Transatlantik Eğilimler

Transkript

1 Transatlantik Eğilimler Temel Bulgular 9

2 Transatlantik Eğilimler 9 Ortakları

3 İÇİNDEKİLER Temel Bulgular Birinci Bölüm: Obama Atağı...6 İkinci Bölüm: Kıtada Bölünme: Orta, Doğu ve Batı Avrupa... Üçüncü Bölüm: Bağlantılar ve Sürtüşmeler...14 Dördüncü Bölüm: Ekonomi: Habersiz Gelen Tehlike...18 Beşinci Bölüm: Aynı Ortam, Farklı Bakış Açıları...21 Altıncı Bölüm: Türk Bilmecesi...24 Sonuç...27 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 8 1

4

5 Temel Bulgular 9 Görevdeki ilk altı ayı içerisinde yeni ABD Başkanı Barack Obama, kendinden önceki Başkan George W. Bush un Avrupa nın büyük bir kısmında kaybettiği siyasi desteği geri kazanmayı neredeyse başardı. Irak savaşının sonucu olarak Bush yönetiminin iktidarda olduğu yıllarda Avrupa nın Amerika ya desteği rekor düzeyde düşük olmuştur. Ancak Obama devri, yeni Amerikan Başkanı nın ve Amerika nın küresel liderliğinin popülerliğinin emsalsiz yükselişi ile başlamıştır. Esasen 9 yılı ortalarında Obama, Almanya, Birleşik Krallık ve hatta Fransa da Amerika Birleşik Devletleri ndekinden daha fazla destek görmüştür. Bu düşünceler ABD-Avrupa bağlarının yeniden canlanması için tercih edilen bir temel teşkil etmektedir. Ancak bu hikayede iki önemli zayıf nokta bulunmaktadır. Transatlantik Eğilimler 9 a göre Obama atağı geniş ölçüde bir Batı Avrupa fenomenidir. Berlin Duvarı nın çöküşünden yirmi yıl sonra, Obama ya, Amerikan liderliğine ve genel olarak Amerika Birleşik Devletleri ne karşı duyulan çoşku, Orta ve Doğu Avrupa ile Türkiye de çok daha azdır. Obama nın popülerliği Afganistan, İran, iklim değişikliği ile ilgili yapılanlar ve süregiden küresel ekonomik kriz gibi önemli politika konularında devam eden transatlantik farklılıkların aşılması anlamında çok önemli olmamıştır. ABD-Avrupa ilişkileri, bu on yılın başındaki tarihe geçecek düzeyde düşük noktasından geri dönüş yapmıştır. Obama ile başlayan balayı döneminin ne kadar süreceği belli değildir. Amerikan başkanının popüler olması şüphesiz ki transatlantik ilişkiler için önemli bir zenginliktir. Ancak ABD-Avrupa ilişkilerinin gelecekteki yörüngesi muhalif kamuoyu görüşlerinin ve süregiden siyasi farklılıkların başarılı bir şekilde yönetilmesine de bağlı olacaktır. 9 da Avrupa Birliği ve Türkiye de dört kişiden üçü Obama nın uluslararası konulardaki yaklaşımını desteklemiştir. Bunun anlamı, Başkan Bush için 8 de verilen desteğin Obama ile dörde katlanmış olmasıdır. Sekiz seneden beri kamuoyuna sunulan Transatlantik Eğilimler de ilk defa düşüncelerin böylesine değiştiği ve alaşağı olduğu gözlemlenmiştir. Obama nın desteklenmesi, ABD ile ilgili olumlu düşünceleri de su yüzüne çıkararak en son 199 larda görülen düzeylere geri dönülmesini sağlamıştır. Araştırma yapılan tüm ülkelerde Amerika nın güçlü küresel liderliği istenmektedir. Ancak Bulgaristan, Polonya, Romanya, Slovakya ve Türkiye de yaşayanların Obama ve Amerika Birleşik Devletleri ne yönelik heyecanı, Batı Avrupa dakilere kıyasla belirgin ölçüde daha azdır. Orta ve Doğu Avrupa da önemli ölçüde daha az kişi Amerika nın küresel liderliğini istemektedir. Ayrıca, muhtemelen Bush yönetimi ile ilişkileri zaten oldukça iyi olduğu için ABD-Avrupa ilişkilerinde geçen seneye kıyasla pek az ilerleme olduğuna inanmaktadırlar. NATO ya verilen destek ise Batı Avrupa dakinden daha zayıftır. Daha az kişi Obama nın uluslararası konularda başarılı olacağına inanmaktadır. Batı Avrupalılara kıyasla daha fazla Orta ve Doğu Avrupalı, Amerika Birleşik Devletleri ile güvenlik, diplomatik ve ekonomik bağların daha yakın olmasını desteklemektedir. Görünen o ki; yeni ABD Başkanı ile ilgili bir takım çekinceler mevcut olmasına karşın, Washington ile daha iyi bir ilişki arzulamaktadırlar. Transatlantik Eğilimler, Avrupa kamuoyunda fay hatları da tespit etmiştir. Avrupa da görülen Rusya ya yönelik genel sessizlik, Rus enerji kaynaklarına bağımlılık, Moskova nın komşularına muamelesi ve Rus demokrasisinin gidişatı ile ilgili endişelerin farklı yoğunluğunu maskelemektedir. Batı Avrupalılar, Orta ve Doğu Avrupalılar ile Türklere kıyasla Ruslara karşı durmakta daha isteklidirler. Ancak konu NATO nun genişlemesi olunca, Moskova ya karşı durmak Orta ve Doğu Avrupalılar tarafından daha güçlü bir şekilde desteklenmektedir. Ayrıca iki kuşaktır devam eden çok kötü ekonomik koşullar nedeniyle Orta ve Doğu T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 8 3

6 Avrupa da daha az kişi serbest piyasaları desteklerken Batı Avrupa da yaşayanlara kıyasla daha fazla kişi korumacılığa arka çıkmaktadır. Genel olarak, Obama nın başkanlığı henüz Bush sonrası Amerika nın beklentilerini karşılamamıştır. 9 da araştırma yapılan onüç ülkenin onunda kişilerin ABD- Avrupa bağlarına yönelik değerlendirmeleri halen 8 yılı için düşünülenin ilişki düzeyinin altında seyretmektedir. Bu veriler Obama yla ilgili düş kırıklığının ilk belirtisi olabilir. Ya da belki daha basit bir açıklama ile bu veriler henüz Obama nın çok kısa bir süredir görevde olmasının sonucudur ve gelecekte artış gösterebilir. Politika konusundaki ciddi anlaşmazlıklar ittifakı bölmeye devam etmektedir. Obama yönetiminin Afganistan da asker sayısını arttırmaya yönelik baskısına rağmen ABD hariç araştırmanın yapıldığı tüm ülkelerde çoğunluk, buradaki kuvvetlerin azaltılmasını veya geri çekilmesini istemektedir. İran ile ilişkilerde ise Amerikalıların çoğunluğu Tahran ın nükleer silah programını ortadan kaldırmaya yönelik askeri harekat tehdidi ile desteklenen müzakerelere arka çıkmaktadır. Avrupa Birliği nüfusunun çoğunluğu ise herhangi bir şekilde askeri güç kullanımına karşı çıkmaktadır. Ekonomik kriz Atlantik in iki yakasındaki halkları birleştirmemiştir. Amerikalılar Amerikan hükümetinin bu gidişatı durdurmak için çok fazla harcama yapmış olduğunu düşünmektedir. Avrupa Birliği ve Türkiye de yaşayanlar ise kendi hükümetlerinin sorunun çözümü için yeteri kadar harcama yapmadığına inanmaktadır. Amerikalıların çoğu ABD-AB arasındaki ekonomik bağın daha yakın olmasını desteklerken, Avrupalıların çoğunluğu Avrupa Birliği nin ekonomik konularda çok daha bağımsız bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini düşünmektedir. Benzer şekilde Amerikalılar iklim değişikliğiyle ilgili olarak Avrupa Birliği ve Türkiye ye kıyasla daha az endişe duymaktadırlar ve küresel ısınmayı yavaşlatmak için ekonomik büyümeden ödün verilmesi konusunda daha az isteklidirler. Türkiye bu konuların çoğunda geçmişte hazırlanan Transatlantik Eğilimler araştımalarında olduğu gibi genel sonuçların dışında kalmıştır. 9 yılı baharında Obama nın Türkiye ye yaptığı ziyarete rağmen, Türklerin Obama ya duyduğu güven ve ABD ye, Amerika nın küresel liderliğine ve NATO ya verdiği destek araştırma yapılan ülkelerin tümünden daha düşük olmuştur. Gelecekteki gerilimlerin muhtemel bir habercisi de Türklerin Avrupa Birliği içinde yer almasına dair AB muhalefeti artarken Türklerin Avrupa Birliği ne girme arzusu artış göstermiştir. Transatlantik Eğilimler, her sene düzenlenen ve Amerikan ve Avrupa kamuoyunu yoklayan kapsamlı bir araştırmadır. Araştırma, ABD de ve Bulgaristan, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, İspanya, Türkiye ve Birleşik Krallık olmak üzere 12 Avrupa ülkesinde 9 Haziran 9 ile 1 Temmuz 9 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırma, Marshall Fonu (GMF) ve Compagnia di Sao Paolo nun ortak projesi olup Fundaçao Luso-Americana, Fundacion BBVA ve Tipping Point Vakfı nın destekleriyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın akademik danışma komitesinde İtalya Siena Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Pierangelo Isernia, Hollanda Leiden Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Direktörü Philip Everts ve ABD Tufts Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Richard Eichenberg yer almaktadır. Transatlantik Eğilimler Temel Bulgular 9 raporu Marshall Fonu Araştırmacısı Bruce Stokes tarafından yazılmıştır. ARAŞTIRMANIN TEMEL BULGULARI İÇİNDE AŞAĞIDAKİLER YER ALMAKTADIR: Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin dörtte üçü (%77) ABD Başkanı Barack Obama nın uluslararası konulardaki yaklaşımını desteklerken bu oran 8 de George W. Bush un dış politikası için beşte bir (%19) olmuştur. Avrupa Birliği ve Türkiye nüfusunun %77 si Obama ya destek vermektedir. Bu oran Obama nın kendi vatandaşları arasında %57 dir. AB vatandaşları ve Türklerin çoğunluğu ABD hakkında olumlu düşünmektedir. Orta ve Doğu Avrupalıların % ı Batı Avrupalılara (%86) göre Obama nın uluslararası konulara olan yaklaşımından daha az hoşlanmaktadır ve Batı Avrupalılara (%63) kıyasla Amerika ya daha az olumlu yaklaşmaktadırlar (%53). 4 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

7 Batı Avrupalılardan (%43) daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%25) Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa arasındaki ilişkilerin geçtiğimiz yılda ilerlediğini düşünmektedir. 9 da Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin çoğunluğu (%42) daha yakın transatlantik ilişkileri desteklemiştir. Bir yıl önce AB vatandaşlarının çoğu (%48) ABD den bağımsız olmayı desteklemekteydi. Amerikalıların görüşleri 8 yılına göre değişiklik göstermemiş ve %48 i daha yakın transatlantik bağlara destek vermiştir. Avrupa Birliği ve Türkiye de çoğunluk Afganistan daki asker sayısının ya azaltılmasını ya da bu askerlerin tamamen çekilmesini istemektedir. Avrupa Birliği nde büyük çoğunluk (%53) İran ın nükleer silahlara sahip olmasını engellemeye yönelik askeri kuvvet kullanımına karşı çıkmaktadır. Amerikalıların çoğu (%47) ise askeri harekat seçeneğinin elde bulundurulması gerektiğini düşünmektedir. Dört Amerikalının üçüne (%74) karşın, Avrupa Birliği ndekilerin yarısından az fazlası (%55) ailelerinin ekonomik krizden etkilendiğini söylemiştir. Amerikalıların çoğunluğu (%55) Washington un ekonomik krizle mücadeleye yönelik çok fazla para harcadığını düşünürken Avrupa Birliği nde hükümetlerinin ekonomik krizle mücadeleye çok para ayırdığını düşünenlerin oranı %24 tür. Amerikalıların çoğu (%43) ABD ile Avrupa Birliği arasında daha yakın ekonomik bağlar olmasını desteklerken bu oran Avrupa Birliği nde %37 olmuştur. Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin %84 ü iklim değişikliği ile ilgili endişeler taşırken Amerikalılarda bu oran %65 olmuştur. Batı Avrupalıların büyük bir çoğunluğu (%72) küresel ısınmayı yavaşlatabilmek için ekonomik büyümeden az da olsa vazgeçmeye razı olurken Orta ve Doğu Avrupalıların sadece %56 sı, Amerikalıların ise %43 ü bu görüşe katılmışlardır. Beş Türkten sadece birisi (%22) Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili olumlu görüşe sahipken, Türk kamuoyunun %42 si Amerika hakkında çok olumsuz görüşlere sahiptir. Bu oran araştırmanın yapıldığı tüm ülkeler içinde en yüksek olanıdır. Türk nüfusunun yarısı (%48) AB üyeliğinin olumlu bir gelişme olduğuna inanmaktadır. Ancak araştırmanın yapıldığı onbir AB ülkesinin dokuzunda geçen yıl içerisinde Türkiye nin üyeliğine yönelik muhalefet artmıştır. T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9 5

8 Birinci Bölüm: Obama Atağı Geçen yedi yılda transatlantik ilişkiler önemli ölçüde bozulmuştur. Pek çok Avrupa ülkesinde kamuoyunun ABD ve ABD Başkanı na yönelik desteği rekor düzeyde düşük olmuştur. 8 de Avrupalıların ancak üçte biri uluslararası konularda ABD nin güçlü liderliğini desteklemekteydi. Ayrıca, Avrupa nın Irak ve Afganistan savaşlarına olduğu kadar Washington un küresel ısınmayla ilgili politikasına yönelik muhalefeti ittifakın yürütülmesini ciddi anlamda güçleştirmiştir. Barack Obama nın ABD nin 44. Başkanı olarak seçilmesi transatlantik ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı olmuş, Avrupalıların Amerikan başkanını değerlendirmeleri, ABD nin Avrupa daki duruşu, ABD nin küresel liderliğine yönelik tutumlar ve Atlantik in iki yakasında da ABD-AB ilişkilerinin algılanması ile ilgili dönüşüm gerçekleşmiştir. Daha önce yaşanan Avrupa nın ABD ye verdiği destekteki inanılmaz düşüş, 9 yılında pek çok Avrupalı nın tutumlarında görülen olumlu hava ile birlikte durdurulmuştur. Yine de Türkiye ve Orta ve Doğu Avrupa daki kamuoyu Batı Avrupalılara göre Obama nın göreve başlayışından daha az etkilenmişlerdir. Avrupa da uzun zamandan beri Amerikan yanlısı olarak kabul edilen toplulukların bazıları, 9 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Amerikan politikaları hakkında daha az destekleyici olmuşlardır. Dahası, Afganistan ve İran, ekonomik krize verilen yanıtlar ve iklim değişikliği gibi kilit konularla ilgili önemli transatlantik farklılıklar varlığını sürdürmektedir. Transatlantik Eğilimler 9, transatlantik ilişkilerde yeni ulaşılan bu karşılıklı hoşgörü havasının Amerika ile Avrupa arasında uzun süredir varolan politika farklılıklarının çözümünü kolaylaştırmakta etkili olup olmayacağını veya böylesi anlaşmazlıkların en sonunda yenilenen Amerikan imajını da aşındırıp aşındırmayacağını anlamak için daha çok erken olduğunu vurgulamaktadır. OBAMA NIN TRANSATLANTİK ETKİSİ Avrupalılara göre Başkan Obama kesinlikle George W. Bush değildir. 9 da Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt veren dört kişiden üçü (%77) Amerika Birleşik Devletleri liderinin uluslararası konularla ilgili tutumunu desteklerken, 8 yılında Bush un dış politikasını destekleyenlerin oranı %19 olmuştur (beş kişiden biri). Destek Almanya da %8, Avrupa genelinde ise %58 puan artmıştır. (Bakınız Tablo 1) Transatlantik Eğilimler in hazırlandığı son sekiz senede başka hiç bir yıllık göstergede böylesi bir değişiklik görülmemiştir. Türkiye de bile nüfusun % si Obama yı desteklemektedir ki bu destek 8 de %8 oranında onay alan Başkan Bush a kıyasla 42 puanlık bir artışa işaret etmektedir. AVRUPALILARIN OBAMA ÇILGINLIĞI (OBAMA-MANIA) Avrupa Birliği ve Türkiye de yaşayanlar Obama nın büyüsüne kapılmışlardır. 8 de Bush ile ilgili değerlendirmeleri Bush un ABD de aldığı onayın 18 puan gerisinde olmuştur. 9 da ise durum tamamen tersine dönmüştür. Obama yla ilgili olumlu hükümler (%77) ABD deki yüzdenin (%57) puan üzerindedir. Obama nın Birleşik Devletler de daha az desteklenmesi Amerika da katı partizan bölünmenin devam ettiğini göstermektedir. Demokratların çoğu (%86) Obama nın uluslararası konulardaki tutumunu beğenirken, Cumhuriyetçilerin sadece dörtte biri (%26) ve bağımsızların da yarısı (%54) buna destek vermektedir. Uluslararası ekonomik sorunların yönetilmesi ve uluslararası terörizm ile mücadele gibi Avrupalılar 6 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

9 OBAMA ATAĞI ALMANYA İTALYA HOLLANDA PORTEKİZ FRANSA İSPANYA BİRLEŞİK KRALLIK BULGA- RİSTAN SLOVAKYA ROMANYA ABD POLONYA TÜRKİYE Bush Onayı 9 Obama Onayı Tablo 1 Kaynak: Önemli Veriler (9), S3.1 ve S3.2 için öncelik taşıyan konularda ise Avrupalılar, Obama nın başarılı olacağına Amerikalılardan daha çok inanmaktadırlar (Bakınız Tablo 2). OBAMA NIN ULUSLARARASI TERÖRİZMLE MÜCADELESİNE DUYULAN GÜVEN Ancak Avrupa nın pek çok bölgesi Obama çılgınlığına kapılmamıştır. Türklerin sadece yarısı (%) ve Orta ve 8 AVRUPA 11 ABD Doğu Avrupa da beş kişiden üçü (%) ABD Başkanı nın dış politikasına onay vermektedir. Avrupa da %44 ile Bush u 7 75 en çok destekleyen ulus olan Polonyalılar ise Obama nın en zayıf destekçisi olarak karşımıza çıkmaktadır (%55). 45 Tablo 2 Kaynak: Önemli Veriler (9), S9.1 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9 7

10 AMERİKAN KARŞITLIĞINA SON? Şimdilik Amerika ya yöneltilen sert eleştiriler geçmişte kalmış gibi görünmektedir. Obama nın göreve başlamasının ilk altı ayında Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin üçte ikisi (%66) ABD ile ilgili olumlu görüşe sahiptir. Bu durum neredeyse İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa da belirlenmiş olan orana geri dönüş anlamına gelmektedir (bu süre içinde ABD de ve kamuoyunda yapılan çok çeşitli araştırmalara dayanarak hesaplanmıştır). Fransa da (%74) ve İspanya da (%74) Amerika nın olumlu derecelendirmesi on yılın başında olduğundan daha yüksektir. ABD KÜRESEL LİDER AMA ÇOK DA OLMASIN! Avrupalılar ve Türkler Washington un önderliğini istemektedir ancak bazı çekinceleri vardır. Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin neredeyse yarısı (%49) ABD nin dünyada güçlü bir lider olmasını arzulamaktadır. 8 yılında yanıt verenlerin sadece üçte biri (%33) böylesi bir Amerikan rolüne destek vermiştir. Washington un liderlik etmesine yönelik destek araştırma yapılan her ülkede artmıştır. Yeni Amerikan başkanına verilen onayın dramatik artışı da ABD liderliğine yönelik desteği su yüzüne çıkarmıştır. (Bakınız Tablo 3) Yine de Slovakların ve Bulgarların sadece üçte birinden azı (%32) güçlü Amerikan liderliğini istemektedir. Dahası, verilerin kıyaslanabilir olduğu altı Avrupa ülkesi içinde 9 da sadece Fransa da Washington un daha güçlü önderlik etmesine yönelik istek 2 de olduğundan daha fazladır. AVRUPA BİRLİĞİ LİDERLİĞİ Avrupa Birliği ne yönelik olumlu görüşler genel olarak Atlantik in iki yakasında, özellikle de Akdeniz ve Orta ve Doğu Avrupa da yüksek seyretmiştir (araştırma yapılan Avrupa Birliği üye devletlerinde %72). Ancak göreceli memnuniyetsizlikler devam etmekte olan sorunlara işaret etmektedir. İki Avrupa ülkesinde, kamuoyu Brüksel e kıyasla Washington a daha yakındır. İngiltere de %73 ABD yi desteklerken %48 AB taraftarıdır ve Fransa da bu oranlar ABD için %74, AB için %66 dır. Amerikalılar ise İngiliz 9 8 kuzenlerine kıyasla AB ye daha fazla değer vermektedir (%63) Tablo 3 BUSH / OBAMA ONAYINA KARŞILIK ABD LİDERLİĞİNE DAİR AB VE TÜRK GÖRÜŞLERİ 45 *Ortalamalar her yıl için mevcut ülke verilerini yansıtmaktadır. Kaynak: Önemli Veriler (9), S1a.1, S1a.2, S3.1 ve S3.2 İngilizlerin Brüksel değerlendirmesi neredeyse eşit bölünmüştür (%48 olumlu, %46 olumsuz). ABD de Demokratların çoğunluğu (%75) ve Bağımsızların %57 si Avrupa Birliği ne yönelik olumlu görüşler beslemektedir. Ancak Cumhuriyetçilerin yarısından azı (%47) Brüksel i olumlu algılamaktadır. ABD Liderliğine Yönelik İstek Bush / Obama nın Uluslararası Politikalarına Yönelik Onay 34 Avrupa Birliği üye devletleri içinde, yanıt verenlerin dörtte üçü (%75) Brüksel in dünyadaki sorunlarda daha güçlü liderlik sergilemesini istemektedir. Bu destek son dört yılda çok fazla değişmemiştir. On Amerikalının yedisi (%7) buna katılmaktadır. Amerikalıların Brüksel e bu konudaki desteği, İngilizlerin desteğinden (%) daha fazladır. BEKLENTİLER GERÇEKLEŞİYOR MU? Obama başkanlığı Avrupa Amerika ilişkileri için büyük bir nimet olmuştur. 9 senesinde son yıllarda transatlantik ilişkilerin daha iyileştiğine inananların sayısında Avrupa Birliği nde iki katına varan (%41) bir artış görülürken, ABD de sayı 8 yılına kıyasla üç katına (%31 e) çıkmıştır (Bakınız Tablo 4). Ancak Orta ve Doğu Avrupa da bu ilerlemeyle ilgili görüş daha zayıf olmuştur T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

11 ABD de transatlantik ilişkilere yönelik tutumlar partizanlık çerçevesinde bölünmüştür. Demokratlardan (%39) daha az Cumhuriyetçi (%14) ve Bağımsız (%22) ABD Avrupa ilişkilerinin geçen sene ilerlediğine inanmaktadır. Avrupa da partizan görüş ayrılığı daha azdır. Sol görüşlülerin %47 si ve orta ve sağ görüşlülerin % ı ilişkilerin iyileştiğine inanmaktadır. İYİLEŞEN ABD - AB İLİŞKİLERİ AVRUPA 11 ABD Ancak 9 yılında Avrupalılar transatlantik ortaklığın beklenilen ölçüde gelişmediğine inanmaktadır. 8 yılında Avrupalılardan Obama nın ABD başkanı seçilmesi halinde ilişkilerin nasıl olacağına dair öngörüde bulunmaları istenmiştir. 9 yılında araştırmanın yapıldığı 11 Avrupa Birliği ülkesinin sekizinde ABD Avrupa ilişkilerine yönelik değerlendirme 8 yılındaki öngörülenden daha az olumlu olmuştur. Ümit edilen ve tecrübe edilen arasında en fazla fark İtalyanlar ve İngilizler arasında gözlenmiştir. Bunun tersine, 8 yılında Bulgaristan, Romanya ve Slovakya da Obama dan beklenenler en düşük düzeyde idi ve 9 yılındaki değerlendirmeleri öngörülerinin çok az üzerinde olmuştur. Tablo Kaynak: Önemli Veriler (9), S2 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9 9

12 İkinci Bölüm: Kıtada Bölünme: Orta, Doğu ve Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Bulgaristan, Polonya, Romanya, ve Slovakya- uzun yıllardan beri Amerikan yanlısı olup transatlantik düşüncelerin kalelerindendir. Aslında, Transatlantik Eğilimler 7 ve 8, Başkan Bush un Polonya ve Romanya da ABD de olduğundan daha popüler olduğunu göstermiştir. Bu senenin Transatlantik Eğilimleri ise bölgede bir değişiklik olabileceğine işaret etmektedir. 9 yılında, 8 yılı sonuçlarına kıyasla Başkan Obama ve ABD için Orta ve Doğu Avrupa da kamuoyu desteğinde bir sıçrama görülmüştür. Ancak bu yükseliş, Batı Avrupa da görülen Obama etkisinden önemli ölçüde daha azdır. Bölgede pek az kişi Obama nın seçilmesinin transatlantik ilişkileri geliştirmekte yardımcı olduğuna inanmaktadır. Yeni ABD Başkanı nın öncelikli uluslararası sorunları çözebilme yetisine duyulan güven ise göreceli olarak azdır. Bölgede NATO ya verilen destek Batı Avrupa dan daha az iken NATO nun Afganistan daki misyonu için de durum aynıdır. Obama yönetiminin Avrupa da kamuoyu ile ilişkilerini sağlamlaştırması gereken bir bölge varsa o da Orta ve Doğu Avrupa dır. DAHA AZ OBAMA ÇILGINLIĞI 9 yılında tüm Avrupalılar Obama nın uluslararası konularda kendisinden önceki başkandan daha iyi olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak Orta ve Doğu Avrupalılar (%64) Batı Avrupalılara (%86) göre Obama nın yaptıklarıyla ilgili olarak önemli ölçüde daha az coşku duymaktadırlar (Bakınız Tablo 5). Orta ve Doğu Avrupalıların Obama yı takdir etmesi Bush un 8 yılındaki değerlendirmesinden 32 puan daha yüksektir. Ancak Batı Avrupalıların Obama ya verdikleri not 69 puan daha yüksektir. Münferit ülkelerdeki fark ise çok daha büyüktür. Örneğin, Fransa da mevcut ABD başkanı kendisinden bir önceki başkandan yüzde 77 puan daha popülerdir. Ancak Romanya ve Polonya da Obama nın popülerliğindeki artış sırasıyla 14 ve 11 puan olmuştur. Obama ya verilen desteğin azalması Orta ve Doğu Avrupa da ittifakın karşı karşıya bulunduğu Afganistan, İran, Rusya ve Orta Doğu gibi başlıca uluslararası güçlüklerle mücadele edebilme yeteneğine duyulan güvenin de daha az olduğu şeklinde yorumlanabilir. Ancak konu ABD liderliğinin istenip istenmemesi olduğunda, Amerikan başkanının imajı ile yakından ilişkili bir tutum görülmektedir. Orta ve Doğu Avrupa daki destek (%44) Batı Avrupa dan (%56) daha düşüktür (Bakınız Tablo 6). Dahası, geçen sene Amerikan liderliğine yönelik destekteki artış araştırmanın yapıldığı yedi Batı Avrupa ülkesinde dört Orta ve Doğu Avrupa ülkesine göre çok daha büyük olmuştur. Ayrıca Avrupa da yaşayanlar, Washington dan ziyade küresel liderliğin Brüksel tarafından üstlenilmesini tercih etmektedirler Tablo 5 OBAMA YA DESTEK ORTA VE DOĞU AVRUPA DA GERİDE KALIYOR 8 - BUSH 9 - OBAMA Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Kaynak: Önemli Veriler (9), S3.1 ve S3.2; Ağırlıklı Değil T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

13 ABD ve AB KÜRESEL LİDERLİĞİNE YÖNELİK İSTEKLE İLGİLİ AVRUPA GÖRÜŞLERİ TRANSATLANTİK İLİŞKİLER İYİLEŞMİŞTİR 8 7 BATI AVRUPA ABD Liderliği AB Liderliği ORTA VE DOĞU AVRUPA BATI AVRUPA ORTA VE DOĞU AVRUPA Tablo 6 Kaynak: Önemli Veriler (9), S1a.1, S1a.2, S1b.1 ve S1b.2; Ağırlıklı Olarak Tablo 7 Kaynak: Önemli Veriler (9), S2; Ağırlıklı Değil AMERİKAN KARŞITI DEĞİL AMA DAHA AZ ATLANTİK TARAFTARI 9 da Batı Avrupa ya (%63) kıyasla daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%53) Amerika yı olumlu bir ışık altında görmüştür. Aslında bu, küçük bir marjla, Orta ve Doğu Avrupa uluslarının (%44) Batı Avrupalı (%) komşularına kıyasla ABD ye karşı daha olumlu düşündükleri 8 yılının tam tersi bir durumdur. 9 da bölge içinde de tutum farklılıkları görülmektedir. Romanyalılar genellikle hala Amerikan yanlısıdır. Onları Polonyalılar takip etmektedir. Slovaklar ve Bulgarlar ise ABD ye çok daha az destek vermektedir. Amerika ya yönelik olumlu görüşler ise en çok Polonyalılar arasında artış göstermiştir. Bölgedeki nüfus (%25) Batı Avrupalılara (%43) göre geçen yıl içinde Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa arasındaki ilişkilerin iyileştiğine daha az inanmaktadır (Bakınız Tablo 7). Ayrıca Batı Avrupalılara (%63) kıyasla daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%53) Avrupa- Amerikan stratejik ittifakının temel taşı olan NATO nun gerekli olduğuna inanmaktadır. Ancak Transatlantik Eğilimler Orta ve Doğu Avrupa nın ne Amerika Birleşik Devletleri ne ne de transatlantik ilişkilere sırtını dönmeye hazır olduğunu işaret etmektedir. Batı Avrupalılardan (%39) daha fazla Orta ve Doğu Avrupalı (%45) Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa Birliği arasında güvenlik, diplomatik ve ekonomik konulardaki ortaklığın daha yakın olması gerektiğine inanırken bu durum bölgede yeni Amerikan başkanı için duyulan coşkunun az olmasına rağmen Washington ile daha iyi bağlar istendiğini göstermektedir. RUSYA YA KARŞI İHTİYATLI TUTUM Avrupalılar Rusya ile ilgili olarak bölünmüşlerdir ancak bu bölünme çok karmaşıktır. Transatlantik Eğilimler 9 verileri ne Rusya fobisi olan Orta ve Doğu Avrupa için ne de daha Rusya dostu olan Batı Avrupa için genel bir imaj çizmektedir. Tüm Avrupa da çoğunluk enerji sağlayıcı olarak Rusya dan endişe duymaktadır. Orta ve Doğu Avrupa daki tüketiciler ise Batı Avrupalı komşularına göre daha fazla endişelidir (%73 e karşın %67). Ancak 7 de, Orta ve Doğu Avrupalılara göre küçük bir farkla daha fazla Batı Avrupalı enerji sağlayıcı olarak Rusya dan endişe duymaktaydı. Ancak Orta ve Doğu Avrupa da da çok ciddi görüş ayrılıkları mevcuttur. Polonyalılar (%8) araştırmanın yapıldığı tüm Avrupa ülkeleri içinde Moskova nın boru T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

14 hattını kapatacağına dair en çok endişelenenlerdir. Öte yandan, konuyla ilgili olarak bölgede en az endişe duyan Bulgarlardır (%56). Moskova nın komşularına muamelesiyle ilgili endişeler son üç yılda tüm Avrupa da tırmanışa geçmiştir. Yine de 9 da Orta ve Doğu Avrupa ya kıyasla (%63) Batı da daha fazla kişi (%69) endişeli olduğunu belirtmiştir. Artan sayıda Avrupalı Rus demokrasisinin zayıflamasından da rahatsızlık duymaktadır. Ama Batı Avrupa da bu oran yanıt verenlerin üçte ikisidir (%67). Orta ve Doğu Avrupa da araştırmaya katılanların ancak yarısı (%52) bu durumdan rahatsızdır. MOSKOVA İLE İLİŞKİLER Orta ve Doğu Avrupalılar Rus komşularıyla ilgili kesin görüşlerini ortaya koymaktan kaçınmaktadır. İlk kez Transatlantik Eğilimler 9 da insanlara NATO nun genişlemesine benzer Batı ittifakı politikalarının terk edilmesi karşılığında Rusya dan enerji kaynaklarının temin edilmesi hakkında ne düşündükleri sorulmuştur. Orta ve Doğu Avrupalılar Moskova ya taviz verilmesine karşı birleşmişlerdir. Araştırmanın yapıldığı bölgede nüfusun sadece %28 i Rus petrolü ve doğalgazı karşılığında NATO genişlemesinden ödün vermeyi hoş görürken, Batı Avrupalıların %41 i böylesi bir tutumu benimseyebilmektedir. Bu bakımdan Orta ve Doğu Avrupalılar Amerikalılarla (%26) aynı fikirde olma eğilimindedirler (Bakınız Tablo 8). Bu konuyla ilgili olarak Bulgarlar, Polonyalılar, Romanyalılar ve Slovaklar arasında hemen hemen hiç fark yoktur. Tümü bu konuda kesin kararlıdır. Ancak Batı Avrupalılardan (%7) biraz daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%66) Rusya yı kışkırtabilecek bir durum olan Ukrayna ve Gürcistan gibi ülkelere AB nin güvenlik yardımı sağlamasını desteklemektedir. Benzer şekilde, böylesi bir yardımın NATO tarafından sağlanmasına destek Batı Avrupalılara (%66) kıyasla Orta ve Doğu Avrupa da (%62) daha az olmuştur. Rusya ya diğer ülkelere enerji sağlama taahhütünü yerine getirmesi için diplomatik baskı uygulanmasına, bu durum gerilimi artıracağı için, Batı Avrupa ya (%66) göre daha az Tablo 8 NATO GENİŞLEMESİ GİBİ RUSYA NIN KARŞI ÇIKTIĞI POLİTKALARIN BIRAKILARAK ENERJİ KAYNAKLARININ GÜVENCE ALTINA ALINMASI BATI AVRUPA 41 ORTA VE DOĞU AVRUPA ABD Kaynak: Önemli Veriler (9), S18.4; Ağırlıklı Orta ve Doğu Avrupalı (%59) istekli görünmektedir. Böylesi bir sürtüşme özellikle Bulgarlar (%36) ve Romanyalılar (%38) tarafından daha az desteklenmektedir. DAHA SERT EKONOMİK ETKİ, DAHA KORUMACI YANIT 9 ekonomik krizi Orta ve Doğu Avrupa da serbest piyasalara olan desteği sarsmıştır. Bölgedekiler (%59) Batı Avrupalılara (%54) kıyasla ekonomik durgunluktan kişisel olarak etkilendiklerini daha fazla belirtmişlerdir. Ancak bölgedeki farklılıklara dayanan etki çok daha büyüktür. Dört Bulgardan (%74), Romanyalıdan (%73) ve Slovakdan (%73) üçü bu ekonomik çöküşün ailelerinin ekonomik durumuna zarar verdiğini söylerken iki Polonyalıdan sadece biri (%46) böylesi bir şikayette bulunmuştur. Orta ve Doğu Avrupalılar (%62) Batı Avrupalılara (%71) göre insanların serbest piyasa ekonomisinde daha iyi durumda olduklarına daha az inanmaktadırlar. Ayrıca Batı Avrupalılara (%65) göre daha fazla Orta ve Doğu Avrupalı tüketici (%8) insanların ekonomik krize tepki olarak ithal ürünler yerine yerli ürünler alması gerektiğine inanmaktadırlar. Doğu da yanıt verenler (%59) Batı dakilere T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

15 (%35) göre hükümetlerinin ekonomik sorunlarla mücadele için çok az harcama yaptığını düşünmektedir. Ayrıca Batı Avrupalılardan (%82) daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%74) açık pazarı koruma konusunda taahhütte bulunmaktadırlar. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE DİKKAT! Avrupalılar (%84) Amerikalılara (%65) göre iklim değişikliği için daha çok endişe duymaktadırlar. Ancak küresel ısınmayla ilgili yapılacaklara dair Avrupa içinde bölünmeler mevcuttur. Batı Avrupalılardan (%) daha az Orta ve Doğu Avrupalı (%37) iklimden endişe etmektedir. Ayrıca Doğudakiler Batıdakilere göre iklim değişikliğinin durdurulabileceği konusunda daha ümitsizdirler; iklim değişikliğine karşı verilen kişisel mücadelenin fark yaratabileceğine daha az inanmaktadırlar; davranışlarını değiştirmesi gerekenin kişiler değil kurumlar olması gerektiğini düşünmektedirler; bir şeyler yapması gerekenin ve esas sorumlunun bireyler değil hükümetler olduğunu savunmaktadırlar ve küresel ısınmanın uluslararası düzeyde çözülebileceğine de daha az inanmaktadırlar. Orta ve Doğu Avrupalılar iklimle ilgili fedakarlıkta bulunma konusunda da daha az isteklidirler. Batı Avrupalıların büyük bir çoğunluğu (%72) küresel ısınmayı yavaşlatmak için ekonomik büyümeden biraz olsun vazgeçmeye hazır olmakla birlikte daha küçük bir çoğunluk Orta ve Doğu Avrupa da buna katılmıştır (%56). Batıdakilere kıyasla Doğudakiler iklim değişikliği hakkında daha az fedakardırlar. Batı Avrupalılara kıyasla (%84) bölgede yanıt verenlerin daha azı (%69) küresel ısınmayla mücadele için başka ülkeler daha az şeyler yapsa bile elinden geleni yapmaya hazırdır. T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

16 Üçüncü Bölüm: Bağlantılar ve Sürtüşmeler Bu on yılın ilk kısmı, Atlantik in iki yakasında Irak ile ilgili şiddetli tartışmalara, Avrupa da büyüyen stratejik konularda Amerika Birleşik Devletleri nden bağımsızlık arzusuna ve Rusya ile ilgili farklı bakış açılarına tanıklık etmiştir. Ancak son bir kaç yılda pek çok Avrupalı NATO yu artan ölçüde desteklemektedir. Ayrıca transatlantik güvenlik ve diplomatik bağları güçlendirmeye yönelik olarak Avrupalıların ilgisi gittikçe artmaktadır. Amerikalıların tarafında ise NATO ya duyulan coşku azalmamıştır ama stratejik ilişkiyi daha da derinleştirmek konusunda ihtiyatlı davranılmaktadır. 9 da ittifakın yumuşak karnı Afganistan olmuştur; çünkü Amerikalıların çoğu savaşı desteklerken Avrupalılar genellikle buna muhalif olmuşlardır. İran ise halen baş ağrısı olma potansiyelini korumaktadır. Müzakerelerin İran ın nükleer silah kapasitesini ortadan kaldırması için yetersiz olması durumunda Amerikalılar askeri harekat seçeneğini ellerinde bulundurmak istemektedirler. Avrupalılar ise askeri güç kullanımına karşı çıkmaktadır. Ancak Avrupalılar ve Amerikalıların ortak endişesi Rusya nın yükselişi, özellikle de Moskova nın komşularına karşı tavrı ve Rusya nın enerji sağlayıcı olarak gün geçtikçe büyüyen rolüdür. İTTİFAKIN YENİDEN CANLANMASI Obama nın başkan oluşu Avrupalıların ABD ile beraber çalışma arzusunu yeniden alevlendirmiştir. Ancak bu duygu ne genel ne de karşılıklı olmuştur. Avrupalıların ABD ile daha yakın güvenlik ve diplomatik ortaklık kurmaya yönelik tutumları geçtiğimiz yıl içinde tersine dönmüştür. 9 da Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin çoğu (%42) 8 deki %33 oranına kıyasla daha yakın ilişkileri desteklemektedir. Bir yıl önce, bunun tam tersi ortaya konmuş; AB vatandaşalarının %48 si ABD den daha bağımsız olunmasını desteklerken bu oran 9 da %36 ya düşmüştür. 9 da Romanyalıların (%54), İspanyolların (%53) ve İtalyanların (%51) çoğu diplomatik ve güvenlik ilişkilerinin daha yakın olması gerektiğini belirtmişlerdir. Ayrıca daha yakın bağların desteklenmesi Almanya ve İspanya da yüzde olarak neredeyse 16 puan artış göstermiştir. Fransızlar (%49) ve Hollandalılar (%49) ABD ile arada mesafe bırakılmasını en fazla destekleyenler olmuşlardır. Ancak Amerikalılar yine de ikna olmamıştır. Daha yakın transatlantik bağlara verilen destek ABD de geçen seneye göre değişmemiştir (%46) ve halen 4 de verilen desteğin oldukça altında seyretmektedir (%). Ayrıca Demokratların çoğunluğu (%55) Avrupa Amerikan ortaklığının daha yakınlaşması gerektiğini düşünse de Cumhuriyetçilerin (%35) ve Bağımsızların (%) çok azı buna katılmaktadır. Transatlantik güvenlik ilişkisine cisim veren NATO, on kişiden altısı tarafından çok gerekli olarak nitelendirilmektedir (Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin %58 i, ABD de %62 si). Askeri ittifaka verilen destek son yıllarda bazı ülkelerde tekrar önem kazanmaya başlamıştır. 9 da İspanya da 13 yüzdelik puan artarak %61 e, Hollanda da 11 puan artarak %77 ye ve Birleşik Krallık da puan artarak %72 ye ulaşmıştır. Ancak araştırmanın yapıldığı 13 ülkenin 9 unda NATO ya verilen destek bu on yılın en üst noktasına erişememiştir. (Bakınız Tablo 9) AFGANİSTAN KONUSUNDA ANLAŞMAZLIK Atlantik in iki yakasında güvenlik konusunda işbirliğine yönelik Avrupalılardan ve Türklerden gelen desteğe rağmen NATO müttefikleri Afganistan konusunda anlaşmazlığa düşmüşlerdir. Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt veren beş kişiden üçü (%62) Afganistan da istikrara ulaşılması konusunda 14 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

17 Tablo NATO NUN GEREKLİLİĞİ Fransa Almanya Birleşik Krallık Kaynak: Önemli Veriler (9), S11 kötümserdir. En olumsuz düşünenler ise Almanlar olmuştur (%75). Buna karşın Amerikalıların çoğunluğu iyimserdir (%56). (Aynı zıtlık Irak ile ilgili algılamalarda da görülmüştür, Avrupa Birliği ve Türkiye de insanların çoğu kötümserken (%61), Amerikalıların %57 si gelecek hakkında ümitli olduklarını belirtmişlerdir). Kötümserliklerine rağmen, NATO müttefikleri yeni ABD Başkanı tarafından talep edilen şekilde Afganistan ın ekonomik açıdan yeniden yapılandırılmasını sağlayacak Avrupa katkılarını arttırmaya yönelik hiçbir engel çıkarmamışlardır. Araştırmanın yapıldığı 12 ülkenin Polonya Slovakya unda çoğunluk bunu onaylamıştır. (Bakınız Tablo ) Ancak askerlerini daha fazla tehlikeye atmak farklı bir hikayedir. Transatlantik Eğilimler içinde yer alan 13 ülkenin tümünün Afganistan da birlikleri vardır. Amerika Birleşik Devletleri hariç bu ülkelerin tümünde yanıt verenlerin büyük çoğunluğu asker sayısının azaltılmasını veya askerlerin geri çekilmesini istemektedir. Birliklerin tamamen çekilmesi en çok Polonyalılar (%51), Almanlar ve İngilizler (%41) tarafından istenmektedir. Batı Avrupalıların yarısından fazlası (%55) ve Doğu Avrupalıların üçte ikisi (%69) Afganistan daki askerlerin azaltılmasını veya geri çekilmesini istemektedir. Amerika Birleşik Devletleri nde Afganistan da birliklerin konuşlanması siyasi görüşe göre değişiklik göstermektedir. Avrupa da böylesi bir durum çok göze çarpmamaktadır. Her beş Demokratın ve Bağımsızın ikisi (sırasıyla %46 ve %43) Afganistan daki Amerikan askerlerinin azaltmasını veya çekmesini isterken, beş Cumhuriyetçiden sadece biri (%22) buna destek vermektedir. Başkan Obama nın karizması bazı Avrupalıların Afganistan ile ilgili endişeleri üzerinde sadece sınırlı bir etkiye sahiptir. Obama nın Avrupa ülkelerinden Afganistan ı istikrara kavuşturmak amacıyla mücadele birliklerine yönelik katkılarını arttırmalarını istemesi durumunda buna olumlu yanıt veren Fransızların yüzdesi dört katına (ancak sadece %4 ten yüzde %15 e), Almanların ve İngilizlerin yüzdesi ise iki katına (sırasıyla %7 den %13 e ve %11 den %23 e) çıkmıştır. AB ÜLKELERİ VE TÜRKİYE AFGANİSTAN A DAHA FAZLA ASKER GÖNDERİLSİN AFGANİSTAN A EKONOMİK DESTEK ARTTIRILSIN Bilmiyor/Reddediyor 4% Onaylıyor 19% Bilmiyor/Reddediyor 5% Onaylamıyor % Onaylıyor 55% Onaylamıyor 77% Tablo Kaynak: Önemli Veriler (9), S13.1 ve S13.2 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

18 KONU İRANSA MARS TAN VE VENÜS TEN Amerikalılar ve Avrupalılar İran hakkında ne yapacakları konusunda da anlaşamamaktadırlar. Eğer Tahran diplomatik çabalar sonucunda nükleer silahlarından vazgeçmeyecek olursa Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin çoğunluğu (%48) İran üzerinde diplomatik baskının arttırılmasını, ancak İran a karşı askeri güç kullanılmaması gerektiğini düşünmektedirler ki bu bakış açısı 7 yılından beri geçerliliğini korumaktadır. Amerikalıların çoğunluğu (%47) İran a diplomatik baskının arttırılmasını isterken uzun süredir Amerika nın tercihi olan askeri harekat seçeneğinin de elde tutulmasını istemektedir. (Bakınız Tablo 11) Amerika Birleşik Devletleri içinde ise İran ile ilgili önemli siyasi görüşfarklılıkları mevcuttur. Cumhuriyetçiler (%57) ve Bağımsızlar (%49) Demokratlara (%36) göre Tahran ile ilişkilerde askeri bir seçeneğin bulundurulmasını daha fazla desteklemektedir. Tablo11 Diplomatik Baskı Artsın, Askeri Harekat Olmasın 48 İRAN A NASIL YAKLAŞMALI Avrupa Diplomatik Baskı Artsın, ve Askeri Harekat Seçeneği Bulunsun ABD Kaynak: Önemli Veriler (9), S15 RUSYA KORKUSU Moskova nın komşularına karşı davranışı NATO müttefikleri arasında giderek artan bir endişe yaratmaktadır. En çok endişelenenler Hollandalılar (%78) ve Amerikalılardır (%78, %35 i çok endişeli olmak üzere). En az endişelenenler ise Bulgarlardır (%). Ancak Polonya hariç tüm ülkelerde 8 e kıyasla 9 da daha fazla endişe duyulmaktadır. Hem Amerikalılar hem de Avrupalılar Rus etkisine karşı durmayı desteklemektedir. On Avrupalının yedisi (%7) Avrupa Birliği nin Ukrayna ve Gürcistan gibi yükselen demokrasilere güvenlik yardımında bulunmasını desteklemektedir. Amerikalıların çoğunluğu da (%68) Washington un benzer bir harekette bulunması taraftarıdır. Avrupa Birliği ve Türkiye nin (%62) ve Amerikalıların büyük çoğunluğu (%66) NATO nun böylesi bir yardımda bulunmasına olumlu yaklaşmaktadır. ENERJİ BAĞIMLILIĞI ENDİŞESİ Avrupa gün geçtikçe Rus enerji kaynaklarına daha fazla bağımlı hale gelmektedir. Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt verenlerin üçte ikisi (%66) ve neredeyse aynı çoğunlukta Amerikalı (%63) bu gelişmelerden rahatsızlık duyduğunu ifade etmektedir. En çok endişelenenler Polonyalılardır (%8). En az rahatsız olanlar ise Türklerdir (%) ama onların da geçen seneden beri endişeleri artmıştır (%15 puan artış). Avrupa Birliği ve Türkiye de yanıt veren on kişinin sekizi (%78) farklı enerji kaynakları elde edecek ek yatırımlar gerektirse dahi Rusya ya olan enerji bağımlılığını azaltmak istemektedir. Biraz daha azı (on kişinin altısı, %62) gerilimin artması pahasına da olsa Rusya nın diğer ülkelere enerji sağlamaya yönelik taahhütlerini karşılaması için diplomatik baskının arttırılmasını istemektedir. Bu oyunda doğrudan tehlike altında olmayan Amerikalılar (%57) ise Avrupa Birliği ve Türkiye ye (%52) kıyasla Rusya ile enerji işbirliğini arttırmak için daha istekli olup Avrupa Birliği ve Türkiye ye kıyasla (%62) Moskova ya baskı uygulanması konusunda daha az isteklidirler (%58). 16 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

19 ORTAK DEĞERLER? On Amerikalının yedisi (%71) ve Avrupa Birliği ile Türkiye de yanıt veren üç kişinin ikisi (%66), Avrupa Birliği ile Amerika nın uluslararası sorunlarda işbirliği yapacak ölçüde ortak değerleri olduğuna inanmaktadır. Bu oran son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri nde fazla değişiklik göstermemiştir ancak Avrupa da fark edilir ölçüde artmıştır. 8 de ortak transatlantik değerlerin olduğuna inananların yüzdesi Avrupa da 55 olmuştur. Ancak güvenlikle ilgili kilit değerlerden birisiyle ilgili olarak transatlantik müttefikler tamamen ters görüntü sergilemektedirler. On Amerikalının yedisi (%71) bazı koşullar altında savaşın adaleti elde etmek için gerekli olduğunu düşünürken, on Avrupalının yedisi (%71) bu görüşe katılmamaktadır. Sadece Birleşik Krallık ta yanıt verenlerin çoğunluğu (%55) Amerikan görüşüne katılmaktadır. Ancak Atlantik in iki yakasında da son dört yılda savaşa verilen destek önemli ölçüde düşmüştür Savaş Bazen Adaleti Sağlamak İçin Gereklidir 25 DEĞER FARKI AVRUPA 12 ABD 71 Ekonomik Güç Askeri Güçten Daha Önemlidir Tablo 12 Kaynak: Önemli Veriler (9), S29.1 ve S Uzun yıllardır mevcut olan bu değer farklılığı ekonomik ve askeri gücün göreceli önemiyle ilgili algılamalarda da kendini göstermektedir. Beş Avrupalının dördü (%78) ekonomik gücün dünya işlerinde askeri güçten daha önemli olduğuna inanmaktadır. Beş Amerikalının üçü (%61) buna katılmaktadır (Bakınız Tablo 12). T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

20 Dördüncü Bölüm: Ekonomi: Habersiz Gelen Tehlike Transatlantik ekonominin 8 yılda en kötü çöküşü yaşadığı 9 yılında ekonomik kriz için kimin suçlanacağına dair bir tehlike ortaya çıkmıştır. Büyük ölçüde Amerikan ticaret dengesizliği ile gevşek ABD mali düzenlemelerinin ürünü olan sorun nedeniyle ortaya çıkan durgunluğun, Avrupalıların ABD ye karşı daha da aksi bir tutum takınmasına neden olacağını düşünmek hiç de yersiz olmamıştır. Ancak Avrupalıların ekonomik acıları Amerikan karşıtlığını körüklememiştir. Tam tersine, Avrupalılar Obama nın ekonomik krizle mücadelesini onaylamış ve dünyada ekonomik konularda güçlü ABD liderliğinin arzu edildiğini ifade etmişlerdir. Bu, Amerikalılara kıyasla daha az Avrupalının, muhtemelen Avrupa nın daha güçlü sosyal güvenlik ağları sayesinde, krizden az etkilendiklerini ifade etmeleriyle açıklanabilir. ABD NİN EKONOMİK LİDERLİĞİ ZAYIFLAMAMIŞTIR Ekonomi Atlantik in iki yakasında da başlıca sorun olmuştur. Avrupalılar özellikle Obama nın popülerliği nedeniyle Washington dan yardım istemişlerdir. Amerikalıların (%29) ve Avrupa Birliği ndekilerin (%31) çoğu uluslararası ekonomik sorunları yönetmenin uluslararası terörizm, iklim değişikliği veya Orta Doğu yla ilgili endişelerin önüne geçip Amerikan başkanı ve Avrupalı liderler için en büyük öncelik olması gerektiğini vurgulamışlardır. Ayrıca Avrupalıların yarısından çoğu (%53) dünyada ekonomik konularda ABD liderliğinin bu önceliği yerine getirmek anlamında arzu edilir olduğunu belirtmiştir. Bu Obama etkisinin kanıtı olabilir. Avrupa Birliği nde yanıt veren beş kişinin dördü (%79) ama ABD de yarısından biraz fazlası (%54) Obama nın görevdeki ilk aylarında uluslararası ekonomik konularla ilgili yaklaşımını onaylamıştır. EKONOMİK KRİZİN EVDEKİ ETKİSİ Avrupa Birliği ndekilere (%47) kıyasla daha fazla Amerikalı (%69) ekonomik durum için endişe duymaktadır. Bu fark ekonomik krizin daha yoğun ve kişisel olarak tecrübe edilmesini yansıtmaktadır. Avrupalıların neredeyse yarısına (%55) kıyasla dört Amerikalının üçü (%74) ailelerinin ekonomik durgunluktan etkilendiğini ifade etmiştir. HAREKETE GEÇME TALEBİ Ekonomi ile ilgili yaygın endişelere rağmen, Büyük Durgunluk Büyük Buhran ın tersine insanların serbest piyasaya olan inancını sarsmamıştır. Bununla beraber insanlar açıkça değişim istemektedir. On Amerikalıdan sekizi (%81) ve on Avrupa Birliği vatandaşından yedisi (%69) insanların serbest piyasa ekonomisinde koşullarının daha iyi olduğuna inanmaktadır. Ancak serbest piyasaya sadakatin en yüksek olduğu ülke Amerika dır (%54 kuvvetle onaylamaktadır). İngilizlerin sadece %37 si, Fransızların % si ve Slovakların %13 ü serbest piyasayı kuvvetle desteklemektedir. Felsefi görüşleri ne olursa olsun pratik düzeyde hem Amerika Birleşik Devletleri nde hem de Avrupa Birliği nde ezici bir çoğunluk (sırasıyla %75 ve %82)) mevcut krizin ekonominin yönetilmesinde çok esaslı değişiklikler yapılmasıyla aşılabileceğini düşünmektedir. ABD de Demokratlar (%85) ve Bağımsızlar (%8), Cumhuriyetçilere (%69) göre esaslı bir reformu daha güçlü desteklemektedir. Avrupa da değişime yönelik destek tüm siyasi görüşlerde eşit ölçüdedir. Avrupa Birliği nde (%79) ve ABD de (%67) pek çok kişi için bu değişim arzusuna hükümetin ekonomiyi düzenlemekte 18 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

21 önemli bir rol üstlenmesi gerektiği inancı eşlik etmektedir. Ancak Amerika Birleşik Devletleri nde önemli ölçüde daha fazla Demokrat (%8) Bağımsızlara (%65) ve Cumhuriyetçilere (%61) göre böylesi bir role inanmaktadır. Bunun tersine Avrupa da bu konuyla ilgili neredeyse hiçbir ideolojik fark yoktur. Ancak ekonomik krizle mücadeleye yönelik hükümet harcamasının değerlendirilmesinde transatlantik bir bölünme göze çarpmaktadır (Bakınız Tablo 13). Amerikalıların çoğunluğu (%55) Washington un şimdiye kadar bununla ilgili çok fazla harcama yaptığını düşünmektedir. Bu görüşe Cumhuriyetçiler in %73 ü, Bağımsızların % ı ve Demokratların üçte birinden azı (%29) katılmaktadır (Bakınız Tablo 14). Avrupa Birliği nde ise %24 hükümetlerinin çok fazla harcama yaptığını düşünürken %39 i aslında hükümetlerinin iyileşmeye yönelik çok az harcama yaptığını belirtmektedir. AB de farklı siyasi görüşlerden kişiler arasında bu konuda neredeyse hiç anlaşmazlık yoktur. Harcama yanlısı düşünce ise özellikle Romanya (%62), İtalya (%), Polonya (%59) ve Slovakya da (%58) göze çarpmaktadır. BANA DİKKAT ET Bu zor günlerde insanlar daha çok içe dönmüşlerdir. Hem Amerikalılar ın hem de Avrupalılar ın çoğunluğu (sırasıyla %69 ve %55) hükümetlerinin ülke içindeki ekonomik sorunları çözmeye odaklanması gerektiğini kuvvetle desteklemektedir. Bu anlamda Atlantik in iki yakasındakiler de genel olarak tüketicilerin yurtiçinde üretilen yerli mal ve hizmetleri satın almasını ulusal ekonominin güçlenmesi için desteklemektedirler. Böylesi bir ulusal tercih özellikle Orta ve Doğu Avrupa da destek bulmuş, araştırmaya dahil olan on kişiden sekizi (%8) olumlu görüş bildirmiştir. Amerikalıların %7 i Amerikan malı alalım kampanyasını desteklerken Fransızlar ın %54 i Fransız mal alalım kampanyasına destek vermiştir. Cumhuriyetçiler (%81) ABD de Amerikan malı alalım kampanyasında Demokratlara (%68) veya Bağımsızlara (%65) göre önemli ölçüde daha destekleyicidirler. Avrupa da siyasi yelpazenin sağında yer alanlar (%74), sol görüşlülere göre (%62) böylesi bir kampanyaya daha fazla destek vermektedirler. HÜKÜMET İYİLEŞMEYE ÇOK FAZLA HARCIYOR ABD PORTEKİZ İSPANYA ALMANYA BİRLEŞİK KRALLIK FRANSA TÜRKİYE HOLLANDA ROMANYA İTALYA POLONYA BULGA- RİSTAN SLOVAKYA Tablo Kaynak: Önemli Veriler (9), S25 4 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

22 8 ABD ÇOK HARCIYOR DEMOKRATLAR CUMHURİYETÇİLER BAĞIMSIZLAR EKONOMİK ORTAKLIKLA İLGİLİ ŞÜPHELER Ekonomik liderlik için yüklerin paylaşımı önemli bir konudur. Transatlantik ortaklığın ekonomik konularda sürdürülmesi ise bir başka konudur Tablo 14 Kaynak: Önemli Veriler, S25 Ağırlıklı (9) Yine de hem Avrupa Birliği (%8) hem de ABD deki (%77) çoğunluk piyasalarını uluslararası ticarete açık tutarak tüketiciler için fiyatları düşük tutmayı istemektedirler. ABD de Demokratlar (%83), Cumhuriyetçiler (%77) ve Bağımsızlara (%77) göre açık pazarı daha fazla desteklemektedir. Amerikalıların ve Avrupalıların sadece altıda biri korumacılığı geleneksel anlamıyla istemekte, kapalı piyasa anlayışını desteklemektedirler. Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin dörtte üçü (%74) Brüksel in dünyada ekonomik konularda güçlü bir liderlik sergilemesi gerektiğine inanmaktadır; ABD de araştırmaya katılanların üçte ikisi (%67) buna katılmaktadır. Ancak Amerikalıların sadece %43 ü ABD ile AB arasında daha yakın ekonomik bağları desteklemektedir. Ayrıca Avrupalıların %41 i Avrupa Birliği nin ekonomik konularda daha bağımsız bir yaklaşım benimsemesini isterken %37 ü ABD AB arasındaki ekonomik ilişkilerin daha yakın olmasını desteklemektedir. Daha fazla ekonomik bağımsızlığa en fazla arka çıkanlar ise %56 ile Fransızlar ve % ile Hollandalılar olmuştur. T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9

23 Beşinci Bölüm: Aynı Ortam, Farklı Bakış Açıları Bir süredir Avrupa Birliği vatandaşları Amerikalılara kıyasla küresel ısınmayı daha ciddiye almaktadır. Bununla ilgili bir şeyler yapmak için de daha isteklidirler. İklim değişikliğiyle ilgili böylesine zıt görüşler Irak Savaşı nın öncesinde bile transatlantik sürtüşmeye neden olmuştur. 9 da bu farklılıklar hesap verebilirlik konularında ortaya çıkmaya başlamıştır. Amerikalılar iklim değişikliğiyle mücadeleyi Avrupalıların çoğundan daha az düzeyde kişisel bir sorumluluk olarak görmekte, konuyla ilgili şirketlerin sorumluluğu konusunda bölünmüş görüşler öne sürmekte, çözümün özellikle hükümetin görevi olduğu görüşüne karşı çıkmakta ve küresel ısınmayla ilgili uluslararası çözümler bulunması konusunda en az desteği vermektedirler. Dahası, Avrupalılara kıyasla daha az Amerikalı küresel ısınmayı yavaşlatmak için ekonomik büyümeden ödün verilebileceğini düşünmektedir. ORTAK ENDİŞE, TAMAMEN FARKLI SORUMLULUKLAR Atlantik in her iki yakasında yaşayanlar iklim değişikliğinden endişe duymaktadır; ancak Avrupa Birliği nde yanıt verenler (% 48 i çok endişeli) Amerikalılara (% ı çok endişeli) kıyasla daha yoğun endişe duymaktadır. En çok endişelenenler %62 ile Portekizliler iken en az tedirgin olanlar Hollandalılar (sadece %23 ü çok endişeli) ve Polonyalılardır (%29 çok endişeli). (Bakınız Tablo 15) İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDEN ÇOK ENDİŞE DUYUYOR 7 PORTEKİZ ALMANYA İTALYA TÜRKİYE ROMANYA FRANSA BİRLEŞİK KRALLIK İSPANYA BULGA- RİSTAN ABD SLOVAKYA POLONYA HOLLANDA Tablo 15 Kaynak: Önemli Veriler (9), S22.1 T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R

24 Hem Amerika da hem de Avrupa Birliği nde büyük çoğunluk (sırasıyla %73 ve %82) iklim değişikliğiyle mücadele de kişisel eylemlerin fark yaratabileceğine inanmaktadır. Ancak Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin % ı vatandaşların değil şirketlerin ve sanayinin davranışlarını değiştirmesi gerektiğine inanmaktadır. Şirketlerin sorumluluğu açısından Amerikalılar arasında bir bölünme vardır. %45 bu sorumluluğun olması gerektiğini düşünürken %46 bunu onaylamamaktadır. Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin çoğunluğu (%53) küresel ısınmayla öncelikli olarak uğraşması gerekenin vatandaşlar değil hükümetler olduğunu düşünmektedir. Amerikalıların çoğunluğu (%55) buna katılmamaktadır. Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin %81 i, ABD de ise yalnızca %54 ü iklim değişikliğinin ancak ve ancak uluslararası düzeyde etkin bir şekilde ele alınabileceğine inanmaktadır. (Bakınız Tablo 16) Bu transatlantik bölünme ABD içinde partiler arası bir ayrılıkla ortaya çıkmaktadır. Cumhuriyetçilerden (%42) veya Bağımsızlardan (%58) daha fazla Demokrat (%67) iklim değişikliği ile uluslararası düzeyde müdaceleyi desteklemektedir. Avrupa da konuyla ilgili siyasi görüşe göre bölünme görülmemektedir İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KİMİN SORUMLULUĞUNDA OLMALI? VATANDAŞIN DEĞİL HÜKÜMETİN SORUMLULUĞU Avrupa ABD ANCAK ULUSLARARASI DÜZEYDE ETKİN ÇÖZÜLEBİLİR Yine de üç Amerikalıdan ikisi (%67), başka ülkeler daha az çaba gösterse bile, ABD nin küresel ısınmayı yavaşlatmak için elinden geleni yapması gerektiğini söylemektedir. Bu düşünce Avrupa Birliği nde yanıt veren her beş kişiden dördü (%81) için de geçerlidir. Ancak bu fedakarlık yine siyasi görüş ayrımı nedeniyle gölgelenmiştir. Beş Demokratın dördü (%85) iklim konularıyla ilgili olarak başka ülkeler ne yaparsa yapsın Amerika nın elinden geleni yapması gerektiğini düşünürken bu görüşe Cumhuriyetçilerin ancak %54 ü katılmaktadır. Bu konuyla ilgili siyasi görüşe göre bölünme Avrupa Birliği nde böylesine derin değildir. Sol görüşlü olduğunu ifade eden kişilerin %85 i ve sağ görüşlülerin %77 si diğer ülkeler ne yaparsa yapsın iklim değişikliğiyle ilgili eyleme geçilmesi gerektiğini söylemektedir. Özellikle, muhafazakar Avrupalılar, muhafazakar Amerikalılara kıyasla iklim için özveride bulunulmasını daha fazla desteklemektedir. EVDEKİ HESAP BAŞKA Avrupa Birliği nde yanıt verenlerin üçte ikisinden fazlası (%69) ekonomik büyümeyi yavaşlatsa bile iklim değişikliğiyle mücadele etmek için mümkün olan her şeyin yapılması gerektiğine inanmaktadır. Fransızlar daha az ısınan bir dünya için ekonomik büyümeden ödün vermeyi en çok isteyenlerdir (%79). Slovaklar ise tüm Avrupalılar arasında en düşük yüzdeye sahiptir (%53). Amerikalıların yalnızca küçük bir çoğunluğu (%43) böylesi bir değiş tokuş için isteklidir. Bu konuyla ilgili Birleşik Devletler de yine çok derin bir bölünme mevcuttur. Ekonomik büyümeden ödün vererek iklimi kurtarmak konusunda Demokratlar (%58) Cumhuriyetçilerin (%27) iki kat daha fazla isteklidir (Bakınız Tablo 17). Avrupa Birliği nde bu endişeyle ilgili daha sınırlı bir bölünme vardır. Sol görüşlüler (%76) sağ görüşlülere (%64) göre büyümeden vazgeçme konusunda daha isteklidirler. Beklenenin tersine, Atlantik in iki yakasında da kişisel olarak ekonomik krizden etkilenmiş olmak ekonomik büyümeyle iklim koruma arasındaki dengeye yönelik tutumlar üzerinde hiçbir etki doğurmamıştır. Tablo 16 Kaynak: Önemli Veriler (9), S26.4 ve S T R A N S A T L A N T İ K E Ğ İ L İ M L E R 2 9