Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak Konulan Tanıların Uyum Analizi
|
|
- Elmas Duman
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak Konulan Tanıların Uyum Analizi Aslıhan AYTAÇ*, Hatice YILDIZ ERYILMAZ** ÖZET Amaç: Bu çalışma; laboratuvar tetkiklerinin uygulanamadığı özellikle birinci basamak sağlık hizmetlerinde kullanılmak amacı ile geliştirilen Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) ve spekulum muayenesi ile konulan ön tanının, ph, whiff testi ve taze preparat mikroskop incelemesi sonucuna göre konulan son tanı arasındaki uyum düzeyinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı ve metodolojik olarak planlanıp uygulandı. Yöntem: Araştırma, Sakarya Sağlık Müdürlüğü ne bağlı Sinanoğlu Sağlık Ocağında 50 vakada yapıldı. Veri toplama aracı olarak; araştırmacılar tarafından geliştirilen Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) ve sosyo-demografik özellikleri içeren anket formu kullanıldı. Formlar yüz yüze görüşme yöntemiyle dolduruldu. VATF göre yapılan değerlendirme ve spekulum muayenesine göre ön tanı konuldu. Ardından kadından taze preparat incelemesi için sürüntü örneği alınarak laboratuar incelemesi (ph, whiff testi ve mikroskop incelemesi) yapıldı. Bu testler sonucu elde edilen sonuçlarına göre de son tanı konuldu. Sonuçların değerlendirmesinde uygun istatistiksel analiz yöntemleri kullanıldı. Ön tanı ile son tanı arasındaki uyum da ağırlıklı kapa(κ) analizi ile değerlendirildi. Bulgular: Çalışmamızda VATF ile yapılan değerlendirmede konulan ön tanı ile, laboratuvar sonuçlarına göre konan son tanı arasındaki uyum %84.7 olarak bulundu ve yapılan ağırlıklı kappa uyum analizi sonuçuna göre de κ:0.710 ile uyumun iyi düzeyde olduğu bunun da ileri düzeyde anlamlılık gösterdiği (p:0.0001) saptandı. Sonuç: VATF ın birinci basamak sağlık hizmetlerinde ve kliniklerde vajinal akıntının tanılanmasında sağlık çalışanları, özellikle hemşire ve ebeler tarafından güvenle kullanılabileceğine karar verildi. Anahtar Kelimeler; Vajinal akıntılar, VATF, tanıların uyum analizi ABSTRACT Consistency Analysis Of Diagnosis Made Using Vajınal Dıscharge Assesment Form (VDAF) Objectives: This study has been conducted methodically and descriptively and applied. Aim of the study to determine the level of consistency between initial diagnoses and final diagnoses. The initial diagnoses recognized with the Vaginal Discharge Assesment Form (The VDAF has developed in order to be used especially the primary health care cervices. Because cannot be applied where laboratory facilities) and speculum examination. The final diagnoses made based on results of ph, Whiff test, and microscopic observation of fresh preparate. Methods: The study has been conducted in 50 cases in Sinanoglu primary health care center, managed by Sakarya Health Services Authority. VDAF, developed by the researchers and a form containing social and demographic characteristics have been used to collect data. The forms have been filled by face to face interview method. Initial diagnoses have been made based on VDAF and speculum examination findings. Additionally, vaginal discharge specimen have been collected from * Msc. S.B. Sakarya Sağlık Müdürlüğü, Sinanoğlu Sağlık Ocağı, Adapazarı **Yard.Doç.Dr. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Kadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
2 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak women for the fresh preparate examination, and laboratory studies (ph, whiff test, and microscopic observation) have been conducted. Final diagnoses have been done based on those tests. Proper statistical methods have been used to evaluate the results. The consistency between initial diagnoses and final diagnoses has been evaluated using Kappa (κ) analyses. Results: Our study reveals that there is an 84.7% consistency between initial diagnoses, based on finding of VDAF, and final diagnoses, based on to laboratory studies, and result of weighted Kappa consistency analyses, shows there is a good level of consistency κ:0.710, and the finding are highly meaningful (p:0.0001). Conclusion; As a result, it has been concluded that VDAF can safely be used in first stage clinics for the purpose of vaginal discharge diagnosis by health workers, especially by nurses and midwifes. Keywords; vaginal discharges, VDAF, consistency analysis of diagnosis GİRİŞ Vajinal akıntılar genital yol enfeksiyonları (GYE) içinde kadınların en sık yaşadığı jinekolojik sorunlardandır. Doğurganlık dönemindeki kadınların çoğunun, hayatlarında en az bir kez vajinal enfeksiyon nedeni ile akıntı şikayeti yaşadığı belirtilmektedir. Sık tekrarlayan ve tedavi edilmeyen vajinal enfeksiyonlar kronik rahatsızlıklara, infertiliteye hatta kansere neden olabilmekte ve kadının yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir (Atasü ve Şahmay 2001; Bezircioğlu ve Öniz 2004; Kısa 2007; Kısa ve Taşkın 2007; Sağlık Bakanlığı 1995; Sağlık Bakanlığı 2000; Sevil ve Özkan 2004) Vajinal akıntı fizyolojik bir olay olabildiği gibi patolojik bir olayın göstergesi de olabilir. Normal vajinal akıntı berraktır ve yumurta akını andırır. Normal akıntı ile anormal akıntıyı birbirinden ayırmak gerekir. Patolojik vajinal akıntısı olan hastalar semptomatiktir ve akıntıda renk değişikliği, koku, kaşıntı, dizüri ve disparoni gibi şikayetler mevcuttur. Laboratuvar değerlendirilmesinde vajen ph, lökosit ve clue (ipucu) hücrelerinde artış ve anormal organizmalar gözlemlenir. Hastanın semptomları laboratuar incelemeleri ile [taze preparatta direkt mikroskobik inceleme, ph ölçümü ve %10'luk KOH (potasyum hidroksit) ile Whiff (koku) testi] değerlendirilerek ayırıcı tanı konur (Bezircioğlu ve Öniz 2004; Kısa 2007; Larsen 2008; Schwebke 2007; Sevil ve Özkan 2004; Spıegel 2002). Akıntı şikayeti ile başvuran bir hastaya yaklaşımda en önemli basamak kuşkusuz anamnez yani değerlendirmedir. Vajinal enfeksiyon tanısı öncelikle iyi bir anamnezle başlar. Anamnezde; akıntının miktarı, rengi, kıvamı, kokusu ile birlikte yanma, kaşıntı, ağrı, menstruasyonla ilişkisi, vajinal lavaj kullanımı, yaşam tarzı, giyim özellikleri ve aldığı ilaçlar sorgulanmalıdır. Bu özellikle tekrarlayan vajinitlerde önemlidir (Atasü ve Şahmay 2001; Kısa 2007; Sevil ve Özkan 2004). Kadınların büyük çoğunluğu tanı ve tedavi için birinci basamak sağlık kuruluşuna başvururlar ve bu kuruluşlarda etiyolojik ajan tespit etmek için olanaklar yeterli değildir (Atasü ve Şahmay 2001; Kısa 2007; Sevil ve Özkan 2004) Bu nedenle vajinal enfeksiyonları tanılamada bu güne kadar değişik formlar geliştirilmiştir. Amsel kriterleri ve Nugent puanlama sistemi özellikle bakteriyel vajinozisi (BV) tanılamada kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra yine vajinal enfeksiyonları tanılamak için standart kontrol listeleri mevcuttur ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) ile GYE tanılamak amacıyla da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen sendrom yaklaşımı kullanılmaktadır (CCQLM 2003; Günay 1998; Günenç 1999; Larsen 2008; Nugent, Krohn ve Hillier 1991; Özkan ve Demir 2002; Schwebke 2007; Sevil ve Özkan 2004; Spıegel, Amsel, Holmes 1983). Richard Amsel tarafından 1983 yılında BV tanılanmasını sağlayan Amsel kriterleri: 1. İnce- homojen, süt gibi, gri, kötü kokulu, vajinal duvarlara yapışan ancak silinebilen bir akıntı. 2.Vajinal ph ın 4.5 in üstünde olması. 3. Pozitif whiff testi. (Vajinal akıntı örneği %10 KOH ile karıştırıldığında bayat balık kokusuna benzer bir koku yayılır, özel amin kokusu ). 4. İpucu hücrelerinin görülmesi (Vajinal akıntı SF ile karıştırılıp hazırlanan taze preparatta görülen ipucu hücreleri-dökülmüş vajinal epitel
3 24 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı: hücrelerini gram labil laktobasillerle çevrelenmiş halinin görüntüsüdür). Amsel kriterleri BV i bu dört kriterden üçünün bulunmasıyla tanımlar. Bazı araştırmacılar tanı için var olan epitel hücrelerinin %20 sinin ipucu hücreleri olması gerektiğini belirtmektedir (Baybağ 1992;CCQLM 2003; Günay 1998; Günenç 1999; Larsen 2008; Schwebke 2007; Sevil ve Özkan 2004; Sha ve ark. 2005; Spıegel 2002; Spıegel, Amsel, Holmes 1983) Mazzuli ve arkadaşları ile Nugent ve arkadaşları yaptıkları çalışmalarda en sık rastlanan bakteri olarak, Laktobasillus (büyük gram pozitif çomaklar), Gardnerella ve Bakterioides (küçük gram negatif ve gram değişken çomaklar) ve Mobilincus u (kıvrık gram negatif yada gram değişken çomaklar) bildirmişlerdir. Bu üç morfotipini kullanılarak BV tanısında kullanılabilecek ve 0-10 arasında değişen bir skorlama sistemi (Nugent puanlama sistemi) oluşturulmuştur (CCQLM 2003; Günay 1998; Günenç 1999; Larsen 2008; Nugent, Krohn ve Hillier 1991; Sha ve ark. 2005; Spıegel, Amsel, Holmes 1983). Zarakolu ve ark. (2004) yaptıkları çalışmada Nugent puanlama sistemi güvenilir olarak bildirilmektedir. DSÖ uzmanlar grubu etiyolojik ve klinik tanının yarattığı sorunlara alternatif olarak sendrom yaklaşımı önermektedir. Sendrom hastanın yakınmalarına dayalı belirtiler ve muayene sırasında gözlenen bulgular grubu olarak tanımlanmaktadır. Cinsel yolla bulaşan genital enfeksiyonların yönetiminde kullanılmak üzere geliştirilen sendrom yaklaşımı yönergesi de CYBH sendromatik teşhisi, yönetimi ve lokal tedavisine yönelik önerileri içermektedir Sendrom yaklaşımı ile tek bir hastalık tanısı yerine, hastanın semptomları temel alınarak tanı ve tedavi kararı verilmektedir. Böylece yanlış tanı olasılığı azalırken, eksiksiz tedavi olasılığı da artmaktadır. DSÖ, bu yaklaşımın hekim dışı sağlık personeli tarafından da öğrenilebilir olduğunu ve kullanabileceğini belirtmiştir. Örneğin Hollanda da GYE ve CYBH olanların tanı ve tedavisi, sendrom yaklaşımı kullanılarak yıllarca hemşireler tarafından izlenmiştir (Sevil ve Özkan 2004, World Health Organization, 2001). Ülkemizde de Taşkın ve Kısa (2007) tarafından sendrom yaklaşımının geçerliliği incelenmiş ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşireler tarafından vajinal enfeksiyonları tanılamada kullanılması önerilmiştir. Sağlam ve hasta bireye ulaşmada etkin sağlık personeli olan hemşire ve ebenin, uygun tanı ve tedavi yaklaşımları konusunda bilgi seviyeleri yükseltilerek, vajinal enfeksiyonlarda daha etkin hale gelmesi önemlidir. Yapılan çalışmalar hemşire ve ebenin vajinal enfeksiyonlarda standart kontrol listesi kullanarak vajinit tanısı koymada yüksek oranda başarılı olduğunu göstermiştir. Ev ziyaretlerinde de standart kontrol listesi kullanarak hemşire ve ebenin kadınları yönlendirebilecekleri, jinekolojik muayene yaptıkları takdirde de vajinit tanısı koyabilecekleri belirtilmektedir (Özkan ve Demir 2002; Sevil ve Özkan 2004). Hemşire ya da ebelerin yasal olarak teşhis amaçlı jinekolojik muayene yapma yetkileri yoktur. Ancak hizmet verecekleri alana yönelik eğitilen ve yeterlilik belgesi alanlara bu yetki verilmektedir. Cinsel sağlık ve üreme sağlığı (CSUS )hizmetleri çerçevesi kapsamında birinci ve ikinci basamak sağlık hizmetlerinde hizmeti sunacakların görevleri belirlenmiştir. Buna göre güvenli annelik hizmet çerçevesinde hizmeti sunacakların; bu alanlarda hizmet yönetimini bilmeleri, pelvik muayene, öykü, tarama testleri, bildirim, danışmanlık becerilerinin var olması ve bu girişimleri yapabilmeleri vurgulanmaktadır. Görev yapacak sağlık çalışanları arasında hemşire ve ebeler de yer almaktadır.yine cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve HIV/AIDS in yönetim çerçevesinde sunulacak hizmetler arasında da; fizik muayene (pelvik muayene dahil), evrensel enfeksiyon kontrol önlemleri; örneklerin alınması/ gönderilmesi, lab yöntemleri (örn. boyalı ve boyasız mikroskopi), CYBH tanı ve tedavi protokollerinin uygulanması, bildirimi zorunlu hastalıklar, gereğinde sevk hizmetleri sayılmakta ve bunları yapabilme becerisi olan hekim, hemşire, ebe vb sağlık çalışanlarının bu hizmetleri sunacağı belirtilmektedir (http//sbu.saglik.gov.tr ). 507 sayılı nüfus planlaması hizmetlerini yürütecek personelin eğitimi, görev yetki ve sorumlulukları hakkında yönetmelikte, bu hizmeti yürüten, yürütecek olan ve bakanlıkça eğitilen, yeterlilik belgesi verilen hemşire ve ebelerin görev yetki ve sorumlulukları arasında; pelvik muayene yapmak, pelvik
4 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak muayene ve izlemlerde patolojik bulguları yetkili hekime bildirmek de yer almaktadır (507 Sayılı Nüfus planlaması Hizmetleri Yönetmeliği, 1983). Tüm bu bilgiler ışığında çalışmamızda; literatür doğrultusunda araştırmacılar tarafından geliştirilen Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) ve spekulum muayenesine göre konulan ön tanıların laboratuar testleri sonucuna göre konulan son tanılar ile uyum analizi yapılarak, VATF nun kullanılabilirliğinin sınanması amaçlanmıştır. YÖNTEM Tanımlayıcı ve metodolojik olanak planlanıp uygulanan bu çalışma Sakarya Sağlık Müdürlüğünün yazılı onayı sonucu aynı müdürlüğe bağlı Sinanoğlu Sağlık Ocağında(SO) gerçekleştirildi. Çalışmanın yapıldığı süre içerisinde vajinal akıntı şikayeti ile SO başvuran ve çalışmaya katılmayı kabul eden toplam 50 kadın örneklemi oluşturdu. Araştırmanın uygulamasında, önce örnekleme alınan kadınlara çalışmanın amacı açıklanarak sözel izin alındı. Verilerinin toplanmasında; sosyo-demografik özellikleri içeren 30 soruluk anket formu ve vajinal enfeksiyonları tanılamak için araştırmacılar tarafından geliştirilmiş olan Vajinal akıntı tanılama formu (VATF) kullanıldı. Laboratuvar tetkikleri uygulanmasının sınırlı olduğu özellikle birinci basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda, vajinal enfeksiyonları tanılamak amacı ile literatür doğrultusunda geliştirilen VATF bir sayfadan oluşmaktadır. Form başvuranın şikayetlerini, semptomlarını, muayene ve tetkik sonuçlarını kapsamaktadır. Tüm faktörler algoritmik yapıda düzenlenmiş olup, çek atılarak kolaylıkla doldurulabilecek şekildedir. Algoritmik düzenleme, değerlendirmeyi yapan doktor, hemşire/ ebeyi tanıya götürecek şekilde sıralama izlemektedir (Ek.1). Önce anket formu yüz yüze görüşme tekniği ile dolduruldu. Sonrasında kadın Vajinal akıntı tanılama formu doğrultusunda sorgulanarak, jinekolojik muayene odasına alındı. Muayene odasında ilk işlem olarak inspeksiyon ve spekulum muayenesi yapıldı. Spekulum muayenesinde akıntının özellikleri, vajina ve serviksin yapısı gözlendi. VATF ve spekulum muayenesi değerlendirme sonuçlarına göre ön tanı konularak VATF a kaydedildi. Daha sonra spekulum muayenesinde posterior forniksten ph indikatör kağıdı ile ph ölçümü yapıldı ve steril pamuk uçlu çubukla da taze preparat alınarak 1.5 cc %0.9 luk serum fizyolojik içine kondu. Ardından bimanuel muayene yapılarak bulgular kaydedildi. Sonrasında lamın her iki ucuna taze preparat örneğinden 1-2 damla konularak birine lamel kapatıldı, diğerine % 10 luk KOH damlatılarak koku testi yapıldı. Balıksı kötü koku tespit edilene pozitif dendi. Koku testinden sonra, %10 luk KOH damlatılan sürüntü de lamel ile kapatılarak mikroskopik inceleme yapıldı. Mikroskopik inceleme laboratuvar teknisyeni ile birlikte yapıldı ve sonuçlarına göre de son tanıya gidildi. Konulan son tanı da VATF a kaydedildi. VATF + spekulum muayenesi ile konulan ön tanı ile bimanuel muayene ve laboratuvar incelemeleri sonucunda konulan son tanıda uyuşma olup olmadığı da VAFT a kaydedildi. Ardından hasta konulan tanı doğrultusunda hekime yönlendirildi. Sonuç olarak çalışmada VATF ile yapılan değerlendirme + inspeksiyon, spekulum muayenesi sonucuna göre konulan ön tanı ile, bimanuel muayene, ph, whiff testi ve taze preparat incelemesini içeren laboratuar incelemesi sonucunda konulan son tanı arasındaki uyuşma durumu değerlendirdi. Elde edilen verilerin istatistiksel analizleri NCSS-PASS 2007 paket programı ile yapıldı. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotların (ortalama, standart sapma) yanı sıra gruplar arası karşılaştırmalarda tek yönlü varyans analizi, nitel verilerin karşılaştırmalarında ki-kare, Mc Nemar χ 2 testi uygulandı. Ön tanı son tanı uyumluluğu ağırlıklı kapa (κ) testi ile belirlendi. BULGULAR Çalışma kapsamına alınan kadınların çoğunluğu (%74.0) ilkokul mezunuydu. Yaşlarının min. 18, max. 48 arasında değiştiği ve ortalamalarının ±8.02 olduğu belirlendi. Tamama yakını (%98.0) evliydi ve çoğunluğu da (%88.0) herhangi bir işte çalışmıyordu. Kadınların vücut kitle indeksleri
5 26 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı: (VKİ) incelendiğinde yarısı (%50.0) kilolu, %26.0 şişmandı, zayıf ya da normal olanların oranı %24.0 dı. Kadınların yarıdan fazlasında (%56.0) gravida sayısı 3 ve üzeri iken, parite sayısı olarak %48.0 ile bir ya da iki olanlar çoğunluktaydı, Çalışmanın yapıldığı süreçte kontraseptif yöntem olarak %46.0 ile daha fazla oranda RİA kullandıkları belirlendi. Kadınların %42.0 nın daha önce de vajinal akıntı şikayeti yaşadığı ve bu şikayeti sık olarak yaşama oranının %76.2 olduğu saptandı. VATF ile yapılan değerlendirmede; kadınların %52.0 nın (n=26) ince, gri-beyaz akıntıyı, %20.0 nın (n=10) süt kesiğine benzer akıntıyı, %18.0 nın (n=9) yeşil-sarı köpüklü akıntıyı tanımladıkları görüldü. Spekulum muayenesinde ise ince, gri-beyaz akıntı oranı %72.0 ile (n=36) daha yüksek bulundu ve süt kesiğine benzer akıntı, %20.0 (n=10), yeşil-sarı köpüklü akıntı %12.0 (n=6) olarak tespit edildi. Çalışma kapsamına alınan kadınların VATF ile yapılan değerlendirmelerinde tanımladıkları akıntı özellikleri ile spekulum muayenesinde tespit edilen akıntı özelliklerinin dağılımları karşılaştırıldığında; süt kesiğine benzer akıntı tanımlayan 10 kadının % 80.0 da, ince, gri- beyaz akıntı tanımlayan 25 kadının %96.2 inde (ancak VATF yapılan değerlendirmede 26 kadının tanımladığı bu akıntı spekulum muayenesinde 36 kadında gözlendi), yeşil-sarı, köpüklü akıntı tanımlayan 9 kadının da %55.6 da spekulum muayenesinde de aynı özellikler saptandı. Yapılan istatistiksel değerlendirmede sonuçların ileri düzeyde anlamlılık gösterdiği belirlendi (χ 2 1= 29.7, p 1 =0.0001, χ 2 2 =24.8, p 2 =0.0001, χ 2 3=19.8, p 3 =0.001). Kadınların VATF göre değerlendirilmeleri sonucunda tanımladıkları akıntı özellikleri ile spekulum muayenesinde tespit edilen akıntı özellikleri arasındaki uyuma Mc Nemar ki-kare testi ile bakıldığında ise; ince gri-beyaz akıntı açısından anlamlı fark olduğu bulundu (Mc Nemar χ 2 =6.75, P=0.009). Bu da belirtilen akıntı özelliği açısından kadınların tanımladıkları ile spekulum muayenesinde tespit edilen arasında uyumsuzluk olduğunu gösterdi. Diğer tanımlanan süt kesiğine benzer akıntı ile yeşil-sarı köpüklü akıntı arasında ise anlamlı fark olmadığı (p 1 =0.61 p 2 =0.37) belirlendi Bu da kadınların tanımladıkları ile spekulum muayenesi sonucunda tespit edilen sonuçlar arasında bu akıntı özellikleri açısından uyum olduğunu gösterdi ( Tablo 1). Tablo 1. VATF da Kadınların Tanımladıkları Akıntı Özelliklerinin Spekulum Muayene Sonuçları ile Uyumu SPEKULUM MUAYENESİ TANIMLANAN AKINTININ ÖZELLİKLERİ N:50 Süt kesiğine benzer akıntı Yeşil-Sarı, köpüklü akıntı İnce, gribeyaz akıntı Birden fazla akıntı türü İSTATİSTİKSE L ANLAMLILIK Süt kesiğine benzer akıntı n % n % n % n % χ²:29.7 p= Var Yok Mc Namer χ²:0.25 P=0.61
6 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak İnce,gri-beyaz akıntı χ²:24.8 p= Var Yok Mc Namer χ²:6.75 P= Yeşil-sarı, köpüklü akıntı χ²:19.8 p=0.001 Var Yok Mc Namer χ²:0.80 P=0.37 *: Ki-kare ve Mc Nemar ki-kare uygulandı. Kadınların akıntı şikayeti ile birlikte en fazla oranda %76.0 ile koku, %68.0 ile kasık ve karın ağrısını tanımladıkları, %46.0 oranında kaşıntı, %44.0 yanma ve %42.0 oranında da disparoniayı belirttikleri saptandı. Dizüri ve vulvada kızarıklık oranı %34.0, pollaküri %30.0 ve ateş ve halsizlik oranı da %14.0 olarak bulundu. Kadınların %26.0 da servikste erezyon olduğu belirlendi. Kadınların tanımladığı akıntı özellikleri ile koku, kızarıklık, dizüri ve disparoni şikayetleri arasında anlamlılık bulunmazken (p=0.443, p=0.076, p=0.361, p=0.452), kaşıntı ve yanma şikayetleri arasında anlamlılık bulundu (p=0.036, p=0.028). Çalışmada VATF + spekulum muayenesine göre kadınların %16.0 na Kandida (K), %10.0 na Trichomonas Vajinalis (TV), %62.0 na Bakteriyel Vajinozis (BV), %12.0 na K+BV (Kandida + Bakteriyel Vajinozis) ön tanısı kondu. Laboratuvar sonuçlarına göre son tanı olarak da; %20.0 na K, %2.0 na TV, %52.0 sine BV, %24.0 üne K+BV tanısı konuldu. Bir vakada enfeksiyon etkeni saptanmadı. Sonuçlara bakıldığında ön tanıya göre son tanıda, TV tanısı oranında belirgin azalma, K+BV tanısı oranında ise artma dikkati çekmekteydi. Ön tanı ile son tanının çaprazlama dağılımlarına bakıldığında; K ön tanısı alan 8 kişinin 7 sine son tanıda da K tanısı kondu ancak, 1 tanesi son tanıda K+BV tanısı aldı. Ön tanıda TV saptanan 5 kişiden sadece 1 tanesine son tanıda da TV dendi, 1 kişi K, 1 kişi BV ve 2 kişi de K+BV son tanısı aldı. Ön tanıda BV tanısı konan 31 kişiden 25 tanesine son tanıda da BV dendi, 2 tanesine K, 3 tanesine de K+BV tanısı kondu, 1 kişi de ise hastalık etkeni saptanmadı. Ön tanısı K+BV olan 6 kişinin tamamına son tanıda da aynı tanı kondu ancak, son tanıda K+BV tanısı alan 12 kişi vardı ve diğer 6 kişisinin 1 tanesine ön tanıda sadece K, 2 tanesine TV, 3 tanesine BV tanısı konmuştu. Yapılan ağırlıklı kappa uyum analizinde uyum sonucunun κ: ile iyi düzeyde olduğu belirlendi (Tablo 2). Kappa uyum analizine göre kappa katsayısı 0-1 aralığında değer alır ve buna göre, : mükemmel, : çok iyi, : iyi, : orta düzeyde : ortanın altında ve : zayıf uyumu tanımlamaktadır (Boyacıoğlu ve Güneri 2006, Özdamar 1999).
7 28 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı: Tablo 2. Ön Tanı ile Son Tanı Sonuçlarının Çaprazlama Dağılımları (I) Son Tanı Ön Tanı K TV BV Normal K+BV Ön Tanı Total K TV BV K+BV Son Tanı Total *: Ağırlıklı Kapa Uyum Analizi yapıldı κ:0.627 p = Çalışmamızda; son tanıları miks enfeksiyon (K+BV) olarak konan 4 vakanın, VATF + spekulum muayenesine göre konan ön tanılarının miks değil ancak, bu iki enfeksiyondan biri olduğu görüldü (son tanıda K+BV denilen kadınlardan birinde ön tanıda sadece K, üçünde de BV saptanmıştı). Bu nedenle de bu 4 vaka çıkarılarak 46 vakada ön tanı ile son tanı uyuşması tekrar değerlendirildi. İkinci değerlendirmede yapılan ağırlıklı kappa uyum analizi sonucunda κ:0.710 ile güvenilirliği biraz daha yüksek olarak iyi yani önemli düzeyde bir uyuşma olduğu saptandı (Tablo 3). Tablo 3. Ön Tanı ile Son Tanı Sonuçlarının Çaprazlama Dağılımları (II) (4 Vaka Çıkarıldıktan sonra yapılan 2. değerlendirme sonuçları) Ön Tanı Son Tanı K TV BV Normal K+BV Ön Tanı Total K TV BV K+BV Son Tanı Total *: Ağırlıklı Kappa Uyum Analizi bakıldı. κ:0.710, p =0.0001
8 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak Sonuç olarak iki ayrı kappa uyum analizi değerlendirmesi yapıldı [Birinci değerlendirme 50 vaka (Tablo2), ikinci değerlendirme 46 vaka üzerinden (Tablo3)] Bu iki değerlendirmenin uyum analizleri sonucunda; I.değerlendirmede ön tanı ve son tanı uyuşma oranının %78.0, uyum düzeyinin κ:0.627 olduğu, II. değerlendirmede uyuşma oranın %84.7 ye yükseldiği, uyumun güvenilirliğinin de biraz daha yükselmiş olarak κ:0.710 düzeyinde olduğu bulundu. Her iki değerlendirmenin istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlılık gösterdiği(p=0.0001) belirlendi (Tablo 4). Tablo 4. İki Çaprazlama Değerlendirmeye Göre Tanılar Arası Uyum Sonuçları Tanıların çaprazlama değerlendirmeleri Uyum (%) Kappa (κ) İstatistiksel Anlamlılık 1. Değerlendirme P = Değerlendirme P = *: Kappa Uyum Analizi uygulandı TARTIŞMA Çalışmamızda akıntı şikayeti ile başvuran kadınların tanımladıkları akıntı özellikleri VATF ile değerlendirildi ve ardından spekulum muayenesi yapıldı. Kadınların tanımladıkları akıntı özellikleri ile spekulum muayenesinde gözlenen akıntı özellikleri arasında ileri düzeyde anlamlılık saptandı. Ancak VATF ile yapılan değerlendirmede 26 kadın ince gri-beyaz akıntı yı tanımlarken, spekulum muayenesinde 36 kadında bu akıntı gözlendi. Mc Nemar ki-kare testi ile bakıldığında da ince gribeyaz akıntı açısından kadınların tanımladıkları ile spekulum muayenesinde tespit edilen arasında uyumsuzluk olduğu, diğer tanımlanan akıntı özellikleri ile spekulum muayenesinde gözlenen sonuçlar arasında ise uyum olduğu belirlendi (Tablo 1). Çalışmamızda VATF ile yapılan değerlendirmede kadınların ince gri-beyaz akıntıyı tanımlama oranının, spekulum muayenesinde belirlenen orandan düşük bulunması; non-spesifik vajinitis olarak da bilinen bakteriyel vajinozisin kadınların %50 den fazlasında asemptomatik olarak seyretmesi, balık kokusu ile karakterize kötü kokunun da BV kadınların % 50 de var olması ve bu kokunun da genellikle cinsel ilişkiden sonra daha fazla belirginleşmesi, akıntı miktarının az olması ve sıklıkla intrautusta, vajen anterior ve lateral duvarlarında yapışkan olarak spekulum muayenesi ile görülebilmesi vb tüm bu özellikler ile açıklanabilir (Baybağ 1992; Günay 1998; Günenç 1999; Sevil ve Özkan 2004). Kısa nın (2007) çalışmasında da BV semptom yaklaşımıyla ince gri-beyaz akıntı bulgusunu veren 36 kadın belirlenirken, klinik muayenede ise 55 kadında BV tespit edilmiştir. Çalışmamız Kısa nın (2007) çalışmasıyla benzerlik göstermektedir. Çalışmamızda kadınların tanımladığı akıntı özellikleri ile koku, kızarıklık, dizüri ve disparoni şikayetleri arasında anlamlılık bulunmazken, kaşıntı ve yanma şikayetleri arasında anlamlılık bulundu. Kaymak, Paşaoğlu, Erhan ve Çelik in (2005) yapmış olduğu çalışmada vajinal akıntılar ile spesifik şikayetler arasında anlamlılık olmadığını bildirmiştir. Kısa nın (2007) çalışmasında kaşıntı (%57.8), kızarıklık (%39.3), cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında yanma (%50.2), disparoni (%36.5) belirtilerinin vajinal enfeksiyona eşlik ettiği ve bu özellikler ile tanı arasında anlamlı ilişki bulunduğu bildirilmiştir. Bulgularımız bu belirtilen çalışma sonuçları ile çoğu yönden benzerlik göstermektedir. Ancak çalışmamızda tanımlanan akıntı özelliği sadece kaşıntı ve yanma şikayetleri arasında anlamlılık bulunması, vajinal akıntı şikayeti olan kadınlarda kaşıntı ve yanma belirtilerinin daha spesifik bulgular olduğunu düşündürmüştür.
9 30 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı: Akıntı şikayeti ile başvuran kadınların ön tanıları VATF + spekulum muayenesine, son tanıları da laboratuvar sonuçlarına göre konmuştur. Buna göre; ön tanı olarak kadınların %16.0 na Kandida (K), %10.0 na Trichomonas Vajinalis (TV), %62.0 na Bakteriyel Vajinozis (BV), %12.0 na K+BV tanısı kondu. Son tanı olarak da; %20.0 na K, %2.0 na TV, %52.0 sine BV, %24.0 üne K+BV tanısı konuldu. Literatürde bir çok kaynakta BV in üreme çağındaki kadınlarda görülen vajinal akıntı şikayetlerinin oldukça büyük bir bölümünü oluşturduğu vurgulanmaktadır (Bezircioğlu ve Öniz 2004; Günay 1998; Günenç 1999; Kalkancı, Çiftçi, Biri, Kuştimur ve Güner 2005; Sevil ve Özkan 2004). Keçeli, Gacar, Yücesoy, Türköz ve Dündar ın (2004) yapmış olduğu çalışmada da en sık vajinit nedeni BV olarak belirtilmiştir. Zeteroğlu, Andiç, Deveci, Şahin ve Güvercinci nin (2004) yaptığı çalışmada da 116 hastanın 48'inde patolojik bulgu belirlendiği, 30'una BV, 23'üne K ve 2'sine TV tanısı konduğu bildirilmiştir. Zhang ve ark. (2001) yaptığı çalışmada da; BV, K ve TV prevelans oranı sırasıyla; %22,2, %4,9, ve %2,1 olarak bildirilmiştir. Literatürde bazı kaynaklarda ise kandidanın daha sık görüldüğü savunulmaktadır (Açıkgöz, Turhan, Gamberzade, Ark ve Göçer 2002; Öner ve Ark. 2004). Bolatlı, Şengül, Doğan, Akgün ve Akşit (1997) 280 kadınla yaptıkları çalışmada; 74'ünde K, 45'inde TV, 32'sinde BV saptandığı bildirilmiştir. Sonuçlarımız BV in üreme çağındaki kadınlarda görülen şikayetlerin oldukça büyük bir bölümünü oluşturduğu literatür bilgisini desteklemektedir. Çalışmamızda geliştirilen VATF + spekulum muayene sonuçlarına göre konulan ön tanılar ile laboratuvar tetkikleri sonuçlarına göre konulan son tanıların uyumu Kappa uyum analizi ile değerlendirildi (Tablo 2,3,4). İlk değerlendirmede ön tanı ile son tanılardaki uyumun κ:0.627 ile iyi düzeyde olduğu belirlendi. Ancak son tanıları miks enfeksiyon (K+BV) olarak konan 4 vakanın, ön tanılarının miks olmadığı fakat bu iki enfeksiyondan biri olduğu görüldü (son tanıda K+BV denilen kadınlardan birinde ön tanıda sadece K, üçünde de BV saptanmıştı). Bu nedenle de bu 4 vaka çıkarılarak 46 vakada ön tanı ile son tanı uyuşması tekrar değerlendirildi. İkinci değerlendirmede yapılan uyum analizi sonucunda κ:0.710 ile güvenilirliği biraz daha yüksek olarak yine iyi düzeyde bir uyum olduğu saptandı. Miks enfeksiyonlarda o anda akut yaşanan ve majör özellik gösteren enfeksiyon belirtileri baskın olduğundan, bu hangi enfeksiyon ise onun semptomlarına yönelik şikayetler ön plana çıkmakta ve kişi öncelikle o şikayetleri ifade etmektedir. Bu nedenle belirtilen bu 4 vaka çıkarılarak ikinci bir değerlendirme yapılmış ve uyuşma oranında ve güvenilirlik düzeyinde artma görülmüştür. Bu iki değerlendirmenin uyum analizi sonucunda da I.değerlendirmede ön tanı ve son tanı uyuşma oranının %78.0, uyum düzeyinin κ:0.627 olduğu, II. değerlendirmede uyuşma oranın %84.7 ye yükseldiği, uyumun güvenilirliği de biraz daha yükselmiş olarak κ:0.710 düzeyinde olduğu bulundu. Her iki değerlendirmenin istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlılık gösterdiği(p=0.0001) saptandı. Kısa nın (2007) çalışmasında da semptom yaklaşımının sensitivitesi %91.5, spesifitesi %69.7, pozitif prediktif değer %87.7 ve negatif prediktif değer %77.5 olarak bildirilmiştir. Diğer bir deyişle semptom yaklaşımı ile vajinal enfeksiyon tanısı alan kadınların %91.5 inin, klinik muayene ile %97.2 sinin doğru tanılandığı tespit edilmiş ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşireler tarafından vajinal enfeksiyonları tanılamada uygun bulunduğu bildirilmiştir. Bizim çalışmamızda da geliştirilen ve uygulanılabilirliği çok kolay olan VATF ve yine hemşire/ ebenin yapabileceği inspeksiyon, spekulum muayenesine göre konan ön tanı ile laboratuar değerlendirmelerine ve bimanuel klinik muayene bulgularına göre konan son tanı arasındaki uyum oranı yüksek, uyumun güvenilirlik düzeyi önemli düzeyde iyi bulunmuş ve ileri düzeyde de anlamlılık saptanmıştır. Bu sonuçlar da vajinal enfeksiyonların tanılanmasında geliştirdiğimiz VATF nun hekim, hemşire/ebeler tarafından güvenli bir şekilde kullanılabileceğini göstermiştir. Literatür incelendiğinde vajinal enfeksiyonları daha kolay ve hızlı tespit edebilmek için birçok form geliştirildiği görülmektedir. BV tanılamak için Richerd Amsel tarafından Amsel kriterleri, Mazuli ve arkadaşları tarafından Nugent puanlama sistemi geliştirilmiştir (CCQLM 2003; Günay 1998; Günenç 1999; Nugent, Krohn ve Hillier 1991; Spıegel 2002; Spıegel, Amsel, Holmes 1983). DSÖ uzmanlar grubu etiyolojik ve klinik tanının yarattığı sorunlara alternatif olarak sendrom yaklaşımı önermektedir (Sağlık Bakanlığı 2000; Sevil ve Özkan 2004). Taşkın ve Kısa (2007) tarafından sendrom yaklaşımının geçerliliği bakılmış ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşireler tarafından vajinal enfeksiyonları tanılamada uygun bulunduğu bildirilmiştir. Özkan ve Demir (2002) tarafından
10 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak geliştirilen standart kontrol listesi sonucunda, hemşirenin vajinal enfeksiyonlarda standart kontrol listesi kullanarak vajinit tanısı koymada yüksek oranda başarılı olduğu, eğitim almış ebe ve hemşirelerin ev ziyaretleri sırasında standart kontrol listesi kullanarak kadınları yönlendirebilecekleri ve jinekolojik muayene yaptıkları taktirde vajinit tanısı koyabilecekleri belirtilmiştir. Geliştirdiğimiz VATF nun da bu amaçlara hizmet açısından güvenle kullanılabilecek bir form olduğu kanısına varılmıştır. Sonuç olarak elde ettiğimiz veriler bize, VATF + spekulum muayenesi ile birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire/ebelerin laboratuvar analizlerine çok gereksinim duymadan akıntı şikayeti ile gelen kadınların tanılarını koyabileceklerini, ayrıca geliştirmiş olduğumuz VATF ın birinci basamakta ya da jinekoloji polikliniklerinde de güvenli bir şekilde kullanılabileceğini göstermiştir. KAYNAKLAR Açıkgöz Z.C., Turhan N.Ö., Gamberzade Ş., Ark E., Göçer S. (2002): Vajen Kültürlerinin Mikrobiyolojik Açıdan Retrospektif Olarak Değerlendirilmesi, Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji ABD., Ankara, Mikrobiyoloji Bülteni, 36(1): Atasü T., Şahmay S. (2001), Jinekoloji(Kadın Hastalıkları),Nobel tıp kitabevi, Bezircioğlu İ., Öniz A. (2004). Vajinal Akıntı Yakınması İle Başvuran Hastaların Akıntı Örneklerinin Direkt Mikroskobik Değerlendirilmesi. Sted dergisi 13(11), Bolatlı T., Şengül M., Doğan N., Akgün Y., Akşit F. (1997) Vajinal Akıntısı Olan Kadınlarda Gardnerella Vaginalis Görülme Sıklığı. Mikrobiyoloji Bülteni,31(2): Boyacıoğlu H., Güneri P. (2006). Sağlık Araştırmalarında Kullanılan Temel İstatistik Yöntemler, Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi, 30(3), Sayfa: CCQLM (Canadion Coalibitan for Quality in Laboratory Medicine), November Replaces November Microbiyology Working Group. Guideline for Laboratory Processing and İnterpretation of Vajinal Specimens in the Diagnosis of Bacteriyel Vaginozis. Bacterial%20Vaginosis%20 Guideline. Pdf. Günay T.(1998). İnönü Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaş Evli Kadınlarda Bakteriyel Vajinozis, Candidiazis, Trichomoniasis, Gonore Sıklığı, Bunu Etkileyebilecek Bazı Faktörlerin İrdelenmesi ve Sağlık Ocağında Kullanılabilecek Tanı Yöntemleri, Halk Sağlığı AD Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Günenç T.(1999). Vajinal Akıntılarda En Sık Rastlanan Etkenlerin Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulgularının Karşılaştırılması, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD Uzmanlık Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Samsun. Kalkancı A., Çiftçi B., Biri A., Kuştimur S.,Güner H.: Vajinit Ön Tanısı Almış Olgularda Vajinal Kültür Sonuçlarının Etkenlerine göre Dağılımı, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara, Türkiye Klinikleri Journal Gyenocology&Obstetrics, 2005, 15: Kaymak Y., Paşaoğlu A., Erhan M., Çelik B.(2005). Polikliniğimize Vajinit Yakınmasıyla Başvuran Hastalarda Vajinal Akıntı Etkenlerinin Araştırılması, Gazi Medical Journal, 16(3): Keçeli S., Gacar G., Yücesoy G., Türköz E., Dündar V Semptomatik Olgularda Vulvovajinal Kandidoz Ve Bakteriyel Vajinöz Prevalansı: Risk Faktörleri ile İlişkisi. Enfeksiyon Dergisi.18(4): Kısa S. (2007). Ankarada Bir AÇS/AP Merkezine Başvuran Yaş Evli Kadınlarda Vajinal Enfeksiyonların Hemşire Tarafından Tanılanmasında Semptom Yaklaşımının Geçerliliği ve Etkinliği, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği AD Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
11 32 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı: Kısa S.,Taşkın L.(2007).Bir AÇS/AP Merkezine Başvuran Yaş Evli Kadınlarda Vajinal Enfeksiyonların Hemşire Tarafından Tanılanmasında Semptom Yaklaşımının Geçerliliği ve Etkinliği, 5. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi (Kongre Kitabı), Ankara, Nisan. Nugent R.P., Krohn M.A., Hillier S.L., (1991). Rellability of Diagnosing Bacterial Vajinosis is İmproved by Standardized Method of Gram Stain İnterpratiation.. J Clin Microbial. 29(2), Öner S., Demirhindi H., Erdoğan Ş., Tuncer İ., Şaşmaz T., Sütoluk Z., Akbaba M.(2004). Doğankent Sağlik Ocaği Bölgesinde Yaş Arasi Kadinlarda Genital Enfeksiyon Prevelansı, MEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 5(2): Özdamar K.(1999). Paket Programlar ile İstatiksel Veri Analizi -1, Kaan Kitabevi, Eskişehir, Özkan,S.,Demir,Ü. (2002) yaş doğurgan çağı kadınlarda vajinitis tanılamasında hemşirenin etkinliğinin belirlenmesi ve vajinitise neden olan risk faktörlerinin incelenmesi, Sağlık ve Toplum. 12(4): Sevil,Ü.;Özkan,S. (2004). Kadınlarda sık görülen vulvovajinal enfeksiyonlar. İzmir, T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Planlaması Klinik Uygulama El Kitabı (1995), İstanbul, T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Aile Planlaması ve Üreme Sağlığı Hizmet Rehberi (2000), Ankara, 3. Basım, Cilt 1, William W. Beck, Jr. (1992). Obstetric and gynecology, Güven&Nobel Tıp Kitabevi, World Health Organization (2001). Management of Sexually Transmitted Infections: Report of an Intercountry Workshop Yangon, Myanmar, July 2001.pp Zarakolu P, Sahin Hodoglugil NN, Aydin F, Tosun I, Gozalan A, Unal S. (2004) Reliability of interpretation of gram-stained vaginal smears by Nugent's scoring system for diagnosis of bacterial vaginosis. Diagn. Microbiol Infect. Dis. 48(2): Zeteroğlu Ş., Andiç Ş., Deveci A., Şahin G., Güvercinci M. (2004). Vaginal Akıntısı Olan Kadınlarda Mikrobiyolojik Bulgular, MEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 5(2): Zhang LJ, Geng YT, An HY, Gao SY, Zhang L, Cen Y, Zeng G.(2001). Investigation on Reproductive Tract İnfection Among Floating Married Women of Childbearing Age in Fengtai District in Beijing, China, FEMS Immunol Med Microbiol. 32(1): Sayılı Nüfus planlaması Hizmetleri Yönetmeliği (1983). 507 Sayılı Nüfus planlaması Hizmetlerini yürütecek Personelin Eğitimi, Görev Yetki ve Sorumlulukları hakkında Yönetmelik. 10 Eylül 1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete, Sayı Erişim tarihi nnex1a_guvenli_annelik.d, Erişim tarihi http//sbu.saglik.gov.tr/tusp/turkce/destek_alanlari/yonetimin_guclendirilmesi/cerceve/ dokuman/e Annex1D_CYBE_%20HIV_%20AIDS.doc. Erişim tarihi İletişim adresi: Hatice YILDIZ ERYILMAZ adres: heryilmaz@marmara.edu.tr haticeeryilmaz@yahoo.com
12 Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak VAJİNAL AKINTI TANILAMA FORMU BAŞVURAN Hastanın adı-soyadı: Yaşı : Şikayetin başlangıç tarihi: Siklusa göre başvuruş zamanı: Gravida : Parite: Abortus: Küretaj : Yaşayan çocuk sayısı: Kullandığı kontraseptif yöntem: Son gebelik aralığı : Akıntı Patolojik Akıntının özellikleri (Amsel kriterlerine göre): Normal akıntı Süt kesiğine benzer akıntı Yeşil-sarı,köpüklü akıntı İnce,gri-beyaz akıntı Pürülan akıntı Homojen-sulu,et suyu görünümünde Akıntı Normal Diğer özellikler Cinsel ilişki ile bağlantılı + Inspeksiyon muayenesi + Spekulum muayenesi Cinsel ilişkiyle bağlantısız Kızarıklık Normal akıntı Cinsel ilişki sonrasında kanama Erezyon,ülser,yara Süt kesiğine benzer akıntı Disparonaya Yeşil-sarı,köpüklü akıntı Kanama düzensizlikleri İnce,gri-beyaz akıntı Kaşıntı Prülan akıntı Yanma Homojen-sulu etsuyu akıntı Koku Dokunmakla kanayan serviks Ağrı (kasık yada karın) Servikste çilek görüntüsü Dizüri Erozyon Pollaküri Ektropuyon Ateş,halsizlik vb. Servikste özellik yok ÖN TANI Spekulum Muayenesine Ek Olarak C TV BV Miks enfeksiyon Nonspesifik Normal TANIDA UYUŞMA VAR YOK ph Bakılması Normal ph ph sonucu:. Taze preparat bakılması Bimanuel muayene ph 4.5 BV ph arası Kandida ph 5.0 Trichomonas Özellik var Özellik yok Taze preparatın incelenmesi Tomurcuklar ve hifler..c İpucu hücreleri ve lökosit BV Hareketli trichomonaslar.tv Koku (whiff) Testi Pozitif.BV Negatif SON TANI C TV BV Miks enfeksiyon Nonspesifik Normal
Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak Konulan Tanıların Uyum Analizi
Vajinal Akıntı Tanılama Formu (VATF) Kullanılarak Konulan Tanıların Uyum Analizi Aslıhan AYTAÇ*, Hatice YILDIZ ERYILMAZ** ÖZET Amaç: Bu çalışma; laboratuvar tetkiklerinin uygulanamadığı özellikle birinci
DetaylıCinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlarda Tanı
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlarda Tanı Deniz Gökengin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar Gonore Klamidyal
DetaylıÖzgün Problem Çözme Becerileri
Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ
Detaylı30.12.2014. Kadın Hastalıklarında Uygulanan Muayene Metotları. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. 16.Hafta ( 29.12-02.
10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 16.Hafta ( 29.12-02.01 / 01 / 2015) KADIN HASTALIKLARINDA UYGULANAN MUAYENE METOTLARI Slayt No: 25 JİNEKOLOJİK MUAYENE 1.) Anamnez 2.) Genel Fizik Muayene
DetaylıSEÇMELİ DERS ÖNERİ FORMU
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılı SEÇMELİ DERS ÖNERİ FORMU Dersin adı Üreme Sağlığı Anabilim dalı Sorumlu öğretim üyesi E-posta adresi Halk Sağlığı Prof.Dr.Haldun SÜMER
DetaylıKadında genital akıntıya yaklaşım: Laboratuvar testleri
Kadında genital akıntıya yaklaşım: Laboratuvar testleri Doç. Dr. I. Pınar Zarakolu Köşker Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Enfeksiyon Hastalıkları Ünitesi Kadında genital
DetaylıÖĞRENİM HEDEFLERİ Öğrenciler 3. sınıfın sonunda;
3. SINIF VE Bu sınıfta öğrencilere, yaşamın evreleri içinde ve organ sistemleri temelinde hastalık oluşumunun genel özellikleri, nedenleri, temel mekanizmaları, patolojik bulguları, laboratuvar ve görüntüleme
DetaylıBakteriyel Vajinoz: Yaygınlığı, Tanısı ve İnfeksiyonu Etkileyen Faktörler
Bakteriyel Vajinoz: Yaygınlığı, Tanısı ve İnfeksiyonu Etkileyen Faktörler Nuriye Nalan ŞAHİN* * Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, ANKARA ÖZET Bu çal flmada Trabzon da aile
DetaylıSEZARYEN İLE DOĞUM YAPAN ANNELERİN EPİDURAL ANESTEZİ SEÇME NEDENLERİNİN İNCELENMESİ
SEZARYEN İLE DOĞUM YAPAN ANNELERİN EPİDURAL ANESTEZİ SEÇME NEDENLERİNİN İNCELENMESİ Meryem Karataş*, Aysun Çakır Özçelik*, Canan Sarı*, Sevinç Kaymaz* *Liv Hospital Ulus GİRİŞ Kadın sağlığı açısından gebelik
DetaylıYoğun Bakım Ünitesinde Yatan Ventilatörle İlişkili Pnömonili Hastalarda Serum C-Reaktif Protein, Prokalsitonin, Solubl Ürokinaz Plazminojen Aktivatör Reseptörü (Supar) Ve Neopterin Düzeylerinin Tanısal
DetaylıGÖĞÜS AĞRISI ŞİKAYETİ İLE BAŞVURAN ÇOCUKLARIN KLİNİK İZLEMİ
GÖĞÜS AĞRISI ŞİKAYETİ İLE BAŞVURAN ÇOCUKLARIN KLİNİK İZLEMİ Erhan Çalışıcı, Birgül Varan, Mahmut Gökdemir, Nimet Cındık, Özge Orbay Başkent Üniversitesi Çocuk Sağ.Has.ABD Göğüs ağrısı, çocukluk ve adölesan
Detaylıneslihankelestemur@mynet.com ISSN : 1308-7312 mkaplan101@yahoo.com 2010 www.newwsa.com Elazig-Turkey
ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2010, Volume: 5, Number: 1, Article Number:1B0015 MEDICAL SCIENCES Neslihan Keleştemur Received: September 2009 Mustafa Kaplan Accepted: January 2010
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr
DetaylıKış Sezonunda Görülen İnfluenza Virüsü Tipleri ve Tedavide Oseltamivir in Etkinliği
2010-2011 Kış Sezonunda Görülen İnfluenza Virüsü Tipleri ve Tedavide Oseltamivir in Etkinliği Mehmet Ceyhan, Eda Karadağ Öncel, Selim Badur, Meral Akçay Ciblak, Emre Alhan, Ümit Sızmaz Çelik, Zafer Kurugöl,
DetaylıYOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ. Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker****
YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi Yoğun Bakım Sorumlu
DetaylıÜNİTE II- KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ
ÜNİTE II- KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Genital Organlar Dış Genital Organlar İç Genital Organlar Kemik Kısımları (Pelvis ) Siklus Oluşumu ve Hormonlar Oval ve Menstrual Siklus Halkası
DetaylıHEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR
HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük
DetaylıTONSİLLOFARENJİT TANI VE TEDAVİ ALGORİTMASI
TONSİLLOFARENJİT TANI VE TEDAVİ ALGORİTMASI Akut tonsillofarenjit veya çocukluk çağında daha sık karşılaşılan klinik tablosu ile tonsillit, farinks ve tonsil dokusunun inflamasyonudur ve doktora başvuruların
DetaylıDers Yılı Dönem-V Üroloji Staj Programı
2018 2019 Ders Yılı Dönem-V Üroloji Staj Programı DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM 5 ÜROLOJİ STAJI EĞİTİM PROGRAMI Stajın adı Stajın süresi Öğretim yeri Anabilim dalı başkanı Staj sorumluları Eğiticiler
DetaylıCinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Çalışma Grubu Faaliyet Raporu Hazırlayan: Prof. Dr. Pınar Zarakolu (Kurucu, Başkan)
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Çalışma Grubu Faaliyet Raporu 2009-2015 Hazırlayan: Prof. Dr. Pınar Zarakolu (Kurucu, Başkan) Vizyonumuz Ülkemizde CYBE ın kontrolü ve önlenmesi amacıyla eğitim, araştırma
Detaylı14 Aralık 2012, Antalya
Hamilelerde Uyku Bozukluğunun Sorgulanması ve Öyküden Tespit Edilen Huzursuz Bacak Sendromunda Sıklık, Klinik Özellikler ve İlişkili Olabilecek Durumların Araştırılması A Neyal, G Benbir, R Aslan, F Bölükbaşı,
DetaylıÖĞRENİM HEDEFLERİ Öğrenciler 4. ve 5. sınıf stajları sonunda;
4. SINIF ve 5. SINIF VE Staj kurullarında öğrencilerin farklı kliniklerde, uygun sürelerde gerçekleştireceği stajlarda hastaların öyküsünü alma ve sistemik muayenesini yapma, hekimlik uygulamalarını geliştirme,
DetaylıS A H A A R A Ş T I R M A S I
S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
DetaylıGenital sistem örneklerine yaklaşım Vajinal örnekler
Genital sistem örneklerine yaklaşım Vajinal örnekler Prof. Dr. I. Pınar Zarakolu Köşker Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ünitesi Genital sistem örnekleri Çeşitli klinik sendromların
DetaylıMETRONİDAZOL SPEKTRUM: KLİNİK KULLANIM: METRONİDAZOL. Bakterinin nükleik asit sentezini inhibe ederek etki eden bakteriyostatik antibiyotiktir.
METRONİDAZOL METRONİDAZOL Bakterinin nükleik asit sentezini inhibe ederek etki eden bakteriyostatik antibiyotiktir. SPEKTRUM: Anaeroblar: B. fragilis, Fusobakterium, Clostridia, Gardnerella vaginalis.
DetaylıAYAKTAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No 24.03.2014 CureMed te tanımlanmış anamnez modüller eklendi. 01 FTR Tedavi Formu prosedüre tanımlandı. Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hasta Değerlendirme
DetaylıFEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN BRANŞLARINA KARŞI TUTUMLARININ İNCELENMESİ
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN BRANŞLARINA KARŞI TUTUMLARININ İNCELENMESİ Sibel AÇIŞLI 1 Ali KOLOMUÇ 1 1 Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Özet: Araştırmada fen bilgisi
DetaylıObsesif KompulsifBozukluk Hastalığının Yetişkin Ayrılma Anksiyetesiile Olan İlişkisi
Obsesif KompulsifBozukluk Hastalığının Yetişkin Ayrılma Anksiyetesiile Olan İlişkisi Dr. SiğnemÖZTEKİN, Psikolog Duygu KUZU, Dr. Güneş CAN, Prof. Dr. AyşenESEN DANACI Giriş: Ayrılma anksiyetesi bozukluğu,
Detaylıİnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi
İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi Y R D. D O Ç. D R. M İ N E İ S L İ M Y E TA Ş K I N B A L I K E S İ R Ü N İ V E R S İ T E S I TIP FA K Ü LT E S İ K A D I N H A S TA L I K L A R I V E D
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD
BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD Çalışmalarda birinci basamak sağlık kurumlarına başvuran hastalardaki psikiyatrik hastalık sıklığı, gerek değerlendirme ölçekleri kullanılarak
DetaylıDEFANSİF TIP KAVRAMI: İÇERİK ANALİZİ
DEFANSİF TIP KAVRAMI: İÇERİK ANALİZİ Prof. Dr. Şebnem ASLAN Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü Doktora Öğr. Kubilay ÖZER Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,
Detaylı4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3)
4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3) Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen
DetaylıAcil Servise Başvuran Doğurganlık Yaş Grubu Kadınlardan İstenilen β-hcg Testinin Pozitifliğinin Araştırılması
ARAŞTIRMA Doğurganlık Yaş Grubunda β-hcg Testinin Araştırılması T A D Acil Servise Başvuran Doğurganlık Yaş Grubu Kadınlardan İstenilen β-hcg Testinin Pozitifliğinin Araştırılması β-hcg Test Positivity
DetaylıEnfeksiyon Hastalıklarının Tanısında Sendromik Yaklaşımlar
Enfeksiyon Hastalıklarının Tanısında Sendromik Yaklaşımlar Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE) Prof. Dr. Pınar Zarakolu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
DetaylıKocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı Yandal Ar. Gör. Uzm. Dr. Kübra Öztürk Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi
DetaylıAsist. Dr. Ayşe N. Varışlı
Asist. Dr. Ayşe N. Varışlı 1 GİRİŞ: İshal tüm dünyada, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkmaktadır Akut ishal, özellikle çocuk ve yaşlı hastalarda önemli
DetaylıBir Sağlık Yüksekokulunda Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi
186 Bir Sağlık Yüksekokulunda Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi Filiz Kantek, Akdeniz Üniversitesi Antalya Sağlık Yüksekokulu, Antalya,Türkiye, fkantek@akdeniz.edu.tr
DetaylıCinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Çalışma Grubu Faaliyet Raporu Hazırlayan: Prof. Dr. Pınar Zarakolu (Kurucu, Başkan)
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Çalışma Grubu Faaliyet Raporu 2009-2015 Hazırlayan: Prof. Dr. Pınar Zarakolu (Kurucu, Başkan) Vizyonumuz Ülkemizde CYBE ın kontrolü ve önlenmesi amacıyla eğitim, araştırma
DetaylıHEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK ( )
HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK (2.0.20) Gülay Turgay, Emre Tutal 2, Siren Sezer Başkent Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Diyaliz Programı
DetaylıT.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ RİA YA ÖZEL DANIŞMANLIK İLKESİNE GÖRE RİA UYGULANMASI, GENİTAL HİJYEN EĞİTİMİ VE VULVOVAJİNAL ENFEKSİ
T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ RİA YA ÖZEL DANIŞMANLIK İLKESİNE GÖRE RİA UYGULANMASI VE GENİTAL HİJYEN EĞİTİMİNİN VULVOVAJİNAL ENFEKSİYONLARININ GÖRÜLMESİNE ETKİSİ Hemşirelik Programı
DetaylıABSTRACT $WWLWXGHV 7RZDUGV )DPLO\ 3ODQQLQJ RI :RPHQ $QG $IIHFWLQJ )DFWRUV
ÖZET Amaç: Araştırma, Aile Planlaması (AP) polikliniğine başvuran kadınların AP ye ilişkin tutumlarını ve bunu etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı tipteki bu araştırma
DetaylıDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Giriş DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk çağının en sık görülen
DetaylıSAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ)
SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Nilgün ULUTAŞDEMİR *, Öğr. Gör. Habip BALSAK ** * Avrasya Üniversitesi,
DetaylıYoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri
Yoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri Emel AZAK, Esra Ulukaya, Ayşe WILLKE Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
DetaylıT.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK PROGRAMI
T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK PROGRAMI GATA KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN KADINLARIN GENİTAL HİJYEN DAVRANIŞLARI VE BU DAVRANIŞLARIN VAJİNAL ENFEKSİYONA
DetaylıSERVİKAL ÖRNEKLERDE HPV DNA ve SİTOLOJİK İNCELEME SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
SERVİKAL ÖRNEKLERDE HPV DNA ve SİTOLOJİK İNCELEME SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Begüm Nalça Erdin 1, Alev Çetin Duran 1, Ayça Arzu Sayıner 1, Meral Koyuncuoğlu 2 1 Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,
DetaylıHemşireliğin Kayıtlara Yansıyan Yüzü
Hemşireliğin Kayıtlara Yansıyan Yüzü Yaşam başlangıcından ölümüne kadar, sağlık ve hastalık durumunu anlama, uygun girişimleri planlayarak sorunu çözme sorumluluğuna sahip olan hemşirelik; insanı ele alan
DetaylıTİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ?
TİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ? Sacide Kılıç* Alime Selçuk Tosun** Elif Eliş* *Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji
Detaylı4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI
4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen hekim düzeyinde
DetaylıACİL TIP ACİL TIP STAJININ AMACI
ACİL TIP ACİL TIP STAJININ AMACI Klinik öncesi ve klinik dönemlerde edinilen bilgi, beceri ve tutumlar doğrultusunda acil hastaları birinci basamak düzeyinde yönetilme (acil durumu tanımak, ilk müdahaleyi
DetaylıKANSER ERKEN TEŞHİS TARAMA ve EĞİTİM MERKEZİ HEMŞİRE GÜLBAHAR GÜNEŞ OKUDUCU
KANSER ERKEN TEŞHİS TARAMA ve EĞİTİM MERKEZİ HEMŞİRE GÜLBAHAR GÜNEŞ OKUDUCU Sunum Planı Ketem Kuruluş ve Amaçları İdari ve Teknik Yapılanması Ketem Faaliyetleri Ketem Çalışma programları Hedefler KURULUŞ
DetaylıT.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER
T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER PSH 501 - Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Temelleri
DetaylıKronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi
Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,
DetaylıHem. Songül GÜNEŞ Akdeniz Üniversitesi Hastanesi 9.4.2014 1
Hem. Songül GÜNEŞ Akdeniz Üniversitesi Hastanesi 9.4.2014 1 Ameliyathaneler kendine özgü mimari dizaynları, çalışma koşulları ve ameliyathanede görev yapan personelleriyle çok özel merkezlerdir Ameliyathane
DetaylıJİNEKOLOJİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN KADINLARIN GENİTAL HİJYEN DAVRANIŞLARI*
ARAŞTIRMA JİNEKOLOJİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN KADINLARIN GENİTAL HİJYEN DAVRANIŞLARI* Nazan KOŞTU** Kerime Derya (TAŞÇI) BEYDAĞ*** Alınış Tarihi:14.12.2007 Kabul Tarihi:17.02.2008 ÖZET Bu çalışma, Denizli
DetaylıMENENJİTLİ OLGULARIN KLİNİK VE LABORATUAR ÖZELLİKLERİNİN RETROSPEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ
MENENJİTLİ OLGULARIN KLİNİK VE LABORATUAR ÖZELLİKLERİNİN RETROSPEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ Mine SERİN 1, Ali CANSU 1, Serpil ÇELEBİ 2, Nezir ÖZGÜN 1, Sibel KUL 3, F.Müjgan SÖNMEZ 1, Ayşe AKSOY 4, Ayşegül
DetaylıDÖNEM IV GRUP B DERS PROGRAMI
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2015 2016 EĞİTİM VE ÖĞRETİM
DetaylıAkut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu. Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa
Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa Olgu 24 yaşında erkek hasta 6. sınıf tıp öğrencisi Ortopedi polikliniğine başvurmuş Rutin
DetaylıHalis Akalın, Nesrin Kebabcı, Bekir Çelebi, Selçuk Kılıç, Mustafa Vural, Ülkü Tırpan, Sibel Yorulmaz Göktaş, Melda Sınırtaş, Güher Göral
Halis Akalın, Nesrin Kebabcı, Bekir Çelebi, Selçuk Kılıç, Mustafa Vural, Ülkü Tırpan, Sibel Yorulmaz Göktaş, Melda Sınırtaş, Güher Göral Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
DetaylıPrediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi
Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun
DetaylıDersin adı: Dönem IV Kadın Hastalıkları ve Doğum. Dahili Tel. No: 1134
Dersin adı: Dönem IV Kadın Hastalıkları ve Doğum Dersin Kodu TIP 403 AKTS Kredisi:13 Dönem IV Lisans Zorunlu 183 saat / 8 hafta Teorik:57 saat / 8 hafta lı:126 saat / 8 hafta Dersin dili: Türkçe Dersin
DetaylıCUMHURĠYET ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM BÖLÜMÜ DERS BĠLGĠLERĠ FORMU. Kadın Hastalıkları ve Doğum. Lisans
CUMHURĠYET ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM BÖLÜMÜ DERS BĠLGĠLERĠ FORMU Bölüm Kadın Hastalıkları ve Doğum Yıl/yarıyıl 6/1-2 Dersin Adı Ders düzeyi (Önlisans, lisans,vb) Dersin Türü(Z/S)
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2007 yılı servikovajinal smear sonuçlarının retrospektif incelenmesi
Göztepe Tıp Dergisi 24(4):68-72, 2009 ISSN 300-526X KLİNİK ARAŞTIRMA Jinekoloji ve Obstetrik T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2007 yılı servikovajinal smear sonuçlarının
DetaylıBilim Uzmanı İbrahim BARIN
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİNDE YATAN HASTALARIN HASTANE HİZMET KALİTESİNİ DEĞERLENDİRMELERİ Bilim Uzmanı İbrahim BARIN Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri AMAÇ Hasta memnuniyeti verilen
DetaylıAVRASYA ÜNİVERSİTESİ
Ders Ta ıtı For u Dersi Adı Öğreti Dili Aile Planlaması Danışmanlığı Türkçe Dersi Verildiği Düzey Ön Lisans () Lisans ( ) Yüksek Lisans(x) Doktora( ) Eğiti Öğreti Siste i Örgü Öğreti X) Uzakta Öğreti Diğer
DetaylıVajinal Mikrobiyota ve Bakteriyel Vajinozis
Vajinal Mikrobiyota ve Bakteriyel Vajinozis A Y Ş E R Ü V E Y D A U Ğ U R D U Y G U F I N D I K, İ N C İ T U N C E R, U Ğ U R A R S L A N Bakteriyel Vajinozis Bakteriyel vajinozis vajen mikrobiyotasının
Detaylıİdrar Tahlilinde Mitler U Z. DR. B O R A ÇEKMEN ACIL Tı P K L I NIĞI O K MEYDANı E Ğ I T IM VE A R A Ş Tı R MA HASTA NESI S AĞ L ı K B ILIMLERI Ü
İdrar Tahlilinde Mitler U Z. DR. B O R A ÇEKMEN ACIL Tı P K L I NIĞI O K MEYDANı E Ğ I T IM VE A R A Ş Tı R MA HASTA NESI S AĞ L ı K B ILIMLERI Ü NIVERSITESI Mit 1: İdrar bulanık görünümde ve kötü kokulu.
DetaylıÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ
ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ *Aysun Çakır, *Hanife Köse,*Songül Ovalı Güral, *Acıbadem Kadıköy Hastanesi GİRİŞ
DetaylıÇOCUK CİNSEL İSTİSMARI MUAYENE FORMU. Tıbbi Özgeçmiş. . Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi.
. Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi ÇOCUK CİNSEL İSTİSMARI MUAYENE FORMU Çocuğun Adı- Soyadı: Cinsiyeti: TC Kimlik No: Muayeneyi Yapanın Adı- Soyadı: Uzmanlığı:
DetaylıProje S üresi Süresi 2010 2010--2014 2014 P j ro B e aşlang an ıç Tar T ihi ihi: 9 9 Mart t 2010
AMAÇ İnsanlarda sağlıklı olma, sağlıklı bir evlilik yürütme ve sağlıklı bireyler yetiştirme konularında bilinç oluşturmak. Sağlıklı nesiller yetiştirecek olan bilinçli aileler için başta anne, babalara
DetaylıFETAL HAYATTAN ÇOCUKLUĞA ĠLK 1000 GÜNDE BESLENME VE AĠLE HEKĠMLĠĞĠ SĠSTEMĠNDE HEMŞĠRENĠN ROLÜ
FETAL HAYATTAN ÇOCUKLUĞA ĠLK 1000 GÜNDE BESLENME VE AĠLE HEKĠMLĠĞĠ SĠSTEMĠNDE HEMŞĠRENĠN ROLÜ Yrd.Doç.Dr. Gülten KOÇ Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Doğum-Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıERÜ. SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ 2. SINIF UYGULAMA DEĞERLENDİRME FORMU (HEMŞİRELİK ESASLARI)
ERÜ. SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ 2. SINIF UYGULAMA DEĞERLENDİRME FORMU (HEMŞİRELİK ESASLARI) No: Dersin Adı: DEĞERLENDIRME KRITERLERI Klinikler ı. PROFESYONEL DAVRANıŞLARıN 1 GELIŞTIRILMESI
DetaylıJİNEKOLOJİK KANSERİ OLAN KADINLARIN BİLGİ GEREKSİNİMLERİ: LİTERATÜR İNCELEMESİ
JİNEKOLOJİK KANSERİ OLAN KADINLARIN BİLGİ GEREKSİNİMLERİ: LİTERATÜR İNCELEMESİ Teskereci G*., Arslan İ*. & Akman G** *Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Antalya ** Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun
DetaylıYEDİ FARKLI İLDEKİ KADINLARIN GENİTAL HİJYEN DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ: ÇOK MERKEZLİ KESİTSEL BİR ÇALIŞMA*
ARAŞTIRMA YEDİ FARKLI İLDEKİ KADINLARIN GENİTAL HİJYEN DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ: ÇOK MERKEZLİ KESİTSEL BİR ÇALIŞMA* Serap EJDER APAY** Funda ÖZDEMİR*** Evşen NAZİK**** Dilek POTUR***** Aytül HADIMLI******
DetaylıDÖNEM VI GRUP F DERS PROGRAMI
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2013 2014 EĞİTİM VE ÖĞRETİM
DetaylıDSM-5 Düzey 2 Somatik Belirtiler Ölçeği Türkçe Formunun güvenilirliği ve geçerliliği (11-17 yaş çocuk ve 6-17 yaş anne-baba formları)
DSM-5 Düzey 2 Somatik Belirtiler Ölçeği Türkçe Formunun güvenilirliği ve geçerliliği (11-17 yaş çocuk ve 6-17 yaş anne-baba formları) Şermin Yalın Sapmaz Manisa CBÜ Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı
DetaylıServikal Erozyon Bulgusu Olan Kadınlarda HPV nin Araştırılması ve Genotiplerinin Belirlenmesi
Servikal Erozyon Bulgusu Olan Kadınlarda HPV nin Araştırılması ve Genotiplerinin Belirlenmesi Doç Dr Ayşen BAYRAM Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A.D. GİRİŞ İnsan Papilloma Virus
DetaylıÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuç: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT The Evaluation of Mental Workload in Nurses Objective: Method: Findings: Conclusion:
ÖZET Amaç: Yapılan bu çalışma ile Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Eğitim Hastanesinde görevli hemşirelerin zihinsel iş yüklerinin değerlendirilmesi ve zihinsel iş yükünün hemşirelerin sosyo-kültürel özelliklerine
DetaylıAccess Medicine - McGraw Hill
Access Medicine - McGraw Hill KAPSAM McGraw-Hill tarafından geliştirilmiş, 90 dan fazla tıbbi konu başlığıyla, öğrencilere, uzman hekim adaylarına, klinisyenlere, araştırmacılara ve tüm sağlık çalışanlarına,
DetaylıDÖNEM IV GRUP A DERS PROGRAMI
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2015 2016 EĞİTİM VE ÖĞRETİM
DetaylıTAF Preventive Medicine Bulletin, 2008: 7(3)
Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2008; 7(3):23-236 Lisansüstü Eğitime Devam Eden Evli Kadınların Üreme Sağlığı Sorunları ve Etkileyen Faktörler [Reproductive Health Problems of Married Women
DetaylıHOŞGELDİNİZ. Diaverum
HOŞGELDİNİZ 1 HEMODİYALİZ HASTALARININ DİYALİZ KLİNİKLERİNDEN BEKLENTİLERİ Gizem AKYOL¹, Nergiz TEKYİĞİT¹,Ayşegül TEMİZKAN KIRKAYAK¹,Fatma KABAN²,Filiz AKDENİZ²,Tevfik ECDER²,Asiye AKYOL³ 1-Diaverum Özel
DetaylıDeğerli öğrenciler Hacettepe Üniversitesine hoş geldiniz.
SAĞLIKLI BİREY Değerli öğrenciler Hacettepe Üniversitesine hoş geldiniz. Dr.Semih Leloğlu Hacettepe Üniversitesi Sıhhiye Yerleşkesi Öğrenci Sağlık Merkezi Dünya Sağlık Örgütü tanımına göre Sağlık, sadece
DetaylıYATAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hasta Değerlendirme Kurulu Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/5 1. AMAÇ Bu prosedürün
DetaylıBAŞKENT ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI ve DOĞUM A.D. İNTÖRN DOKTOR STAJ KARNESİ
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN LIKLARI ve DOĞUM A.D. İNTÖRN DOKTOR STAJ KARNESİ İNTÖRN DOKTORUN ADI-SOYADI İNTÖRN DOKTOR İLETİŞİM BİLGİLERİ GSM: e-mail: KADIN LIKLARI ve DOĞUM STAJI BAŞLAMA TARİHİ
DetaylıŞanlıurfa il merkezinde Suriyeli mülteci kadınların üreme ve ruh sağlığı ihtiyaçları; Suriyeli mültecilerin sağlığını geliştirme modeli
Şanlıurfa il merkezinde Suriyeli mülteci kadınların üreme ve ruh sağlığı ihtiyaçları; Suriyeli mültecilerin sağlığını geliştirme modeli Prof.Dr. Zeynep ŞİMŞEK Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı
DetaylıDÖNEM IV GRUP C DERS PROGRAMI
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2015 2016 EĞİTİM VE ÖĞRETİM
DetaylıYrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM
Yrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM Hemşirelik Fakültesi Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği Anabilim Dalı Eğitim Bilgileri Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik 1994-1998 Lisans İstanbul Üniversitesi Bölümü
Detaylıneslihankelestemur@mynet.com ISSN : 1308-7312 mkaplan101@yahoo.com 2010 www.newwsa.com Elazig-Turkey
ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2010, Volume: 5, Number: 1, Article Number: 1B0016 MEDICAL SCIENCES Neslihan Keleştemur Received: October 2009 Mustafa Kaplan Accepted: January 2010
DetaylıİNDİKATÖR ADI ACİL SERVİSE 24 SAAT İÇERİSİNDE AYNI ŞİKAYETLE TEKRAR BAŞVURAN HASTA SAYISI VE ORANI İNDİKATÖR KARTI
Sayfa No 1/17 ACİL SERVİSE 24 SAAT İÇERİSİNDE AYNI ŞİKAYETLE TEKRAR BAŞVURAN HASTA SAYISI VE ORANI İNDİKATÖR KARTI Acil servise 24 saat içinde aynı şikâyetle tekrar başvuran hasta sayısı ve oranının tespiti
DetaylıDr. Figen HANAĞASI Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi Nöroloji Bölümü
Dr. Figen HANAĞASI Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi Nöroloji Bölümü Amaç Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi Uyku Bozuklukları Laboratuvarı nda tetkik edilen 86 hastanın klinik ve polisomnografik
DetaylıTedaviye Başvuran İnfertil Çiftlerde Kaygı, Öfke, Başa Çıkma, Yeti Yitimi Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi
Tedaviye Başvuran İnfertil Çiftlerde Kaygı, Öfke, Başa Çıkma, Yeti Yitimi Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi Dr. Gülcan Güleç, DR. Hikmet Hassa, Dr. Elif Güneş Yalçın, Dr.Çınar Yenilmez, Dr. Didem
DetaylıEDİNSEL KANAMA BOZUKLUKLARI VE KALITSAL TROMBOFİLİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU I. BÖLÜM TROMBOTİK TROMBOSİTOPENİK PURPURA TANI VE TEDAVİ KILAVUZU...
EDİNSEL KANAMA BOZUKLUKLARI VE KALITSAL TROMBOFİLİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU İÇİNDEKİLER Önsöz...iii Ulusal Tanı ve Tedavi Kılavuzu Çalışma Grupları... iv Kısaltmalar... vii Tablolar Listesi... xv Şekiller
DetaylıEngraftman Dönemi Komplikasyonlarda Hemşirelik İzlemi. Nevin ÇETİN Hacettepe Üniversitesi Pediatrik KİTÜ
Engraftman Dönemi Komplikasyonlarda Hemşirelik İzlemi Nevin ÇETİN Hacettepe Üniversitesi Pediatrik KİTÜ Engraftman Sendromu Veno- Oklüzif Hastalık Engraftman Sendromu Hemşirelik İzlemi Vakamızda: KİT (+14)-
DetaylıDoğumun Aktif Fazında Uygulanan Hidroterapinin, Doğum Süreci, Anne Memnuniyeti ve Doğum Sonrası Ebeveynlik Davranışı Üzerine Etkisi
Doğumun Aktif Fazında Uygulanan Hidroterapinin, Doğum Süreci, Anne Memnuniyeti ve Doğum Sonrası Ebeveynlik Davranışı Üzerine Etkisi EBE SEMRA TUNCAY* YRD. DOÇ DR. SENA KAPLAN ** DOÇ.DR. ÖZLEM MORALOĞLU
DetaylıÖzel Bir Hastanenin Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Müşteri Memnuniyetinin Arttırılmasına Yönelik Yapılan Örnek Çalışma
Özel Bir Hastanenin Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Müşteri Memnuniyetinin Arttırılmasına Yönelik Yapılan Örnek Çalışma Aysun Çakır, Sevgili Gürel Kadıköy Acıbadem Hastanesi GİRİŞ VE AMAÇ Kuruluşların
DetaylıBirgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA
Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana
DetaylıDÜŞÜK PREVALANS HEKİMLİĞİ. Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
DÜŞÜK PREVALANS HEKİMLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD Öğrenim amaç ve hedefleri Amaç Düşük prevalans hekimliği hakkında bilgi vermek Hedefler Bu dersin
Detaylı