Prof. Dr. Cihat GÜZEL. Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Transkript

1 Prof. Dr. Cihat GÜZEL Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

2 Gastrointestinal Fizyoloji İnsan yaşamı için gerekli enerjiyi, ancak besinlerdeki kimyasal maddelerden alabilir. Sindirim sisteminin görevi karbonhidrat, yağ, protein gibi başlıca besin maddeleriyle, su ve elektrolitlerin vücuda alınmasını sağlamaktır.

3 Besin maddeleri Sindirim sisteminde mekanik olarak parçalanır,kimyasal olarak sindirilip, basit molekülerine ayrıştırılır; gerekli ve yararlı olanlar emildikten sonra, artıkları atılır. Bütün bu olayların yer aldığı sindirim sistemi kastan yapılı bir kanal ya da tüpten ibarettir.

4 Gastrointestinal Motilitenin Genel Kuralları Gastrointestinal Duvarın Fizyolojik Anatomisi. Gastrointestinal Düz Kas- Sinsisyum olarak işlevi. GastrointesinalDüz kasın Elektriksel Etkinliği. a-yavaş Dalgalar. b- Dikensi potansiyeller. c- Dinlenim potansiyelinin voltajındaki değişiklikler.

5 Gastrointestinal İşlevin Sinirsel Kontrolü Enterik sinir sistemi. Parasempatik İnervasyonu. Sempatik İnervasyon.

6 Gastrointestinal Kan Akımı Splenik Dolaşım Barsak Aktivitesi ve Metabolik Faktörlerin Gastrointestinal Kan Akımına Etkisi. Aktivite Sırasında Kan Akımı Artmasının Olası Nedenleri. Villuslarda Ters Kan Akımının Mekanizması.

7 Besin Alınmasının Düzenlenmesi Besin alınması merkezi hipotalamusta bulunan sinirsel bir mekanizma ile düzenlenir. Hipotalamusun lateral çekirdekleri açlık merkezi olarak görev yaparlar. Hipotalamusun ventromedyal çekirdekleri doyma merkezi olarak görev yaparlar.

8 Beslenme merkezlerinin uyarılma ve inhibe olması konusunda çeşitli kontrol mekanizmaları bulunduğu ileri sürülmektedir. Mideden kaynaklanan duyular. Glikoz, Amino Asit ve Lipitlerin Açlık ve Beslenmeye Etkisi Termal Etki. Genel Beslenme Durumları. Belirli Bazı Maddelerin Alınmasıyla Açlık Duyusunun Kaldırılması. Psikolojik Faktörler.

9 Çiğneme (Mastikasyon) Çiğneme istemli olarak başlar ve refleks olarak devam eder. Ağızda besin besin lokması bulunması,ilk olarak çiğneme kaslarında refleks baskılama yaratarak alt çenenin düşmesine neden olur. Bu düşme çene kaslarında geri tepme şeklinde bir kasılmaya yol açacak olan gerilme refleksini başlatır. Çene otomatik olarak yükselerek dişlerin birbiri üzerine kapanmasına neden olur.

10 Çiğneme (Mastikasyon) Çiğneme istemli olarak başlar ve refleks olarak devam eder. Ağızda besin besin lokması bulunması,ilk olarak çiğneme kaslarında refleks baskılama yaratarak alt çenenin düşmesine neden olur. Bu düşme çene kaslarında geri tepme şeklinde bir kasılmaya yol açacak olan gerilme refleksini başlatır. Çene otomatik olarak yükselerek dişlerin birbiri üzerine kapanmasına neden olur.

11 Yutma(Deglütasyon) Yutma karışık bir mekanizmadır. Çünkü yutak (farinks) yutma kadar solunumu da sağlar. Yutma nedeniyle solunumun durması özellikle önemlidir.

12 Yutma genel olarak şu evrelere ayrılır. Yutmanın istemli evresi. Yutmanın farinks evresi. Yutmanın özofagus evresi.

13 Mide Karın boşluğunda, diafragmanın altında, sol tarafta yer alan şişkince bir J harfi biçimindedir.

14 Midenin Motor İşlevleri Midenin motor işlevleri üç grupta toplanır. 1. Midenin depo işlevi. 2. Bu besinlerin kimus adı verilen yarı sıvı hale gelinceye kadar mide salgılarıyla karıştırılması. 3. İnce barsaklarda sindirim ve emilim için yeterli süreyi sağlamak amacıyla besinlerin yavaş bir şekilde mideden ince barsağa boşaltılmasıdır.

15 Mide Boşalmasının Düzenlenmesi Boşalmayı hızlandıran mideye ait faktörler - Midedeki besin hacminin boşalma hızına etkisi. - Gastrin hormonunun mide boşalmasına etkisi.

16 Boşalmayı baskılayan güçlü duodenum faktörleri; Duodenumdan kaynaklanan enterogastrik sinir reflekslerinin inhibitör etkisi. Mide boşalmasını baskılayan duodenum kaynaklı hormanal geribildirim- yağların ve kolesistokinin hormonunun rolü.

17 Mide Sekresyonu Midenin tüm yüzeyini kaplayan müküs salgılayan hücrelere ek olarak mide mukozasında iki önemli tip tübüler bez bulunur. Bunlar oksintik bezler ve pilorik bezlerdir.

18 Oksintik Bezlerin Salgıları Esas olarak müküs salgılayan müköz boyun hücreleri. Pepsinojen salgılayan peptik (esas) hücreleri. Hidroklorik asit ve intrensek faktör salgılayan paryetal (oksintik ) hücreler.

19 Pilor Bezleri Müküs salgısı. Az miktarda pepsinojen. Mide salgısını kontrol etmede önemli role sahip olan gastrin hormonu salgılar.

20 Mide Sekresyonunun Evreleri Sefalik Evre (Beyin Evre). Mide Evresi. Barsak Evresi.

21 Pankreas Pankreas,midenin altında, ona paralel uzanan, iç yapısı tükürük bezlerine benzeyen büyük bir bileşik bir bezdir.

22 Pankreasın Sindirim Enzimleri Pankreas salgısı üç ana tip besinin sindirimi gerekli enzimleri içerir. Proteinlerin sindiriminde rol oynayan proteolitik enzimler arasında en önemlileri,tripsin, kemotripsin ve karboksipolipeptidazdır. Bunlar içinde en fazla bulunanı tripsindir. Tripsin ve kemotripsin tümüyle yada kısmen sindirilmiş olanproteinleri çeşiti büyüklükteki peptitlere parçalarlar.

23 Pankreatik amilaz Karbonhidratlara etkili pankreatik enzim esas olarak pankreatik enzimdir. Bu da, nişasta, glikojen ve diğer karbonhidratların birçoğunu (selüloz hariç) disakkaritler ve trisakkaritler oluşturmak üzere hidrolize eder.

24 Pankreatik lipaz Yağ sindiriminin başlıca enzimleri ise: Pankreatik lipaz, nötral yağları yağ asitleri ve monogliseritlere parçalar. Kolesterol esteroz, kolesterol esterlerini parçalarlar. Fosfolipaz, fosfolipitlerden yağ asitlerini ayırır.

25 Pankreas Salgısının Temel Uyaranları Parasempatik vagal sinir uçlarından ve enterik sinir sistemindeki diğer kolinerjik sinirlerden salgılanan astilkolin. İnce barsağa besin maddesinin girmesiyle duodenum ve jejunum mukozasının üst bölümlerinden salgılanan koleosistikinin. İnce barsağa aşırı asidik madde girdiğinde duodenum ve jejunumdan salgılanan sekretin.

26 Safra Salgılanması Karaciğerin önemli fonksiyonlarından biri, normal düzeyi ml/gün olan safrayı salgılamaktır. Safranın iki önemli işlevi vardır. 1. Safra yağların sindirimi ve emiliminde önemli rol oynar. 2. Safra kandan çeşitli önemli yıkım ürünlerinin atılmasında rol oynar.

27 Safranın bileşimi Safranın bileşiminde en fazla miktarda bulunan madde safra tuzlarıdır. Ayrıca, bilirübin, kolesterol, lesitin ve plazmanın normal elektrolitleridirde büyük miktarlarda salgılanmaktadır.

28 İnce Barsak Hareketleri İnce barsak hareketleri, barsak içeriğini karıştırıcı ve ilerletici olmak üzere iki tiptir. İlerletici olmayan peristaltik hareketler - Ritmik segmentasyon - Pendüler hareketler - Villi hareketler İtici peristaltik hareketler

29 İnce Barsak Salgıları Duodenumdaki brunner bezlerinden müküs sekresyonu: Brunner bezleri pilor ile vater papillası ara pankreatik sıvıların ve safranın duodenumda boşaldığı yerde yerleşmiştir. Bu bezler duodenal mukozadaki dokunma veya iritasyon yapıcı uyaranların, midede salgı artışına yol açan vagal uyarının ve sekretin hormonunun etkisiyle alkalen müküs salgılarlar.

30 Lieberkhün kriptalarından intestinal sindirim sıvılarının salgılanması İnce barsağın tüm yüzeyi boyunca bu kriptalar bulunur. Kripta ve villuslerın yüzeyi iki tip hücreden oluşur. Orta sayıda goblet hücreleri; barsak yüzeylerini kayganlaştıran ve kolaylaştıran müküs salgısı salgılarlar ve çok sayıda enterositler kriptalar içinde büyük miktarlarda su ve elektolit salgılarlar.

31 Kolon Hareketleri Kolonun başlıca işlevleri kimustan su ve elektrolitlerin emilimi ve fekal maddenin dışarı atılıncaya kadar depolanmasını sağlamaktır. Karıştırıcı (haustrasyon) hareketler İlerletici(kitle) hareketleri

32 Kalın Barsak Salgıları İnce barsak mukozası gibi, kalın barsak mukozası da çok sayıda lieberkhün kriptaları içerir.ancak, kalın barsak mukozası ince barsaktan farklı olarak villüs içermezler, bunun yerine sadece müküs salgılayan müköz hücreler içerirler. Kalın barsaktaki salgının büyük kısmı müküsten ibarettir.

33 Defakasyon Defakasyon için uyaran, kolonun kitle peristaltizimi sonucu rektumun dolmasından kaynaklanır. Medulla spinalisin 2-4 sakral segmentlerinde bulunan defekasyon merkezinin uyarılması ile defakasyonu sağlayan olaylar zinciri gelişir.

34 Bazal Metabolizma Tam istirahat halinde, psişik uyaranlardan uzak, oda ısısında, yemekten saat sonra tayin edilen metabolizma bazal metabolizma olarak tanımlanır.

35 Bazal metabolizmanın ölçümü için gerekli koşullar Kişi en az 12 saatten beri herhangi bir besin almamış olmalıdır. Bazal metabolizma, rahat bir gece uykusundan sonra ölçülmelidir. Ölçümden en az 1 saat öncesinden itibaren ağır egzersiz yapılmamalıdır. Heyecana yol açan bütün psişik ve fiziksel faktörler uzaklaştırılmalıdır. Ölçümün yapıldığı oda normal oda sıcaklığında olmalıdır.

36 Bazal metabolizma hızını etkileyen faktörler Vücut yüzeyi Yaş Tiroid hormonu Erkekte cinsiyet hormonu Büyüme hormonu Ateş Uyku Malnütrisyon

37 Yutma Bozuklukları ve Özofagus Hastalıkları Yutma mekanizmasının Felci. Akalazya ve megaözofagus.

38 Midenin Hastalıkları Gastrit- Mide mukozasının inflamasyonu. Mide Atrofisi. Aklorhidri ve Hipoklorhidri. Mide atrofisinde pernisiyöz anemi. Peptik ülser.

39 İnce Barsak Hastalıkları İnce barsakta besinlerin anormal sindirimi-pankreas yetmezliği. Pankreatit. İnce barsak mukozasında emilim bozukluğu- şupru.

40 Kalın Barsak Bozuklukları Kabızlık. Megakolon. İshal. Ülseratif kolit. Omurlik yaralanmalarında dışkılama paralizisi.

41 Gastrointestinal Kanalın Genel Bozuklukları Kusma Bulantı Gastrointestinal tıkanma

42