisar Đl Merkezi Örneği Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 1, No: 1, 2009 (33-47) Electronic Journal of Map Technologies Vol: 1, No: 1, 2009 (33-47) TEK OLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com Makale (Article)

Detaylı

ANTAKYA TİCARET BORSASI KALİTE EL KİTABI

ANTAKYA TİCARET BORSASI KALİTE EL KİTABI ANTAKYA TİCARET BORSASI KALİTE EL KİTABI İÇİNDEKİLER 3-0-1-Giriş -2-Borsanın Görevleri 4-0-3-Borsanın Faydaları 0-4-Diğer Borsalarla Entegrasyon 5-0-5-Revizyon Takip Çizelgesi 6-0-6-Çapraz Çizelge 7-0-6-Çapraz

Detaylı

KÜTÜPHAN-E TÜRKİYE PLANLAMA VE PİLOT UYGULAMA PROJESİ TÜRKİYE DE BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞÜM ÇABALARI VE SONUÇLARI DEĞERLENDİRME RAPORU

KÜTÜPHAN-E TÜRKİYE PLANLAMA VE PİLOT UYGULAMA PROJESİ TÜRKİYE DE BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞÜM ÇABALARI VE SONUÇLARI DEĞERLENDİRME RAPORU KÜTÜPHAN-E TÜRKİYE PLANLAMA VE PİLOT UYGULAMA PROJESİ TÜRKİYE DE BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞÜM ÇABALARI VE SONUÇLARI DEĞERLENDİRME RAPORU 01 TEMMUZ 2014 Bu rapor, Hacettepe Teknokent Teknoloji Transfer Merkezi

Detaylı

YASAL/ÖZEL* İZİN BELGESİ BİLGİ NOTU

YASAL/ÖZEL* İZİN BELGESİ BİLGİ NOTU Kurumumuza sunulan proje önerileri, YASAL/ÖZEL* İZİN BELGESİ BİLGİ NOTU Temmuz - 2013 Kamu/özel kurum ve kuruluşlarından kamuya açık olmayan bilgi, belge vb. verilerin toplanmasını, Bu kurum/kuruluşlarda

Detaylı

İSTANBUL KALKINMA AJANSI 2014 YILI ARA FAALİYET RAPORU

İSTANBUL KALKINMA AJANSI 2014 YILI ARA FAALİYET RAPORU İSTANBUL KALKINMA AJANSI 2014 YILI ARA FAALİYET RAPORU 2 SUNUŞ YÖNETİM KURULU BAŞKANI SUNUŞU 2008 yılının ikinci yarısında Bakanlar Kurulu kararı ile kurulan ve 2009 yılı ikinci yarısından itibaren aktif

Detaylı

IV.3.4.2 Sağlık. Kalker Ocakları ve Kül Depolama Sahası Projesi ÇED Raporu

IV.3.4.2 Sağlık. Kalker Ocakları ve Kül Depolama Sahası Projesi ÇED Raporu Tablo 74. Amasra İlçesi Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Öğretmen sayısı İlköğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı 94 Ortaöğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı 47 Okul Öncesi Öğretmen Sayısı (Kadrolu) 2 Okul

Detaylı

TASLAK AFET YÖNETİMİ İLE İLGİLİ TERİMLER Açıklamalı Sözlük

TASLAK AFET YÖNETİMİ İLE İLGİLİ TERİMLER Açıklamalı Sözlük AFET YÖNETİMİ İLE İLGİLİ TERİMLER Açıklamalı Sözlük Hazırlayanlar: Oktay ERGÜNAY Gazi Üniversitesi, Deprem Araştırma Merkezi, Ankara E-posta: oktayergunay@yahoo.com Polat GÜLKAN ODTÜ, Mühendislik Fakültesi,

Detaylı

T.C. YALOVA VALİLİĞİ İL ÖZEL İDARESİ

T.C. YALOVA VALİLİĞİ İL ÖZEL İDARESİ T.C. YALOVA VALİLİĞİ İL ÖZEL İDARESİ T.C. YALOVA VALİLİĞİ İL ÖZEL İDARESİ İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ... iii GRAFİKLER DİZİNİ...iv HARİTALAR DİZİNİ...v AMAÇ KAPSAM ve YÖNTEM... 1 1. MADENCİLİK SEKTÖR VE

Detaylı

PROJE UYGULAMA EL KİTABI

PROJE UYGULAMA EL KİTABI f MURAT NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ PROJE UYGULAMA EL KİTABI Mart 2013, ANKARA i İÇİNDEKİLER SAYFA PARA BİRİMİ EŞDEĞERLERİ AĞIRLIK VE ÖLÇÜ BİRİMLERİ KISALTMALAR vi vi vii BÖLÜM A: PLANLAMA 1 I.

Detaylı

TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ APK DAİRESİ BAŞKANLIĞI TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ 10 YILLIK ÜRETİM KAPASİTE PROJEKSİYONU (2012 2021)

TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ APK DAİRESİ BAŞKANLIĞI TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ 10 YILLIK ÜRETİM KAPASİTE PROJEKSİYONU (2012 2021) TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ APK DAİRESİ BAŞKANLIĞI TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ 10 YILLIK ÜRETİM KAPASİTE PROJEKSİYONU (2012 2021) TEMMUZ 2012 İÇİNDEKİLER I GİRİŞ... 1 II TALEP GELİŞİMİ...

Detaylı

ORMAN İDARESİ VE PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI HİZMET İÇİ EĞİTİM DERS NOTLARI

ORMAN İDARESİ VE PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI HİZMET İÇİ EĞİTİM DERS NOTLARI ORMAN İDARESİ VE PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI HİZMET İÇİ EĞİTİM DERS NOTLARI Ankara-Nisan 2012 ORMAN ENVANTERİ GİRİŞ Amenajman Planlarının hazırlanması, bilindiği üzere iki aşamada olmaktadır. Bunlardan

Detaylı

TR72 BÖLGESİ ALT BÖLGE ÇALIŞMASI

TR72 BÖLGESİ ALT BÖLGE ÇALIŞMASI TR72 BÖLGESİ ALT BÖLGE ÇALIŞMASI Hazırlayanlar Burçak YÜKSEL (Birim Başkanı) Fuat PARLAK (Uzman) Hande İNAN CENGİZ (Uzman) Nejat Semih DEMİRTOKA (Birim Başkanı) Pınar POLATKAN (Uzman) Rahime Şeyma BEKLİ

Detaylı