TÜRSAB URARTU UYGARLIĞI URARTIAN CIVILIZATION FETHİYE KÖRFEZİ GULF OF FETHIYE

Transkript

1 Türkiye Seyahat Acentaları Birliği Association of Turkish Travel Agencies EYLÜL 2015 SEPTEMBER 363 TÜRSAB URARTU UYGARLIĞI URARTIAN CIVILIZATION FETHİYE KÖRFEZİ GULF OF FETHIYE

2 İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KOLEKSİYONUNDAN YILAN BAŞI Yunan şehir devletlerinin, Perslerle MÖ 479 yılında yapmış oldukları Plataia Savaşı nda kazandıkları zaferin onuruna yapılmıştır. Yılan Başı nın gövdesi olan sütun, bugün Sultanahmet Meydanı nda bulunmaktadır Ana Sponsor İstanbul Arkeoloji Müzeleri TÜRSAB ın desteğiyle yenileniyor İstanbul Arkeoloji Müzeleri Osman Hamdi Bey Yokuşu Sultanahmet İstanbul Tel:

3

4 Sayı 363 Eylül 2015 Issue September TÜRSAB TÜRK YE SEYAHAT ACENTALARI B RL taraf ndan ayl k olarak yay nlan r Published monthly by ASSOCIATION OF TURKISH TRAVEL AGENCIES ISSN Yerel Süreli Yay n Local Periodical çindekiler Contents Fethiye Körfezi Gulf of Fethiye Urartu Uygarlığı Urartian Civilization TÜRSAB ad na Sahibi Owner on behalf of TÜRSAB Başaran ULUSOY Sorumlu Yaz şleri Müdürü Managing Editor Feyyaz YALÇIN 12 Fethiye Körfezi Gulf of Fethiye TÜRSAB ad na Yay n Koordinatörü Publication Coordinator on behalf of TÜRSAB Arzu ÇENG L 18 Urartu Uygarlığı Urartian Civilization 24 Köprüler Yapmışlar Gelip Geçmeye... They Built Bridges For Crossing 36 HİNDİSTAN INDIA 42 Balık Mevsimi Başlıyor Fish Season Opens 48 Kurban Bayramınız Kutlu Olsun Happy Eid Mubarak 54 Not Defteri Notebook 56 TURKCELL Gelibolu Maratonu TURKCELL Gallipoli Marathon 58 TÜRSAB Haberler TÜRSAB News 60 EXPO Haberler EXPO News 62 THY Haberler THY News Köprüler Yapmışlar Gelip Geçmeye... They Built Bridges For Crossing... HİNDİSTAN INDIA Yayın Kurulu Editorial Board Başaran ULUSOY, Arzu ÇENGİL, Hümeyra ÖZALP KONYAR, Ayşim ALPMAN, Özgür AÇIKBAŞ, Elif TÜRKÖLMEZ, Gökçen EZBER Görsel ve Editoryal Yönetim Visual and Editorial Management Hümeyra ÖZALP KONYAR Haber ve Görsel Koordinasyon News and Visual Coordination Özgür AÇIKBAŞ Grafik Uygulama Graphical Implementation Özgür AÇIKBAŞ Baskı Printing Müka Matbaa Bask Tarihi Print Date Eylül/September 2015 TÜRSAB Tel: (0.212) Faks: (0.212) Esentepe Mah. Villa Cad. No: 7 Şişli-İstanbul/Türkiye tursab@tursab.org.tr facebook.com/tursabmerkez twitter.com/tursaborgtr twitter.com/ulusoy_basaran instagram.com/_tursab_ instagram.com/basaranulusoy Balık Mevsimi Başlıyor Fish Seasons Opens TURKCELL Gelibolu Maratonu TURKCELL Gallipoli Marathon TÜRSAB DERG, Bas n Konseyi üyesi olup, Bas n Meslek lkeleri ne uymaya söz vermiştir. TÜRSAB DERG de yay nlanan yaz ve fotoğraflardan kaynak gösterilmeden al nt yap lamaz. TÜRSAB MAGAZINE is a member of the Turkish Press Council and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. None of the articles and photographs published in the TÜRSAB MAGAZINE maybe quoted without mentioning of resource.

5 Başaran Ulusoy TÜRSAB Yönetim Kurulu Başkan The President of TÜRSAB Herkese iyi bayramlar Bir yaz sezonunu daha geride bıraktık. Deniz, güneş, kum dolu günler, sektörümüz için en önemli dönem, yaz sezonu, ardımızda kaldı. Ama her zaman söylediğimiz gibi, Türkiye sadece deniz, güneş, kum ülkesi değildir. Burası; tarihi ve kültürüyle insan çeken, müzeleri ve ören yerleriyle dünya turizminde yer edinen bir ülke. Türkiye dört mevsim turizm yapan, yılın her ayında turist ağırlayan bir ülke. O halde sezonu bitirdik demek yerine, işimiz daha yeni başlıyor diyebiliriz. Şimdi önümüzde önemli günler var Eylül tarihleri arasında Kurban Bayramı nı idrak edeceğiz. Bu önemli günler hem milletimiz, hem sektörümüz için çok önemli. Kurban Bayramı, yoksullara, ihtiyaç sahiplerine ulaşmak için değerli bir vakit. Bunu en iyi şekilde değerlendirmek milli borcumuz, kardeşlik görevimiz. Öte yandan, yazın son demlerini yaşayacağımız Eylül ayı sektörümüz için de önemli. Geç yaz tatili yapmak isteyenler, Eylül boyunca sahillere inecek ve okullar açılmadan önce yazdan kalma havaların tadını çıkaracak Eğitim Öğretim yılı ise bu sene Kurban Bayramı ndan sonra, yani 28 Eylül de başlayacak. Yaklaşık 18 milyon çocuğumuzu 22 Ocak 2016 Cuma günü çalacak yarıyıl tatili ziline kadar, koşturmalı ve heyecanlı bir süreç bekliyor. Tabi onlarla birlikte bizleri de... Ben, bu yıl okula başlayacak miniklerimizden, üniversite sınavı heyecanı yaşayacak gençlerimize kadar tüm çocuklarımıza başarılı bir öğrenim yılı ve tüm milletimize iyi bayramlar diliyorum. Happy Eid Mubarak To You All Another summer season is over again. We have left behind a very important season for our industry that was full of sea, sun and beaches. But as we always highlight, Turkey is not only a land of sea, sun and beaches. Our country is an important destination for its history, culture, museums and ancient sites, and it has a crucial place in global tourism. Turkey can generate tourism for four seasons, and we host tourists during each month of the year. Therefore, instead of talking about a past season, we had better talk about a newly beginning season. We have important dates waiting for us. We will be celebrating the Eid Mubarak between 24 and 27 September. These are important days for our nation and our industry. Eid Mubarak is a very valuable time for helping the poor and needy. It is our national and brotherly duty to make good use of these days. Also, the month of September, which marks the last days of summer, is also crucial for our industry. Those who would like to take a late summer holiday will be filling the shorelines during September, and they will get the most before the schools are opened. This year, the school year will be starting after the Eid Mubarak, on September 28. Approximately 18 million students will start a busy and exciting period that will last until January 22 nd, We, too, will be part of this process... I would like to wish a successful school year for our little students and the young and a happy Eid Mubarak to all our nation. TÜRSAB DERGİ EYLÜL

6

7 Çağrı Merkezi: ISZ (479)

8 SOMMELIER * OLMAK İSTEYENLER İÇİN YENİ DÖNEM KAYITLARI BAŞLIYOR Turizm ve gastronomi sektöründe kalifiye servis personeli yetiştirmeyi amaçlayan International Wine and Spirits Academy (IWSA); M.E.B. Onaylı Fermente ve Distile İçecek Servis Elemanı Yetiştirme Programı nı sizlerle buluşturuyor. Hem sektör çalışanları hem de fermente ve distile içecekler konusuna ilgi duyan, kariyer planlarını bu yönde ilerletmeyi hedefleyenlere açık eğitim programımız için yeni dönem kayıtları başlıyor. 14 Ekim Haziran 2016 tarihleri arasında gerçekleşecek programa katılarak, M.E.B. onaylı sertifikanızla uzman bir sommelier olarak mezun olma şansını yakalayabilirsiniz. *Restoranlarda fermente ve distile içecekler başta olmak üzere tüm içeceklerin alımından ve servisinden sorumlu, yemek uyumu konusunda kapsamlı bilgiye sahip uzmanlardır. TANITIM GÜNLERİ EYLÜL EKİM Daha detaylı bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz iletisim@iwsa.com.tr

9 9. Turizm Fuar ve Kongresi Travel Turkey İzmir Aralık 2015 fuarizmir İ Z MİR ARALIK 2015 KONGRE KAYIT ÜCRETİ Katılımcılar (3 Günlük): 150 Euro Öğrenci Kayıt ücreti (3 Günlük): 30 Euro Günlük Kayıt ücreti: 50 Euro O rg a n i z a t ö r l e r İ ş O r t a k l a r ı

10

11

12 AMADEUS PNR Repricer Amadeus PNR Repricer, her saat rezervasyonu kontrol ederek verilen parkur için daha ucuz alternatifi bulmaya çalışan otomatik bir çözümdür. Acenteye istenilen sonuçları bulduğu zaman e-posta yoluyla uyarı gönderir. Yapılan aylık işlem listesini rapor haline getirme olanağı vardır. Amadeus PNR Repricer Nasıl Çalışır? _Var olan ücrete göre daha iyi bir fiyatın olup olmadığını araştırır ve kontrol eder. _Kurumsal ücretleri kontrol eder. _PNR da spesifik segmentleri kontrol ederek, istediğiniz segmenti korur. _Sınıfı otomatik olarak değiştirir ya da sadece acenteye herhangi bir değişiklik yapmadan bilgilendirme gönderir. _Eğer biletlenmiş bir PNR için işlem yapılmak istenirse, PNR Repricer segmentlerde acente istese bile herhangi bir değişiklik yapmaz. Sadece daha iyi bir fiyat bulmuş ise acenteye bilgilendirme maili gönderir. _ Acente PNR ı açmalı ve PNR Repricer scriptini başlatmalıdır. Bazı bölümler otomatik doldurulmuş olarak gelmektedir. İstenen uçuşlar için mevcut ücret ve olabilecek en uygun ücreti kontrol eder. _ Her saat başı Amadeus PNR Repricer, PNR ınızda çalışır ve daha düşük bir ücret var mı diye kontrol eder. Eğer varsa PNR da acentenin isteğine göre gerekli işlemi yapar. Amadeus PNR Repricer ın Sağladığı Faydalar _Otomasyon: Rezervasyon (PNR) bir kere Amadeus PNR Repricer a kaydedilince acentenin ekstra bir işlem yapmasına gerek yoktur. _Müşteri Memnuniyeti: Acente yolcusu için daha iyi fiyat bularak acentenin imajını olumlu etkiler. _Zaman kazandırır: Acenteler ekstra çaba sarf etmeden müşterisine hep daha iyi fiyatı sunabileceklerini bilirler. Güvenilir teknoloji ortaklığı Küresel seyahat endüstrisinin lider teknoloji ortağı olarak Amadeus, kendisini siz seyahat acentelerimizin zorlu işlerini kolaylaştırmak için, yenilikçi ve gelişmiş entegre çözümler sunmaya, sınıfının en iyisi destek hizmetine ve uzman danışmanlık hizmetlerine adamıştır. Daha fazlasını keşfedin Daha fazla bilgi için adresini ziyaret edebilir ya da Amadeus Satış Ekibi ile iletişime geçebilirsiniz. amadeus.com.tr

13

14

15 FETHİYE KÖRFEZİ Hem doğal hem arkeolojik uluslararası koruma altındaki Fethiye Körfezi; koyları, adaları, tarihi ve kültürel mirası, tatil ve spor olanakları, candan insanlarıyla bütün dünyanın ilgisini üzerine çekiyor Buradaki doğal ve tarihi dokuya halel gelmemesi için küresel boyutta duyarlılık gösteriliyor. Rasim Konyar GULF OF FETHIYE The Gulf of Fethiye, under international protection for its nature and archeology, draws the attention of the whole world for its bays, islands, history and cultural heritage, holiday and sports opportunities and its warm people. A global sensitivity is building around to protect the natural and historical texture. Yassıca Adaları (solda) ve Sarsala (üstte). Yassıca Islands (left) and Sarsala (above). TÜRSAB DERGİ EYLÜL

16 Muğla nın iki gözde ilçesinden biri Fethiye ye denizden gelinmiyorsa, Dalyan dan sonra Ortaca ve Dalaman dan geçen yolu izlemek gerekiyor. Fethiye Körfezi de Göcek ten başlıyor, Xhantos Antik Kenti ne kadar uzanan kıyı şeridi ile çevriliyor ve içinde her biri birbirinden güzel koylar ve adalar barındırıyor. Bahar ve yaz aylarında körfezin trafiği yoğunlaşırken, ziyaretçi profili de sırt çantalı turistlerden başlayarak, çoğu kendi özel tekneleriyle gelen, Jet-sosyete, sanatçı, yazarçizer, iş insanı, popüler kültür ikonlarından dünyaca ünlü yıldızlara, devlet yöneticileri, şeyhler, prensler, prenseslere kadar değişip renkleniyor. Hele körfezin doğusundaki Göcek limanı, dünya standartlarını aşan yeni ve 4. marinası ile adeta lüksün diğer adı olmuş durumda. Ekolojik bir tatil yanlıları ise Yanıklar sahili gibi Göcek ile Fethiye arasındaki sakin köyleri tercih ediyor. Bu tablo yaklaşık 20. yy ın son çeyreğinden bu yana böyle Yörenin ilk sahibi ise Likyalılar! Likya ülkesi, Fethiye den başlayıp, bugünkü Antalya ya kadar uzanıyordu. Likya nın en önemli 6 merkezinden biri olan Telmessos kentinin eteklerine de 1957 den beri Fethiye yerleşmiş bulunuyor. If you come to Fethiye, one of the two popular districts of Muğla, not by sea, you need to follow the road passing through Ortaca and Dalaman. The Gulf of Fethiye starts from Göcek, extends along the shoreline towards the ancient city of Xhantos. There are many bays and islands in the gulf. The traffic in the bay gets very busy during spring and summer and a great variety of people visit the region: backpackers, the jet-set who arrive in the gulf with their own yachts, artists, writers, businessmen, icons of popular culture and global celebrities, statesmen, sheikhs, princes and princesses. The Göcek Port on the eastern side of the gulf stands for luxury itself with its new and 4 th marina with higher global standards. Those who look for ecological holidays prefer the calm villages like the Yanıklar Beach between Göcek and Fethiye. This has been the case since the last quarter of the 20 th century The first owners of the region are the Lycians! The Lycian country started from Fethiye and extended to Antalya. Fethiye has been situated on the slopes of the Telmessos city since Telmessos was one of the six important centers of Lycia. Beyond sea and sand Fethiye, protected by a special project, promises a great variety of options for you holiday! There are many things to see around Fethiye. Ancient ruins, archeological sites, beaches, bays and islands, endemic plants and animals, the Fethiye houses with bay windows in their historical texture and reflecting Sol sayfa: Merdivenli Mağara (en üstte), Göcek (ortada ve altta). Sağ sayfa: Kızıl Ada dan bakış (en üstte) ve Martılı Koy (altta). Left page: Merdivenli Cave (top), Göcek (middle and below). Right page: View from the Kızıl (Crimson) Ada (top) and Martılı Bay (below). Deniz ve kumun ötesi Özel proje ile korunan Fethiye de tatil, bol seçenek demek! Fethiye Körfezi çevresinde karada ve denizde görülecek çok şey var. Antik kalıntılar, arkeolojik örenyerleri, plajlar, koylar ve adalar, endemik bitki ve hayvanlar, tarihi kent dokusu içindeki sivil mimari örneği cumbalı, renkli camlı Fethiye evleri, cıvıl cıvıl Balıkçılar Meydanı ve elbette Telmessos eserlerinin de yer aldığı zengin koleksiyonuyla Fethiye Müzesi Dünya ölçeğinde ekolojik önem taşıyan, ancak sanayi, turizm ve yapılaşma gibi baskılar nedeniyle bozulma veya yok olma riski altında olan diğer yerler gibi burası da uluslararası anlaşmalar gereği özel koruma altında. Fethiye Körfezi nin ihtişamını bir bakışta algılamak isteyenler için tek adres Sarsala Koyu tepeleri! Merkez de konaklayanlar için Çalış 14 TÜRSAB DERGİ EYLÜL 2015

17 ve Karagözler plajları başta olmak üzere deniz sorun değil, çünkü bütün plajlar tertemiz. Öte yandan yaz sporlarının hemen her türü burada mümkün: Cip Safari, -ATV denilen taşıtlarla- Quad Safari, Yamaç Paraşütü, Rüzgâr Sörfü, Kiteboard -Uçurtma Sörfü-, Rafting, Dalış, Motokros, Atlı Safari ve Trekking, Yatçılık, Günübirlik Gezi Tekneleri ve Kano... Mavi Yolculuk teknelerinin de gözde durağı olan bu rüya gibi yörenin asıl keyfi deniz turlarıyla çıkıyor! Bunun için günübirlik ada turları da var. Fethiye Körfezindeki gözde adalar 12 Adalar Turu diye bilinen günübirlik turların uğradığı en popüler adalar; Kızılada, Şövalye, Tersane ve Domuz. Onları Deliktaş, Yassıca adaları, (Şövalye Adası) Zeytinada, Göcek izliyor. Deliktaş Adası, Kızılada nın kuzeybatısındaki irili ufaklı adalar topluluğu olup dalış yeri tercihlerinden. Yassıca adaları çok küçük adacıklardan oluşuyor. Adadan adaya yüzmek işten değil! Zeytin Ada; Yassıcaların güney ucunda ve özel mülk olan tek ada. Burada Osmanlı Dönemi nden kalma bir zeytinyağı işliği var. Tersane Adası; körfezdeki adaların en büyüğü. Adını bir tersane ve gözetleme kulesinin kalıntısından almış. Yaz ve Kış koyları adında iki güzel koyu var. Körfezin ikinci büyük adası; Domuz Adası na Prens Adası da deniliyor. Bir zamanlar bol yaban domuzu bulunurmuş. Üçüncü büyük ada ise Göcek Adası olup güneyindeki Kurt Burnu önemli bir dalış noktası. Adı bilinen diğerleri; Peksimet, Yılanlı, Baba, Katrancık, Şeytanlı, Karacaören ve Gemile Adası. Esasen çok kültürlü Fethiye de hemen her yerin birden fazla adı var! the civil architecture, the chirping Balıkçılar Meydanı (Fishers Square) and of course the rich Fethiye Museum with artifacts from the Termessos city Like other places under the threat of destruction due to industrialisation, tourism and housing, this globally important place is also being protected by international agreements. The only address for those who would like to perceive the glamour of the Fethiye Gulf in a single glimpse is the Sarsala Bay hills! For those who stay in the city center, sea is not a pr0blem thanks to the Çalış and Karagözler beaches. All sorts of summer sports are available here: Jeep Safari, Quad Safari with ATV s, Paragliding, Wind Surfing, Kiteboard, Rafting, Diving, Motocross, Horseback Safari and Trekking, Yachting, Daily Boat Trips and Canoeing Sea tours are the best to enjoy the region that is also a favourite stop for blue cruises. There are daily island trips, too. Popular islands in the Fethiye Gulf The most popular islands included in the daily 12 Islands Tours are Kızılada, Şövalye, tersane and Domuz. These are followed by Deliktaş, Yassıca islands (Şövalye Island), Zeytinada and Göcek. Deliktaş Island, a group of large and small islands, is located in the northwestern part of Kızılada, and it is a popular diving location. Yassıca islands consist of small islands. One can easily swim from one island to the other! Zeytin Island is the only private property on the southern part of the Yassıcas. There is an olive oil mill dating back to the Ottoman times. Tersane Island is the biggest island in the gulf. It is named after a dockyard and a watchtower. It has two beautiful bays: Kış (winter) and Yaz (summer). The second largest island of the gulf is the Domuz Island, it is also called as the Prince Island. There used to live wild boars on the island. The third largest island is the Göcek Island and the Kurt Cape in the south is an important diving center. The other islands are Peksimet, Yılanlı, Baba, Katrancık, Şeytanı, Karacaören and Gemile Island. Actually places in Fethiye, a multicultural region, has numerous names! Bays These are the main bays in Fethiye which are the main destinations of blue voyages between Marmaris and Fethiye: Ağa Port, Atbükü (Karanlık Koy), Bedri Rahmi Bay (Taşyaka), Boynuzbükü, Göbün Bay, Manastır -Hamam- Bay, Kille Bükü, Kurşunlu Bay, Manastır Bay (Akbük), Sarsala Bay, Yavansu Bay... Ağa Port is the first bay welcoming those who come from Marmaris. The sea here is deep and cool. At Bükü has two adjacent bays: Günlüklü and Osman Ağa. The region is rich in the endemic sweetgum trees. Bedri Rahmi Bay is also known as the Taşkaya Bay It is located on the northwestern part of the tersane Island. It is known for the rock on which Bedir Rahmi drew a fish in Boynuzbükü is located across MAVİ YOLCULUK Muğla her yıl yaklaşık 100 bin kişiye, neredeyse ikonik bir keyif aracına dönüşen mavi yolculuk imkânı sunuyor. Aslında Mavi Yolculuk, Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir, dilbilimci, mitolog Azra Erhat, ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu ve yazar Sabahattin Eyüboğlu nun başlattığı bir araştırma yöntemi. Onlar, Anadolu Antik Çağ uygarlığının en yakından ancak deniz yoluyla izlenebileceğini görmüş, ilkel teknelerle keşfe çıkmışlar. Anadolu uygarlıklarını bilen, sahiplenen, tanıtan kişilere de Mavi diyorlarmış de yaptıkları ilk tura da Mavi Yolculuk adını vermişler. Bedri Rahmi nin Mavi Yolculuk Defterleri ; İş Bankası Kültür Yayınları tarafından 2009 da basılmış, kısa sürede tükenmişti. Erhat ın bu konudaki kitapları da artık sahaflarda. Neyse ki yakında mimar Cengiz Bektaş ın, doğumunun 100. yılında Bodrum da bir Mavi Yolculukla anılan dostu Azra Erhat ın mektupları ile Cevat Şakir ve Füreya hakkında iki yeni kitabı çıkacak. BLUE CRUISE Muğla offers great opportunities for almost 100 thousand people who are interested in blue cruises and they experience iconic pleasures in the region. Actually the blue cruise is a research method initiated by the Fisher of Halicarnassus Cevat Şakir, linguist, mythologist Azra Erhat, artist and poet Rahmi Eyüboğlu and writer Sabahattin Eyüboğlu. They became aware of the fact that the Ancient Anatolian civilizations could be best traced through sea routes and thus they took on voyages on primitive boats. They used to call those who knew, owned and promoted the Anatolian civilizations as Blue. They named the first voyage they did in 1945 as the Blue Voyage. Bedri Rahmi s Blue Voyage Notebooks was printed in 2009 by İş Bankası Kültür Publishers and all copies were sold. Erhat s books on the subject can be found on old bookshops. Fortunately, architect Cengiz Bektaş s friend Azra Erhat, who is remembered for his 100 th anniversary of his birthday with a blue voyage in Bodrum, will soon be on book shelves with his letters. His two other books on Cevat Şakir and Füreya will also be published. TÜRSAB DERGİ EYLÜL

18 Koylar Klâsik bir mavi yolculuğun Marmaris - Fethiye - Marmaris güzergâhında da yer alan Fethiye koylarının başlıcaları: Ağa Limanı, Atbükü (Karanlık Koy), Bedri Rahmi Koyu (Taşyaka), Boynuzbükü, Göbün Koyu, Manastır -Hamam- Koyu, Kille Bükü, Kurşunlu Koyu, Manastır Koyu (Akbük), Sarsala Koyu, Yavansu Koyu... Ağa Limanı, körfezin Marmaris yönünden gelenleri karşılayan ilk koy. Suyu derin ve serin. At Bükü, birbirine yaslanmış Günlüklü ve Osman Ağa Koyları ından oluşuyor. Burada bu bölgeye ait ve koruma altındaki sığla (Günlük) ağaçları var. Bedri Rahmi Koyu; Taşyaka Koyu diye de bilinen koy, Tersane Adası nın kuzeybatısında. Bedri Rahmi nin 1973 de üstüne balık çizdiği kayası ile tanınıyor. Boynuzbükü; Bedri Rahmi Koyu ile Göcek arasındaki Yassıca Adaları nın karşısında. Rüzgârdan çok az etkilenen bu koyda da sığla ağaçları yaşatılıyor. Göbün -Kapı- Koyu; Domuz adasının güneyinde, girişi dar, çevresi çam ve zeytin ağaçlarıyla kaplı upuzun bir koy. Koyun uç noktasında kaya mezarları ve antik kalıntılar, onun yanında, doğal bir merdivene dönüşmüş kayaları nedeniyle Merdivenli Koy diye tanınan bir kumsal var. Kleopatra Hamamı ya da Batık Hamam Koyu olarak da bilinen Manastır Koyu (Akbük) ise körfezdeki pek çok koy gibi tektonik kıyı oluşumuna sahip. Sarsala koyuna adını veren Sarsala, eskiden Dalaman Ovası nı kaplayan Hidiv Abbas Paşa Çiftliği nin iskelesi imiş. O zamandan kalma mermer babalara rıhtımda tekneler bağlanıyor, geniş bir plaj kesimiyle bitiyor. Çevresindeki tepeler çam ağaçları ile kaplı. Yavansu Koyu na bu adın verilmesinin nedeni, dağdan gelen suyun kalitesinin yavan bulunmasından dolayı olup, diğer bir adı da sahildeki martı figüründen dolayı Martı Koyu Göcek Koyu, lüks teknelerin demirlediği, günübirlikçilerin de onları görmeden geçemediği bir koy. KIZIL ADA Güneş batarken, kumu, taşı, toprağıyla rengi kızıla dönüştüğü için bu adı alan Kızılada, Fransız yapımı asırlık feneri ve çevresindeki tesisler ile öne çıkıyor. İskeleden başlayan merdivenlerine ek olarak fenere çıkan özel bir asansörü, güneş panelleri ve rüzgâr türbini ile elde edilen temiz enerji sistemleri, dikilmiş yüzlerce ağacı var. Bu yüzden Kızıl Ada nın yeşil ada ya dönüşeceğinden de sözediliyor! Doğu kıyısı tekne konaklamasına, doğal plajı yüzmeye çok elverişli. Kızıl Ada, en çok tercih edilen dalış adreslerinden de biri ve mehtabı da doyumsuz güzellikte KIZIL (CRIMSON) ISLAND The island was given this name because of the crimson colour it takes during sunset. The sand, stones and soil of the island all turn crimson during sunset. The island is famous for its hundred-year-old lighthouse built by the French and the facilities around it. In addition to the stairs starting from the pier, the lighthouse has a special lift, solar panels and wind tribune that generate natural and free energy and hundreds of recently planted trees around it. Hence, the Kızıl Island is soon expected to turn into a green island! The eastern part of the island is suitable for boats and the natural beach is a favourite location for swimmers. Kızıl Island is also one of the most popular destinations for divers, and the full moon is a great pleasure to admire TÜRSAB DERGİ EYLÜL 2015

19 IŞIKLAR ÜLKESİ LİKYA VE TELMOSSOS Bölgedeki diğerleri gibi, Telmessos da Perslerle başlayan bir istila zincirine maruz kalmış: Büyük İskender, Bergama Krallığı, Roma, Doğu Roma, Menteşoğulları, Osmanlılar. Telmessos u görmek isteyenlerin serin saatleri tercih etmesinde yarar var, çünkü Telmessos da tıpkı benzeri kentler gibi çok yükseklere kurulmuş. Son kazılarla sahilde bulunan ve restorasyona alınan tiyatrosu 24 sıralı ve 5000 kişi kapasiteli. Amintas Kaya Mezarı (MÖ 4. yy) ise günümüze gelebilmiş örneklerin en önemlilerinden. Likya ya özgü lahit mezarları ise merkezi dahil Fethiye nin her yerinde görmek mümkün. THE LAND OF LIGHT: LYCIA AND TELMOSSOS Like other cities in the region, Telmessos has also been subject to a series of invasions starting with the Persians: Alexander the Great, the Pergamon Kingdom, Rome, Eastern Rome, Menteşeoğulları, the Ottomans. Visitors to Telmessos are advised to choose cool hours of the day, because, like others, Telmessos is built on a very high altitude. Recent excavations have unearthed its theatre on the shoreline. The theatre has a capacity of 5000 people and it has 24 lines of seats. The Amintas Rock Tomb (4 th Century BC) is one of the most important surviving examples. The Lycian sarcophagi can be seen all around Fethiye. the Yassıca islands between bedri Rahmi Bay and Göcek. Since the bay is not affected by winds, incense trees abound in this location. Göbün Kapı- Bay is located in the south of the Domuz Island. It is a longish bay with a very narrow entrance and covered with olive trees. At the far end of the bay, there are rock-cut tombs and ancient ruins and a beach called as the Merdivenli (Staired) Bay. The Manastır (Monastery) Bay (Akbük), also known as the Cleopatra Bath or the Sunken Bath, has a a tectonic shore structure. Sarsala, which gave its name to the Sarsala Bay, was the pier of the Hidiv Abbas Paşa Farm that was located on the Dalaman Valley. The marble posts were used to tie the boats, and it is framed with a wide beach. The surrounding hills are covered with pine trees. The reason for the Yavansu (tasteless) Bay to be named as such is the fact that the spring water coming from the hills is tasteless. Another name of the bay is Martı (Seagull)... The Göcek Bay is a favourite stop for luxury boats and for those who come here by day trips. Sol sayfa: Fethiye de yamaç paraşütü (solda), Sarsala (sağda). Sağ sayfa: Kleopatra Hamamı (en üstte). Left page: Paragliding in Fethiye (left), Sarsala (right). Right page: Kleopatra Bath (top). TÜRSAB DERGİ EYLÜL

20

21 bereketli topraklar üzerinde URARTU UYGARLIĞI Rasim Konyar MÖ 1. yüzyılın başında Van Gölü çevresine yerleştiler. Bölgeye gelen kavimler, beylikler ve aşiretlerle büyüyüp güçlendiler. Birlik olup tarihin en büyük uygarlıklarından birini kurdular. URARTIAN CIVILIZATION on fertile lands They settled around the Lake Van in the beginning of the 1 st century BC. They became stronger with the tribes and principalities that arrived in the region. They unified and formed one of the biggest civilizations of history. Urartu, bugünkü Doğu Anadolu da, Van Gölü çevresinde kurulmuş bir devlet. Van ın o zamanki adı Tuşpa. Tuşpa aynı zamanda Urartu Devleti nin de başkenti. Sınırları İran da Zagros Sıradağları na, Urumiye Gölü Platosu na kadar uzanan Urartu Devleti; Anadolu da, bugünkü Kahramanmaraş civarına, Güneydoğu Torosları nın dış eteklerine, batıda Kızılırmak ile Fırat arasındaki su bölümü çizgisine, Kuzeyde Karadeniz Dağları nın güney eteklerini takip ederek Bayburt Ovası nı içine aldıktan sonra güneye dönen geniş bir alana yayılmış. Anadolu nun bereketli toprakları üzerine yerleşen Urartular, üstünü çanakçömlekçilikle değerlendirdiği toprağın altından da demir ve bakır gibi madenleri çıkarıp işlemişler. Tarım, hayvancılık, maden işçiliği ve zanaatla uğraşan bu topluluk kısa sürede zenginleşmiş. Komşuları Asurlar, Geç Hitit Devletleri, Medler ve kuzeyde yer alan küçük yerel krallıklara göre oldukça iyi bir duruma gelmiş. Urartular Anadolu topraklarında pek çok uygarlık izleri bırakmışlar. Bunlardan ilki ve en önemlisi bugünkü Van Kalesi nin kapladığı alanda kurulan başkent Tuşpa. Günümüzde Van Kalesi civarında Urartu uygarlığı kalıntılarına rastlamak mümkün. Bir diğer önemli Urartu kenti ise Rusahinili. Van ın Kuzeydoğu ucunda ki Toprakkale de bulunan bu kenti Kral Rusa kurup, Van Gölü çevresi (solda). MÖ 9-8. yy a tarihlenen ve Patnos da bulunmuş İnsan Yüzlü Vazo Urartu sanatının nadir örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara. Lake Van and its surroundings (left). The Vase with a Human Face, found in Patnos and dated back to the 9-8 th centuries BC are accepted as one of the rare examples of the Urartian art. Anadolu Civilizations Museum, Ankara. Urartians formed their state in today s Eastern Anatolia around the Lake Van. The former name of Van was Tushpa. Tushpas was also the capital of the Urartian state. Its borders ranged from the Zagros Mountain Range in Iran and the Urumiye Lake Plateau. It covered a wide area consisting of today s Kahramanmaraş in Anatolçia, the outer skirts of the Southeastern Toros Mountains, the waterline between Kızılırmak and Euphrates rivers in the west. It extended along the southern skirts of the Karadeniz Mountains in the north and included the Bayburt Plateau and extended down into the south. The Urartians who settled on the fertile lands of Anatolia made use of the land above for pottery, and the underground enabled them to do mining for extracting iron and copper. The new settlers who earned their living through agriculture, animal husbandry, mining and artisanship have thrived in a short period. They have surpassed their neighbours, the Assyrians, Late Hittite States, the Meds and the small local kingdoms in the north. The Urartians have left numerous traces of civilization on the Anatolian soil. The first and most important of them is the capital city Tushpa built on the area where the Van Castle is built. One can still come across the ruins of the Urartian civilization around the castle. Another important Urartian city it Rusahinili. The city, situated in Toprakkale on the northeastern part of Van, was founded by King Rusa, and he made it the capital city instead of Tushpa. There are other Urartian towns of different sizes. The city was hidden by a mound close to Altıntepe and Erzincan, for example, has not yet been named. There are many other Urartian Settlements whose names are not known. Çavuşköy, Adilcevaz, Kef castle and the Urartian towns in Kayalıdere are some of these. TÜRSAB DERGİ EYLÜL

22 TANRILAR, TAPINAKLAR, ADAKLAR... Urartuların üç büyük tanrısı vardı. Bunlar ulusal tanrı Haldi ile gök tanrısı Teşeba ve güneş tanrısı Şivini ydi. Urartu kralları yaptıkları işleri tanrı Haldi adına yürütürlerdi. Toprakkale deki kazılar sonucunda ortaya çıkarılan uzunca bir dikdörtgenden meydana gelen bir yapı olan tapınak, tanrı Haldi ye aitti (Bkz: Ekrem Akurgal, Güneş tanrısı ise muhtemelen bir kadın tanrıça idi. Haldi ye günde 17 sığır ve 34 koyun, diğer iki tanrıya da 6 şar sığır ve 12 şer koyun kurban etmek gerekiyordu. Urartuların, önem sırası bu ilk üçten sonra gelen daha pek çok tanrısı da vardı. Bu tanrıların bazılarına günde iki sığır ve dört koyun kesilirdi. Yalnız bir sığır ve iki koyun sunulan tanrılar da vardı. Urartular, tanrıları için genellikle içinde o tanrının heykeli bulunan bir oda, avlu ve yan odalardan oluşan güzel tapınaklar inşa ederlerdi. Duvarlarında çeşitli levhalar asılı tapınakların avlusunda maden işçiliğindeki ustalıklarının kanıtı üç ayaklı kazanlar ve tanrı armağanlarının konulduğu masalar bulunurdu. Armağanlar arasında kılıçlar, mızraklar, yaylar, oklar yer alırdı. GODS, TEMPLES, OFFERINGS The Urartians had three major gods. These were the national god Haldi and the sky god Tesheba and the sun god Shivini. Urartian gods ruled in the name of the god Haldi. The rectangular temple that was unearthed during the excavations in Toprakkale belonged to the god Haldi (Ref. Ekrem Akurgal, The sun god was possibly a goddess. 17 cattle and 34 sheep were sacrificed daily to Haldi and the other two gods were offered six cattle and 12 sheep each. The Urartians had many other gods who came after these three major gods. Some of these gods were offered two cattle and four sheep on a daily basis. There were also gods who were offered one cattle and two sheep a day. The Urartians usually built temples for their gods. These temples included a chamber, a courtyard and adjacent chambers. There were tripedal cauldrons, proof of their artisanship in metalwork, in the courtyards decorated with walls with different plaques hinged on them. The tables used for placing offerings for the gods. Swords, spears, arrows and bows were among the offerings. Teşeba (en üstte), Şivini (ortada) ve Haldi (altta). Tesheba (top), Shivini (middle) and Haldi (below). Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde sergilenen Urartu kitabeleri için şu bilgiler veriliyor (sağ üstte): Patnos da bir tapınakta bulunan Urartu çivi yazısı ile yazılmış kitabeler, Kral Menua nın oğlu Kral Argişti tarafından yazdırılmış. Tanrı Haldi ye ithaf edilen depo kitabelerinin içeriğinde depoya konulacak malların ve deponun kapasitesi belirtiliyor. This is the information given about the epitaphs exhibited at the Ankara Anatolian Civilizations Museum (right above): The epitaphs, written in cuneiform script and found in a temple in Patnos, was erected with the order of King Argishti. The warehouse epitaphs inscribed for the God Haldi give information on the type of goods to be stored and the capacity of the warehouse. 20 TÜRSAB DERGİ EYLÜL 2015 Tuşpa nın yerine başkent yapmış. İrili ufaklı başka Urartu kentleri de var. Örneğin, Altıntepe de ve Erzincan yakınındaki bir höyükte gizlenen kentin adı bilinmiyor. Bu şekilde ismi bilinmeyen ancak Urartu kenti olduğu bilinen pek çok yerleşim var. Çavuşköy, Adilcevaz, Kef Kalesi, Varto ve Kayalıdere deki Urartu kentleri bunlardan bazıları. Urartuların kökeni MÖ. 600 yıllarında kuzeyden gelen Med-İskit akınlarıyla ortadan kalkan Urartu adına ilk defa MÖ. XIII. yüz- Origin of Urartians The name Urartian, which was eradicated by the Med-Scythian invasions in the 600s BC, is first seen in the cuneiform documents belonging to the Assyrian king Salmanasar I who reigned in the 13 th Century BC. Studies on the Urartian language revealed that the people talked a dialect of the Hurrian language. The Hurrians had formed a civilization on almost the same location where the Urartian kingdom was built on eastern and southeastern Anatolia five hundred years ago. Their civilization coincided with the Hittite civilization and covered a geography ranging till Antakya in Anatolia. Hence, the Hurrians are accepted as the ancestors of the Urartians. As a theocratic state, the Urartians were administered as provinces, and it was ruled by a feudal system. The border regions of the Urartu state, like the Hittite State, were inhabited by principalities that obeyed the king. These principalities paid taxes to the king, but they had autonomy in their regions. They lived in strong fortresses and during times of war they served the Urartian king with their armies. What made the Urartians strong They were very talented in building cities and castles, they were very able miners who processed the rich silver, copper and iron ores in the region, they produced iron weapons. They were very good stone masons and warriors. They were the ones who URARTU TAKILARI Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, vitrinlerinde sergilediği birbirinden güzel takılar için özetle şu bilgileri veriyor: eser etiketinden: Urartularda toplumsal statüyü belirleyen en önemli unsurlardan biri olan takılar kraldan asile, askerden sıradan insana toplumun tümü tarafından sevilerek kullanılıyor ve tanrılara adak olarak sunuluyordu. Günlük yaşamda kullanılan takılar öbür dünya için mezarlara ölü hediyesi olarak da bırakılıyordu... URARTU JEWELRY This is the information shared by the Ankara Urartian Civilizations Museum for the pieces of beautiful jewellery exhibited: Pieces of jewellery were the most important symbols of social status for the Urartians. They were very popular for people from different backgrounds like kings, nobles, soldiers and common people. Pieces of jewellery were also used as offerings to the gods

23 Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde sergilenen duvar resmi için şu bilgiler aktarılıyor (solda): Erzincan Altıntepe de mabette açığa çıkarılan duvar resminde kil ve sıva üzerine bitkisel çiçek ve geometrik motiflerle oluşturulan kompozisyonlar yanında kutsal ağacın iki tarafında duran kanatlı cinler, kanatlı sfenksler, kutsal hayvanlar üzerindeki tanrılar ve hayvan mücadeleleri bezeme unsuru olarak kullanılmışlar... A piece of information on the mural painting exhibited at the Anatolian Civilizations Museum (left): The mural painting was unearthed at a temple in Erzincan Altıntepe. The mural painting depicts compositions of plants and geometric patterns on clay and stucco. A sacred tree, gryphons, winged sphinxes, sacred animals carrying gods and animals in fight are among the different decoration elements MÖ 8. yy ın ikinci yarısına tarihlenen, Altıntepe buluntusu, fildişi Oturan Aslan heykelciği. Altıntepe Tapınağı nda ortaya çıkartılan, kalçaları üzerinde oturmuş aslan heykelciği 10 cm yüksekliğinde. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde sergileniyor. Sitting Lion statuette made of ivory. A remain from Altıntepe, dated back to the second half of the 8 th Century BC. The lion statuette sitting on its hip, unearthed in the Altıntepe Temple is 10 cm in height. It is exhibited at the Museum of Ankara Anatolian Civilizations. SANAT VE ZANAAT İÇİÇE... Urartu eserlerinde sanat ve zanaat iç içe olup, bunlardan önemli bir grubu da mühürler oluşturur. Silindir ve damga mühürlerin yanı sıra silindir- damga biçiminde olanlar Urartuların mühürcülük alanına getirdiği önemli bir yeniliği gösterir. Mühürler, çeşitli hayvanlar ve bitkisel motiflerle bezeli olup, genellikle ticaretle uğraşanlar, boyunlarına asarak kullanırmış. Urartular fildişi ve kemik işçiliğini de büyük bir başarıyla sürdürmüşler. Çoğu mobilyalara ait olan fildişi parçaları arasında kuş başlı, kanatlı cinler (griffon), insan yüzleri, geyik kabartması, palmet plakları, kavuşturulmuş iki el biçiminde yapılmış aplike parçalar ve aslan heykelcikleri sayılabilir. Bunlardan üç ayaklı sehpaya ait yatan aslan, Önasya nın fildişinden yapılmış en büyük aslan heykelciğidir. Urartu medeniyetine ait bâzı renkli duvar resimleri Erivan- Erebuni Kalesi içerisinde korunarak günümüze dek ulaşmayı başarmış ve bazıları Erivan daki Erebuni Müzesi nde teşhir ediliyor. Urartuların çanak çömlek ve oymacılıkta da ileri olduğunu söylemek mümkün. Devletin kuruluşu ile birlikte ortaya çıkmış gözüken parlak kırmızı astarlı çanak-çömlek grubuna yönetim merkezi ve önemli Urartu kalelerinde rastlanıyor. ART AND ARTISANSHIP TOGETHER The Urartian art combines art and artisanship, and seals are the most important of these. The cylindrical and stamp seals show the kind of innovation the Urartians brought to the art of seals. The seals were decorated by different animal and plant figures and tradesmen usually wore them on their necks. The Urartians have developed their skills on materials like ivory and bone. Bird heads, gryphons, human faces, deer reliefs, palmettes, applique pieces in the form of two hands and lion figurines are seen on pieces of furniture made by the Urartians. Some colourful mural paintings from the Urartian era are under protection in the Yerevan-Erebuni Castle. Some others are under exhibition at the Erebuni Museum in Yerevan. The Urartians were also good at pottery and carving. The bright red coated pots have been produced since the foundation of the Urartian state, and there are many examples at the Urartian castles. TÜRSAB DERGİ EYLÜL

24 BATIYA DA İHRAÇ EDİLEN URARTU KAZANLARI Dünyanın önemli müzelerindeki örneklerde de görüldüğü gibi, Urartu sanatında tunç levha işlemenin önemli bir yeri vardı. En çok kemerler, miğfer ve kalkanlar, adak levhaları, koşum takımları, okdanlıklar üzerinde rastlanan Urartu tunç işlemeciliğinde öne çıkan görsel özellik, simetriye verilen önem ile figür ve motiflerin defalarca tekrarlanmasıydı. Öte yandan dini törenlerde kullanılan, Urartu maden sanatının kendine özgü heykelciklerle süslü tunç kazanları Frigya ya, Kıta Yunanistan a ve İtalya ya bile ihraç edilmiş. Erzincan, Altıntepe, Ağrı- Patnos, Van- Toprakkale, Muş - Kayalıdere ve Adilcevaz kazılardan gelen eserlerle zengin bir kolleksiyona sahip Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde, kulp yerlerinde dört boğa başı olan tunç kazan ise MÖ. VII. yüzyıl başlarına ait... Urartu halkının bir kısmı ölülerini yakıp kül ve kemikleri urne adı verilen kapların içine koyarak gömmüşlerdi. Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde Urartulara ait urneler, pişmiş topraktan yapılmış insan figürinleri, çeşitli kaplar, testi ve çömlekler sergileniyor. Part of the Urartians used to cremate their dead, and they stored the ashes in urns. Urartian urns, earthenware human figurines, different sorts of pots and potteries are being exhibited at the Anatolian Civilizations Museum. URARTIAN CAULDRONS EXPORTED TO THE WEST As seen in the important museums of the world, the Urartians were very good at working on bronze plaques. Arches, helmets and shields, offering plaques, harnesses, archery sets made by the Urartians had certain characteristics like the symmetry and the repetition of the figures and motifs. The bronze cauldrons, decorated with original figurines and used during religious ceremonies, were exported to Phrygia, the Continental Greece and even to Italy. The relics unearthed during excavations at Erzincan, Altıntepe, Ağrı- Patnos, Van- Toprakkale, Muş - Kayalıdere and Adilcevaz have enriched the Anatolian Civilizations Museum. The bronze cauldron with four bulls as handles date back to the 7 th Century BC. first built irrigation ponds in Anatolia; they developed canals and road systems. The 50-meter long Şamran Canal, for example, which is still used for irrigation in the Van Platea, was built by the Urartian king Minua. The Urartians, who lived their golden days between the 9 th and 8 th centuries BC, turned steep and rocky places into settlement areas and they showed their architectural abilities in the palaces and monuments that they have built. The Urartians have built structures in harmony with the geographical conditions of the region and they built monumental structures on steep hills by carrying stones weighing 20 tons. The Urartian architecture was very different from the Assyrian architecture. The Urartian castles, consisting of temples, palaces and administrative buildings, were surrounded by walls with citadels. The Urartian culture and cuneiform The Urartians used the cuneiform script. They used earthenware plates for official and commercial correspondence and papyrus, leather and wood for daily correspondence. They also used another script with images that very resembled the Hittite hieroglyphs. The most important epigraphs of the Urartians are found on stone plaques placed on building blocks or rocks. These plaques are about wars, palaces, temples, water canals and religious issues. The first linguistic study on the Urartian language was carried out by the British linguist Archibald Henry Sayce. The first important study on the Urartşian grammar was carried out by the German Orientalist Johannes Friedrich in Friedrich s groundbreaking book on Ancient scripts and languages, Lost Scripts and Languages, published by Archeology and Art Publishers in Turkey, with the translation of Recai Tekoğlu, is still in print. yılda hüküm süren Asur kralı I. Salmanasar a ait çivi yazılı belgelerde rastlanıyor. Urartu dili üzerinde yapılan çalışmalarda, bu halkın Hurri dilinin bir lehçesini konuştuğu ortaya çıkmış. Hurriler Urartu krallığından beşyüz yıl önce aşağı yukarı aynı bölgelerde, doğu ve güneydoğu Anadolu da Antakya ya kadar uzanan ve Hititler ile çağdaş olan büyük bir uygarlık kurmuşlardı. Böylece Hurrilerin Urartuların da atası olduğu kabul ediliyor. Teokratik bir devlet olan Urartu Devleti vilayetlere bölünmüş olup, feodal bir sistemle yönetiliyordu. Urartu nun sınır bölgelerinde ise Hitit Devleti nde olduğu gibi krala bağlı beylikler bulunuyordu. Bunlar krala vergi veriyor fakat kendi bölgelerinde bağımsız olarak hüküm sürüyorlardı. Kuvvetli kalelerde oturan bu beyler savaş zamanlarında ordularıyla birlikte Urartu kralının emrine giriyordu. Urartuları güçlü kılan özellikler Kent ve kale inşa etmede yetenekli, bölgedeki zengin gümüş, bakır ve demir yataklarını işletip, madenciliği geliştirerek, demir silahlar ve savaş aletleri üreten, savaşçı bir toplum olan Urartular aynı zamanda iyi de birer taş ustasıydılar. Doğu Anadolu da sulama amaçlı ilk göletleri onlar kurdu, kanallar ve karayolu sistemleri geliştirdiler. Örneğin, günümüzde hâlâ Van 22 TÜRSAB DERGİ EYLÜL 2015 Urartulara ait mobilya ve çeşitli parçaları, Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Pieces of furniture and furniture pieces from the Urartians, Museum of Anatolian Civilizations

25 Ovası nı sulamayı sürdüren 50 km uzunluğundaki Şamram Kanalı, Urartu kralı Minua tarafından yaptırılmıştı. MÖ IX. ve VIII. yüzyıllarda en parlak devirlerini yaşayan Urartular, sarp ve kayalık olan bölgenin bayındır hale getirilmesinde olduğu gibi, mimarlıkta da usta olduklarını inşa ettikleri saray ve mabetlerle göstermişlerdi. Yapılarını bu bölgenin coğrafi şartlarına uyduran Urartular, özenle işledikleri 20 ton ağırlığındaki taşları sarp tepelere çıkararak anıtsal yapılar inşa etmişlerdi. Urartu mimarisi Asur mimarisinden oldukça farklıydı. Tapınak, saray ve yönetim binaları ve çeşitli işlikleri içeren Urartu kaleleri sık kuleli surlarla çevriliydi. MÖ 8-7. yy Patnos buluntuları. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Patnos findings from the 8-7 th centuries BC. The Anatolian Civilizations Museum. Urartu kültürü ve resimli yazı Urartular, çivi yazısı kullanıyordu. Resmi veya ticari anlaşmalar pişmiş topraktan levhalar üzerine, günlük yazışmalar ise papirüs, deri ve tahta üzerine yapılıyordu. Çivi yazısı yanında Hitit hiyerogliflerine çok benzeyen bir resimli yazı da kullanıyorlardı. Urartuların en önemli kitabeleri taş levhalar üzerinde bina bloklarında veya kayalar üzerinde bulunuyor. Bu levhalarda, savaşlardan, saraylardan, tapınaklardan, su kanallarından ve dini konulardan bahsediliyor. Urartu dili ile ilgili ilk araştırmaları İngiliz dilbilimci Archibald Henri Sayce yapmış. Urartu dili grameri üzerinde yapılan ilk önemli çalışma ise 1933 de Alman Orientalist Johannes Friedrich tarafından yapılmış. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Friedrich in Eskiçağ yazıları ve dilleri konusunda olay yaratan kitabını Recai Tekoğlu nun çevirisi ve Kayıp Yazılar ve Diller başlığı ile 2004 te yayımlamıştı ki kitap hâlâ piyasada bulunuyor... End of Urartians One of the biggest Anatolian civilizations, the Urartian civilization went into a speedy period of regression after the II. Rusa Era, which marked the civilization s golden age. The most important reason for this regression has been explained as the high expenses made for the works of art and castles made during the II. Rusa Period; however it is still not easy to explain the real cause of the demise of this strong Urartian civilization and when they were eradicated from the scene of history is still obscure. Still, the common belief is that, the civilization ended in 585 BC, was very much threatened and weakened by the Assyrian invasions. Although they wanted to live on in peace and in abundance, it seems history has not allowed it. Urartuların sonu Anadolu nun en büyük uygarlıklarından biri olan Urartu uygarlığı, en büyük gelişmesini sağladığı II. Rusa Dönemi nden sonra hızlı bir gerileme sürecine girdi. Bu gerilemenin en büyük nedeninin II. Rusa Dönemi nde sanat eserleri ve kaleler için yapılan yüklü harcamalar olduğu ileri sürülmüşse de bu güçlü uygarlığı yıkan asıl nedenin ne olduğunu ve Urartuların tarih sahnesinden tam olarak ne zaman silindiğini söylemek güç. Gene de ortak görüş, MÖ. 585 yılında yıkıldığı düşünülen bu uygarlığın sonunu getirenin, üzerinde yaşadıkları bereketli toprakları ele geçirmek isteyen Asurlar olduğu yolunda. Onlar, barış içinde, üreterek, çoğalarak yaşamak istediyse de tarih buna izin vermemiş gibi görünüyor. Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde Urartulara ait kalkan ve kazan sergilemesi (üst solda). MÖ 7. yy, Adilcevaz Kef Kalesi buluntularından rölyefli sutun parçası (sağda). A piece of column with a relief from the findings of Adilcevas Kef Castle from the 7 th Century BC (right). An exhibition of Urartian shields and cauldrons at the Anatolian Civilizations Museum (above left). TÜRSAB DERGİ EYLÜL

26 ŞEYLERİN TARİHİ history of things KÖPRÜLER YAPMIŞLAR GELİP GEÇMEYE... Diğer canlılardan düşünen beyni nedeniyle ayrı tutulan insanın, doğaya ayak uyduramadığında bulduğu çözümlerden biri de köprü. Eskiden onunla uyumlu, şimdilerde kimi zaman ona rağmen, uzakları yakın eden, aşılmazı aştıran, zaman kazandıran, kazaları azaltan, ilişkiler kurduran... Shutterstock.com

27 Köprü dendiğinde ilk akla gelen, birbirinden ayrı iki yakayı birbirine bağlayan, insan yapımı bir geçityapı. Bu sözcük nereden çıkmış? MS 900 den önceki Uygur metinlerinde köprüg diye bir sözcüğe rastlanıyor ama o aynı anlamda demekmiş. Bir de köpür ; şişirmek fiili var. Uzmanlar bu köpür ün eski Türkçe Ig ekiyle türetilip evrim geçirerek köprü ye dönüştüğünü söylüyorlar. İngilizcesi bridge de kütük, kiriş demek olan brycge den türemiş. Bridge aynı zamanda kartla oynanan bir oyunun da adı. Hatta bir el açık, üç el kapalı oynanmasından dolayı onun Türkçe bir - üç den türediğini ileri sürenler de var. Bizim dilimizde köprünün taşıdığı daha pek çok anlam da var: Geminin önünü görecek yükseklikte, sancaktan iskeleye kadar kurulan kumanda yeri, sporda ve güreşte bedenin aldığı yay biçimi, diş hekimlerinin kullandığı bir teknik, atılması, yakılması, kurulması mümkün ve önemli olan bağ ya da ilişki, altından çok sular aktı denildiğinde kastedilen değişiklik Ama Not Defteri miz üstünden gelip geçilenler için aralanıyor şimdi... İlk köprüler İlk köprülerin, yürüyerek geçilmesi zor olan ırmak, nehir, vadi gibi iki kara parçasını ayıran oluşumları aşmak için, içinde yaşanan ortamın doğal malzemelerinin elverdiği ölçüde, üzerinden geçilecek zemin yaratılmasıyla yapıldığı düşünülüyor. Bu malzemelerin başında taş ve lifli bitkiler, daha sonraları tahta ve metal geliyor. Köprü yapımının Çin den Hindistan a oradan diğer kıtalara yayıldığı söylenmekle birlikte MÖ 4000 de Mezopotamya, MÖ 3000 de Mısır da kemerli köprülerin öncüllerine rastlanıyor. Özellikle savaşlar sırasında sal, kayık, gemi gibi su üstünde yüzebilen araçların yan yana getirilmesiyle oluşturulmuş geçici köprülerin de kullanıldığı kayıtlar arasında. New York Manhattan köprüleri (sol sayfa), San Francisco köprüsü (sağ sayfa). New York Manhattan Bridges (left page), San Francisco Bridge (right page). THEY BUILT BRIDGES FOR CROSSING Human beings are deemed superior to other creatures on earth because of their brain power. Bridges are one of the solutions devised by human beings in their fight against nature. Bridges used to bring distant places closer to us; thanks to bridges we gained time and evaded accidents and built relations The first thing that comes to mind about bridges are man-made constructions of passage that unite two sides of land. Where does this word come from? The Turkish word for bridge is köprü and it is derived from the Uyghur word köprüg, but the word köprüg actually meant having the same meaning. There is also the verb köpür, which means inflating. Linguists argue that this verb köpür has evolved into the word köprü (bridge). The English word bridge comes from the word brycge which originally meant log or beam. Bridge is also the name for a card game. There are those who argue that the Turkish word for bridge as a card play comes from the couple bir (one) and üç (three), because the game is played TÜRSAB DERGİ EYLÜL