Nevzat DİNÇER 1 Ahmet BOZDAM 2 Tuba YETKİN 3 BEDENSEL ENGELLİ BADMİNTONCULARDA BENLİK SAYGISININ İNCELENMESİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 16, Eylül 2015, s Nevzat DİNÇER 1 Ahmet BOZDAM 2 Tuba YETKİN 3 BEDENSEL ENGELLİ BADMİNTONCULARDA BENLİK SAYGISININ İNCELENMESİ Özet Bu araştırmada bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin yaş ve cinsiyet değişkenine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma Almanya da düzenlenen Uluslararası Bedensel Engelliler Badminton turnuvasına katılan 15 ülkeden 61 engelli sporcu üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak Rosenberg tarafından geliştirilen ve Çuhadaroğlu tarafından Türkçe ye uyarlanan Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis H testleri uygulanmıştır. Bayan ve erkek bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeyleri arasında istatistiksel farklılık tespit edilmemiştir (U=271,500; p>0,781). Bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeyleri yaş değişkenine göre karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olmadığı bulunmuştur (Ki- Kare=6,633; p>0,085). Sonuç olarak; farklı yaş ve cinsiyetteki bedensel engelli badminton sporcularda benlik saygısı düzeyinin değişim göstermediği söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Bedensel Engelli, Badminton, Benlik Saygısı. INVESTİGATİON of SELF-ESTEEM in BADMİNTON FOR the PHYSİCALLY DİSABLED Abstract The aim of this study was to investigate disabled badminton players level of selfesteem according to age and gender variables. 1 Yrd. Doç. Dr. Batman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, nevzat_er@mynet.com 2 Öğr.Gör. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu 3 Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

2 Nevzat Dinçer - Ahmet Bozdam - Tuba Yetkin 158 The study was carried out in physically disabled badminton tournament held in germany where 61 disabled players from is countries participated the tournament. The self-esteem scale developed by rosenberg and adaphed to turkish bu Çuhadaroğlu was used as data collection tool descriptive statistics Kruskal-Wallis tests and Mann-Whitney U tests were used as statistical analysis. There were not significant differences between self-esteem levels of men and women disabled badminton players (U=271,500; p>0,781). Likewise there were not significant differences according to age variables of them (chi-square=6,633; p>0,085). As a result it can be said that physically disabled badminton players in different age and gender did not Show now any changes in the level of self esteem. Keywords: handicapped, badminton, self-esteem. GİRİŞ Engelliler toplum içerisinde var olduklarını çeşitli etkinliklerle bizlere aynı ihtiyaçlara sahip olduğumuzu göstermektedirler. Bu etkinliklerin en başında da spor gelmektedir. Son zamanlarda özellikle uygulanan politikalar ve sağlanan imkânlarla sporla ilgilenen engelli sayısı hızla artmaktadır. Spor engelliler için yarışmadan daha çok bir rehabilite ve tedavi yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır (Özer, 2001). Badminton, az sayıda sporcu ile oynanabilen ve sakatlık riski düşük bir spor dalıdır. Bunun yanı sıra sporcuların fiziki yapıları Badminton sporun da her zaman önemli olmayabilir. Değişik fiziki yapıya sahip ve farklı yaştan sporcular Badminton oynayabilir. Özellikle çocukların gelişimi açısından çok önemlidir. Bayan ve erkeklerin birlikte müsabakalarda yer alabildiği nadir spor dallarındandır. Bedensel, İşitme ve Zihinsel Engelli bireyler engel durumlarına özgü kurallarla Badminton sporunu kolayca yapabilmektedirler (Yumuk, 2004). Bedensel engellilerde Badminton müsabakaları ilk kez, Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında engelli kalan savaş gazilerinin ve daha sonra ki yıllarda da diğer engellilerin, öncelikle rehabilite edilmesi sonra müsabık olarak spora başlatılması amacıyla kurulan İngiltere nin Stoke Mandevilla Merkezinde 1995 yılında mütevazi denecek bir sayıda sporcu ile başlamıştır. Şimdilerde ise, katılım hem sporcu hem de ülke sayısı olarak hızla artmaktadır (Kalyon, 1997). Benlik saygısı, bireyin kendini tanıması ve gerçekçi bir şekilde kendini değerlendirmesi sonucunda yetenek ve güçlerini olduğu gibi kabullenip benimsemesi ve bireyin kendisine karşı duyduğu sevgi, saygı ve güven duygularını ifade etmektedir (Çuhadaroğlu, 1986). Rosenberg ise benlik saygısını, kişinin kendisine karşı, olumlu veya olumsuz davranışı olarak belirtmiştir. Kişi kendini değerlendirmede olumlu bir davranış içinde ise, benlik saygısı yüksek, olumsuz bir davranış içinde ise, benlik saygısı düşük olarak kabul edilmektedir (Rosenberg, 1965). Benlik saygısı bireyin kendini değerlendirme veya kendini olumlu yönde değerlendirme ihtiyacı üzerinde odaklanmasıdır. Bunun anlamı bireyin kendisini süper, mükemmel yeterli hissetmesi değildir, kendini kabul etme, kendi kimliğini oluşturma ve başkaları tarafından kabul görmesidir (Adams ve Gullotta, 1989). Benlik saygısının duygusal, zihinsel, toplumsal ve dolaylı olarak da bedensel öğeleri vardır. Kişi kendini değerli hissetme, yeteneklerini ortaya

3 159 Bedensel Engelli Badmintoncularda Benlik Saygısının İncelenmesi koyabilme, başarılı olma, toplum içinde kabul görme, toplumca sevilme, kendi bedensel özelliklerini kabul etme ve benimseme, benlik saygısının oluşmasında ve gelişmesinde öne çıkan etkenlerdir (Yörükoğlu, 1985). Olumlu benlik saygısı kişinin tümüyle bir bütün olarak kendini kabul etmesi, değer vermesi ve güvenmesi olarak tanımlanmaktadır (Salmivalli ve ark., 1999). Yüksek benlik saygısına sahip olan bireyler, kendilerini olumlu olarak değerlendirir ve güçlü yönleri hakkında kendilerini iyi hissederler. Kendine güvenen bireyler zayıf oldukları yönlerde kendini geliştirmeye çalışırlar (Pope ve Mchale, 1988). Düşük benlik saygısına sahip bir bireylerin kendine olan güvenlileri zayıftır. Bu bireyler diğerlerine bağımlıdır, utangaçtır, araştırmacı değildirler ve daha az yaratıcı ve daha otoriter kişilerdir (welss ve Marwell, 1976;Tamer ve ark., 2011 ). Carver ve Scheler ( 1988)'e göre eğer olaylar bir bireyin kontrolü dışındaki nedenlerden dolayı gelişirse, benlik saygısını etkilememektedir. Spor ve fiziksel etkinliklerle stres, kaygı ve depresyon düzeyi arasında ters orantılı; benlik saygısı ve kendilik algısı ile doğru orantılı bir ilişki olduğu bulunmuştur (Berger ve Owen, 1983). Ayrıca düzenli egzersiz yapan ergenlerin anne-babalarıyla daha az çatışma yaşadığı, daha az depresif belirti ve akademik başarılarının ortalamanın üstünde olduğu belirtilmiştir (Field ve ark, 2001). Sporun bilinen bu olumlu etkileri kimi zaman psikolojik hastalıkların tedavisinin bir parçası durumuna gelmesini sağlamıştır (Fox, 1999; Yörükoğlu,1985). Fiziksel etkinliklerin çocuk ve ergenlerde benlik saygısı ve davranış sorunları üzerinde olumlu etkisinin olduğunu belirtmiştir. Bu araştırmada bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin yaş ve cinsiyet değişkenine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem Araştırmaya Almanya da düzenlenen Uluslararası Bedensel Engelliler Badminton turnuvasına katılan 15 ülkeden 61 engelli sporcu gönüllü olarak dahil edilmiştir. Katılımcıların 14 ü bayan ve 47 si erkek engelli sporcudur. Araştırmada kullanılan veri toplama aracı katılımcılara turnuva sırasında ve bire bir görüşülerek uygulanmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ve Benlik Saygısı ölçeği kullanılmıştır. Benlik Saygısı Ölçeği Rosenberg (1965) tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin Türkçe ye uyarlanması Çuhadaroğlu (1986) tarafından yapılmıştır. Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği (Rosenberg Self-esteem Scale) Ölçeğin geçerlilik güvenilirlik katsayısı 0,71 ile 0,75 aralığında bulunmuştur. Çuhadaroğlu tarafından Türkçeye uyarlanan ölçeğin geçerlilik güvenilirlik katsayısı ise 0,71 ve 0,75 olarak bildirilmiştir. Ölçek, çoktan seçmeli olarak hazırlanan 63 sorudan oluşan bir öz bildirim ölçeğidir. On iki alt kategoriden oluşan ölçeğin araştırmanın amacı doğrultusunda ilk on maddesi kullanılmıştır. 1, 2, 4, 6, 7. maddeler olumlu kendilik değerlendirmesini sorgulamakta olup, 3 den 0 a kadar değişen puanlama yapılırken, 3, 5, 8, 9, 10. maddeler olumsuz kendilik değerlendirmesini sorgulamakta olup, 0 dan 3 e kadar değişen bir puanlama yapılmaktadır. Toplam puan aralığı 0-30 arasında olup, arası alınan puan benlik saygısının yeterli olduğunu gösterirken, 15 puanın altı düşük benlik saygısını göstermektedir. Araştırmada elde edilen veriler ortalama ve standart sapma olarak verilmiştir. Normallik dağılımları Shapiro-Wilk testi ile sınanmıştır. Verilerin analizinde Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis H testleri uygulanmıştır. İstatistiksel önem düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Tüm istatistiksel hesaplamalarda SPSS 16.0 istatistik paket programı kullanılmıştır.

4 Nevzat Dinçer - Ahmet Bozdam - Tuba Yetkin 160 Bulgular Tablo 1. Bedensel Engelli Badmintoncuların Cinsiyet ve Yaş Değişkenine göre dağılımları Yaş (yıl) Kadın Erkek Toplam Yaş Yaş Yaş ve üzeri Yaş Toplam Bedensel engelli Badmintoncuların cinsiyet ve yaş değişkenlerine ait bilgiler tablo 1 de sunulmuştur. 41 yaş ve üzeri engelli badmintoncuların kadın ve erken sporcularda en yüksek katılıma sahip oldukları, yaşındaki engelli badmintoncuların ise en düşük katılma sahip oldukları görülmektedir. Tablo 2. Bedensel Engelli Badmintoncuların Engel Sınıflamasına Göre Dağılımları Sınıflandırma Kadın Erkek Toplam WH WH SU SL SL SS Toplam Bedensel Engelliler Badminton müsabakaları, Tekerlekli Sandalye Badminton da, WH1 ve WH2 olmak üzere iki sınıflandırma da, Ayakta oynanan Badminton da, SL3, SL4 ve SU5 sınıflandırmalarında ve SS6 Cüceler olarak düzenlenmektedir. Tablo 2 de Bedensel engelli Badmintoncuların bedensel engel sınıflandırmalarına ait bilgiler verilmiştir. SL 3 oranındaki bedensel engelli sporcular toplamda en yüksek orana sahip bedensel engelli grubunu teşkil etmektedir. Kadınlarda WH2, 6 bedensel engelli kadın sporcu ile katılımdaki en yüksek grup olarak dikkat çekmektedir. Diğer gruplamalarda ise 2 şer kadın sporcu ile katılım sınıflandırmasını teşkil etmektedir. Erkeklerde ise SL3 17 bedensel engelli

5 161 Bedensel Engelli Badmintoncularda Benlik Saygısının İncelenmesi erkek sporcu ile en yüksek katılımcı olduğu, 14 kadın 47 erkek, toplamda ise 61 bedensel engelli badminton sporcusunun katıldığı görülmektedir. Tablo 3. Bedensel Engelli Badmintoncuların Benlik Saygısı Düzeylerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Ortalamaları Cinsiyet N Ortalama Std. Sapma Benlik saygısı Kadın 14 16,69 2,43 Erkek 47 17,39 3,62 Toplam 61 17,23 3,38 Tablo 3 de Bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre ortalamaları verilmiştir. Erkek badmintoncuların ± 3,62 ve kadın badmintoncuların ise 16,69 ± 2,43 ortalamaya sahip oldukları tespit edilmiştir. Tablo 4. Bedensel Engelli Badmintoncuların Benlik Saygısı Düzeylerinin Cinsiyet Değişkenine Göre karşılaştırılması Cinsiyet Sıra Ortalaması Sıraların Toplamı U P Benlik saygısı Kadın 27,88 362,50 271,500 0,781 Erkek 29, ,50 Bedensel engelli badmintoncuların cinsiyet değişkenine göre benlik saygısı düzeylerinin karşılaştırılması tablo 4 de verilmiştir. Yapılan istatistiksel analiz sonuçlarına göre anlamlı bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0,05). Bu sonuç kadın ve erkek engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin benzer olduğunu göstermektedir. Tablo 5 de katılımcıların yaş gruplarına göre benlik saygısı puanları ve karşılaştırması verilmiştir. Yapılan istatistiksel analiz sonuçlarına göre anlamlı bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0,05). Tablo 5. Katılımcıların Yaş Gruplarına Göre Benlik Saygısı Puanları ve Karşılaştırılması. Yaş Grupları N Ortalama Std. Sapma Sıra Ortalaması Yaş 14 15,83 1,53 22, Yaş 14 16,43 2,14 26,86 Ki-Kare P Yaş 12 16,70 3,46 25,30 6,633 0, ve üzeri yas 21 18,81 4,23 36,07 Toplam 61 17,23 3,37 Tartışma

6 Nevzat Dinçer - Ahmet Bozdam - Tuba Yetkin 162 Bu araştırmada bedensel engelli badminton oyuncularının cinsiyet ve yaş değişkenine göre benlik saygısı düzeyleri incelenmiştir. Sporun, benlik saygısı, özgüven, sosyalleşme ve başarı duygusunun yaşanmasında önemli bir rolü vardır. Beden eğitimi ve spor faaliyetleri ile fonksiyon kaybına uğramış engelli birey fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal yapısıyla bir bütün olarak değerlendirildiğinde, kendisi ve toplumu ile barışık ve bütünleşmiş bir biçimde yaşam sürmesine katkı sağlayabilmektedir. Bu yüzden sportif aktiviteler, engelli birey için önemli bir etkinliktir (Kalyon, 1997). Araştırma sonucunda kadın ve erkek bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin benzer olduğu belirlenmiştir. Üniversite öğrencileri ile yapılan bir araştırmada cinsiyete göre benlik saygısı arasında anlamlı bir fark olmadığı belirtilmiştir (Arıcak, 1995). Ergenlerde depresyon ve benlik saygısı arasındaki ilişkiyi inceleyen bir başka çalışmada da ergenlerde benlik saygısı açısından cinsiyet farklılıkları gözlenmediği bildirilmiştir (11). Aksoy (1992) lise son sınıf öğrencilerinin öz saygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenler konulu araştırmasında cinsiyetin benlik saygısı üzerinde bir etken olmadığını bulmuştur. Mullis ve Normandin (1992) bu çalışmanın sonuçlarına benzer olarak cinsiyetin benlik saygısını değiştirmediğini bildirmiştir. Araştırmada bedensel engelli badmintoncuların benlik saygısı düzeylerinin yaşa göre artış gösterdiği ancak bu değişimin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir. İlgili yazında Mullis ve Normandin (1992), benlik saygısının yaşla birlikte arttığını belirtmiştir. Tamer ve ark (2011) ı görme engelli elit haltercilerde yapmış oldukları çalışmada yaş değişkenine bağlı olarak benlik saygısı düzeylerinin değişim gösterdiği ve yaş ilerledikçe benlik saygısı düzeyinde de artma olduğunu tespit etmişlerdir. Özkan (1992) ise üniversite öğrencilerinde benlik saygısı ile yaş arasında anlamlı bir ilişki olmadığını bildirmiştir. Literatürde yaş değişkeni göre benlik saygısının değişimini inceleyen araştırmalarda çelişkili sonuçlar bildirilmiştir. Bu araştırmanın katılımcılarının büyük oranda geç ergenlik dönemi ve sonrasında olmaları benlik saygısının bu bireylerde pekiştiğini akla getirmektedir (Erikson, 1959). Sonuç Sonuç olarak, bedensel engelli badminton sporcularda cinsiyet ve yaşın benlik saygısı düzeylerini etkilemediği belirlenmiştir. Bedensel engelli sporcularda benlik saygısı düzeyinin daha küçük yaş gruplarında incelenmesinin benlik saygısının gelişimini daha iyi yansıtabileceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR ADAMS SG, GULLOTTA T. (1989) Adolescent Life Experiences. New York: Brooks Cole Publishing Company, AKSOY CA. (1992) Lise son sınıf öğrencilerinin özsaygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. ARICAK OT.(1995) Üniversite öğrencilerinde saldırganlık, benlik -saygısı ve denetim odağı ilişkisi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

7 163 Bedensel Engelli Badmintoncularda Benlik Saygısının İncelenmesi BERGER BG, OWEN DR. (1983) Mood alteration with swimming-summers really do feel better. Psychosom Med, 45: CARVER SC, SCHELER MF. (1988) Perspectives on Personality. New York: Allyn and Bacon Inc., ÇUHADAROĞLU F. (1986) Adolesanlarda benlik saygısı. Uzmanlık tezi. Ankara, EKELAND E, HEİAN F, HAGEN KB. (2005)Can exercise improve self esteem in children and young people A systematic review of randomised controlled trials. Br J Sports Med, 39: ERİKSON E: (1959) Identity and the life cycle. New York, International Universities Press. FİELD T, DİEGO M, SENDER CE. (2001) Exercise is positively related to adolescents relationships and academics. Adolescence, 36: FOX KR. The influence of physical activity on mental well-being. Public Health Nutr, 1999; 2(3A): GÜR A. (1996) Ergenlerde depresyon ve benlik saygısı arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. GÜR A. (2001)Özürlülerin Sosyal Yaşama Uyum Süreçlerinde Sportif Etkinliklerin Rolü, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi başkanlığı Yayınları, Ankara. KALYON T,A, (1997) Özürlülerde spor, Bağırgan Yayımevi, Ankara. KRECHTLE B. (2004)Influence of physical activity on mental well-being and psychiatric disorders. Schweiz Rundsch Med Prax, 93: MULLİS AK, MULLİS RL, and NORMANDİN D. (1992) Cross-Sectional and Longitudinal Comparisons of Adolescent Self Esteem. Adolescence, 27, 105, ÖZER D.S. (2001)Engellilerde Beden Eğitimi ve Spor.Nobel Yayın Dağıtım.Ankara. ÖZKAN İ. (2012) Benlik saygısını etkileyen etkenler. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi:7:4-9 POPE AM, MCHALE SM. (1988) Self-Esteem Enhancement with Children and Adolescents. New York: Pergamon Press. Princeton. ROSENBERG M. (1965) Society and the Adolescent Self-image. Princeton University Pres. SALMİVALLİ C, KAUKİAİNEN L, LAGERSPETZ KMJ. (1999) Self-evaluated selfesteem, peer-educated self esteem and defensive egoism as predicyor of adolescents participation in bullying situation. PSPB, 25, TAMER K, ERKAN Ç, ENVER D, MAHMUT A. (2011) Görme engelli elit haltercilerin benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilim Dergisi, 13(Ek Sayı):

8 Nevzat Dinçer - Ahmet Bozdam - Tuba Yetkin 164 WELLS E, MARWELL G. (1976) Self-esteem: its conceptualization and measurement. Beverly Hills, Sage Publications Inc. YUMUK. S.(2004) Badminton, Lale matbaası, Eskişehir. YÖRÜKOĞLU A. (1985) Gençlik Çağı, Tisa Matbaası, Ankara.