Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD MALATYA

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD MALATYA"

Ekin Şener
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD MALATYA

2 Son iki yıl içinde hiçbir şirket ya da kurumla araştırma, sunu, danışmanlık gibi gelir getirici etkinliklerde bulunmadığımı belirtmek isterim.

3 Endofenotip Hastalıkla ilişkili olan, kalıtsal olabilen, durumdan bağımsız olan ve aile içinde birikme gösteren özellikler Şizofrenide endofenotipler Davranışsal klinik görünüm Bilişsel sorunlar Elektrofizyolojik profil

birikme gösteren özellikler Şizofrenide endofenotipler

4 Şizofreni belirtileri Şizofrenide ortaya çıkan klinik belirti ve bulguların, beynin bilgi işleme süreçlerindeki yüksek bütünleyici ve bağlantılandırıcı işlevlerin bozulmasıyla ilişkili olduğu görülmektedir Planlama, kavram oluşturma, girişim, kendini denetleme, dikkati yöneltme ve bellek gibi yönetsel işlev bozuklukları psikotik düşünce bozukluğuna temel oluşturmaktadır

ilişkili olduğu görülmektedir Planlama, kavram oluşturma, girişim, kendini denetleme,

5 Şizofrenide bilgi işleme sorunları Algısal düzenleme Sözcük belirsizliğini giderme Dikkatin sürdürülmesi Seçici dikkat Latent inhibisyon Bellek dış dünyadan gelen uyaranların ilişkili olduğu geçmiş içerikle ve duygular ile ilişkilendirilmesini etkileyerek dış gerçekliğin çarpıtılması

inhibisyon Bellek dış dünyadan gelen uyaranların ilişkili olduğu

6 Şizofrenide Bilişsel işlevler Uyaranın içeriğinin işlemlenmesi olduğu kadar, sosyal biliş süreçlerinde de sorunlar bulunmaktadır Nörobiliş Dikkat Algı Bellek Düşünme Sosyal biliş ToM (zihin kuramı) Yüz tanıma

süreçlerinde de sorunlar bulunmaktadır Nörobiliş

7 None Mild Moderate Severe Degree of Impairment Word recognition Perceptual skills Delayed recall Serial learning (kelime tanıma) (algısal beceriler) (gecikmiş çağrışım) (seri öğrenme) Long Long term factual memory (uzun süreli olay bellek) Delayed recognition memory (tanıma belleğinde gecikme) Confrontation naming (isim karşılaştırma sorunları) Distractability (dikkatin çelinebilirliği) Immediate memory span (tesbit belleği) Visuomotor skills (görsel motor beceriler) Working memory (çalışma belleği) Executive functioning (yönetsel işlevler) Vigilance (uyanıklık, canlılık) Motor speed (motor hız) Verbal fluency Sözel akıcılık) Harvey PD et al. Am J Psychiatry. 1997;154:

sorunları) Distractability (dikkatin çelinebilirliği) Immediate memory span (tesbit belleği) Visuomotor skills (görsel motor beceriler) Working memory (çalışma belleği)

8 Dikkati sürdürme bozukluğu Şizofreni hastalarında CPT (C0ntinous Performance Test) ile saptanan dikkatin odaklanmasında ve sürdürülmesindeki bozukluk; 22q11 delesyonu (velokardiyofasyal sendrom) 6p24 kromozomu defekti 22. kromozomdaki dopaminerjik gen COMT 11. kromozomdaki D4 reseptör geni Şizofrenideki P50 baskılanma bozukluğu alfa 7 nikotinik asetil kolin reseptör geni ile ilişkilendirilmektedir

6p24 kromozomu defekti 22. kromozomdaki dopaminerjik gen COMT 11.

9 Algı bozukluğu Algısal organizasyonda belirgin sorunlar Bütünü tanımlamak üzere hangi özelliklerin gruplanacağını belirleme yani semantik olarak organize etme sorunları Sözel akıcılık testlerinde belli bir semantik kategoriden örnekler üretilmesi istendiğinde şizofreni hastaları daha az sayıda örnek üretebilmektedir

sorunları Sözel akıcılık testlerinde belli bir semantik kategoriden örnekler

10 Bellek sorunları Şizofrenide hatırlatıcı (mnemonik) süreçlerde, geri çağırma ve kodlamada sorunlar vardır sözel deklaratif bellek (Wechsler Memory Scale) görsel bellek çalışma belleği

11 Sözel deklaratif bellek Cannon ve ark şizofren hastalarda (DISC1) ve translin bağlantılı faktör X geninin (1q42) sözel deklaratif bellekle (verbal declarative memory VDM) ilişkili olduğunu göstermişlerdir Aynı grup şizofrenide VDM ile 4q21 lokusunun ilişkisini bildirmişlerdir

bellekle (verbal declarative memory VDM) ilişkili olduğunu

12 Çalışma belleği sorunları Çalışma belleği bilginin bir görev ya da sorun çözümü sırasında kullanılması ve geçici olarak depolanmasından sorumludur(on line) Dorsal frontostriatal döngüdeki sorunlar nedeniyle kapılama mekanizmalarının bozulması söz konusudur Geçici bellek depolama sistemlerinin işlevlerini yerine getirememesi nedeniyle davranışa rehber olacak kısa süreli bellek izlerini kullanma yetisi bozulmaktadır

kapılama mekanizmalarının bozulması söz konusudur Geçici bellek depolama sistemlerinin işlevlerini

13 Çalışma belleği Yönetsel işlevler Çalışma Belleğinde bozukluk oluşursa kişi planlama, karar verme, sıralı öğrenme gibi yönetici işlevlerini yerine getirememektedir Bu işlev dopaminin PFK teki etkisi ile ilgili olarak doğrudan 22. kromozomdaki COMT val158met polimorfizmi ile ilişkilidir İkinci kromozomdaki DISC1 aleli de çalışma belleği ile ilişkilendirilmektedir

dopaminin PFK teki etkisi ile ilgili olarak doğrudan 22.

14 Sözel yönetsel işlev Ellison ve ark (2001) PAX6 mutasyonu ile frontostriato talamik talamik sistemdeki sözel yönetsel işlemler arasında ilişki olduğunu ileri sürmektedir PAX6 ön beyin korteks yapılanması, kortikostriatal sınır oluşumu, aksonal rehberlik ve gelişim için önemlidir

arasında ilişki olduğunu ileri sürmektedir PAX6 ön beyin korteks

15 PAX6 çalışması Hastalar kontrollere göre sözel akıcılıkta daha fazla hata yapmışlardı Sözel akıcılık testleri uygulanırken hastaların frontal, striatal ve talamik bölgeleri daha az aktifleşmektedir

16 Yönetici işlev bozuklukları Yönetici işlevlerde anlık sonuçlardan çok, gelecekteki olasılıklar tarafından yönlendirilmeyi öğrenme yeteneği söz konusudur Frontal lob hasarında o zamana kadar birikmiş bu tarzda yönlendirilmiş bilginin kaybı yanı sıra, aynı türden yeni bilgileri edinme yeteneği de ortadan kalkar Bir gelecek senaryosunu oluşturan imgeler zayıflar ve değişken hal alır İmgeler harekete geçirilse de uygun akıl yürütme stratejilerinde rol alabilecek kadar uzun süre bilinçte tutulamaz

sıra, aynı türden yeni bilgileri edinme yeteneği de ortadan kalkar Bir gelecek senaryosunu oluşturan imgeler zayıflar ve

17 Bilişsel işlev İşlevsellik Şizofrenide bozulan seçici dikkat, sözel bellek gibi bilgi işlem sürecinin erken basamakları sosyal becerilerle yakından ilişkilidir Nörogelişimsel bir sorun nedeniyle prefrontal lob diğer bölgelerle bağlantılarını yitirdiğinden, yönetsel bilişsel işlevler yetersiz kalmaktadır. Bu da hastanın günlük yaşam etkinliklerini gerçekleştirememesiyle sonuçlanmaktadır

nedeniyle prefrontal lob diğer bölgelerle bağlantılarını yitirdiğinden, yönetsel bilişsel

18 Sosyal Biliş Sorunları

19 Gaze detection Mentalizing Facial perception Affect recognition Social judgement

20 Sosyal biliş işlevsellik işlevsellik Sosyal etkileşimleri başarıyla yönetmek Kendine bakım İşini sürdürme Sosyal etkinliklere katılma

21 ToM Zihin kuramı Soyut görsel bilgiden (jestler, yüz ifadeleri, sesin prosodisi) içeriği algılama, diğer insanın davranışlarını öngörebilmek için mental durumunu doğru değerlendirme Kişinin kendisinin ve diğer kişilerin ruhsal durumlarını anlayabilme, inanç ve niyetlerini kavramsallaştırma Şizofrenili hastalar jest ve mimikler gibi soyut görsel bilgilerden içeriğin anlaşılmasında güçlük yaşarlar

22 Yüz ve duygu tanıma Sağlıklı insanlarla yapılan çalışmalarda serotonin taşıyıcılarının genetik varyasyonları amigdala aktivasyonu ile ilişkili bulunmuştur Örneğin 5 hidroksi triptamin taşıyıcı genin kısa alelinin polimorfik bölgesi tehlikeyle ilişkili görevler sırasında fmri çekimlerinde amigdalanın daha fazla aktivite gösterdiği bulgulanmıştır Kısa alel taşıyıcıları limbik bölge gri maddesinde azalma ve amigdala singulat döngüsünde aktivite değişmesi ile ilişkili görünmektedir

23 Duygu tanıma Şizofrenide duygu tanımadaki sorun sosyal kişilerarası bozukluklara ve referans sanrıları gibi klinik bulgulara yol açar Nötral yüz ifadelerine negatif değer yükleme kötülük görme sanrılarına temel olur Korku ve tiksintinin tanınmasındaki güçlük, duygu tanıma ile ilgili sorunların üzerine eklenir

24 Yüz bilgisi işlemleme Hugo Critchley et al (2000) Brain

25 Yüz algısı Yüzle ilgili bilgileri genel gestalt içine yerleştirme Görsel tarama testleri ile ölçülebilir

26 Görsel tarama Nesneyi tanımaya çalışırken gözler belirli özelliklere odaklanır. Örneğin bakışlar karşıdakinin yüzüne yöneldiğinde gözler, burun ve ağzı tarar. Şizofrenide bozulur.

27 Yüz tanıma ile ilgili sorunlar Aşina yüzleri tanımada güçlük Diğer insanların duygusal durumlarını tanımlayamama, uygun davranışı öngörememe Capgras sanrısı

28 Kaynaklar Gur RE, Nimgaonkar VL, Almasy L, Calkins R, Ragland JD ve ark (2007) Neurocognitive Endophenotypes in a Multiplex Multigenerational Family Study of Schizophrenia.Am J Psychiatry 2007; 164: Gur RE, Calkins ME, Gur RC, Horan WP, Nuechterlein KH, Seidman LJ, Stone WS(2007) The Consortium on the Genetics of Schizophrenia: Neurocognitive Endophenotypes. Schizophrenia Bulletin vol. 33 no. 1 p Hill SK, Harris SHM, Herbener ES,Pavuluri M, Sweeney JA (2008) Neurocognitive Allied Phenotypes for Schizophrenia and Bipolar Disorder Schizophrenia Bulletin vol. 34 no. 4 pp , 2008

Benzer belgeler

AÇIKLAMA Araştırmacı:Abdi İbrahim Otsuka. Konuşmacı: - Danışman: -

AÇIKLAMA Araştırmacı:Abdi İbrahim Otsuka. Konuşmacı: - Danışman: - AÇIKLAMA 2014-2017 Araştırmacı:Abdi İbrahim Otsuka Konuşmacı: - Danışman: - Şizofreni ve Bilişsel İşlev Bozuklukları Prof. Dr. Berna Binnur Akdede Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD OLGU