14-16 Yaş Grubu Erkeklerde Voleybol Çalışmalarının Sosyal Yetkinlik Beklentisi ve Atılganlık Üzerine Etkisi

Transkript

1 Eğitim Fakültesi Dergisi uludag. edu. tr/uivder/uufader. htm Yaş Grubu Erkeklerde Voleybol Çalışmalarıı Sosyal Yetkilik Bekletisi ve Atılgalık Üzerie Etkisi Mehmet Efe *, Füsu Öztürk *, Şeay Kopara *, Yalçı Şeışık ** Uludağ Üiversitesi Eğitim Fakültesi Görükle Çok Programlı Lisesi Bede Eğitimi Özet. Bu çalışmada, yaş grubu bireylerde voleybol çalışmalarıı sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık üzerie ola etkisi araştırılmıştır. Çalışmada deey ve kotrol grupları içi 20 şer erkek öğreci oluşturulmuştur. Deey grubu haftada iki gü 36 hafta (9 ay) braşa özgü temel voleybol çalışmalarıa alımıştır. Kotrol grubudaki 20 öğreci herhagi bir atrema programıa katılmamıştır. Belirlee deey ve kotrol grubua kişisel bilgi formu, Sosyal Yetkilik Bekletisi Ölçeği ve Rathus Atılgalık Evateri çalışmalara başlamada öce ekim ayı başıda ö test olarak verilmiş, ardıda ara takip testi mart ayı başıda gerçekleştirilmiş ve so test ise Hazira ayı souda yapılmıştır. Elde edile veriler SPSS 13.0 istatistik programıda test edilmiştir. Souç olarak, 9 ay boyuca uygulaa braşa özgü temel voleybol çalışmalarıı, yaş grubu bireyleri Sosyal Yetkilik Bekletisi ve Atılgalık düzeylerii arttırmada olumlu etke olduğu tespit edilmiştir. Aahtar Kelimeler: Sosyal Yetkilik Bekletisi, Atılgalık, Voleybol. 69

2 Abstract. I this study, a research was made regardig effect of volleyball traiig o the social self-efficacy expectatio ad the assertiveess i the idividual group of years of age. For experimet ad cotrol groups costituted per 20 boys. Experimetal groups were take to fudametal volleyball traiigs especially pertiet with their braches twice a week for 36 weeks (9 moths). 20 studets i the cotrol group was ot subjected to ay traiig programme. Idividual Iquiry, Social Self-Efficacy Expectatio Scale ad Rathus Assertiveess Ivetory were delivered with appoited experimetal ad cotrol groups as pre-test at the begiig of October prior to traiig start, ad there after, follow up test was delivered at the begiig of march ad the last-test was made at the ed of jue. Obtaied datas were tested o S.P.S.S statistic programme. Cosequetially, basic volleyball traiigs pertiet with braches applied durig 9 moths was a positive factor icreasig level of Social Self- Efficacy Expectatio ad Assertiveess idividuals of years of age. Key Words: Social Self-Efficacy Expectatio, Assertiveess, Volleyball. Giriş Voleybol sporu oyucuu kişiliğii, zekasıı, toplu halde iş yapma ve mücadele isteğii geliştire, kedie güvei arttıra sosyal bir spor dalı olarak taımlaabilir. Voleybol her yerde, kırda, açık havada, saloda oyaabilmesi, araç gereçlerii kolay temi edilebilmesi, sporcuyu bedei, ruh ve fikri yöde çok taraflı ve degeli çalıştırması, boş zamaları değerledirmesi, oyu kurallarıı sade ve kolay oluşu edei ile her yaşı sporu olarak taımlayabiliriz. Voleybolu her cis ve her yaştaki kişiler bu oyuu karşılıklı oyayabilir. Kuralları öğreimii kolay oluşu edei ile her yaş düzeyideki oyucu, cisiyet ayrıcalığı gözetmede bu oyua katılabilir. Bu edele voleybol oyuu aile sporu olarak da taımlaır. Bedei çok yölü ve degeli gelişimii yaı sıra bua paralel olarak zeka gelişimie de etki eder. Oyucuları oyu içerisideki yer değişmeleri kurallara uymaları, gerekli ve değişik durumlara, taktiklere ferdi ve takım halide aıda uymaları bir zeka gereksimesidir. (1). Sosyal yetkilik bekletisi bireyi, şimdi ve gelecekte karşılaşabileceği güç durumları üsteside gelmede e derecede başarılı olabileceğie ilişki kedi hakkıdaki yargısı, iacıdır. Gelecekteki güç durumlara örek verirsek; topluluk öüde kouşma, öğretmelik yapma, sıav olma, yarışmaya katılma vb. sayılabilir (2). 70

3 Atılgalığı davraışsal boyutu; hakkıı savuma, ricaları, istekleri belirtme ve geri çevirme, selam verme ve alma, sevgi ve şefkati ifade etme, kedi fikirlerii belirtme, haklı öfke ve sıkıtıyı ifade etme olarak ifade edilirke kişisel boyutuu ise; arkadaşlar, taıdıklar, eş, ae-baba, çocuklar, yabacılar gibi bireylerle ola ilişki şekli olarak vurgulamaktadır (3). Alberti ve Emmos (1973) atılga kişiyi, diğer isalarla gerçekte ilgili, buları yaıda kedi haklarıı da iyi bile kişi olarak taımlamıştır (4). E kısa taımıyla ise atılgalık, kedii ifade edebilme becerisi olarak taımlaabilir (5). Sosyal gelişimi temelii oluştura ve e öemli davraış şekilleride birisi olarak kabul edilebiliecek atılgalık (6), isa ilişkileride temel bir davraışsal özelliktir. Atılga bireyler, haklarıı farkıda olup diğerlerii haklarıa da saygı gösterirke, olumlu ve olumsuz düşücelerii açık ve dürüstçe ifade edip, kedi davraış, duygu ve düşüceleri içi tüm sorumlulukları alabilirler (7). İsalar sosyal hayatlarıda sürekli çevreleriyle etkileşim içide duygu ve düşücelerii aktararak iletişimde bulumaktadırlar (8). Bu iletişimi kalitesi ise içide buluula sosyal ortama uygu davrama yeteeği olarak taımlaa sosyal becerilere bağlıdır. Başarılı bir sosyal etkileşim içi de çeşitli bilişsel ve davraışsal becerilere sahip olmak gerekmektedir (9). Bu becerilerde ikisi olduğu düşüüle sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık, kişii kedisii toplumda sağlıklı ifade edebilmeside öemli belirleyiciler olarak düşüülmektedir. Bu edele sosyal yetkilik ve atılgalık yaş grubudaki ergelik döemi bireyleri içi de öemli bir yere sahiptir. Burada hareketle, araştırmamız yaş grubu bireylerde voleybol çalışmalarıı sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık üzerideki etkisii belirlemek amacıyla yapılmıştır. Metod Çalışmaya Sakarya İl Milli Eğitim Müdürlüğüe bağlı Kocaali Abidi Serhoş Çok programlı Liseside daha öce hiçbir bezeri sosyal etkiliğe katılmamış ola yaşları arasıdaki öğreciler alımıştır. Öreklem gruplarıdaki yaş grubu tüm öğrecilere Kişisel Bilgi Formu, Bilgi tarafıda geliştirile Sosyal Yetkilik Bekletisi Ölçeği (10) ile Rathus tarafıda geliştirile ve Türkçe uyarlaması Volta (1980) tarafıda yapıla Rathus Atılgalık Evateri (11) uygulamıştır. Hesaplaa puaları e düşük ola ve çalışmaya katılabilecek öğrecilerde bir deey grubu ve deey grubu ile ayı cisiyette ve sayıda bir kotrol grubu oluşturulmuştur. Deey ve kotrol grupları içi 20 şer erkek öğreci oluşturulmuştur. Deey 71

4 grubu haftada iki gü 36 hafta (9 ay) braşa özgü temel voleybol çalışmalarıa alımıştır. Bu temel voleybol çalışmaları; saha ve kural bilgisii, temel duruşları, pas çeşitlerii, adımlama ve koşuları, servis çeşitlerii, plase vuruşları, smaç-blok çalışmalarıı, taktik dizilişleri, eğitsel oyuları ve maçları kapsamaktadır. Kotrol grubudaki 20 öğreci herhagi bir atrema programıa katılmamıştır. Belirlee deey ve kotrol grubua kişisel bilgi formu, Sosyal Yetkilik Bekletisi Ölçeği ve Rathus Atılgalık Evateri çalışmalara başlamada öce ekim ayı başıda ö test olarak verilmiş, ardıda ara takip testi mart ayı başıda gerçekleştirilmiş ve so test ise Hazira ayı souda yapılmıştır. Elde edile verileri (S.P.S.S. 13.0); grup içi farklılıklarıı karşılaştırılmasıda Wilcoxo testi, iki grup arasıdaki farklılıkları icelemek amacıyla Ma-Whitey U testi kullaılmıştır. Bulgular Çalışmada deey grubu 20 ve kotrol grubu 20 erkek olmak üzere toplam 40 öğrecide oluşmuştur. Elde edile bulgular aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir. Tablo 1. Deey ve kotrol gruplarıdaki deekleri ö test, ara test ve so test SYB pualarıı Wilcoxo testi ile ikili karşılaştırılması VOLEYBOL SYBP ÖN TEST ARATEST SONTEST İkili Karşılaştırma p Kotrol ± ± ±10.4 Deey ± ± ± VOLEYBOL RAEP RAEP-1 RAEP -2 RAEP-3 İkili Karşılaştırma p Kotrol ± ± ±14.2 Deey ± ± ± SYBP:Sosyal Yetkilik Bekletisi Puaı. RAEP: Rathus Atılgalık Evateri Puaı. Çalışma sorası değerler çalışma öcesi değerler temel alıarak yüzde değişimlerie göre yapılmıştır. 72

5 Tablo 1 e göre, kotrol grubuda ö test, ara test ve so test SYB ve RAE pualarıa göre yapıla karşılaştırmada alamlı bir farklılık bulumazke; deey grubuda ö test SYB ve RAE puaları ara test ve so test SYB ve RAE puaları ile karşılaştırıldığıda istatistiksel olarak alamlı farklılıklar bulumuştur (p<0.001). Tablo 2. Deekleri ö test, ara test ve so test SYB ve RAE pualarıı deey ve kotrol gruplarıa göre Ma Whitey U Testi ile karşılaştırılması VOLEYBOL Kotrol Grubu SYBP Deey Grubu p ÖN TEST ± ± ARA TEST ± ± SON TEST ± ± VOLEYBOL RAEP p ÖN TEST ± ± ARA TEST ± ± SON TEST ± ± SYBP:Sosyal Yetkilik Bekletisi Puaı RAEP: Rathus Atılgalık Evateri Puaı. Tablo 2 de Deey ve kotrol gruplarıdaki deekleri SYB ve RAE puaları karşılaştırıldığıda ö test SYB ve RAE pualarıda alamlı bir farklılık yokke, ara ve so SYB ve RAE pualarıda istatistiksel olarak alamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0.001). Tartışma ve Souç Yaş grubu bireylerde voleybol çalışmalarıı sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık üzerie etkisii belirlemek amacıyla yapıla bu çalışmada elde edile bulgular, deeceleri destekler itelikte bulumuş ve yorumları aşağıda açıklamıştır. Sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık ile ilgili yapıla çalışmalar icelediğide, ülkemizde acak so birkaç yılda bu koularla ilgili çalışmaları yapılmaya başladığı görülmektedir. Yurt dışıda yapıla çalışmaları ise 73

6 ortak olarak birleştikleri tespit, sportif aktivite içere çalışmaları performas arttırmada, spor braşıa yöelmede, bilişsel ve sosyal becerileri geliştirmede belirgi bir faktör olduğu yöüdedir. Çalışmamızda kotrol grubuu ara test ve so test SYB ve RAEP larıı ö test SYB ve RAEP larıa göre yapıla karşılaştırmasıda alamlı bir farklılık bulumazke; deey grubuda ara test ve so test SYB ve RAEP ları ö test SYB ve RAEP larıyla karşılaştırıldığıda ara test ve so test SYB ve RAEP ları lehie istatistiksel olarak alamlı farklılıklar bulumuştur (p<0.001) (Tablo-1). Yie araştırmamızda deey ve kotrol gruplarıı SYB ve RAEP ları karşılaştırıldığıda ö test SYB ve RAEP larıda alamlı bir farklılık yokke, ara test ve so test SYB ve RAEP larıda deey grupları lehie istatistiksel olarak alamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0.001) (Tablo-2). Alliso ve ark yaşları arasıda ola öğrecileri, fiziksel aktiviteye katılımları, bede eğitimi dersleri, diğer okullarla ola aktiviteleri, egelleri farkıda olma ve aşabilme, okul dışıdaki faaliyetleri ile sosyal yetkilik bekletisi arasıdaki ilişkiyi icelemişlerdir. Fiziksel aktiviteye katılımda cisiyet, yaş gibi faktörleri etke olduğuu vurgulayarak, fiziksel aktiviteye katılım ile sosyal yetkilik bekletisi arasıda alamlı bir ilişki olduğuu vurgulamışlardır (12). Yie Alliso ve ark. Yaşlı yetişkilerde kişisel sosyal yetkiliği fiziksel aktiviteye etkisi koulu çalışmasıda fiziksel aktivite ve kişisel sosyal yetkiliği her ikisii de birbiriyle öemli derecede ilişkili buluduğuu belirtmiştir (13) Zülkadiroğlu, deey grubua uygulaa temel cimastik çalışmalarıı, yaş grubu bireyleri, sosyal yetkilik bekletilerii arttırmada etke bir faktör olduğuu tespit etmiştir (14). Rya ve Dzewaltowski Geçlerde farklı bedesel aktivite ve kişisel yetkilik arasıdaki ilişkii karşılaştırılması koulu çalışmalarıda, 6. ve 7. sııf öğrecileri üzeride çalışmışlar ve çalışmada öğrecileri bedesel aktivite yoluyla kedilerie ola güvelerii arttığı, bedesel aktivitedeki egelleri üsteside geldikleri, aktif olmak, kedilerie çevre bulmak ve oluşturmak içi diğer arkadaşlarıı davet ettiklerii, girişke olduklarıı saptamışlardır (15). Öztürk ve ark. Yaz spor çalışmalarıda, bayaları ve erkekleri çalışma sorası SYB ve RAE pualarıı çalışma öcesi SYB ve RAE pualarıa göre yapıla karşılaştırılmasıda alamlı farklılık bulmuşlardır (16). Yeşilyaprak Üiversite öğrecilerii özsaygı, atılgalık ve deetim odağı açısıda üiversiteye giriş çıkış özellikleri: boylamsal bir araştırma adlı makalelerii bulgularıda ölçüle üç değişke açısıda da dört yıllık 74

7 eğitim süreci souda alamlı düzeyde olumlu gelişmeler olduğuu ortaya koymuşlardır (17). Teki ve ark. yaptıkları Spor yapa ve yapmaya ilköğretim okullarıda öğreim göre öğrecileri çeşitli değişkelere göre atılgalık düzeylerii İcelemesi koulu araştırmalarıda atılgalık açısıda spor yapa öğrecileri lehie alamlı bir farklılık saptamışlardır (18). Spor ve eğitimsel çalışmalar vasıtasıyla isaları kedilerie ola güvelerii güçlediği ve atılgalık düzeylerii arttığı bu çalışmalarla da ortaya komuştur. Bu souçlar bizim çalışmamızda ortaya çıka souçları desteklemektedir. Araştırmamızda deey grubu, so test ve ara test sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık puaları ö test pualarıda yüksek buluduğuda voleybol çalışmalarıı sosyal yetkilik bekletisi ve atılgalık üzeride olumlu etkisi olduğu söyleebilir. Büyük bir geç üfusa sahip ola ülkemizde çocukları erke yaşlarda spora çekilmesi ile kedie ola güvei tam, kedii ve toplumu haklarıı savumasıı bile bireyleri yetiştirilmesie katkı sağlaabilir. Kayaklar 1. Asla, N. Okullarda ve Kulüplerde Voleybol. Akara Bilim Matbaası, 18-19, Seemoğlu, N. Gelişim Öğreme ve Öğretim Kuramda Uygulamaya. Akara Öze Matbaası, , Uğur, G. Üiversite Öğrecileride Atılgalık İle Bede Algısı İlişkisi. İzmir: Ege Üiversitesi, Sosyal Bilimler Estitüsü Yükseklisas Tezi, Alberti, RE. Emmos ML. Your Perfect Right: A Guide To Assertive Behavior, Sa Louis Opispo, Taşğı, Ö. Bede Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrecilerii İlgiledikleri Spor Dalı ve Kültürel Farklılıklara Dayalı Atılgalıklarıı İcelemesi. Atatürk Üiversitesi BESYO, Bede Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6, 4, 1-7, Zuroff, DC. Fitzpatrick, DK. Depressive Persoality Styles: Implicatios For Adult Attachmet. Persoal Idivid. Differ, 18: , Baugh, R. Assertive Behavior: Takig Actio To Get Your, Germay, Uzamaz, F. Sosyal Beceri Eğitimii Ergeleri Kişilerarası İlişki Düzeylerie Etkisi, Çukurova Üiversitesi Yüksek Lisas Tezi, Adaa, Erwi, P. Çocuklukta ve Ergelikte Arkadaşlık. Çevire: Akıhay, O. İstabul Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., sayfa ,

8 10. Bilgi, M Yaş Grubu Ergelere Yöelik Sosyal Yetkilik Bekletisi Ölçeği Geliştirme Çalışması. Türk Psikolojik Daışma ve Rehberlik Dergisi, 12, Volta, N. Grupla Atılgalık Eğitimii Bireyi Atılgalık Düzeyie Etkisi. Hacettepe Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3: 62-66, Alliso, KR. Dwyer, JJ, Maki, S. Self-Efficacy Ad Participatio i Vigorous Physical Activity By Highschool Studets. Health Educatio&Behavior, 1: 26, Alliso, JM. Keller, C. Self-Efficacy Itervetio Effect o Physical Activity i Older Adults. Wester Joural of Nursig Research, 26: 31-46, Zülkadiroğlu, Z Yaş Grubu Bireylerde Temel Jimastik Çalışmalarıı Sosyal Yetkilik Bekletisi Üzerie Etkisi, Adaa Çukurova Üiversitesi Doktora Tezi, Rya, JG. Dzewaltowski, DA. Comparig The Relatioship Betwee Differet Types of Self-Efficacy Ad Physical Activity İ Youth. Health Educatio ad Behavior, 29: 491, Öztürk, F. Kopara Ş. Özkaya, G. Efe, M. Yaz Spor Çalışmalarıı Yaş Grubu Bireyleri Sosyal Yetkilik Bekletisi ve Atılgalık Durumlarıa Etkisi.. Ulusal Spor Hekimliği Kogresi, İzmir, 101, Yeşilyaprak B. Üiversite Öğrecilerii Özsaygı, Atılgalık ve Deetim Odağı Açısıda Üiversiteye Giriş ve Çıkış Özellikleri. IV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kogresi, Aadolu Üiversitesi, Eskişehir, Teki, M. Akadere, M. Arsla, F. Spor Yapa ve Yapmaya İlköğretim Okullarıda Öğreim Göre Öğrecileri Çeşitli Değişkelere Göre Atılgalık Düzeylerii İcelemesi. Muğla 9. Uluslararası Spor Bilimleri Kogresi, 996, The Effect of Volleyball Traiig o Social Efficacy Expectatio ad Assertiveess at Age Group Idividuals Summary I geeral, sport is based o the priciple of orgaism itegrity ad is a complemetary of a whole persoality ad geeral educatio. It s purpose is to cotribute to people's physical, cogitive, emotioal ad social developmet. Therefore, it ca be expected that sport traiigs provide a positive cotributio to assertiveess ad social efficacy expectatio. Social efficacy expectatio requires idicatig some abilities such as efforts i 76

9 geeral relatioships, attedig a social group or activity, sicere behavior, givig ad askig help people. Assertiveess covers the abilities such as expressig themselves as they are, coveyig the positive ad egative feeligs, resistig the demads that are opposite to them ad wishig for somethig from the others. Social efficacy expectatio ad assertiveess have special importace i child ad adolescet developmet. I compariso to other developmetal periods, social efficacy expectatio ad assertiveess levels have a impact o determiig the social relatioship ad iteractio of idividuals at adolescece period. I this study, a research was made regardig effect of volleyball traiig o the social self-efficacy expectatio ad the assertiveess i the idividual group of years of age. For experimet ad cotrol groups costituted per 20 boys. Experimetal groups were take to fudametal volleyball traiigs especially pertiet with their braches twice a week for 36 weeks (9 moths). 20 studets i the cotrol group was ot subjected to ay traiig programme. Idividual Iquiry, Social Efficacy Expectatio Scale ad Rathus Assertiveess Ivetory were delivered with appoited experimetal ad cotrol groups as pre-test at the begiig of October prior to traiig start, ad there after, follow up test was delivered at the begiig of march ad the post test was made at the ed of jue. Obtaied datas i this study were tested o SPSS 13.0 statistic programme. Wilcoxo test was used i the compariso of differeces withi groups; Ma-Whitey U test was used to examie differeces betwee two groups. It was foud that there was o sigificat differece betwee their pre-test, follow up test ad post test SEES-RAIS s i the cotrol groups. However, it was foud statistically sigificat differeces whe compared i the experimet group, their pre-test, follow up test ad post test SEES-RAIS s (p<0.001). Whe compared SEES-RAIS s of subjects i the experimetal ad the cotrol groups, o sigificat differece was foud i the pre test, but statistically differeces were foud whe compariso of their SEES- RAIS s was made i the follow up test ad post test (p<0.001). Cosequetially, volleyball traiigs was determied that positive factor icreasig level of Social Self-Efficacy Expectatio ad Assertiveess idividuals of years of age. 77