>>> SAYI SAYIDA NELER VAR? ONLINE BANKACILIK DOSYA YÖNET C LER. DAHA RENKL YAZI BAfiLIKLARI INTERNET ÜZER NDE E LENCE VE OYUNLAR

Transkript

1

2 SAYI 38 TEMEL B LG LER ONLINE BANKACILIK INTERNET ÜZER NDE BANKACILIK filemler. WINDOWS DOSYA YÖNET C LER B LG SAYARINIZI DÜZENL KULLANMANIN YOLU. PROJELER DAHA RENKL YAZI BAfiLIKLARI DAHA E LENC L WORD BELGELER HAZIRLAMAK. INTERNET INTERNET ÜZER NDE E LENCE VE OYUNLAR INTERNET TE NEfiEL S TELER. WEB SAYFASI TASARIMI (ÖZET 3) Ö REND KLER M Z N GÖZDEN GEÇ R LMES. INTERNET ÜZER NDE ARAMA INTERNET TE ARADI INIZ B LG LER KOLAYCA BULMAK. MULTIMEDIA VE E LENCE OCR NED R? OCR TEKNOLOJ S N N TANITIMI. 39. SAYIDA NELER VAR? TEMEL B LG LER ELEKTRON K SEKRETER. WINDOWS MAKROLAR. WINDOWS MEDIA PLAYER 7. PROJELER MAKRO OLUfiTURMAK. INTERNET INTERNET ÜZER NDE fi ARAMAK BROWSER PROGRAMINIZI RENKLEND R N. MULTIMEDIA VE E LENCE MULTIMEDIA KLAVYELER. PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (XIII) 7 A ustos ta Bayilerde Kaç rmay n! PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (12) WINDOWS 98 Ç N ÖNEML PUÇLARI. Bilgisayar n zla ilgili her türlü sorun için Herkes çin Bilgisayar Destek Telefonu Saatleri: , Abone Servisi Herhangi bir say y kaç rd n zda, bunu abone bölümümüzden temin etmeniz ve Herkes çin Bilgisayar eksiksiz olarak biriktirmeniz mümkün. En temelden bafllayan bilgi düzeyi ileri düzeylere kadar yükselecek. Böylece Herkes çin Bilgisayar her düzeyden kullan c için eksiksiz bir baflvuru kayna olacak. Genel Yay n Yönetmeni: Gökhun Sungurtekin (Sorumlu), Yaz flleri Müdürü: Mahmut Karsl o lu, Editör: M. Berker Güngör, Grafik Tasar m: Murat Çelik, Vogel Sat fl Müdürü: Gönül Morgül, Müflteri Temsilcisi: Yeliz Koyun, Pazarlama Müdürü: Güler Okumufl, Abone Sorumlusu: Nur Geçili, Da t m: Cem Cenker, Üretim: Turgay Tekatan, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Genel Müdürü: Hermann W. Paul, Genel Müdür Yard mc s : Beste Özerdem, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Ad na Sahibi: Gökhun Sungurtekin, Renk Ayr m -Film Ç k fl ve Bask : As r Matbaac l k Ltd. fiti., Da t m B RYAY A.fi. Vogel Yay nc l k Piyalepafla Bul. Zincirlikuyu Cad. Ün fl Merkezi No: 231/ Kas mpafla- STANBUL Tel: (212) Faks: (212)

3 ONLINE BANKACILIK TEMEL B LG LER ONLINE BANKACILIK Fatura ödemek için banka kuyruklar nda beklemekten s k ld n z m? Yak n zamana dek bankac l k ifllemlerinizi yapabilmenin tek yolu bir banka flubesine gitmekti. Ancak bu söylendi i kadar kolay bir ifl de ildir. Faturalar n z yat rmak ya da basit bir havale yapmak için saatlerce kuyrukta beklemeniz gerekebilir. Özellikle kalabal k yerleflim bölgelerinde bulunan banka flubelerindeki yo unlu un günün hiçbir saatinde azalmad n hesaba katarsan z, s k s k bankaya ifli düflen bir insan n flubelerde kuyruk bekleyerek ne denli fazla zaman yitirdi ini tahmin edebilirsiniz. Oysa günümüzde en de erli fleylerden biri de zamand r. Nitekim bilgisayar teknolojisinin geliflmesi ve bankac l k sektöründe vazgeçilmez bir yer almaya bafllamas yla beraber, bankalar baflta seçkin müflterileri olmak üzere birlikte çal flt klar kiflilerin ifllerini daha kolay görebilmelerini sa layacak çal flmalar yapmaya bafllad lar. nsanlar n banka flubelerinde kuyruk beklemeden çeflitli ifllemler yapabilmesine yönelik ilk uygulama ATM ad verilen otomatik cihazlar fleklinde kullan ma sürüldü. Bir ATM cihaz n n en büyük avantaj günün 24 saati hizmet verebilmesi, ayr ca do rudan bankan n bilgisayar sistemine ba l oldu u için ço u ifllemi h zl bir biçimde gerçeklefltirebilmesidir. Bu sistemde insan gücüne duyulan ihtiyaç oldukça azalmakta, bu da sürati art rmakta ve maliyeti düflürmektedir. Ancak ifllemler ne kadar h zl olsa da, yine de insanlar n vakit ay r p ATM bulunan bir flubeye kadar gitmeleri gerekmektedir ve bu da zaman alan bir ifltir. Bu yüzden bankac lar zaman içinde yeni yöntemler gelifltirmifllerdir. Internet kullan m n n yayg nlaflmas yla birlikte bankalar müflterilerine buradan hizmet vermeye bafllam fllard r. Gerçekten de Internet bu ifl için oldukça iyi bir ortamd r, çünkü teorik olarak bir bilgisayar ve telefon hatt bulunan her yerden bankaya ulaflabilmek mümkün olmaktad r. Ancak Internet üzerinden yap lan bankac l n da iki farkl yöntemi mevcuttur. lk yöntemde banka bu hizmetten faydalanmak isteyen müflterisine kullanmas için özel bir yaz l m ve flifreler sa lar. Müflteriler bankan n bu ifl için haz rlanm fl olan bilgisayar na bu yaz l m kullanarak ba lanabilir ve ifllemlerini yapabilirler. Her ne kadar güvenlik aç s ndan bu yöntem nispeten daha iyi olsa da, ifllemlerinizi sadece bu yaz l m n kurulu oldu u bilgisayardan yapabilmeniz Internet bankac l n n sa lad esnekli i büyük oranda k s tlamaktad r. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 195

4 <<< TEMEL B LG LER ONLINE BANKACILIK Internet bankac l nda uygulanan di er yöntemde ise kullan c lar n tüm ihtiyac olan Internet ba lant s ve uygun bir browser yaz l m olan herhangi bir bilgisayard r. Bu yöntemde bu ifl için özel olarak haz rlanm fl yaz l mlarla banka bilgisayar na ba lanmak yerine, o bankan n Internet üzerinde halka aç k olan web sitesine girilir. Bu siteler hem bankan n hizmetleriyle ilgili bilgi vermek, hem de bankada hesab olan müflterilerin ifllemlerini gerçeklefltirmek için tasarlanm fllard r. Bir müflteri istedi inde bu sitedeki özel bölüme girmek ve kendisine sa lanan güvenlik flifresini kullanmak suretiyle çeflitli hizmetlerden yararlanma f rsat bulabilir. Bu tür bir uygulamada banka flubelerinden gerçeklefltirilebilecek hemen her tür ifllemi eviniz ya da ofisinizdeki bilgisayar n zdan yapabilirsiniz. Ayr ca di er yöntemde oldu- u gibi çok özel bir yaz l m kullanmak gerekmedi inden, Internet bankac l kavram n n sa lad esneklik te yitirilmemifl olur, çünkü ifllemlerinizi herhangi bir bilgisayardan yapabilirsiniz. Ancak bu tür bir uygulamada özellikle güvenlik konusuna fazladan özen göstermeniz gereklidir, çünkü yap s itibariyle Internet pek güvenilir bir ortam de ildir. GÜVENL K ÖNLEMLER Internet bankac l nda güvenlik en önemli unsuru oluflturur, bir banka ve mudileri aras ndaki iletiflimde gizlilik flüphesiz en önemli noktad r. Bunun için al nan güvenlik önlemleri üç ana k - s mdan oluflur: 1) letilen verilerin güvenli inin sa lanmas ilk önemli unsurdur. Burada amaç banka ve mudi aras ndaki veri transferinin üçüncü flah slar taraf ndan izlenmesini önlemektir. Bunun için gönderilen verilerin flifrelenmesi gerekir ve bunda da bugün için en güvenli yöntem say lan 128-bit SSL (Secure Socket Layer) flifreleme teknolojisi kullan l r. 2) kinci önemli unsur veri al flveriflini gerçeklefltiren her iki taraf n da kimliklerinin do rulanmas d r. Bunun anlam banka ile haberleflen kiflinin gerçekten iddia etti i kifli oldu unun ispatlanmas d r. Ayn flekilde bankan n da kimli i ispatlanmal d r. Bunun için genellikle bir flifreleme sistemi ve bir de elektronik kod kullan l r. 3) Gelen ve giden verilerin kayna n n ispatlanmas ise üçüncü önemli unsurdur. Burada aktar - lan bilgilerin gerçekten de banka ve mudi taraf ndan gönderilmekte oldu u kan tlanmal d r. Bunun için gönderilen veri paketlerine özel bir dijital "imza" at l r. 196 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

5 ONLINE BANKACILIK TEMEL B LG LER Bankalar n güvenlik amac yla kulland klar özel "imza" ya da "flifreler" birkaç farkl türde olabilir. Bunlardan ilki hesap makinesine benzeyen bir PIN hesaplay c d r. Bu cihaz belirli bir algoritmaya göre o an için geçerli olan bir kod numaras üretir ve kullan c verdi i ifllem emirlerine bu kodu ekler. Bu kod genellikle k sa bir süre için geçerlidir, bu da çözülmesini neredeyse imkans z k - lar. Kodun gerçek karfl l n sadece onu alan banka bilgisayar bilmektedir. Baz bankalar cep telefonu arac l ile kullan c ya bir kod göndermek suretiyle bu tür bir PIN üreticiye ihtiyaç duyulmas n önlerler. Internet bankac l nda kullan lan ikinci elektronik imza biçimi ise banka taraf ndan kullan c ya sa lanan özel bir dijital kimliktir. Kullan c bu kimlik dosyas n bilgisayar na yükler ve bir ifllem yaparken bunu da beraberinde iletir. Bankan n bilgisayar sistemi bu kimli in do rulu unu kontrol eder, buna göre gelen verileri onaylar. Bu sistemin en zay f yan kendi bilgisayar n z haricindeki bilgisayarlardan bankac l k ifllemlerinizi yapabilmek bu özel kodu da disket üzerine kaydederek beraberinizde tafl mak zorunda olman zd r. Ayr ca bu kodun yabanc bir bilgisayarda unutulma tehlikesi de her zaman mevcuttur. En yayg n olarak kullan lan ve en kullan fll olan yöntem ise kullan c lara banka taraf ndan bir kullan c ad ve flifresi sa lanmas d r. Bu afl lmas imkans z bir güvenlik yöntemi de ildir, tek bafl na zay f yanlar mevcuttur. Ancak ço u zaman yeterli olmaktad r, ayr ca bankac l k ifllemlerinizi herhangi bir bilgisayardan rahatl kla yapabilmenize imkan tan r. SORUNLAR VE D KKAT ED LMES GEREKEN UNSURLAR Internet üzerindeki bankac l k hizmetlerinden faydalanacaksan z, öncelikle dikkat etmeniz gereken birkaç önemli unsur vard r. Bunlardan ilki yukar da anlatt m z güvenlik konular ve çal flmay planlad n z bankan n bunlara ne kadar özen gösterdi idir. Bu konuda önceden ayr nt l bir araflt rma yapmak sizi uzun vadede büyük s k nt - lardan kurtaracakt r. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 197

6 <<< TEMEL B LG LER ONLINE BANKACILIK Dikkat etmeniz gereken ikinci husus ise çal flaca n z bankan n Internet bankac l - hizmetlerinin ne ölçüde geliflmifl oldu udur. Özellikle nispeten küçük ölçekli bankalar n standard flube hizmetlerini Internet üzerine tafl malar yavafl ve kademeli olabilmektedir. Bu durumda müflterilere sunulan Online hizmetler de bir hayli k s tl olabilmektedir. Amac n z faturalar n z bankan z n web sitesini kullanarak yat rmak ya da ayn flekilde havale yapmak olabilir. Ancak e er çal flaca n z banka bu tür hizmetleri henüz tam anlam yla Internet ortam na tafl mad ysa, kendinizi yeniden kuyrukta beklerken bulabilirsiniz. Ayr ca baz bankalar n Internet üzerinden yap - lan ifllemleri san ld gibi an nda uygulamaya koymad n da hat rlatmak isteriz. Tüm bilgisayar a n h zl ve güvenilir bir biçimde güncellemek büyük yat r m isteyen bir ifltir. Bu yüzden baz bankalar bu ifllemi günde birkaç defa ve ço unlukla da mesai saatleri içinde yapmakla yetinmektedirler. Tabii ki siz yine de günün herhangi bir saatinde Internet üzerinden ifllem emri verebilirsiniz, ancak baz durumlarda bu ifllemlerin an nda yap lm yor olmas can s k c sonuçlar do mas na sebep olabilir. O yüzden çal flmay planlad n z bankan n ne tür bir sistem kulland n ö renmenizde fayda vard r. fllem emirlerinin an nda m yoksa belirli aral klarla m de erlendirildi iniz ö renmeniz tats z sürprizler yaflaman z önleyecektir. Dikkat etmeniz gereken bir baflka koflul da Internet bankac l n n size olan maliyetini göz ard etmemektir. Baz bankalar verdikleri hizmetin tür vekalitesine göre de iflen oranlarda kullan m ücretleri talep edebilirler. Ço u zaman bankada uygun bir hesap açt rmak yeterli olabilir, ancak yine de bu konuyu da detayl bir biçimde sorgulamakta fayda vard r. Ayr ca normalde flubelerde yap lan havale ve daha pek çok ifllemden ücret kesildi ini unutmay n. Internet bankac l nda bu ücretler çok daha düflük olabilmekte, ya da hiç talep edilmeyebilmektedir. Ama yine de neyle karfl laflaca n zdan emin olmak gereklidir. I < INFO> Internet bankac l için standard bir PC kullanabilirsiniz, ancak ço u banka sadece Windows serisi iflletim sistemleri ile iletiflim kuracak biçimde ayarlanm flt r. Çal flaca n z banka bunun d fl ndaki MacOS ya da Unix tarz iflletim sistemleriyle uyumsuzluk gösteriyor olabilir. Bu konuda da yetkililerden bilgi istemek ak ll ca olacakt r. 198 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

7 DOSYA YÖNET C LER WINDOWS DOSYA YÖNET C LER Bilgisayar n zdaki veri dosyalar n s ralamak için özel programlar kullanman z gerekir. Bilgisayar n za kaydetti iniz veriler dosyalar ve klasörler fleklinde depolan rlar. Bunlar tasnif edebilmek ve içlerinde arad klar n z kolayca bulabilmek için genel olarak "dosya yöneticisi" ad yla bilinen uygulamalara ihtiyac n z vard r. Bu tür yaz l mlar neredeyse bilgisayarlar için ilk iflletim sisteminin ortaya ç kmas ndan beri kullan lmaktad rlar. Özellikle DOS gibi komut sat r ndan yaz l komutlar girilmek suretiyle iflleyen eski iflletim sistemlerinin döneminde bu tür uygulamalar kullan - c lar n hayat n kolaylaflt rmas aç s ndan vaz geçilmez bir hal alm fllard r. Bu uygulamalar sayesinde kullan c lar komut sat rlar yla bo uflmaktan kurtularak veri dosyalar n kolay anlafl l r bir flekilde düzenleme imkan bulmufllard r. Nitekim sonradan ç kan yeni iflletim sistemlerinde bir dosya yöneticisine standard olarak yer verilmesi hiç flafl rt c de ildir. Eskiden en yayg n kullan lan iflletim sistemlerinden biri olan DOS alt nda çal flmak üzere haz rlanm fl dosya yöneticilerinin atas olarak Norton uygulamas gösterilebilir. DOS arabirimi sadece siyah bir ekran ve yan p sönen bir imleçten ibaretken, Norton un mavi renkli çal flma penceresi insanlara büyük bir ferahl k sa lam flt r. Bugün al fl k oldu umuz Windows pencerelerini and ran bir arabirime sahip olan Norton sayesinde insanlar rahatl kla sabit disklerindeki dosyalar n yerini bulabiliyor, onlar birkaç tufla t klayarak tafl yabiliyor, silebiliyor ya da kopyalayabiliyorlard. Ayr - ca Norton kullan c lara dosyalar n gizlenmesi ya da programlar n h zl bir biçimde çal flt r labilmesi gibi konularda da büyük kolayl k sa l yordu. Yani bugün bizim do al kabul etti imiz tüm temel çal flma olanaklar n o zaman için bu uygulama sa l yordu ve bu da oldukça büyük bir geliflme say l yordu. Zaman içinde Windows iflletim sisteminin ortaya ç kmas ve geliflmesiyle birlikte dosya yöneticilerinin gelece itehlikeye girmifl gibi göründü. Çünkü Windows zaten kendi içine entegre edilmifl Explorer (Gezgin) ad ndaki bir dosya yöneticisi ile birlikte kullan c ya sunulmaktayd. Ancak zaman içinde bu uygulaman n geliflmifl dosya yöneticilerine k yasla yetersiz oldu u ortaya ç kt. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 115

8 <<< WINDOWS DOSYA YÖNET C LER Ço u dosya yöneticisinin arabirimi zaman içinde yap lan ifle uygun biçimde rafine olmufl, kullan m son derece kolay bir hal alm flt r. Ancak bunun d fl nda bu türden ço u uygulama kullan c ya farkl seçenekler sunmaktad r. Mesela s - k flt r lm fl veri dosyalar n açmadan içeriklerini görebilmek ve onlarla çal flabilmek ço u farkl dosya yöneticisinde mümkün olan bir seçenektir. Bunun yan s ra bu türden modern uygulamalar n genellikle bilgisayar d fl ndaki netowork sürücüleri ve FTP çal flmalar için de genifl bir deste i bulunmaktad r. Ço u program yerel a ya da Internet üzerindeki baflka bir veri kayna ile t pk makinenize ba l bir sabit diskle çal fl yormuflças na kolay iletiflim kurabilmenizi sa layacak yap dad r. Bu ve benzeri geliflmifl yetenekler dosya yöneticilerinin kolay kolay kullan mdan kalkmamas n sa lamaktad r. Net üzerindeki sürücülere rahatl kla eriflimi sa lar. Bu uygulamay Internet üzerinde adresinden bulabilirsiniz, Shareware sürümü 30 günlük süreye sahiptir. DOS dönemindeki dosya yöneticilerin genel görünümüne bir örnek. < < fiimdi piyasada en yayg n olarak kullan lan dosya yöneticilerine ve özelliklerine k saca bir bakal m. WIN NAVIGATOR Çok geleneksel bir arabirime sahip olan bu uygulama befl farkl lisanda kullan c deste ine sahiptir. Bunun yan s ra ço u farkl veri s k flt rma format n tan yabilir, bunlar n içindeki verilerle rahatl kla çal flabilir. Ayn zamanda multimedya dosyalar n çal flt rabilmek ve farkl formatlardaki resimleri de gösterebilmek gibi yetenekleri olan program, Internet ba lant sihirbaz ndan tutun da CD çal c ya dek pek çok ek uygulamaya da sahiptir. Bu kullan fll Windows program n n 30 günlük Shareware sürümünü adresinde bulabilirsiniz. NICOS COMMANDER Windows iflletim sistemi alt nda çal flmak üzere haz rlanm fl olan bu dosya yöneticisi oldukça uzun dosya isimlerinin kullan m n rahatl kla desteklemektedir. Bunun haricinde s k flt r lm fl veri dosyalar n açmadan içeriklerini görebilme ve onlarla çal flabilme imkan da sunan uygulama, tek bir tufla basarak Windows u kapatmak ya da kullan - c de ifltirebilmeye de olanak sa lar. Nicos ayr ca basit bir FTP program olarak da kullan labilir, Bu türden en yeni programlar bile ilk sürümlere çok benzeyen bir arabirime sahiptir. < < 116 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

9 DOSYA YÖNET C LER WINDOWS Turbo Navigator uygulamas kullan c ya çeflitli seçenekler sunar. < < WINDOWS COMMANDER Windows Commander eski 16 bitlik ve yeni 32 bitlik Windows sürümlerinde baflar yla çal flabilen oldukça esnek bir programd r. Pek çok veri s k flt rma format nda kaydedilmifl dosyay rahatl kla tan yabilen program, sadece dosya içerikleriyle çal flman za izin vermekle kalmaz, baflka herhangi bir program kullanmadan bunlar açabilme ve tekrar s k flt rabilmenize de imkan tan r. Ayn zamanda genel bir FTP uygulamas olarak da kullanabilece iniz program n 30 günlük deneme sürümünü adresinden edinebilirsiniz. FAR Bu program ayn zamanda çok bilinen bir veri s k flt rma program olan RAR n da yazar olan Eugene Roshal taraf ndan haz rlanm flt r ve ço u benzer uygulamada bulunmayan seçenekleri kullan c ya sunar. Özellikle dosyalarla çal flmak için fazladan özel seçeneklere sahip olan program ayn zamanda çeflitli veri s k flt rma formatlar yla yaz lm fl dosyalar da okuyabilmektedir. Ancak bu tür dosyalar açabilmek için yine de uygun program n bilgisayar n zda kurulu olmas gereklidir. Ayn zamanda FTP uygulamas olarak da kullan - labilen FAR, ço u benzer program n yapamad birfleyi yapabilir ve Windows Registry kay tlar n gözden geçirebilmenize de imkan tan r. Bu geliflmifl program n 40 günlük Win Commander neredeyse klasik say lan bir programd r. < < Shareware sürümünü ftp.netlab.sk adresinde bulabilirsiniz. TWIN EXPLORER Oldukça basit bir uygulama olan Twin Explorer flu ana dek tan t lan benzer programlar n ço u faydal özelliklerine sahip de ildir. Bu program n en temel ifllevi al fl lm fl Windows Gezgini arabirimine dosyalar aras nda gezinmeyi ve çeflitli temel ifllemleri yapmay h zland ran özel bir araç çubu- u eklemesidir. Pek yetenekli olmamas na ra men nispeten yüksek bir fiyata sahip olan bu küçük program edinmenizi pek tavsiye edemiyoruz. Ancak yine de k sa bir deneme yapmak için 30 günlük deneme süresine sahip olan Shareware sürümünü adresinde bulabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 117

10 <<< WINDOWS DOSYA YÖNET C LER Windows Commander oldukça geliflmifl ve kullan fll bir uygulamad r. < < WIN NORTON COMMANDER 2000 PROFESSIONAL EDITION Art k bir klasik say lan DOS Norton Commander n torunu diyebilece imiz bu uygulaman n en büyük avantaj, bugüne dek olan sürümlerde kullan lan tüm özellikleri ve kontrolleri aynen bünyesinde bar nd r yor olmas d r. Bu da özellikle Norton serisinden uygulamalarla çal flmaya al flm fl olanlar n ilgisini çeken bir özelliktir. Nesiller boyu rafine olmufl bir yap ya sahip olan Norton un son sürümü de güvenilir ve h zl bir çal flma sa lamaktad r. Bu serinin al fl lm fl özelliklerinin en iyilerine sahip olan Commander 2000 ayr ca baz Windows Commander ayn zamanda dosyalar n çeflitli programlarla iliflkilendirilmesini de sa layabilir. < < yenilikler de getrmektedir. Bunlar n bafl nda yerel a lar üzerindeki di er bilgisayarlar n sürücülerine de rahat ve h zl bir biçimde eriflebilme imkan gelmektedir. Commander ayn zamanda pek çok farkl dosya biçimini tan yabilmekte ve bunlar s - k flt r lm fl durumda bile görüntüleyebilmekte, üzerlerinde çal flabilmenize imkan tan maktad r. Bu program n en önemli özelliklerinden bir di eri ise büyük veri dosyalar n küçük parçalara ay rabilme ve flifreleyebilme yetene ine sahip olmas - d r. Oldukça cazip bir fiyatla sat lan program n 30 günlük deneme süreli Shareware sürümünü adresinde bulabilirsiniz. 2XEXPLORER R7 Explorer R7 yi burada anlat lan di er dosya yöneticilerinden ay ran iki belirgin özellik mevcuttur. Bunlardan ilki bu program n oldukça basit bir yap ya sahip olmas d r. Di er uygulamalar kadar detayl bir arabirime ve geliflmifl ifllevlere sahip olmayan R7, öncelikli olarak dosya ve klasörler aras nda h zl bir biçimde dolaflmak üzere tasarlanm flt r. Di er uygulamalarda bulunan s k flt r lm fl dosyalarla çal flmak ya da FTP sitelerine ba lanmak gibi özellikler bu uygulamada mevcut de ildir. Ancak zaten e er bu tür ifller için özel uygulamalardan faydalanmay tercih eden kullan c lar için bu büyük bir kay p say lmaz. Program n di er önemli özelli i ise tamamen Freeware olarak Internet üzerinden temin edilebilmesidir. Bunun anlam kullan m için herhangi bir ücret ödemek zorunda olmad n zd r. E er bu ücretsiz uygulamadan faydalanmak isterseniz, adresi baflta olmak üzere pek çok download sitesinde bulabilirsiniz. 118 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

11 DAHA RENKL YAZI BAfiLIKLARI PROJELER DAHA RENKL YAZI BAfiLIKLARI Word metinlerinizi nas l daha renkli hale getirebilirsiniz? Word ile do umgünü davetiyesi ya da benzeri özel bir metin belgesi haz rlarken raporlarda kulland n z ciddi kal plar kullanmak zorunda de- ilsiniz. Belgelerinizi çok daha renkli ve çekici hale getirebilirsiniz, bunu nas l yapaca n z burada takip edilmesi kolay ad mlar halinde anlataca- z. Ad m 1: Üzerinde çal flmak istedi iniz Word döküman n aç n. Araç çubu unda bulunan "Ekle" seçene i menüsü alt nda bulunan "Resim" fl kk ndan "WordArt" k sm na t klay n. WordArt ile yaz lan metinler belge içine resim olarak yerlefltirilirler ve benzer flekilde ayarlanabilirler. Ad m 2: Aç lacak olan diyalog penceresi kullanabilece iniz farkl WordArt kal plar ndan örnekler içermektedir. Bunlara bakarak bir tanesini seçmeli, sonra da ayr lm fl olan bölüme istedi iniz metni girmelisiniz. Ayr ca buradan harf büyüklü ü gibi detaylar da ayarlayabilirsiniz. Ad m 3: Yap lan seçimleri onaylad n zda diyalog kutusu kapanacak, haz rlad n z resim belge içinde görülecektir. Büyük ihtimalle bunun yerini de ifltirmek isteyeceksiniz. mleci bu resim üzerine getirdi inizde art flekline dönüflecektir, bu esnada t klayarak resmi kavrayabilir ve belge içinde istedi iniz yere sürükleyebilirsiniz. Ad m 4: E er resmin genel fleklini de ifltirmek isterseniz, o zaman resmin üzerine t klad n zda ç kan s n r kutucuklar n imleçle tutup çekifltirerek bunu yapabilirsiniz. Böylece resmin boyunu ya da enini ayarlamak mümkündür. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 123

12 <<< PROJELER DAHA RENKL YAZI BAfiLIKLARI Ad m 5: E er resmin üzerine çift t klarsan z o zaman WordArt araç çubu u aç lacakt r. Buradaki seçeneklerden pek çok ayar de ifltirebilir, hatta tekrar resim kal plar na dönerek kal b de ifltirebilirsiniz. Ad m 7: Yine bu araç çubu unda bulunan bir baflka seçenek ise size resmin genel fleklini de ifltirme imkan tan r. Buradaki menüden resmin biçimlendirilmesinde kullan lacak genel flekli seçebilirsiniz. Ad m 6: Aç lan araç çubu u içinde resim fleklindeki metninizi düzenlemenize yard mc olan pek çok seçenek bulacaks n z. Bunlardan "Metni Düzenle" seçene ine t klarsan z yaz biçim ve büyüklü ünü de ifltirebilirsiniz. Onun yan ndaki seçenek ise resimler ilgili grafik detaylar ayarlaman za imkan tan r. Buradan resmin rengini ve benzer özelliklerini de ifltirebilirsiniz. Ad m 8: Yine araç çubu unda bulunan bir baflka tufl sayesinde yaz n n tüm karakterlerinin büyük ya da küçük olmas n sa layabilirsiniz. Ayr ca Metnin belge içinde ne flekilde yerlefltirilece i de buradan ayarlanabilir. I < INFO> Burada kulland n z özel efektler asl nda vektör bazl resimlerdir. Bu yüzden onlar n renk, büyüklük ve flekillerini istedi- iniz flekilde de ifltirebilirsiniz. 124 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

13 INTERNET ÜZER NDE E LENCE VE OYUNLAR INTERNET INTERNET ÜZER NDE E LENCE VE OYUNLAR Burada Internet üzerindeki baz e lenceli sitelerin adreslerini veriyoruz. E er Windows s k s k anlams z hata mesajlar yla can n z s k yorsa ve Bill Gates ad kafan zda çeflitli fikirler uyand r yorsa, o zaman flimdi verece imiz siteyi bir görmeniz gerekir. Do rudan adresine giderek orada bulunan ç plak adam can n z istedi i flekilde giydirip donatarak e lenebilirsiniz. Tamagotchi nedir hat rl yor musunuz? Peki siz de bu can s k c oyuncaklardan nefret edenlerden misiniz? E er öyleyseniz adresine u raman z tavsiye ederiz. Burada Flash ile yap lm fl olan ilginç bir oyun ve çeflitli küçük çizgi filmler bulabilirsiniz. Tabii bilgisayar n zda Flash plug-in kurulu olmal. Bilgisayar oyunlar yorucu geçen bir günden sonra kafan z dinlendirmek için en iyi araçlardan biridir. Ancak nispeten basit ve zevkli oyunlarla ilgilenmek isterseniz o zaman adresini tavsiye ederiz. Burada oynanmas kolay ve oldukça da zevkli oyunlar bulacaks n z, bunlar di er Internet kullan c - lar ile de karfl l kl da oynayabilirsiniz. Internet üzerinde ücretsiz oynanabilen zevkli oyunlar bulabilece iniz bir baflka site ise adresinde yer almaktad r. Burada sadece oyunlar de il, ayn zamanda online al flverifl edebilece iniz sayfalar ve çeflitli haber bölümlerini de bulabilirsiniz. Yani sadece oyun için de il, her zaman ziyaret edilebilecek bir site oldu u söylenebilir. E er Flash ile haz rlanm fl web siteleri ilginizi çekiyorsa ve bu konuda örnek say labilecek adresler ar yorsan z, o zaman do ruca adresine gidiniz. Burada Flash ile haz rlanm fl son derece e lenceli animasyonlardan tutun da tebrik kartlar na dek pek çok fleyi bulabilirsiniz. Muppet Show kelimesi size bir fley ifade ediyor mu? Ya Kurba a Kermit? E er Flash ile haz rlanm fl olan ve bu nefleli kuklalar konu alan bir site ar yorsan z, o zaman adresine bir u ray n deriz. Burada nefleli animasyonlar ve ilginç esprilerle süslü, çok ilgi çekici sayfalar bulacaks n z. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 225

14 <<< INTERNET INTERNET ÜZER NDE E LENCE VE OYUNLAR E-kolay n portal n n oyun bölümünde ise sadece 3 adet oyun yer al yor. Okey, satranç ve tavla ile s n rl oyunlarda bölümlerde kaç kiflinin oynad n görmek de mümkün. Di erlerinden farkl olarak ka t ve masaüstü oyunlar n yerine daha renkli ve canl oyunlara yer veren sitede oyunlar oynamak için sisteminizde Java n n aktif durumda olmas gerekiyor. /oyun/oyunlar.html Asl nda farkl bir amaca sahip sitenin oyun bölümünde onlarca farkl ve e lenceli oyun da yer al yor. Hem masaüstü oyunlar hem de hareketli oyunlar içeren site gerçekten oldukça zengin. Normal masaüstü oyunlardan çok fakl bir konuda hizmet veren sitede 30 adet zeka oyunu yer al yor. TZOK 2001 finalinin tüm ayr nt lar ve soru örneklerini de sitede bulabilirsiniz. Oyun siteleri içinde en fl k tasar ma ve en genifl içeriklerden birine sahip olan bu site mutlaka s k kullan lanlara eklenmesi gerekenler aras nda yer al yor. Burada tüm popüler masa oyunlar var. Tavla, okey, satranç gibi oyunlar n yan s ra sitelerde pek rastlanmayan konken, briç, k zmabirader gibi oyunlar da burada yer al yor. Ayr ca CounterStrike sunucular n da unutmamak gerekiyor. TR-NET üzerinde hizmet veren bu site de sadece tek bir oyun üzerine yo unlaflm fl. E er dört kifliyi tamamlayabilirseniz bu site üzerinden okey oynaman z mümkün oluyor. Neredeyse art k ata sporumuz haline gelen tavla üzerine hizmet veren bir online oyun sitesi. Zaten sitede bunun haricinde baflka bir oyun da bulunmuyor. Tavla fanatikleri için birebir. Turk.Net in oyun sunucular en genifl kapsaml oyun sunucusu de il. Ama yine de en popüler oyunlar bünyesinde bar nd r yor. Kullan m kolay anlafl l r bir arabirime sahip. 226 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

15 WEB SAYFASI TASARIM (ÖZET 3) INTERNET WEB SAYFASI TASARIM (ÖZET 3) HTML ile ilgili bu son bölümde çerçeveler ve Java Script ile ilgili bilgiler veriyoruz. ÇERÇEVELER Bir HTML belgesinde çerçevelerin kullan m tüm sayfan n genel yap s n de ifltirebilir. Bu flekilde bir browser penceresini birkaç farkl bölüme ay rarak kullanabilmek mümkündür. Her çerçeve içinde farkl bir belge görüntülenebilir. Genellikle bu yöntem ayn sayfada iki de iflik içerikli pencerenin oluflturulmas nda kullan l r. Pencerelerden birinde sitenin içeri ine iliflkin menüler ve seçenekler bulunur, bu k s m devaml görüntülenir. kinci pencerede ise ilk sayfada yap lan seçimlere göre belirlenen sayfa içerikleri görüntülenir. Bu flekilde kullan lan pencerelerin boyutlar n ihtiyaca göre belirlemek mümkündür. Çerçeveleri oluflturmak için haz rlanan HTML kodlamalar nda al fl lm fl <BODY> komutuna yer verilmez. Bunun yerine <FRAMESET> komutu kullan l r ve çerçeveleri oluflturacak olan kodlar bu k s ma yaz l rlar. Bu komutla birlikte kullan - lan ve çerçevelerin browser penceresi içindeki konular n belirlemeye yarayan iki ek mevcuttur. Bunlardan COLS görüntüleme alan n n dikey konumunu, ROWS ise yatay konumunu belirlemeye yarar. COLS ve ROWS eklerine verilecek olan de erler kullan lacak olan çerçevelerin say s na göre belirlenir. <FRAMESET> komutu içinde yer alan kodlamada <FRAME> komutu kullan larak haz rlanan her çerçevenin içeri inde yer alacak bilgiler belirlenir. Burada SRC ekiyle çerçeve içine girilecek doküman belirtilir ve NAME ekiyle de bu dökümana olan hypertext ba lant haz rlan r. Komut kullan m na bir örnek: <FRAMESET COLS="180,*"> Bu sat r ekran iki pencereye böler. <FRAME SRC="ilksayfa.htm" NAME=" ilksayfa" > lk pencerede "ilksayfa.htm" adl belge görüntülenir. <FRAME SRC="anasayfa.htm" NAME="main anasayfa " > kinci pencerede "anasayfa.htm" adl belge görüntülenir. </FRAMESET> Kodlama grubunun sonunu iflaret eder. Burada COLS ve ROWS için verilen de erler piksel baz ndad r. E er ikinci de er için "*" kullan lm flsa, kalan tüm alan ikinci pencere için kullan lacak demektir. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 227

16 <<< INTERNET WEB SAYFASI TASARIM (ÖZET 3) GRAF K HTML F LTRELER Grafik filtreler bir web sayfas ndaki pek çok farkl unsur üzerinde kullan labilirler. Bunlar n amac sayfan n görsel çekicili ini art rmakt r. Örnek: <img src="xxyy.gif" style="filter:alpha(opacity=40)"> src Resmin ad ve bulundu u konum style filter: Filtre türü, opacity=40: Filtrenin etkinlik derecesi (burada 40%) Filtre türlerinden baz lar : Alpha: Belirli bir alan için yar saydaml k etkisi verir. Blur: Sürat hissi yaratan bir bulan kl k etkisi verir. Chroma: Belirli bir düzende renkli noktac klar çizer. DropShadow: Nesnelerin etraf na arka plan gölgelendirmesi çizer. Di er pek çok efekt örne ini önceki bölümlerde bulabilirsiniz. DÖKÜMANA JAVA SCRIPT YERLEfiT RMEK JAVA programlama dili HTML dökümanlar içine etkileflimli unsurlar yerlefltirmek için kullan l r. Bir HTML belgesi içine JAVA dili ile yaz lm fl kodlamalar "script" ad verilen program parçac klar fleklinde eklenerek kullan l rlar. Karmafl k ve çok amaçl scriptler yazabilmek için JAVA dilini gerçekten çok iyi kullanabiliyor olmak gereklidir. Örnek: <html> <head></head> <body> <script language="javascript"> <! "Java ile kod yazman n en basit yolu budur"--> </script> </body> </html> Ancak daha basit scriptleri birazdan da görece iniz flekilde HTML kodlamas içine yerlefltirerek kullanman z mümkündür. HTML ÜZER NE KAYNAKLAR HTML dilini daha detayl ve derin bir biçimde ö renmek isteyenlere öncelikle bilgisayar ve Internet konusunda yay n yapan dergileri izlemelerini öneririz. Bunlarda yer alan bilgi genellikle çok düzenli de ildir, ancak ço unlukla günceldir. Bunun yan s ra Internet üzerine yaz lm fl kitaplardan da faydalanmak mümkündür. Ancak böyle bir kitap al rken içerdi i bilgilerin nispeten yeni olup olmad na çok dikkat etmek gerekir. Yine HTML konusunda iyi bir kaynak olarak Internet üzerinden yay nlanan çeflitli dökümanlar gösterebiliriz. Burada HTML konusuna ilgi duyanlar n ziyaret etmek isteyeceklerini düflündü ümüz birkaç web sitesinin adresini veriyoruz: I < INFO> Unutmay n z ki, HTML programlama dilinin pek çok farkl sürümü bulunmaktad r. Bu yüzden konuyu takip etmek için faydalanabilece iniz kaynaklar n da kendi aralar nda çeflitli farkl l klar sergilemesi normaldir. Burada size düflen bilgi kaynaklar n z iyi incelemek ve edindi iniz bilgileri pratik yaparak pekifltirmektir. 228 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

17 INTERNET ÜZER NDE ARAMA INTERNET INTERNET ÜZER NDE ARAMA Internet ortam ndaki bilgi y nlar içinden istedi inizi kolayca bulabiliyor musunuz? Günümüzde bilginin toplumsal aç dan gittikçe daha da büyük önem kazanmakta oldu u yads namaz bir gerçektir. Her türlü ve her konuda büyük miktarlarda bilgi üretilmektedir, bu miktar özellikle geliflmifl ülkelerde korkunç boyutlara varmaktad r. Ve hemen her tür bilginin hitap etti i birileri mutlaka bulunmaktad r, çünkü ilgi alanlar n n çoklu u bilginin çeflitlili i ile do ru orant - dad r. Internet gibi oldukça etkili bir haberleflme a n n gün geçtikçe yay lmas, bu sanal dünyan n her tür bilgi ve bunlara ihtiyac olan kitlelerle dolmas ndan kaynaklanmaktad r. Gerçekten de baflka hiçbir haberleflme sistemi toplumlara bilginin bu denli h zl paylafl labilmesi imkan n sunmamaktad r. Ancak bu durum beraberinde büyük bir sorunu da getirmektedir. Internet yap s itibariyle al fl lm fl türden bir düzene ya da düsüpline sahip de ildir, çünkü bir organizasyonun de il, dünyan n dört bir yan ndan kitlelerin kat l m yla oluflmaktad r. Fakat görünüflteki bu özgürlük ve s n rs zl k, Internet üzerinde y lan bilginin dev boyutlar yla birle- flince, ortaya ina lmaz bir karmafla ç kmaktad r. Bu öyle bir karmaflad r ki, e er olaya nas l yaklaflaca n z bilmiyorsan z, t ka basa bilgi dolu bu sanal dünyada ihtiyac n z olan en basit veriye bile ulaflman z imkans z hale gelmektedir. Bu bölümde Internet üzerinde verileri nerelerde bulabilece- inize dair sizleri bilgilendirmeye çal flaca z. KATALOGLAR Internet kavram n n yay lmaya bafllamas ve site say s n n h zla artmas yüzünden yaflanan karmafla sorununa getirilen ilk çözümlerden biri sanal veri kataloglar oluflturmakt. Bu insano lunun kulland en eski bilgi s n fland rma yöntemlerinden biridir ve belirli s n lar içerisinde iyi bir çözüm say labilir. Internet üzerindeki uygulamas da al fl lm fl n çok d fl nda bir tarzda gerçeklefltirilmemifltir. Kurulan özel web siteleri di er sitelere giden ba lant lar n topland birer kitapl k gibi düzenlenmifllerdir. Bu kitapl klarda bulunan ba lant lar belirli konu bafll klar na ayr larak tasnif edilirler. Daha sonra bu bafll klar da alt bafll klara ayr l r ve bu böyle gider. Burada arad n z bulabilmek için konu bafll klar n takip etmeniz gereklidir ve ifllem tamamen insan kontrolü alt ndad r, yani herhangi bir otomasyon söz konusu de ildir. Tabii bu da kataloglar n olas büyüklü üne bir k - s tlama getirilmesini mecburi k lar. Nitekim kataloglar n kapasitesi genellikle birkaç yüzbin ba lant y geçmez, bu kullan m kolayl aç s ndan flartt r. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 229

18 <<< INTERNET INTERNET ÜZER NDE ARAMA VER TABANI (DATABASE) Veri taban uygulamas kataloglardan çok daha ileri seviyededir, çünkü ifle bilgisayarlar kar flmaktad r. Internet üzerindeki sitelerin adresleri veri tabanlar nda toplan rlar. Ancak burada her adres içeri e dair anahtar tan mlarla beraber bilgisayar haf zas nda saklan r. Bu oldukça büyük ifllemci ve haf za kapasitesi isteyen bir ifltir, bu yüzden hiçbir veri taban uygulamas tek bafl na tüm Internet adreslerini içeremez. Ancak yine de bilgi depolama kapasitesi katalog uygulamalar yla k yaslanmayacak denli büyük olabilmektedir. Bu yüzden veri taban n ziyaret eden bir kullan c n n eli bofl dönme ihtimali çok daha düflüktür. Bir kullan c veri taban uygulamas na eriflti i zaman arad bilgiyle ilgili anahtar kelime ya da tan mlar bildirir. Bu tan mlara göre veri arflivlerini büyük bir süratle tarayan uygulama, buldu u uygun ba lant lar kullan c ya bir liste halinde verir. Bundan sonra adreslerin tan mlar n okumak ve ilgisini çekenleri seçmek kullan c ya kalm fl bir ifltir. Kullan c yapt rd araflt rman n sonucunda binlerce adrese ulaflabilir, ancak bunlar n gerçekte pek az onun ilgisini çekebilir. Ya da tam tersi olabilir ve kullan c verdi i tan mlara uyan herhangi bir site bulunamad mesaj yla karfl laflabilir. Bu durum o konuyla ilgili bir bilgi kayna n n bulunmad anlam na gelmez, ço u zaman tan m ya da veri taban n n kapasitesi yetersiz kal yor da olabilir. Veri taban uygulamalar genellikle tek bafllar - na kullan lmazlar. Bu denli büyük bir alt yap y kurmufl siteler ayr ca s n rl da olsa katalog uygulamalar na yer verirler. Ayr ca bu tür sitelerde haberden al flverifle pek çok konuyla ilgili etkinli- e de rastlanabilir. NASIL ARAMALI? Internet üzerinde ister veri tabanlar ndan, ister kataloglardan faydalan n, arama ifllemini nas l yapman z gerekti ini bilmiyorsan z arad n z bulman z çok zor olacakt r. Tabii burada tek belirleyici unsur kullan c n n becerisi de ildir. Ayn zamanda veri tabanlar n ve kataloglar düzenleyen kiflilerin becerisi de önemlidir. E er düzenleme ifllemi ak lc ve pratik bir flekilde yap lmam flsa, o zaman en geliflmifl yaz l m ve donan m bile kullan c lar n derdine derman olmayacakt r. Burada kullan c ya düflen rol ise ne arad n ve bunu nas l tan mlayaca n iyi bilmektir. Bir veri taban ancak sizin verdi iniz anahtar tan mlara göre çal flabilir, kullan c n n akl ndan geçenleri okuyamaz. Ancak bir kullan c - n n da daha ilk günden herfleyi mükemmel bir biçimde yapmas beklenemez. Her teknoloji gibi bilgisayarlar ve onlarla ilgili sistemler de kullan ld kça ö renilir, zaman içinde kazan lan tecrübe sayesinde istenen sonuçlara ulafl labilir. 230 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

19 INTERNET ÜZER NDE ARAMA INTERNET Peki bu sorunu nas l aflacaks n z? Öncelikle tek tan m kullanmaktan vaz geçmeli, arad n z bilgiyle ilgili mümkün oldu unca fazla tan m gerekti i biçimde düzenleyerek bilgisayara vermelisiniz. Bir veri taban na tan mlar girmek için kullan lan AND, OR, NOT ve NEAR gibi de erleri kullanmay ö renin. Bu flekilde yapt r lan detayl bir araflt rma sonucunda arad n za en yak n verileri tafl yan az ve öz say daki adrese ulaflman z çok daha muhtemeldir. TEK TANIM YETERS ZD R Internet üzerinde bilgi ararken akl n zda tutman z gereken alt n kural fludur, sanal ortamda tek taflla iki kufl vuramazs n z. Yani veri taban na tek bir anahtar kelime verip sonradan sizi tam istedi- iniz noktaya ulaflt rmas n beklemeniz büyük bir hata olacakt r. Diyelim ki Harley Davidson motorsikletlerinin belirli y llar aras nda üretilmifl modelleriyle ilgili teknik bilgilere ulaflmak istiyorsunuz. Bu bilgiyi Internet üzerinde bulma ihtimaliniz gerçekten yüksektir, ama do ru flekilde arat rsan z. Burada veri taban na anahtar tan m olarak sadece "motorsiklet" kelimesini verirseniz, karfl l - nda onbinlerce adresten oluflan bir listeyle karfl lafl rs n z. Bunlar tek tek eleyerek arad n za ulaflma ihtimaliniz gerçekten de hemen hemen s - f rd r. DAHA DETAYLI ARAMA YAPMAK Altavista ya da Excite gibi geliflmifl arama siteleri kullan c lara çok daha detayl arama yapt rabilme imkan sunarlar. Bu tür geliflmifl arama seçenekleri genellikle "Advanced Search" ad alt nda görüntülenirler. Normalden daha detayl bir aram yapt rabilmek için girdi iniz sitenin ne tür bir arama mant kulland - n ö renmeniz önemlidir. Baz siteler arama ifllemini bir dizi tan - m n girilmesi ve bunlara uymayan adreslerin elenmesi biçiminde gerçeklefltirirler. Baz siteler ise form benzeri bir arabirim kullanarak sizden arad n z bilgiyle ilgili çok detayl veri isterler. Burada sadece konuyla kesin ilgili olan tan mlar de il, ayn zamanda ilgili olabilecek ve olmayacak tan mlar da girerek araman n daha detayl yap lmas n sa layabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 231

20 <<< INTERNET INTERNET ÜZER NDE ARAMA BAfiKA YERLERE BAKMAK Ne kadar detayl arama yapt r rsan z yapt r n, her zaman için arad n z bulamama ihtimali mevcuttur. Ancak daha önce de dedi imiz gibi, bunun sebebi sizin birfleyleri yanl fl yap yor olman zdan kaynaklanmayabilir. Hiçbir arama sitesi mükemmel de ildir, hiçbir arama sitesi her tür bilgiyi içeren tüm sitelerin adreslerini depolayamaz. Bazen siz herfleyi do ru yapsan z bile araman z karfl l ks z kalabilir. O zaman aramaktan vazgeçmek yerine, bir baflka siteye yönelmek gerekir. Pek az site Altavista ya da Excite kadar büyük veri tabanlar na sahiptir. Ancak size arad - n z verebilmek için bir sitenin bu denli büyük olmaya ihtiyac yoktur. Pek çok arama sitesi belirli konularda yo unlaflmay seçer. Müzik, spor, bilim ya da daha alt bafll klar üzerine yo unlaflm fl çok say da arama sitesi mevcuttur. E er büyük siteler arad n z bulam yorsa, o zaman bu tür "uzman" bir siteye yönelmek size zaman kazand rabilir. METASERVICE NED R? Arad n z bulmak için faydalanabilece iniz bir baflka uygulama ise "metaservice" olarak isimlendirilen farkl bir yaklafl md r. Bir "metaservice" bilgisayar n za yükledi iniz bir program ya da tamamen ba ms z bir web sitesi olarak karfl n za ç kabilir. Bunlar veri tabanlar ya da kataloglar de ildirler, ancak arama iflleminde size inan lmaz yard mc olabilirler. Temelde bir "metaservice" arama yapan veri taban siteleriyle ayn mant k üzerinden çal fl r. Ana amaç girilen anahtar tan mlara göre aranan bilgiyi kullan c ya ulaflt rmakt r. Ancak bu uygulama asl nda kendi bafl na hiçbir arama iflleminde bulunmaz. Böyle bir uygulama kendi veri taban n oluflturmaya çal flmak yerine, yüksek kapasiteli arama siteleriyle iflbirli i ederek çal fl r. Siz bir veri girdi inizde "metaservice" bunu ba lant l oldu u çok say daki arama sitesine ayn anda iletir. Ald sonuçlar da sizin verdi iniz tan mlarla k yaslayarak olabilecek en yak n sonuçlar listeler. Web sitesi biçimindeki "metaservice" uygulamalar na en iyi örneklerden biri adresinde yer alan Google sitesidir. Bilgisayar n za yükleyerek çal flt rabilece iniz yap daki uygulamalara örnek olarak ise adresinden sat n alabilece- iniz Copernic 2001 program n gösterebiliriz. 232 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

21 OCR NED R? MULTIMEDIA VE E LENCE OCR NED R? Deponuzdaki eski evraklar elektronik ortama aktarman z gerekirse ne yapars n z? OCR asl nda ngilizce "Optical Character Recognition" kelimelerinin bafl harflerinden oluflan bir k saltmad r. Dilimize tam olarak "görsel harf tan mlamas " olarak ta çevirebilece imiz bu ifllem, bilgisayarlar n ka t üzerine yaz l metni taray c - lar yard m yla okuyarak çözmesi ve metin belgeleri haline dönüfltürmesidir. Bu sayede önceden herhangi bir flekilde ka t üzerine yaz lm fl olan belgeleri tekrar klavye kullanarak bilgisayara aktarma külfetinden kurtulunmufl olunur. Tabii ilk bak flta bu büyük bir baflar gibi görünmeyebilir, ne de olsa birkaç sayfal k bir metni bilgisayara aktarmak çok ciddi bir sorun de ildir. Ancak sayfa say s n yüzler ya da binlerle ifade etmeye bafllad n zda durum de iflir. Binlerce sayfal k bir belge arflivini taray c da resim olarak de il de, do rudan metin olarak taratabilmek ifl gücü ve zamandan inan lmaz tasarruf sa laya- * < PUCU> cakt r. Belki bu binlerce sayfay tarama ifllemi birkaç dakika içinde yap lacak bir ifl de ildir, ancak binlerce sayfa tek tek klavyeden yazarak bilgisayara aktarmakla k yasland nda çok daha kolay oldu- u ortaya ç kar. OCR s n f yaz l mlar ilk olarak bundan yaklafl k 30 y l kadar önce gelifltirilmifllerdir. Bu türün ilk örnekleri de t pk her teknolojik yenilikte oldu u gibi mükemmel ya da kullan fll olmaktan çok uzakt. Bu yaz l mlar ancak taray - c yard m yla okuduklar belgelerin üzerindeki yaz lar belirli bir font tipinde oldu u zaman çal flabiliyorlard, ayr ca sonuçlar her zaman istendi i gibi olmuyordu. fiüphesiz bu denli kusurlu bir uygulaman n tam olarak gelifltirilmeden piyasa kullan m na sunulmas beklenemezdi. Nitekim ilk OCR yaz l mlar n n sat fla sunulmas ancak 1990 l y llar n bafl nda mümkün olabildi. O günden sonra da gittikçe geliflen OCR programlar her geçen gün yeni yetenekler kazand, daha mükemmel hale geldi. Günümüzde OCR yaz l mlar sat fla sunulan taray c ayg tlar yla birlikte ücretsiz olarak verilmektedir. OCR tipi yaz l mlar bilgisayar ma azalar ndan ya da Internet üzerinden sat n alabilirsiniz. Ancak bizim tavsiyemiz yeni bir taray c alman zd r. Yeni nesil taray c lar zaten çok pahal de ildir, üstelik OCR ve daha baflka yaz l mlar da bunlarla beraber ücretsiz olarak verilmektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 87

22 <<< MULTIMEDIA VE E LENCE OCR NED R? OCR NASIL ÇALIfiIR? OCR dedi imiz fley asl nda bilgisayar n veri iflleme ve taray c n n veri okuma yeteneklerinden faydalanan bir programd r. Burada taray - c OCR yaz l m n n gözü rolünü üstlenmektedir. Çünkü taray c ka t üzerinden okudu u verileri elektronik sinyallere dönüfltürerek OCR program na gönderir. OCR ise bu sinyalleri önceden belirlenmifl formüllere göre iflleyerek gelen resim üzerindeki metinleri ayr flt r r ve bunlar normal bir metin belgesi flekline dönüfltürür. OCR taray c dan resim format nda gelen veriyi analiz edebilmek için bunu öncelikle parçalara ay r r. Bundan sonra kelimeleri ve daha sonra da harfleri tan mlar. Bu noktada baz sorunlar yaflanabilmektedir. E er karakterlerin boyutlar ve flekilleri ayn ise pek prob- lem yaflanmaz, ancak farkl büyüklükteki ya da yap daki karakterlerden oluflan metinleri tan mlamak en geliflmifl OCR için bile sorun olabilir. Ayr ca nokta vurufllu yaz c lar n ç kt lar n n okunmas nda da bir problem yaflanabilir. Çünkü bu yaz c lar n ç kt lar OCR taraf ndan nokta gruplar halinde alg lan r ve bu da problem yaratabilmektedir. OCR yaz l mlar genelde birlikte çal flan birkaç program modülünden oluflur. Bu modüllerden baz lar özel dilbilgisi ve karakter tan mlama ifllevlerine sahiptirler. Baz modüller ise genelleme yaparak tan mlanmas güç olan karakter ya da sembolleri belirlemek için tasarlanm fllard r. OCR yaz l mlar n n en yeni sürümlerinin ilginç bir özelli i de ö renebilen yap da olmalar d r. Zaman içinde taranan metinler içindeki yeni ve farkl semboller tan mland kça program n veri taban na kaydedilirler ve ileride yap lacak yeni taramalar için haz rlan rlar. I < INFO> Bugün en alt model taray c lar bile oldukça iyi sonuçlar veren çal flmalar yapabilecek kapasitededirler. Beraberinde OCR yaz l m yla birlikte ifl görecek kapasitede bir taray c yaklafl k USD civar nda fiyatlarla sat lmaktad r. Daha profesyonel kullan mlara yönelik taray c lar ve OCR yaz l mlar n n fiyatlar ise çok daha yüksektir. 88 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE

23 ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (12) PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (12) OTOMAT K ÇALIfiMA Windows çal flmaya bafllarken önceden belirtilmifl olan ek uygulamalar da harekete geçirebilir. Bu flekilde çal flmas istenen programlar "Bafllat" tuflu menüsü alt ndaki "Programlar" seçene inin içindeki "Bafllang ç" fl kk dahilinde yer al rlar. Ancak baz durumlarda Windows un aç l rken burada listelenmifl olan herhangi bir program çal flt rmamas n isteyebilirsiniz. Bunun için iki seçene iniz vard r, bunlardan birincisi o listedeki isimleri silmektir. Ancak bir defaya mahsus bir durum için tüm listeyi temizlemek anlams z olacakt r. kinci seçene iniz ise buradaki programlar çal flamaya bafllamadan hemen önce SHIFT tuflunu bas l tutmakt r. Böylece programlar n o defaya mahsus çal flt r lmas n önlemifl olursunuz. E er zamanlamay tutturam yorsan z, o zaman SHIFT tufluna Windows aç l fl ekran göründü ü anda bas l tutman z da ayn ifli görecektir. INTERNET EXPLORER KISAYOL TUfiLARI Burada Internet Explorer ile çal fl rken faydalanabilece iniz baz k sayol tufllar - na yer veriyoruz: F11 Tam ekran görüntü moduna geçer. ESC Web sayfas n n yüklenmesini yar - da keser. CTRL+A Yeni Explorer penceresi açar. CTRL+D Sayfay "S k Kullan lanlar" listesine ekler. CTRL+I "S k Kullan lanlar" listesini görüntüler. CTRL+E Arama panelini açar. CTRL+W Ana pencereyi kapat r. CTRL+F5 Aç k pencereyi tekrar yükler. ALT+HOME Girifl sayfas na gider. G R fi SAYFASI Internet Explorer aç ld zaman do rudan belirlemifl oldu unuz bir web sayfas n yükleyebilecek flekilde ayarlanabilir. Araç çubu unda "Girifl Sayfas " adl tufla t klayarak belirlemifl oldu- unuz bu sayfan n yüklenmesini kendiniz de sa layabilirsiniz. Ancak bu sayfay s k s k de ifltiriyorsan z her defas nda bu ifllemi uzun uzad ya yapmak can s k c olabilir. Fakat bunu yapman n çok kolay bir yolu daha vard r. O an bulundu unuz web sayfas n girifl sayfan z haline getirmek için adres çubu unda yer alan adresi oldu u gibi tutun ve araç panelindeki "Girifl Sayfas " tuflunun üzerine b rak n. Art k o sayfa sizin girifl sayfan z olacakt r. SHIFT TUfiU SHIFT tuflu pek çok farkl flekilde kullan labilmektedir: Shift+Yeniden Bafllat: Windows h zl bir biçimde yeniden bafllat lacakt r. Shift+Delete: Dosyalar kal c biçimde siler. Shift+Pencereyi kapat simgesi: O pencereyi ve tüm öncekileri kapat r. Shift+Sürükle-B rak: Seçili dosyalar baflka bir yere tafl r. HERKES Ç N B LG SAYAR PÜF NOKTASI 31

24 <<< PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (12) HIZLI BA LANMA Internet Explorer çal flt r l r çal flt r lmaz girifl sayfan za ba lanmaya çal flacakt r. Bu baz durumlarda can s k c olabilir. Ancak e er girifl sayfan z iptal etmeden bunu önlemek istiyorsan z, o zaman bunu yapman n bir yolu var. Araç çubu undaki Explorer simgesine sa fare tufluyla t klay n, aç lan menüden de "Özellikler" fl kk na t klay n. Buradaki "Hedef" k sm nda yer alan komutun sonuna "-nohome" komutunu ekleyin. Sonra da pencereyi uygun biçimde kapat n. Art k siz emretmedikçe girifl sayfas aç lmayacak, böylece Explorer daha h zl aç lacakt r. BOfiLUK ÇUBU UNUN G ZL GÖREV Internet Explorer ile çal fl rken ço u zaman web sayfalar n n boyutlar yüzünden zorluk çekilir. E er farenizde özel tekerlerden yoksa büyük boyutlu sayfalarda afla ve yukar gezinmek zor olacakt r. Bunu daha kolay halledebilmek için Boflluk tuflunu kullanabilirsiniz. Boflluk tufluna her bas fl n z sayfay bir pencere boyu afla kayd racakt r. Yukar do ru hareket için ise Shift+Boflluk kombinasyonunu kullanman z yeterlidir. HIZLI WEB ADRES YAZMAK Internet Explorer ile çal fl rken girdi iniz web adreslerini daha h zl bir biçimde yazabilmek için küçük bir k sayol tufl kombinasyonundan faydalanabilirsiniz. Diyelim ki adresini yazmak istiyorsunuz. Adres çubu una sadece "download" kelimesini yaz n. Bundan sonra CTRL+ENTER tufl kombinasyonuna bas n. Böylece adrese "www" ve ".com" ekleri otomatik olarak yerlefltirilecektir. KÜÇÜK TUfiLAR Internet Explorer uygulamas n n üst k sm nda bulunan araç panelinde yer alan tufllar normalde oldukça büyük görünürler. E er monitörünüz küçük ise ya da birazc k daha fazla çal flma alan elde etmek istiyorsan z bu tufllar n daha küçük görünmesini sa layabilirsiniz. Yapman z gereken Internet Explorer araç çubu u üzerine sa fare tufluyla t klayarak aç lan küçük menüden "Özellefltir" fl kk na t klamakt r. Aç lan diyalog kutusu içinden "Simge seçenekleri" bölümündeki "Küçük simgeler" fl kk n iflaretleyin. Ayr ca bu k s mdan araç çubu undaki dü meleri düzenleyebilir, kullanmad - n z dü meleri kald rabilirsiniz. 32 HERKES Ç N B LG SAYAR PÜF NOKTASI