AVRIJA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN

Transkript

1 AVRIJA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN kilendirilmedi ği sürece, konunun bu denli geni ş biçimde ele al ınmas ı, özün yitirilmesine neden olabilecektir. Çevre, içinde insan varsa bir anlam ta şır. Çevre bilimi insana dönük olmak zorundad ır. Genel yaklaşım budur. Hukuk, tart ışılan her olayda çevre - insan ili şkilerini değerlendirmektedir. Bu çok geni ş alanda yolumuzu yitirmemek için, yaln ız Avrupa'n ın yüzy ıllard ır çözüm bulmakta geciktiği önemli bir insan haklar ı sorununa, Çingeneler'in ya da güncel deyimle Romanlar ın durumuna de ğineceğiz. Ayrı bir bölümde, A İHM'nin Romanlarla ilgili kararlar ından örnekler verece ğiz. Çevrenin korunmas ı için, bas ın yay ın araçlarından yararlanan, toplant ı ve gösteri yürüyüşleri ile ses getiren örgütsel etkinliklere gereksinim duyulmaktad ır. A İHM'nin çevre ile bağlantıl ı ileti şim ve örgütlenme haklar ı üzerine verdiği kararlarından seçilen örnekler sunulacakt ır. 4iHM GÖRE, IO?LUMSALYA ŞM VE ÇEVRE SORUNlARI 1. Kentsel ve K ırsal Planlar Sa ğl ıkl ı bir çevrenin korunmasmda üst ve alt ölçekteki planların belirleyici önemi bulunmaktad ır. Biliodiği gibi her çe şit yerleşme ve yap ıla şmanın temel dayana ğı imar planlarıdır. A İHS'nin uyguland ığı ülkelerde, planlarm kapsama alanlar ı, onay organlar ı ve uyu şmazl ıklar ın çözüm yöntemleri konular ında farkl ı düzenlemeler yer almaktad ır. Ancak en önemli ortak özellik, planlar ın genellikle yerel yönetimlerce yap ılmas ıd ır. Planlar, belediye meclisi, kent meclisi, bölge kurulu gibi adlar ta şıyan, seçimle göreve gelmi ş ve yöre insanlarından olu şan kurumlarca onaylan ıp yürürlüğe konulmaktadır. Böylece plan kararları, siyasal nitelikteki yerel organlarca verilmektedir. Karar alma sürecine, birçok ülkede do ğrudan yurtta şlar da katılabilmektedir. Bu tür planlar ın kapsama alanlar ı, genellikle kentlilerin ya şamakta olduklar ı yerle şim yerleri ve yakın çevresi ile s ınırl ı kalmaktad ır. Kimi ülkelerde, köy KfNJSEL VE KIRSAL PLANL4R 43

2 Güney D İ NÇ KENJSFL yönetimlerinin de, kendileriyle ilgili planlar ı yapma yet- VE KIRSAL kileri bulunmaktad ır. Bu i ş ley i ş korunmakla birlikte, 19. PLANtAR yüzy ı l ın başlar ında kentlerin büyümesi, ortak gereksinmelerin çe şitlenmesi gibi nedenlerle geni ş kapsaml ı planlama sürecine geçilmi ştir. Çevre planlar ının ve üst ölçekli planlar ın yap ı lmas ı, XIX. yüzy ıldan sonra yayg ılaşan bir gelişmedir$ Çevrenin korunmas ı amac ıyla getirilen kamusal k ı- s ıtlamalar aras ında en yoğun tartışmalara neden olan konular, imar ko şullarıyla ilgili düzenlemelerdir. Çe şitli ölçeklerdeki imar planlar ı, sit kararları, tarımsal alanlardaki yapılaşma ve toprak mülkiyetini etkileyen yükümlülükler, bunlar ın başlıcalar ıd ır. Planlama i şlemlerine kar şı bireylerin hak arama yöntemleri ise, bir çok Avrupa ülkesinde ya hiç tanınmamış, ya da çok s ın ırl ı tutulmu ştu. Ancak Sözle şme'nin 6/1. maddesindeki adil yarg ılaııma hakk ı ye 1 Numaral ı Ek Protokol'ün güvencesi alt ındaki mal varl ığı haklar ı çevresinde olu şan uyu şmazl ıklar sonucunda A İHM'nin verdi ği kararlarla bu tür yönetsel i şlemlere karşı yargı yolu aç ılmış bulunmaktad ır, örneğin A İHM'nin Isveç uygulamalar ından kaynaklanan Sporrong ve Lönnroth 1982, Boden 1987, AlIan Jacobson 1989, Hakanson ve Sturesson 1990, Mats Jacopson 1990, Skarby 1990, Fredin 1991 başvurular ı sonucunda verdi ği kararlarla, imar planları, kamula ştırma izinleri, yap ılaşma yasaklar ı, yapı ruhsatı istemlerinin reddi, ruhsat iptali gibi yönetsel i şlemlere kar şı yarg ı yolunun kapal ı tutulmas ı Sözle şme ile bağda ş- maz bulunmu ştur. Hollanda da Belediye'den al ınan Petrol Ürünleri Da ğıtım Lisans ı'nın Bakanl ık'ça iptaline kar şı bağıms ız bir yarg ı yerinde dava açma olanağının tanmmamas ı, A İHM'nin 1985 y ıl ında verdiği Benthem karar ı ile 6/1. maddeye ayk ırı bulunmu ştur. İleride tartışılan konularla = Cözayd ın, İştar, Avrupa Hukuk Mcvzuat ı ve İmarla İlgili Yasalar, İmar Hukukunda Toplu: ıı ve Mimar/üç s. 90, Mimarlar Odas ı Yay., 2002 ıstanbul. 44

3 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN bağlant ı l ı olarak örneklerini sunaca ğımız, aralar ında İngil- KEN5R tere, Danimarka, İsviçre ve Finlandiya'n ın da bulundu ğu VE KRSAL daha ba şka ülkelerdeki yönetsel i şlemlere kar şı bireysel PAHLR davalar ın aç ılmas ın ı engelleyen ya da ba şvurular ı etkisiz bırakan düzenlemeler, A İHM'nce adil yarg ılama ilkelerinin çiğnenmesi olarak nitelenmi ştir. Adil yarg ılanma hakk ı, sözleşmenin içerdi ği haklar ın tümü için oldu ğu gibi, çevresel uyu şmazl ıklar aç ısmdan da önemli bir hukuk güvencesi sa ğlıyor. Ancak bu güvence, tartışmamn özündeki haklar ın doğrudan elde edilmesi yönünde de ğil, ulusal düzlemde ba ğıms ız, yans ız ve yetkili yarg ı yerleri önünde hak arama yollar ının aç ık tutulmas ı aç ısından etkili olabiliyor. Bu konuda da, tar ımsal alanlardaki yap ıla şma uyu şmazlığından kaynaklanan bir uyu ş- mazl ığm karar ın ı özet olarak sunmaktay ız: İngiltere'nin Warrington Chesbire bölgesinde ya şayan bir çiftçi olan Jolm Bryan'a yetki alan içinde bulundu ğu Vale Royal Borough Belediye Meclisi'nden gönderilen 4 Aral ık 1989 günlü bir icra emrinde, 1987 y ılında satın alm ış oldu ğu arsadaki iki tu ğla binay ı y ıkmas ı istenıniştir. Gerekçe olarak imar plan ına ayk ırı düşen bu binalar ın yap ı izni olmadan yap ıhmş olduğu belirtilmiştir. Ba şvurucu üç ay içinde y ıkımı gerçekle ştirip yap ı artıklarını bulundu ğu yerden kald ırmakla yükümlü k ılınm ıştır. İngiltere'de D ı- şişleri Bakanl ığı'n ın bir bölümü (Secretary of State for the Environment), çevre, planlama ve yap ıla şma uyu şmazl ıklar ında yarg ısal yetkileri de bulunan bir tür çözüm organ ı olarak görevlendirilmi ş bulunmaktad ır. Başvurucu da, y ı- k ım karar ının kald ırılmas ı için D ış işleri Bakan ı'na itiraztar ın ı bildirmi ştir. İleride de görülece ği gibi Bakanl ık, ilk değerlendirmede aç ıkça temelsiz görülmeyen istemleri yetkili ve ba ğıms ız bir "rnüjetti ş"e incelettirmektedir. Bu olayda da Bakan' ın görevlendirdi ği müfetti ş, ara ştırmalarm ı tamamlad ıktan sonra, imar plan ı d ışında ve yap ısal geli şmeye izin verilmeyen bir alana ruhsats ız olarak kon- 45

4 Güney D İ N KENTSEL durulan başvurucunun iki tu ğla binasın ın y ıkılmas ı gerek- VE KIRSAL tiğini saptayarak, itiraz ını reddetmi ştir. Başvurucu "yasada PLANLAR kararlaş t ı rılan kuralları n yanl ış uyguland ığı. binalar ı n bulunduklar ı yerlerin kullan ım ko şullar ına göre, gelişme izni verilip verilmediği konusundaki saptamaları nda nı üfettiş in yan ı ldığı n ı " ileri sürerek, "tar ımsal amaçlar yönünden gerekli olan yap ılann yıkılmas ında zorunluluk bulunmad ığın ı " ileri sürmü ştür. Ayr ıca y ıkım karar ın ın geçerli kan ıtlara dayanmad ığını da savunmu ştur. Başvurucunun özetlenen gerekçelerle D ışişleri Bakanl ığı'n ın kararına karşı yönelttiği temyiz istemi de, Yüksek Mahkeme'nin 8 Mart 1991 gtinlü karar ıyla reddedilmi ştir. Adil yarg ılanma hakk ı bağlamında tartışılan bu olayda A İHM, uyuşmazlığı "tam yetkili, bağıms ız ve görevli bir mahkemede yarg ılanina hakk ı " tanımları içinde ele atm ıştır. Bakılan davada ı-uhsats ız yap ın ın yık ım karar ına yöneltilen itirazm ilk a şamada Bakanl ık müfetti şi tarafından reddedilmesi nedeniyle, öncelikle "müfetti ş"in konumu tart ışılm ışt ır. Müfetti ş'in yöntemsel aç ıdan bütün hukuksal güvencelere sahip olmasma kar şın, vereceği karar bağlay ıc ıl ık taşımamaktad ır. Bakan' ın bu kararı iptal etme yetkisi bulunmaktad ır. Bu nedenlerle, Bakanl ık ve Müfetti ş incelemesi s ırasmda 6/1. maddenin öngördü ğü koşullar yerine getirilmedi ği halde, son çözüm yeri olan Yüksek Mahkeme'nin yargısal nitelikleri gözetilerek, Sözle şme'nin ihlal edilmedi ğine karar verilmiştir? (Bryan / İngiltere, 1995) Yukar ıdaki örnekte de görüldü ğü gibi, A İHM'nin plan uyu şmazl ıkları nedeniyle verdi ği kararlarm tümü, doğrudan çevresel konularla ili şkilendirilmeye elveri şli bulunmamaktad ır. Bu başvuruların temel amac ı, adil yar

5 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ'NE GÖRE ÇEVRE VE İNSAN gılanma ko şullarında malvarl ığı haklarının korunmas ıd ır. KENTSEL Mahkeme'nin kararlar ında, demokrasilerin temel güven- VE KIRSAL celeri aras ında bulunan yarg ı yolunu kapatan ulusal yasa- PLANLAR lar ın Sözle şme'ye ayk ır ılığı saptanmaktad ır... İmar planlar ı, AIHM kararlar ına göre, hak sahipleri aç ısından ba ş l ı başına ekonomik değerler olu şturmaktad ır. Devletler, nesnel gereksinimler oldu ğu durumlarda elbette imar planlar ını, plan kararlar ını değiştirebilmektedirler. Bu tür uyu şmazl ıklarda Mahkeme, planlar üzerinde çevresel amaçlar d ışındaki i şlemlerde, ta şınmaz sahiplerinin akçal ı haklar ını koruma yönünde kararlar verebilmektedir. Kamu yararına dönük uygulamalarda da, planlar ın gerekleri bozulmamakta, ancak denge ve orant ıl ıl ık ölçütleri doğrultusunda ki şisel yitiklerin kar şılanmas ı yoluna gidilmektedir. Irlanda da, naz ım imar planmda sanayi bölgesi içinde görülen ta şınmazı büyük paralar ödeyerek sat ın alan bir yap ım şirketi, daha sonra arsan ın yeşil alana dönü ştürülmesi nedeniyle önemli zararlara u ğramıştır. A İHM bu olayda, 1 numaral ı protokolün 1. maddesinin "belli bir uygulaman ın gerçekleşebileceği yönündeki meşru bir beklentiyi koruma alt ı na alabileceği... görüşünde olmu ştur. Başvurucunun sanayi geli ştirme çerçeve planmdaki izne dayanarak 1978 y ılında sat ın ald ığı taşmmazla ilgili plamn, 1982 y ılında Yüksek Mahkeme'ce iptali, mülkiyet hakk ının ihlali olarak de ğerlendirilmi ştir. (Pine Valley Developments Ltd/Irlanda, 1991) Mahkeme, henüz edinilmi ş bir hak düzeyine gelmemekle birlikte, işlemin kurulu şundaki sağlam gerekçelerden yola ç ıkarak imar plan ı ile saptanan kazanımlar ın, hukuksal anlamda korunmas ı gereken meşru bir beklenti olduğunu benimsemi ştir. Ancak imar planlar ına dayansa da, gelece ğe yönelik her beklenti, kazarulm ış hak düzeyinde ele al ınamamaktad ır. Strasbourg havaalan ının geni şletilmesine ili şkin yetkili organlarca verilen bir plan karar ından yararlanmak isteyen ki şi, alan çevresinde endüstriyel 47

6 Güney DiNÇ KENISEL mülklerin yap ım ı için haz ırl ıklara giri şmi ştir. Ancak idari VE KIRSAL yargı, havaalanının yap ımına ili şkin 1949 y ıl ındaki Fran- PLANLAR siz- İsviçre Sözle şmesi'nde saptanan s ın ırları aştıı gerekçesiyle bu giri şimin iptaline karar verilmi ştir. Fransa ve Isviçre 1996 y ıl ında konuyu tekrar görü şmüşler ve anla ş- mada değişikli ğe giderek uzatma önerisini, yeni bir pist yap ılmas ı biçiminde değiştirmi şlerdir. Bu anla şma May ıs 1996'da yay ımlanan bir kararname ile kabul edilmi ştir. Başvurucular 1949 Sözle şmesi'nde yap ılan bir değişikliğin ancak yasayla geçerli k ılınabileceğini ileri sürerek, kararnamenin iptali için Frans ız Dan ıştay' ına dava açmışlard ır. Dan ıştay, başvuruyu 1998 y ıl ı kas ım ay ında verdiği bir kararla red detmi ştir. A İHM'ne göre Dan ıştay'daki yargılaman ın sonuçlar ı ba şvurucular ın finansal durumlar ı ile ekonomik aktivitelerini etkileyebilecek niteliktedir. Ancak davan ın konusu ekonomik bir nitelik ta şımamakta ve maddi haklara müdahale edildi ği iddias ına da dayanmamaktad ır. Ne anla ş- mada ve ne de itiraz olunan kararnamede, ba şvurucular ın ekonomik etkinliklerine gönderme yapmad ığı gibi, onlar ın ç ıkarları üzerinde doğrudan hukuksal bir etki do ğurmamaktad ır. Bu nedenle Mahkeme, soyut savlara dayanan ba şvuruculann savlar ın ı tümüyle kabul edilmez bulmuştur. (S.A.R.L.Du Parc D'act ıv ıtes De Blotzhe ım Et La S.C.I./ Fransa, 2003) Çevre ve imar planlar ında, toplumun gelecekteki gereksinimleri yönünden kamu yarar ı doğrultusunda yap ılan deği şimler, anılan planlar kapsam ındaki kişilerin ç ıkarlarını etkilese de, bu konu, me şru beklenti kapsamında değerlendirilemeyecektir. Italya'daki bir olayda da, ba şvurucu şirketin sahibi olduğu ta şınmaz, kentsel planlama uygulanmas ına temel olu şturmak amac ıyla 1967 y ılında Belediye Meclisi'nce verilen ve 1974 y ılında Valilik'çe onaylanan bir kararla ye şil alana ayr ılmıştı. Ayrıca kamula ştırma yap ılaca ğı gerekçesiyle, kesin yap ılaşma yasa ğı konulmu ştu. Kararlar ı izleyen 48

7 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN beş y ıl içinde herhangi bir uygulama yap ılmamas ı ve ka- KENJSEL mula ştırman ın uvgulanmamas ı nedeniyle, ilgili yasa uya- VE KIRSAL r ınca 1979 y ı l ında inşaat yasağı kendili ğinden kalkacakt ı. PLANLAR Belediye Meclisi'nin yap ılaşma engelini sonland ıran yeni bir karar verilmesi beklenirken, 1977 y ılındaki yeni yasaya göre tekrar inşaat yasağını sürdüren bir karar almas ı, A İHM'nce ayr ınt ılı plan ın ancak 1999'da kabul edilmesini ve ba şvurucunun ta şınmaz ına kamula ştırnıa amac ıyla yeni bir inşaat yasa ğı getirilmesi, 1 Numaral ı Ek Protokol'ün 1. maddesine ayk ırı bulmu ştur. (Elia S.R.L. / İtalya, 2001) Benzer ko şullarda Yunanistan'da geçen bir olayda, başvurucular ın ta şınmazlar ı üzerinde ticaret merkezi yapmak için giri şimde bulunmalar ının hemen ard ından imar planının deği ştirilerek arsalar ının yeşil alana dönü ştürülmesi, yap ı ruhsat ı verilme istenıinirı reddedilerek kamula ş tırma i şlemlerinin başlat ılmas ı, Mahkeme'ce, 1 Numaral ı Protokol'ün 1 maddesine ayk ır ı bulunmu ştur. Ba şvurucunun bu konuda ulusal yarg ı yerlerinde açt ıkları dava sonucunda, kamula ştırman ın kamu yarar ına olmad ığına ilişkin mahkeme karar ının uygulanmamasm ın da, sözle ş- menin 6/1. maddesini ihlal etti ği kararlaştır ılm ıştır. (Pialopaulos ve Diğerleri / Yunanistan,2001) İtalya'da, bir yap ım şirketi ile yerel belediye aras ında bağıtlanan yap ım sözleşmesinin bazı koşulları, imar plan ı değişikliği sonucunda uygulanamaz duruma dü şmüştür. Mahkeme, imar plan ı değişikliklerinde kamu yarar ının gerekleri ile bireyin temel haklar ınm korunmas ı aras ında adil dengenin bulunup bulunmad ığını' ara ştır ırken, ba ş- vurucular ın bu geli şmeler karşıs ındaki girişimlerini de göz önünde bulundurmu ştur. Ba şvurucu, arazi kullan ım planındaki de ğişiklikten sonra, yeni ko şullara göre yap ı- laşmay ı sürdürmek ve gerekli ruhsatlar ı almak üzere girişimde bulunmam ıştır. Ba şvurucunun arsalar ına mutlak bir yap ıla şma yasağı konulmad ığı gibi, kendisine tazminat ödenmesini gerektiren yasal kamula ştırma da uygulan- 49

8 Güney D İ NÇ KENTSEL mam ıştır. Arazi kullan ım plan ın ın belirli bir süreyle s ınırl ı VE KIRSAL olmas ı, toplumun yararlar ı ile ba şvurucunun yararlar ı ara- PLANLAR sındaki dengenin ba şvurucu aleyhine bozulmamas ı nedeniyle, olayda, 1 Numaral ı Protokol'ün 1. maddesine göre mal varl ığı haklarının ihlal edilmediği kararla ştırılmıştır. (Katte Kl ıtsche De La Grange / İtalya, 1994) Fransa'da tar ım alanlar ının birleştirilerek, tüm avc ılann buralarda serbestçe avlanmalar ına olanak tanıyan bir yasa, taşınmaz sahiplerinin üye olduklar ı birlikler olu ş- turmalar ını ve bu alanlarda avlanma haklarını daha başka avc ılarla payla şmalar ını zorunlu kılıyordu. Böylece küçük çiftçiler, istemlerinin ara ştırılmasına gerek bile duyulmadan, topraklar ını, avc ıların yararlanmalar ına açmak, inançlarıyla bağda şmasa da tarlaları içinde av yap ılmas ına katlanmak zorunda b ırakılıyorlard ı. Hayvan haklar ı savunucular ı ve avlanma karşıtları olan baz ı taşınmaz sahiplerinin ba şvuruları sonucunda AIHM, kendi topraklarının genel bir avlak durumuna getirilmesinin, malvarl ığı haklar ına ölçüsüz bir el atma oldu ğuna karar vermi ştir. (Chassagnou / Fransa, 1999) İmar planlar ı, içerdiği koşullar aç ısından, izlenen kamu yararı doğrultusunda bireysel malvarl ığı haklarının s ınırland ırılmas ı sonucunu getirebilmektedir. Mahkeme, çevreyi koruma amac ını da ta şısa, ulusal işlemleri Sözleşme kar şısında tartışmakta, kamu yarar ı ile başvurucunun ç ı- karlar ı aras ında dengeli bir çözüm sağlanıp sağlanmad ığın ı araştırmaktad ır. İmar planlar ında yap ılan değişiklikler, planın önceki durumuna göre ta şınmaz sahiplerinin yapılaşma olanaklar ını geriletmekte, baz ı durumlarda tümüyle ortadan kald ırabilmektedir. Böylesi de ği şiklikler kar şısında ta şınmaz sahiplerine getirilen k ıs ıtlamalar, "demokratik toplumun gerekleri", daha k ısa bir anlatımla demokrasi kurallar ı içinde değerlendirmektedir.24 Dinç Güney, Avrupa İnsan Haklan Sözle şmesi ve Mü/varl ığı Haklan, TBB Yayn ıı, Ankara, 2007 (Yukarıda özet olarak değinilen ve konuy- 50

9 AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN AİHM'nin sözle şmenirı 8. maddesi ile ba ğlantı kura- KENTSEL rak çeşitli ölçekteki planlar ı tartışırken çevre olgusunu do ğ- VE KIRSAL rudan değerlendiren kararlar ı da bulunmaktad ır. Ancak PLANLAR çevreyi koruma amac ıyla verilen bu kararlarda her zaman doğru yarg ılara var ıld ığı ileri sürülemez. Yerle şim birimlerinin niteliklerine göre, plan kararlar ı ile yasalarla, kimi zaman yönetmelik benzeri düzenleyici i şlemlerle, ayn ı ülkelerin yurtta şlar ınm baz ı bölgelerde yerleşmelerine, hatta dolaşmalar ına ko şullar ve engeller getiren uygulamalara da rastlanmaktad ır. Bu tür olaylara, sözle şmenin 8. maddesi içinde çözüm aranmaktad ır. Doğal kaynaklar ı korumak, yenilenen canl ı ortamları dinlendirmek amac ıyla getirilen av yasaklar ı, sözleşmenin değişik maddeleri içinde ele alınsa da, Mahkeme'nin çevreye dönük uygulamalar ı aras ında bulunmaktadır. A şağıda AİHM'nin çevresel haklarla bağlantısı kurulan kararlar ından örnekler verece ğiz. a. Adalarda Yerle şim ve Yap ıla şma Sorunlan Giliowllngiltere Manş Denizi'nde, Fransa'n ın Normandiya körfezi ile Ingiltere'nin Weymouth liman ı aras ında kalan geçitte, çeşitli boyutlardaki Alderney, Sark, Herm, Jethou, Brecqhou, Burhou, Lihou ve Guernsey adacıklarından olu şan adalar toplulu ğu, Guernsey ad ıyla an ılmaktad ır. Adalar ın, geleneksel "devlet" tan ım ına uymasa da, kendine özgü bir hukuksal yap ılanmas ı ve yönetim biçimi bulunmaktad ır. Savunmas ının, İngiltere'nin sorumlulu ğu altında bulunmas ına karşıl ık Guernsey, Birleşik Krall ık topra ğı değildir, Daha başka bir dava nedeniyle ileride de ğineceğimiz Man adas ı gibi, özerk bir yönetimle Birle şik Krall ık'a bağl ıd ır. İkinci Dünya Savaşı yıllar ında stratejik konumundan yararlanmak isteyen Almanlar'm i şgali altında kalan adalarda la ilgili daha ba şka kararlar için bkz.) 51

10 Güney D İ NÇ KENTSEL çok ac ı günler ya şanm ıştır. İşgal öncesinde Almanlar'dan VE KIRSAL kaç ır ı]mak amac ıyla Ingiltere'ye gönderilen çocuklardan PLANLAR bir çoğunun bar ış döneminde izleri bile bulunamad ığı için ailelerinin yanma dönü şleri gerçekleştirilememi ştir. Avrupa Birliği üyesi olmayan ve yakla şık yetmi şbin kişinin yaşad ığı adalarm toplam yüzölçümü, 78 km 2 dir. En büyük yerleşim yeri ise, 63 km2'lik Guernsey adas ıd ır. Günümüzde turizm aç ıs ından önem kazanan adalara, yaşam alanlar ının çok s ın ırl ı bulunmas ı nedeniyle yabanc ılar ın girmelerine ve hele buralarda yerle şmelerine yasalarla yasaklar konulmu ştur. D ış göçlere karşı da sürekli s ınır denetimleri yap ılmaktad ır. Geleneksel "yurttaş " tan ımın ın yerirıi"yerli" kavramı almıştır. Bir yerli say ılarak Ada'da konut edinmek için baz ı nitelikler aranmaktad ır, Ada'da doğmakla birlikte, anne ve babasından en az birisinin Ada'l ı olmas ı gerekmektedir, "Yerli" kimliği al ınabildiği durumlarda, bu nitelik ya şam boyu geçerlidir. Hatta Ada'n ın d ışında uzun bir dönem kal ınmas ı da, "Yerli" kimliğini geçersiz k ılmamaktad ır. Ayr ı- ca, yirmi y ıll ık bir dönemde on y ıl boyunca kurallara uygun olarak adada ya şayanlar da, "yerli" say ılabilmektedir Yabanc ı işçilere yerle şme izinleri Guernsey'li bir i ş- verenin yan ında çal ışmalar ı koşuluyla, belli dönemlerle s ın ırl ı olarak verilmektedir. Adal ı olmayanlar ın oturma olanakları, yaşad ıkları konutlarda mülk sahibi veya kirac ı olduklarına bak ılmaks ızm, verilen izin süresi ile s ınırl ıdır. İzin süresi sona eren ki şi, ta şmmazım, adada ya şama hakk ı bulunan bir kişiye devrederek, oradan ayr ılmak zorundad ır. İngiliz yurtta şı Joseph Gillow 1956' y ı l ı Nisan aymda, Guernsey adas ına, Bahçecilik Müdürlü ğü'ne atanmışt ır. Adayaşamının çekiciliğine kap ılan Gillow, Lancashire'deki evini satarak ailesiyle birlikte Guernsey'e yerle şmiştir y ılında burada bir arsa sat ın al ıp imar izni edindikten 52

11 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN sonra ta şınmaz ına "VVhiteknights" adm ı verdiği bir ev yap- KFNTSEL mıştır. Gillow ve ailesi 1 Eylül 1958'de yap ımı tamamlanan VE KIRSAL yeni evlerine yerle şmişlerdir y ılında yürürlü ğe giren PLANLAR Konut Yasas ı gereğince "oturma ko şullar ına" sahip olan Gillow ve ailesinin, konutlar ına geçmek için ayr ıca izin almalar ı gerekmemi ştir. Josephcillow,l96oy ılindabahçecilikmüdürlü ğü'ndeki görevinden istifa ederek, G ıda ve Tar ım Örgütü'nde bulduğu i ş nedeniyle, Guernsey'den ailesiyle birlikte ayr ılmıştır. Bu arada 1963 y ıl ında evin mülkiyetini e şi Yvonne Gillow'un üzerine geçirmiştir. Gillow'lar, Guernsey'den uzak kald ıklar ı dönemde, Konut Müdürlü ğü'nün izniyle, "Whiteknigl ı ts" ı adada oturma ko şullar ını içeren ki şilere kiralam ışlard ır y ıl ında emekli olan Gillow, Guernsey'e dönmeye karar vermi ştir. Ancak Konut Müdürlü ğü, 1969 y ıl ındaki Konut Yasas ı'na göre oturma ko şullar ını yitirmeleri nedeniyle, kendilerine yerle şme izni verilmedikçe, maliki olduklar ı "Wıiteknignts"ta oturamayacaklar ını belirtmi ş- tir. Guernsey'e dönen başvurucular, y ıllarca kirac ıların kulland ıklar ı evi onarmak ve daha sonra satmak için birkaç kez geçici oturma izni istemişler, ancak Konut Müdürlü ğü buna da izin vermemi ştir. Bu i şleme karşı Yvonne Gillow'un açtığı dava olumsuz sonuçlartm ışt ır. Joseph Gillow'a da, kendi konutuna yasad ışı olarak yerle ştiği için para cezas ı verilmi ştir. Sorunlar ın ı iç hukuk yollar ından çözemeyen Bay ve bayan Gillow, AIHK'na yaptıklar ı başvuruda, Konut Yasas ı gerekçe gösterilerek "laihiteknights" ad ım verdikleri evlerine yerle şmelerine getirilen engellerin, konuta sayg ı haklar ına, ta şınmazlar ını bar ışç ıl bir biçimde kullanma haklar ına müdahale olu şturduğunu, bu müdahalenin ayr ımc ı nitelikte bulunduğunu, mahkemeye ba şvurma ve adil yarg ılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmü ş- lerdir. Komisyon, 9 Aral ık 1982'de ba şvuruyu kabul edi- 53

12 Güney D İ NÇ KENTSEL lebilir bulmu ştur. Komisyon, 3 Ekim 1984 günlü sonuç VE KIRSAL raporunda, sözleşmenin 8. maddesi ile Birinci Protokol'ün RANLAR 1. maddesinin ihlal edildi ğine oybirliğiyle, sözle şmenin 6 maddesinin ihlal edilmedi ğine bire karşı on oyla, sözleşmenin 14. maddesinin ihlal edilmedi ğine oybirliğiyle karar verilmi ştir. Ingiltere'ye karşı yöneltilen bu ba şvuruda, A İHM'nin sözle şmenin 8. maddesiyle ilgili de ğerlendirmelerini aşağıda sunmaktay ız: "49. Başvurucular, söz konusu müdahalelerin "hukuka u- gun" olmad ığın ı iddia etmişlerdir. Başvuruculara göre ilk olarak, Konut Kanunlan k ı l ık değiştirmiş göçmen kanunlar ı olup, bu konu Guernsey'in yasa koyma yetkisi d ışındad ır. İkinci olarak, Konut Kanunlar ı çapra şık ve anla şılmas ı güç olup, özellikle "yerleşme" kelimesi ile "toplum için esasl ı işlerde çal ışan" deyiminin anlam ı açık değildir. Son olarak, bu Yasalar, Konut Müdürlüğüne, izin verme konusunda o denli geni ş bir takdir yetkisi tan ımıştır ki, bu Müdürlüğün verebileceği kararlar önceden görülebilir nitelikte değildir. Hükümet birinci iddiay ı, konut kanunlar ın ın, Guernsey ile güçlü bağlant ıları veya ilişkileri olan ve Ada'n ın ekonomik ve sosyal menfaatleri bak ımından esasl ı olduğu düşünülen işlerde çalışan ki şiler için yeterli konut sağlamay ı hedeflediği gerekçesiyle reddetmi ştir. İkinci ve üçüncü iddialarla ilgili olarak Hükümet, Komisyon gibi, 7975 tarihli Konut Kanununun ilgili hükümlerinin, Mahkeme'nin içtihatlannda ortaya ç ıkan ula şılabilirlik ve önceden görülebilirlik koşullann ı yerine getirdiğini savunmu ştur (bk. diğerleri aras ında, tarihli Sunday Times karan, parag. 49 ve tarihli Silver ve Diğerleri karar ı, parag ). 50. Mahkeme, ba şvurucu lar ın birinci iddialarıyla ilgili olarak, 1975 tarihli Konut Kanununun, normal yasama usulüne uygun olarak Yetkili Organ tarafindan ç ıkar ıldığın ı, Guernsey Adas ı resmi kay ıtlanna geçtiğini ve yay ın landığını gözlemle- 54

13 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İ NSAN mektedir. Buna göre. bu yasalar ın anayasal bak ımdan geçerliliği KENSR ve ula şılabilirliği konusunda bir tereddüt yoktur. VE KIRSAL 51. Mahkeme, önceden görüleb ılı rl ık koşuluyla ilgili olarak, yerle şik içtihatlar ı na göndermede bulunmaktad ır (bk. yukar ıda geçen Sunday Times karar ı, ayn ı yer., ve yukar ıda geçen Silver ve Diğerleri kararı, ayn ı yer.). Mevcut davadaki olayda, 1975 tarihli Konut Kanunu'nun 5 maddesi, kontrol alt ındaki piyasa konu tlar ına yerleşmek için yap ılan başvurular incelenirken dikkate al ınacak şartlar ı düzenlemektedir, (bkz. yukar ıda parag. 33); Başvurucular ın izin talepleri bu şartlara dayan ılarak reddedilmiştir (bk. yukar ıda parag. 15 ve 76). Örneğin, "toplum için esasl ı işlerde çal ışan" gibi, kullan ılan baz ı deyimlerin, Konut Müdürlüğü'ne bir ölçüde takdir yetkisi verdiği doğrudur; bu takdir yetkisi, Konut Müdürlüğüne, gerekli gördüğü veya uygun bulduğu "bunun gibi diğer şartları " dikkate alma yetkisi veren 5. maddenin ikinci fikras ıyla genişletilmi ştir (bk. yukar ıda parag. 33). Ancak hükümetin de i şaret ettiği gibi bu deyim, Konut Müdürlü ğü'ne, sadece belirli bir anda konut durumunu değil, fakat ayn ı zamanda her olay ın özel şartların ı ele alma ve böylece bireyin menfaati kar şısında kamu menfaatini de tartına imkan ı verdiğine işaret etmiş tir. Ayrıca 1975 tarihli Konut Kanunu'nun 79. maddesine göre bu takdir yetkisi, ba şvuru üzerine bir mahkeme tarafindan yap ılan denetime de tabidir. Takdir yetkisi veren bir yasa hükmü, takdir yetkisinin alan ını ve uygulanma tarz ını, söz konusu işlemin meşru amacın ı göz önünde tutarak, keyfi müdahaleler kar şısında bireye yeterince koruma sağlamak üzere yeterli aç ıklıkta göstermesi ko şuluyla, önceden görülebilirlik şart ıyla kendiliğinden bağda şmaz değildir (bk tarihli Malone karar ı, parag. 68). Mevcut olayda Mahkeme, takdir yetkisinin kapsam ın ı, kullan ı lmas ı n ı yargısal denetime tabi tutan hükümle birlikte, "hukuka uygun olarak" deyimine içki ıı olan Sözleşme'nin gereklerini yer'ine getirmek için yeterli olduğunu tespit etmektedir. PLANLAR 55

14 Güney D İ NÇ KENTSEL Mahkeme, Konut Kanun'unda "yerle şme" teriminin bir ta- VE KIRSAL n ı m ı bulunmadığı görü ş üyle ilgili olarak ise, yayg ı n bir şekilde PLANLAR kullan ı lan bu kelimenin anlam ın ı n, kullan ı ldığı bağlamdan ve başvuruculara gönderdiği birçok yaz ıda ('bkz. yukar ıda parag. 13, 15, 16, 18, 19 ve 20) bütünüyle aç ıklayan Konut Müdürlüğünün uygulamalar ı ndan ç ıkarı labileceğini gözlemlemektedir. Bir "yerleşme" bulunup bulunmad ığı, her bir olayda karar verilebilecek maddi bir sorundur. 52. Böylece mahkeme, söz konusu müdahalelerin "hukuka uygun" olduklan son ucuna vannaktad ı r. 2. "Meşru amaç" 53. Hükümet, genel olarak Konut Kanunu ve izin sisteminin, Guernsey ile güçlü bağları ve ili şkileri bulunan kişilere adada oturma imkan ı sağlama ve adadaki nüfus yoğunluğu ile adan ın ekonomik, tar ımsal ve turistik ç ıkarların ı da dikkate alarak, potansiyel nüfus kalabal ıkl ığı sorununa çözüm bulma gibi, me şru bir amaca sahip olduğunu iddia etmiştir. Başvurucular, toplumun yoksul kesimleri için yeterli konut sağlaman ın Devlet için me şru bir amaç olduğunu kabul etmekle birlikte, konut kanunları n ı n öncelikli amacı n ı n, adadaki dü ş ük vergilerin teşvik ettiği Ingilizlerin adaya gelişlerini durdurmak ve kontrol etmek oldu ğunu iddia etmişlerdir. Bu nedenle söz konusu kanunlar, "göçmenlik kanunların ın yerine ikame mevzuat" olup, bunların uygulanmalar ı, sözleşmenin 18. maddesini de ihlal etmiştir. 54. Mahkeme, Guernsey'in nüfusu ve buradaki bo ş evlerle ilgili olarak, hem Hükümetin ve hem de ba şvuruculann verdiği istatistiklere (bkz. yukar ıda parag. 35 ve 37) dayanarak şu tespitlerde bulunmaktad ı r: Adada 1976 ile 1981 y ılları aras ında baz ı bakımlardan iyileşmeler bulunn ıas ına rağmen, bu durum s ın ı rl ı bir alan bulunduğu gerçeğini değiştirmemektedir. Bu nedenle, 56

15 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ 'NE GÖRE ÇEVRE VE İNSAN yetkililerin adan ın nüfusunu dengeli bir şekilde, ekonomik gelişi- KENrSEL n ıe izin veren s ın ı rlar içinde tutmaya çal ışmaları hakl ı bir sebep- VE KIRSAL tir. Aynca, dü ş ük bir kira bedeliyle kan utlarda oturma izni verip PLANLAR vennemeyi ele al ırken, adayla güçlü bağlar! olan veya buradaki toplum için esasl ı işlerde çal ışan ki şilere belirli bir öncelik tan ınmakta hakl ıdırlar. 0 halde, söz konusu mevzuat, adan ın ekonomik refah ın ı ilerletmeyi hedefleniiş tir. Mahkeme, söz konusu >nevzuatla ba şka bir amaç izlediğ-inin kan ı tlanamadığı sonucuna vannaktad ı r (bkz. Sözle şme'nin 18. maddesi). 3. "Demokratik toplumda gereklilik" 55. Belirli bir işlemin "demokratik bir toplumda gerekliliğinin" değerlendirilmesiyle ilgili prensipler konusunda, mahkemenin içtihatları zikredilebilir (bk. özellikle, tarihli Lingens karar ı, parag ). Gereklilik kavram ı, toplu msal ilitiyaç bask ısın ı ifade eder; yap ılan işlem, izlenen amaçla orant ı l ı olmal ıdır. Ayr ıca, ulusal makamlar tarafindan kullan ılan takdir alan ı n ın kapsam ı, sadece k ıs ı tlama amac ı n ı n niteliğine değil, fakat ayn ı zamanda, söz konusu hakk ın niteliğine de dayan ı r. Mevcut olayda, Guernsey'in ekonomik refah ı, başvurucular ın kendi kişisel güvenlik ve refah ıyla ilgili "konut"a sayg ı haklar ıyla dengelenmelidir. Hükümete tan ınan takdir alan ın ın kapsam ı belirlenirken, bu hakk ı ii birey bak ımından önemi dikkate al ınmal ı d ı r. 56. Ilk önce, Konut Kanunu'yla ba şvuruculara kendi evlerine yerleşmek için izin isteme yükümlülü ğü getirilmi ş olmas ı n ı n, bu ilkelerle (bkz. yukar ıda parag. 47) bağda şıp bağda şmad ığı incelenmelidir. Ba şvurucular, 1976 ile 1981 y ılları aras ında Guernsey'deki nüfusta ufak bir azalma oln ıas ına ve 1981 y ı l ı istatistiklerine göre belirli bir miktarda konutun bo ş bulunmas ına (bkz. yukar ıda parag. 35 ve 37,> büyük önem atfetmi şlerdir. Ba şvurucular, 144

16 Güney D İ NÇ KENrSEL artık konut kontrol mevzuat ı için toplumsal bir ihtiyaç bask ı s ı VE KIRSAL bulunmadığı sonucuna varm ışlardı r. PLANLAR Hükümetin buna verdiği cevaba göre söz konusu mevzuat, adada yerleş me alanlar ın ın makul s ın ı rlar ı çin tutuln ı as ında olumlu sonuç vermi ş olmakla birlikte, adan ın menfaatleri üzerinde önemli zararlara yol açmaks ızın, bu kontrol sisteminin terk edileceği anlam ına gelmez. Mahkeme, ba şvuruculann dayand ıkları olayların konuyla ilgisini kabul etmekle birlikte, konut kontrol sisteminde bir gevşet-me yap ılmas ı n ı değerlendirirken, Guernsey yasama organ ın ın uluslararas ı yargıca göre daha iyi bir durumda oldu ğunu dü şünmektedir. Ayr ıca Konut Müdürlüğü, belirli bir olayda izin verihp verilmemesini değerlendirirken, takdir yetkisini oran t ısızlığa düşmeden kullanabilir (bkz. yukarıda parag. 33 ve 51). Buradan çıkan sonuca göre, kendi "konu t"lar ında oturmak için ba şvurucular ın izin isteme yükümlülükleri, izlenen me şru amaçla orantısız görülemez. Buna göre, tartışma konusu yasan ın hükümleri bak ım ından sözleşmenin 8. maddesi ihlal edilmemiştir. 57. Ancak geriye, Konut Müdürlüğü'nün takdir yetkisini başvurucu lar ın olay ında kullanma tarz ın in, yani başvuruculann daimi veya geçici oturma izin taleplerini reddetmesinin ve meseleyi cezai soru şturma için savcı l ığa göndermesinin (bkz. yukarıda parag. 15, 16, 19, 20, 21 ve 23), toplumsal bir ihtiyaç bask ısına karşı lık gelip gelmediği ve özellikle izlenen meşru amaçla orant ılı olup olmadığı sorunu kalmaktad ır. Mahkeme'ye sunulan istatistikler, söz konusu 1979 ile 1980 döneminde ada nüfusunda çok küçük bir dü şü ş olmas ına rağmen, nüfusun son yıllardaki düzeyinde tutlduğunu (bk. yukarıda parag. 35), yerle şim için mevcut konut say ısında (bkz. yukarıda parag. 37) belirli bir s ık ıntı bulunmad ığını göstermektedir. Mahkeme, bu veriler ışığında, adada kilon ıetre kare ba şına ortalama nüfus yoğunluğunun diğer ülkelerle karşılaştırıldığında 58

17 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ'NE GÖRE ÇEVRE V İ NSAN hala yüksek olmas ın ı göz ard ı et ınemekle birlikte, ba şv ıırucula- KENTSEL r ın içinde bulunduklar ı özel şartlara yeterince ağı rl ık verilmediğini düşünn ıektedir. Ba şvuruc ı.ı lar "Vvhiteknights" adl ı evi, PIANIAR kendilerinin ve ailenin otu nnas ı için in şa etmişlerdir. Ba şvurucular o tarihte, "oturma şartlar ı "na sahiptirler; 1969 tarihli Konut Kanunu yürürlü ğe girinceye kadar, bu şartlar ı ta şımay ı sürdürmü şlerdir; bu tarihe kadar, izin almadan konuta yerle ş - inc hakk ı na sal ıiptirler. Bu ınülk, bay Gillow ile bayan Gillozu 1960 y ılında Guernsey'den ayr ılmadan önce iki y ıl oturduklar ı bir yerdir. Ba şvurucular bu tarihten sonra da evin sahibi olmay ı sürdürmüş ler ve eşyaların ı burada b ırakm ışlardı r. Başvurucular evlerini on sekiz y ıldan fazla bir süre, Konut Müdürlüğü tarafından kabul gören ki şilere kiralam ış olmakla, Guernsey'deki konut mevcudiyetine katk ıda bulunmu şlard ı r. 1979'da geri döndükleri zaman, Birleşik Krall ığın her hangi bir yerinde veya diğer bir ülkede, başka bir "konut"lar ı yoktur; "I'Vhiteknights" bo ştur ve bu evi hemen kiralamak isteyen de bulunmamaktad ı r. Geçici otu rma izni taleplerinin reddedilmesine gelince: Konut Müdürlüğü bir süre lütuf göstermesine ra ğmen, verdiği kararlar çarp ı c ıd ır. "JıVhiteknights" on sekiz y ıl kiral ık olarak kullan ıld ıktan sonra tamir edilmeye ihtiyaç göstern ı i ş tir. Bu nedenle, bu dönemde burada başvuruculardan başka kimse oturamazd ı. Son olarak, cezai soru ş turma yap ılmas ı için olayın Savc ı l ığa intikali konusunda Hükümet, Konut Müdürlü ğünün bit işlemi birçok kez ertelediğini (bkz. yukar ı da parag. 18 ve 19) belirtmi ş- tir. Ancak mahkemeye göre bu, bay ve bayan Gillow'un içine girmiş olduklar ı nazik durumu esasl ı bir şekilde hafifletmemi ş tir. 58. Buna göre mahkeme, ba şvurucular ın "Whiteknigts"ta oturmak için geçici ve daimi izin taleplerinin Konut Müdürlü ğü tarafından reddi kararlar ı ile birlikte bay Gillow'un para cezas ına mahkumiyetinin, ba şvuruculann "konut"a sayg ı haklar ı- n ı kullanmaları na, izlenen ıneş ru amaçla orant ı s ı z müdahaleler oluş turdukları sonucuna varmaktadı r. VE KIRSAL 59

18 Güney D İ NÇ KENJSEL Bu nedenle, söz konusu mevzuatın başvurucularla ilgili ola- VE KIRSk yin özel şartları nda uygulanmas ıyla s ı n ı rl ı olarak, sözleş menin FiANtAR 8. maddesi ihlal edil ıniştir." (Gillow / İngiltere,1986) Görüldü ğü gibi mahkeme, olaya uygun dü şen son derece dengeli bir karar üretmiştir. Ada'n ın varl ığın ı sürdürmesi için özenle korumas ı gereken ilkelerle çeli şmeyen, ancak ba şvurucular ın özel konumlar ını da gözeten bir değerlendirme yapmıştır. Karar ın önemli bir yanı da, Mahkeme'nin yerel yetkililerin yerine geçerek, onlar ad ı- na i şlem kurmaya giri şmemesidir. Mahkeme bu e ğilimini, ba şvurucular ın Whiteknigts'ta oturmak için istedikleri iznin, "geçici veya süresiz" uygulan ışı aras ında bir fark gözetmedi ğini aç ıklad ığı tümce ile ortaya koymaktad ır. Eğer ba şvuruculara konutlar ım onarmak ve ard ından orada oturmak üzere geçici bir izin verilseydi, Mahkeme, bunu da yeterli görebilecekti. Ancak yerel yöneticilerin cezaland ırmaya kadar giden kat ı tuturniar ının, ba şvurucular ın "konut"a sayg ı haklar ım kullanmalar ına izlenen yasal amaçla orant ıs ız bir el atma olu şturdu ğu yargısına varmıştır. Böylece, uzun y ıllar öncesinden Ada'da ya şama kararl ılığını ortaya.koyan, yerli kimli ğini kazanamamakla birlikte yabanc ı say ılmamas ı gereken başvurucular ın haklar ı da konima altına almmış olmaktad ır. Kyrtatos / Yunanistan Homeros'un Odysseia adl ı yap ıtında da anılan Cyclades (Kiklades) adalar topluluğundaki adalardan birisinde sulak alanlann ve koruma alt ındaki batakl ığın yap ılaşmaya aç ılmas ı sonucunda olu şan uyu şmazl ık AIHM'nde ele al ınd ı. Mahkeme, kuşların, bal ıklann ve kaplumba ğaların doğal ya şam çevresini olu şturan batakl ığın yalmz sözle ş- meye değil, Yunan yasalar ına ayk ırı biçimde yok edilmesi Osman Do ğru çevirisi, 60

19 AVRUPA İ NSAN HAKLARI SÖZLE ŞMES İ'NE GÖRE EVRE VE İ NSAN karşısında etkili bir çözüm üretemedi. Olay, a şa ğıda özet- KFNTSEL lenen süreçlerden geçti: Almanya'n ın Münih kentinde ya şamakta olan Sofia Kyrtatou ve o ğlu Nikos Kyrtatos, zamanlar ının önemli bir bölümünü Ege Denizi'deki Cyclades (Kiklades) ad ıyla an ılan Yunan adalar toplu ğu içindeki Tinos adas ında geçirmektedirler. Sofia Kyrtatou, adan ın güney doğusundaki oturduklar ı konutun sahibidir. Ana o ğul Kyrtatou'lar, Ayia Kiriaki-Apokofto yar ımadas ın ın Ayios Yiannis sahilindeki batakt ığa bitişik olan bir arsamn da birlikte sahibi bulunmaktad ırlar, Triandaru Belediyesi s ınırlar ı içindeki Lautaris, Ayios Sostis ve Ayia Varvara'daki yerle şimler ile Dio Horia belediyesi s ın ırlar ı içindeki Ayios Yiannis'teki yerle şim yerlerinin s ın ırları, 4 Aral ık 1985'de, Kiklades (Cyclades) adalar ı baş memuru,26 tarafından 9468/1985 say ıl ı kararla yeniden belirlenmi ştir. Ba ş memur, 6 May ıs 1988'de, Ayios Yiannis ve Ayios Sostis'teki yerleşim s ınırlarım 2400/1988 say ı l ı kararla bir kez daha yenilemi ştir. Syros kent planlama yetkilisi de, ba ş memurun 9468/1985 say ıl ı karar ın ı temel alarak, 18 Mart 1993'de 620 say ıl ı yap ıla şma iznini yay ınlam ıştır. Planlama yetkilisi, 1992 y ıl ında, aym hukuksal temele dayanan 298 numaral ı bir ba şka yap ılaşma iznini uygulamaya koymu ştur. VE KIRSAL PLANLAR Yunanistan'da Pelepones yanmadas ı ile Girit adas ı aras ında kalan ve irili ufakl ı, bir çoğunda yerle şme olmayan 220 adadan olu şan Cyclades (Kiklades) adalar grubunun özel bir yönetim biçimi bulunmaktad ır.en önemlileri Amorgos, Anafi, Andimilos, Andiparos, Andros, Despotiko, Donoussa, Donoussa, Folegandros, Giaros, los, lraklia, Kea (Tzia), Keros, Kimolos, Kinaros, Kithnos, Koufonissia, Levitha, Makronissi, Mikonos, Mikonos, Milos, Naxos, Paros, Pollegos, Rinia, Schinoussa, Serifos, Sifnos, Sikinos, Siros, Thira (Sandorini), Thirassia, ve Tinos adlar ını taşıyan adalar topluluğu, nzün metinde yer atan eski Roma'da 'vali' anlam ına gelen, günümüz Ingilizcesine 'ba ş memur/ba ş görevli' olarak çevrilebilen. "prefect" sözcü ğü ile an ı l- maktad ır. rt

20 Güney DiNÇ K[NJSFL Başvurucular ve 'Yunan Kültürel Miras ı ve Çevreyi Ku- VE KIRSAL nima Derneği', baş memurun 9468/1985 ve 2400/1988 gün- PLANLAR lü kararlar ı ile 620/1993 say ıl ı yap ılaşma izinlerinin yarg ı tarafmdan yeniden gözden geçirilmesi için Yüksek İdare Mahkemesi'ne ba şvurmu şlard ır. Aynı gün Nikos Kyrtatos da, baş memurun iki karar ı ile 298/1992 say ıl ı yap ıla şma izninin yeniden gözden geçirilmesi için ba şvuruda bulunmu ştur. Yak ınmac ıların Yüksek İdare Mahkemesi önündeki temel dayanaklar ı; yap ılaşmaya aç ılan bölgenin bir batakl ık olmas ı ve Yunan Anayasas ı'nın çevrenin korumas ına ili şkin 24. maddesinin böyle bir alanda yerle şime izin vermemesidir. Bu nedenle ba ş memurun kararlar ın ın ve verilen inşaat izinlerinin yasal olmad ığı ileri sürülmü ştür. Güney-do ğu Tinos'ta de ğişik yerle şimlerin s ınırlar ının yeniden çizilmesiyle ilgili olarak başlat ılan yarg ılama sürecinde Yüksek İdare Mahkemesi, 10 Temmuz 1995 günlü karar ında öncelikle, ba şvurucular ın söz konusu bölgedeki bir taşınmaz ın mal sahipleri olmalar ı nedeniyle, böyle bir dava açmaya ehliyetleri bulunduğunu saptamışt ır. Ancak ba şvuru yasada belirlenen süre içinde yap ılmad ığından, ba ş memurun 9468/1985 günlü karar ının do ğrudan inceleyemeyeceğini kararlaştirmıştır. Bununla birlikte Mahkeme, ba ş memurun karar ına dayand ırılan iki yap ıla şma iznini yeniden gözden geçirmi ştir. Bu inceleme ba ğlamında mahkeme, ba ş memurun karar ının anayasal aç ıdan değerlendirilmesinin görevi içinde bulundu ğunu vurgulamıştır. Yapılaşma izinlerinden yola ç ıkan Mahkeme, dava konusu işlemin, Anayasa'nın çevreyi korumaya ili şkin 24. maddesini ihlal ettiği bulgulanmıştır. Çünkü Ayios Yianr ıis'te stnırları yeniden belirlenen yerle şim yerleri nedeniyle, bar ınd ırdığı ku şlar, bal ıklar ve deniz kaplumbağaları gibi çe şitli türlerin korunmas ı için önemli bir do ğal ortam olu şturan batakl ık, ciddi bir tehlike alt ında b ırakılm ıştır. Bu gerekçenin ard ından Mahkeme, inşaat izinlerinin de yasaya ayk ır ı bulunmalar ı nedeniyle iptal edilmesine karar vermi ştir. Mahkeme ayrıca, ba ş memurun 2400/1988, 3955/1995 ve 62