Uzaktan Eğitim. Uzaktan Eğitime Giriş ve Kavramsal Çerçeve. Yazarlar: Duygu KANPAKOĞLU Duygu KAYA Şenay KURT

Transkript

1 Uzaktan Eğitim Uzaktan Eğitime Giriş ve Kavramsal Çerçeve Yazarlar: Duygu KANPAKOĞLU Duygu KAYA Şenay KURT

2 Uzaktan Eğitime Giriş ve Kavramsal Çerçeve Toplumun gelişimini etkileyen en önemli etkenlerden biri eğitimdir. Nüfus artısına paralel olarak artan eğitim ihtiyaçlarının karşılanması gerekmektedir. Bu tür ihtiyaçları olan ülkeler bireylerin ilgi ve yeteneklerini geliştirici ve kalıcı izli davranış değişikliği oluşturmak için uzaktan eğitimi kullanarak eksikliği fırsata çevirirler. Ülkemizde de uzaktan eğitim değerini kazanmaya başlamıştır. Bu yüzden uzaktan eğitim ile ilgili temel kavramları bilmemiz gerekmektedir. Amaçlarımız: Bu üniteyi çalıştıktan sonra; 1. Uzaktan eğitimin tanımını yapabilir, 2. Uzaktan eğitimin temel kavramlarını açıklayabilir, 3. Uzaktan eğitimin temelinde yer alan ögelerini açıklayabilir, 4. Uzaktan eğitimi oluşturan bilişenleri açıklayabilir, 5. Uzaktan eğitimdeki etkileşim türlerini bilir, 6. Uzaktan eğitimin üstünlüklerini ve sınırlılıklarını açıklayabilir, 7. Uzaktan eğitimin geleneksel eğitimle karşılaştırmasını yapabilir.

3 Örnek Olay Zeynep Hanım, kırk yaşlarında iki çocuk annesi bir ev hanımıdır. Ailesi erken yaşta evlendirdiği için ilkokulu bitiremeden eğitimini yarıda bırakmak zorunda kalmıştır. Çocuklarının ödevlerine yardım edememekte, kimi zaman sordukları soruların cevaplarında eksik kalmaktadır. Bu duruma çok üzülen Zeynep Hanım, eğitimine devam etmeyi çok istemektedir. Günlerden bir gün çocuklarını okula bırakırken öğretmenlerine durumlarını sorar. Büyük oğlunun öğretmeni, dersler sırasında Emre nin sıkıntı çektiğini anlatır. Zeynep Hanıma, Emre ye derslerinde yardımcı olup olmadığını sorar. Zeynep Hanım da büyük üzüntü içerisinde ilkokulu bitiremeden okulu bıraktığını ve bu yüzden derslerinde yardım etmekte çok yetersiz kaldığını, ayrıca imkânlar dâhilinde eğitimine devam etmek istediğini anlatır. Öğretmen Zeynep Hanımın ne kadar üzgün ve istekli olduğunu görür ve ona bir öneride bulunur. Uzaktan eğitim ile ilkokulu dışardan bitirebileceğini anlatır. Zeynep Hanım ilk etapta bu duruma şaşırır. Çünkü uzaktan eğitimin ne olduğunu bilmemektedir. Öğretmene bu nasıl mümkün peki diye sorar. Öğretmen uzaktan eğitimin ne olduğunu ve bu süreçte neler yaşandığını anlatır. Zeynep Hanım öğretmeni dinledikçe çok sevinir ve bu fikri büyük bir mutlulukla benimser. Öğretmen, Zeynep Hanıma başvuru sürecinde yardımcı olabileceğini söyler. Zeynep Hanım bu duruma çok sevinir ve teşekkür eder. İlerleyen günlerde sık sık öğretmenin yanına giderek neler gerektiğini öğrenir ve eksiklerini tamamlar. Başvuru işlemlerini tamamlayarak bir an önce eğitimin başlaması için sabırsızlıkla bekler. Anahtar Kelimeler: Bilgisayar destekli öğretim teknolojisi Açık öğretim Uzaktan eğitim Sanal sınıf e-öğrenme Web tabanlı uzaktan eğitim Yaşam boyu öğrenme Geleneksel Eğitim Çevrimiçi öğrenme ÖYS - Öğrenme Yönetim Sistemi Bilgisayar Destekli Eğitim Yazılım ve Donanım Bileşenler İçerik: 1. Eğitim ve Öğretim Teknolojisi 1.1. Bireysel Öğretim teknolojileri 2. Uzaktan Eğitim 3. Uzaktan Eğitimde Temel Kavramlar 4. Uzaktan Eğitimde Yer Alan Ögeler 5. Uzaktan Eğitimi Oluşturan Bileşenler 5.1. Yazılım Bileşeni 5.2. Donanım Bileşeni 6. Uzaktan Eğitimde İletişim Ve Etkileşim Süreçleri 7. Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri ve Sınırlılıkları 7.1. Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri 7.2. Uzaktan Eğitimin Sınırlılıkları 8. Uzaktan Eğitimin Geleneksel Eğitimle Karşılaştırılması 8.1. Geleneksel Eğitim Nedir? 8.2. Uzaktan Eğitimin Geleneksel Eğitimle Karşılaştırılması

4 Giriş Bilgi çağı olarak adlandırılan içinde bulunduğumuz çağda, bilgi ve iletişim teknolojileri hızla gelişmektedir. Toplumun her alanında yaşayan insanlar için gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmak gerekli hale gelmiştir ve bu gelişmeler toplumda eğitimi kaçınılmaz hale getirmiştir. Fırsat eşitsizliği ya da elinden alınan imkanlardan dolayı eğitimini yarıda bırakmış, eğitim fırsatı elinden alınmış yada eğitimini yaşam şartları dolayısıyla örgün olarak tamamlayamayan toplum üyeleri için uzaktan eğitimin hayalî bir düşünceyken, günümüzde gelişen iletişim ağı ile kolaylıkla ulaşılabilir ve uygulanabilir hale gelmiştir. Yaşam boyu öğrenme kavramının geliştiği bilgi çağında geleneksel eğitim ve öğretim süreçleri bir alternatif olmaktan çıkmış ve bilgi ve öğretim teknolojisinin tamamlayıcısı olarak düşünülmektedir. Uzaktan eğitim ise yaşam boyu öğrenmenin en büyük destekleyicisidir. İlk eğitim uygulaması 1728 yılında posta ile yapılan uzaktan eğitim, günümüzde daha nitelikli, telekonferans ve internet hizmeti ile karşımıza çıkar. Uzaktan eğitim sayesinde birbirinden kilometrelerce uzakta olan öğrenciler ve öğretim elemanları iletişim teknolojileri sayesinde birbirleriyle etkili iletişim kurabilir hale gelmiştir. Eğitim ve Öğretim Teknolojisi Eğitim teknolojisi; öğretmen ve hedef kitle olan öğrenci açısından en etken ve verimli uygulamalar oluşabilmesi için kuramsal esaslar, hedefi,, öğrenci, insan gücü, yöntem ve teknik, öğrenme durumları ve değerlendirme gibi öğelerden oluşturulmuş uygulamalı bir bilim dalıdır (Uşun,2004 a, s.6). Başka bir deyişle eğitim teknolojisi; öğrenme öğretme ortamlarını etkili bir şekilde tasarımlayan, öğrenme ve öğretme de meydana gelen sorunları çözen, öğrenme ürün kalitesini ve kalıcılığını arttıran akademik sistemler bütünüdür. Eğitim teknolojisi, eğitimsel sorunlara çözüm üretmek amacıyla öğretim, öğrenme, gelişim, yönetim teknolojilerinin ve diğer teknolojilerin bir arada kullanılmasından meydana gelmiştir. Ayrıca öğretim aşamasında oluşabilecek sorunlara güncel çözümler üretmektedir. Öğretim teknolojisi ise; öğrenme ve öğretme kuramının en etkin biçimde uygulamaya dönüştürülmesi için öğrenme- öğretme süreçlerinin tasarlanması, geliştirilmesi, geliştirilen materyal, araç, ortam, teknoloji ve sistemlerin öğrenme ortamında kullanılması, süreç ve sistem yönetimi ve değerlendirilmesi aşamalarından oluşan sistematik ve tümleşik bir süreçtir. Günümüzde öğretim teknolojisi materyali olarak önceki yıllara oranla daha fazla materyal bulunmaktadır. Bunları kısaca; projeksiyon, bilgisayar, internet, televizyon, telefon gibi sıralayabiliriz.?sıra sizde: Günümüzde gelişen eğitim teknolojisine ilişkin gelişmeler nelerdir? Bireysel Öğretim Teknolojileri Bireysel öğretim; eğitim teknolojisinde eğitsel ortamlara dayalı olarak geliştirilmiş öğretim sistemleri, eğitim eşitliğini geliştirme ve eğitimin kalite ve etkinliğini artırma yanında programlara hareket, esneklik ve çeşitlilik niteliği kazandırır. Bu sistemle öğrencinin ne öğreneceği, nasıl öğreneceği, ne zaman ve hangi hızla öğreneceği, geleneksel eğitim sistemlerindeki kontrole bağlı kalmaksızın öğrenci inisiyatifine göre şekillenir (Alkan, 1997:42). Bireysel öğretim, öğretim gereçlerinin, her öğrencinin kişisel yetenek ve ilgisine karşılık verecek biçimde hazırlanıp kullanılmasına önem veren öğretim uygulamasıdır. Bireysel Öğretim teknolojileri eğitime ve öğrencilere şu olanakları sağlar: 1. Öğrenci ve öğrenme yaşamında gerçek amacını ve öğrenmenin anlamını kavramaktadır. 2. Öğrenciye en üst düzeyde öğrenme sağlar ve başarısını arttırır. 3. Öğrenciler grup öğrenimine kıyasla daha hızlı ve daha iyi öğrenmektedirler.

5 4. Öğretmen zamanını bilgi aktarımından daha çok danışmanlık, planlama ve denetim işlevlerini gerçekleştirme etkinliklerinde kullanılmaktadır. 5. Öğrenci kendi seçimine dayalı ilgi gruplarına katılma fırsatı bulur. 6. Öğrenci yalnız yada küçük grupla bağımsız çalışma olanağı sağlar. 7. Öğrencide yüksek beklenti, sorumluluk, bağımsız ve eleştirel düşünce alışkanlığı geliştirmektedir. 8. Öğrencinin derslik dışında tüm ilgi konularına teşvik eder ve bu kaynaklardan yararlanma olanağı sağlar. 9. Öğrencinin kendi kendini kontrol etmesi, kendi özgün amaçlarını belirlemesi, kendi problem çözme süreçlerini denemesi ve kendi eylemleri ile değerlerini kazanmasına olanak vermektedir. 10. Çeşitli kaynaklardan yararlanması, öğrenciye aktif olarak işe koşması ve optimum düzeyde yetiştirmesi nedeniyle öğretimde etkinliği arttırmakta dolayısıyla eğitimin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bireysel öğretim teknolojileri şu şekilde sınıflandırılır: 1. Modüler öğretim teknolojisi, öğrenme ve öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme sağlayacak şekilde kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirini işlevsel olarak tamamlayacak olan bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir. Modüler öğretim teknolojileri ise davranış analizi, içerik, iş ya da görev analizi gibi bilginin temel elemanlarını ayırarak yapısallaştırması bu konudaki teknolojilerin özünü oluşturmaktadır. 2. Programlı öğretim teknolojisi, öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılmasını, sistemli bir ilerleme yapmasını ve öğrenmenin sürekli kontrol edilmesini sağlayan bireysel, kendi kendine öğrenme yöntemi olarak tanımlanmakta ve bir okulda okutulacak bütün dersleri ve konuları kapsamayıp, sadece belirli bir konunun öğretilmesi ile ilgili olarak uygulanabilecek bir öğretim planlaması ve yürütülmesi yöntemidir. Programlı öğretim teknolojisi ise programlı öğretim ilkelerini dikkate alarak öğretim teknolojilerinin işe koşulmasıdır. 3. Mikro öğretim teknolojisi, normal öğrenme ve öğretim süreçlerinin karmaşıklığını basitleştirmeyi amaçlayan bir laboratuvar öğretim yöntemidir (Küçükahmet, 2001). Dersler işlenirken video kameraya çekilmektedir. Öğretmen adayı ders bitiminde kendisini izlemektedir. Bu arada rehber öğretmenden, öğrencilerinden eleştiri ve öneriler almaktadır. Daha sonra, o dersteki öğretim becerisini ilk uygulamasına kıyasla ilerletmek için dakikalık bir süre içinde hazırlanarak aynı dersi bir başka küçük gruba, aynı süre içinde yeniden vermektedir. Bu öğretim türünde, seçilmiş davranışın istenilen düzeye gelinceye kadar tekrar edilmesi esas alınmakta olup bu tekrarın sayısını rehber öğretmen karar vermektedir. 4. Bilgisayar destekli öğretim teknolojisi, bilgisayarların; sistem içine programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek, öğrenmeleri pekiştirmek amacıyla kullanılmasıdır. Bu öğretim yaklaşımında bilgisayarlar öğretmene, zor fakat zorunlu bazı görevlerini

6 üstlenerek yardımcı olurlarken, öğrencilere kendi öğrenme hızlarına göre ilerlemelerine imkân sağlayan bir öğretim aracı konumundadır. Bilgisayarlar öğretim ortamında diğer öğretim teknikleri ve araçlarıyla etkileşim halinde kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli öğretimde özel ders yazılımları, alıştırma yazılımları ve simülasyon yazılımları, eğitsel oyunlar yazılımları gibi yazılımlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Uzaktan Eğitim Bireysel öğretim teknolojileri eğitimde en çok uzaktan eğitimi geliştirmiş, öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmede imkân ve seçeneklerini artırmıştır. Öğrenci ve öğretmenin aynı zamanda ve aynı mekânda olmasını gerektiren ve öğretmenin hem kaynak hem de idareci rolünü üstlendiği öğretim biçimleri artık işi, bireylerin kişisel tercihlerinden dolayı belli bir zaman ve mekan da olamayan bireysel öğrenme tekniklerini içeren öğretim sistemlerine yani uzaktan eğitime kaydığı, yapılan araştırmalarla gözlemlenmektedir. Peki, nedir uzaktan eğitim? İlk olarak uzaktan eğitim terimi Wisconsin Üniversitesinin 1892 kataloğunda geçmiş(rumble,1986) ve aynı üniversite direktörü William Lighty tarafından 1906da bir yazıda kullanılmıştır. Uzaktan eğitimin kısaca tanımı; eğitimci ve öğrenen kişi birbirlerinden uzak mesafelerde olduğunda herhangi bir resmi öğrenme olabilir.(verduin ve Clark,çev. Maviş,1994). Bir başka tanımla uzaktan eğitim; birbirinden zaman ve mekân açısından ayrı, öğretmen ve öğrenciler arasında gerçekleşen, öğrenci etkinliği ve kendi kendine öğrenme prensibine dayalı bir eğitim uygulaması olarak tanımlanır. İşman(2003, s.93) uzaktan eğitimi öğretmen ve öğrencinin aynı mekânlarda bulunmak zorunda olmadığı ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin posta hizmetleri ve bilgi iletişim teknolojileri sayesinde yürütülen bir eğitim sistemi modeli olarak tanımlamaktadır. Hızal (1983,s.21) a göre uzaktan eğitim geleneksel eğitim uygulamalarının öğretim yaşı, zamanı, yeri yöntemi amaçları vb. sınırlılıklarına bağımlı kalmaksızın özel olarak hazırlanmış yazılı gereçler, kitle iletişim programları ve yüz yüze öğretimin sistem bütünlüğünün içerisinde kullanılmış bireyselleştirilmiş, kendi kendine öğrenme etkinliğidir. Uzaktan eğitim; özellikle öğrenme zamanı bakımından büyük esneklik gösteren planlı ve sistematik bir etkinliktir. Öğrenme yeri bakımından bir sınırlılık değildir. Ancak öğrenme hızı yönünden büyük esneklik sağlar. Bu sistemden yararlanmak için öğrencilerin belirli yaşlarda bulunmaları veya belirli eğitim programlarını tamamlamış olmaları gibi koşullar aranmaktadır.

7 Uzaktan Eğitimde Temel Kavramlar Uzaktan Eğitimde çalışan araştırmacılar süreç içindeki gelişmelere bağlı olarak uzaktan eğitimle ile ilgili yeni kavramlar oluşturmuşlardır. Bu yeni kavramlarla uzaktan eğitim terminolojisini sürekli gelişmekte kendi yenilemektedir. Açık öğretim, eğitim kurumuyla olan ilişkinin öğrencilerin coğrafi, sosyal ve zaman kısıtlarının göz önüne alınarak tasarlandığı esnek ve yaygın eğitim politikalarının uygulandığı eğitim modellerine verilen addır. Sanal sınıf: Belli bir içeriği bir ağ üzerinden öğrenmek amacıyla oluşan gruptur. Online öğretim: Bilinin internet kullanılarak iletildiği öğretim modelidir. e-öğrenme: İnternet, bir ağ veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir. m-öğrenme: Mobil iletişim araçları yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir. Web tabanlı uzaktan eğitim: Web teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen uzaktan eğitim etkinlikleridir. Yaşam boyu öğrenme: Bireyin, yaşamı boyunca sürekli bir öğrenme etkinliği içerisinde olması durumudur. Eş zamanlı (senkron) öğrenme: Farklı mekanlardaki bireylerin, aynı anda çift yönlü iletişim teknolojileri yardımıyla sanal ortamda bir araya gelip gerçekleştirdikleri öğrenme. Çevrimiçi öğrenme: Bir ağ üzerinden sunulan içerikle gerçekleştirilen öğrenmelerdir. Eş zamanlı (Senkron) uzaktan eğitim: Öğrenenlere aynı anda ancak farklı ortamlarda sunulan eğitimdir. Eş zamansız (asenkron) uzaktan eğitim: Öğrenenlere hem farklı zamanlarda ve hem de farklı ortamlarda sunulan eğitimdir. Karma / Harmanlanmış (Blended) eğitim: Her türlü teknolojinin kullanılabildiği, geleneksel ve uzaktan eğitimin farklı modellerinin bir araya getirilerek düzenlendiği eğitimdir. Öğrenme: İnsanlar yaşamları boyunca karşılaştıkları çeşitli durumlarla etkileşim içinde olurlar. Öğrenme bu etkileşim sonucunda kişide oluşan bilişsel ve davranışsal değişimlerdir. Öğrenme yoluyla insanlar bilgi, beceri, tutum ve değerler kazanırlar. ÖYS - Öğrenme Yönetim Sistemi: Farklı zamanlı veya harmanlanmış eğitimde öğrencilerin ders seçimi ve derse kaydolmasına, içeriklerin sunulmasına, ölçme ve değerlendirme yapılmasına, kullanıcı bilgilerinin izlenip raporlanmasına olanak sağlayan bir yönetim yazılımıdır. İçerik: Uzaktan eğitimde belli standartlarda hazırlanarak öğrenciye sunulan, belirlenmiş eğitim süresi içinde öğrenilmesi hedeflenen eğitsel konu materyalidir. Video Telekonferans: İki yönlü görüntünün gerçekleştiği telekonferanstır. Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE): Bilgisayar yoluyla gerçekleştirilen eğitim, öğrencilerin belli bir alanda uzmanlaşmasını sağlayarak eğitim çevresini iyileştirmeyi hedefleyen bir programdır. Uzaktan Eğitimde Yer Alan Ögeler Öğrenci: Öğrenci her yerde öğrencidir. Uzaktan Eğitim öğrencisi düşünülenin aksine derslerle daha fazla ilgilidir. Öğretim Elemanı: Uzaktan eğitim sistemlerinin başarısında en büyük pay öğretim elemanlarınındır. Geleneksel öğretim sistemlerinde öğretim elemanının sorumlulukları ders içeriğini oluşturmak ve öğrenci gereksinimlerini karşılamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzaktan eğitimde ise öğretmen rolleri değişmektedir. Örneğin; öğretmen öğrenim gören öğrencilerin özellikleri ve gereksinimlerini iyi derecede bilmelidir, öğrenci gereksinimlerine ve öğrencilerin bireysel farklılıklarına uygun olarak öğretim stilleri geliştirmelidir ve öğretmenden çok yardımcı rolü üstlenmelidir. Aynı zamanda bilgisayar ve internet teknolojilerine aşina; değil ise önceden eğitim verilmiş olması gerekir. Örgün Eğitimde çok kaliteli bir öğretmen uzaktan eğitimde teknik destek olmadan ders veremeyebilir.

8 Teknik Destek: Sanal derslerin takibi konusunda dersin sorumlu öğretim elemanına teknik sorunlarına yardım edilmesini sağlayan elemandır. Uzaktan eğitimde öğretmenin teknik sorunlarla uğraşmaması ve zamanını öğretim etkinliklerine ayırabilmesi için teknik sorunlarla ilgilenecek ve öğrencilerin teknik sorunlarını çözecek destek personelinin görevlendirilmesi uzaktan eğitim sistemlerinin başarısını arttıracaktır. Eğitim Destek: Öğrenci derslerinin sistemde aktarılmasında, sanal derslerin takibi ve raporlanmasında, öğretim elemanının sistemi kullanımında yönlendirilmesinde yardımcı elemandır. İçerik Grubu: Verilecek dersin içeriğinin, öğretim elemanı hazırladıktan sonra dijital ortama aktarılması ve çoklu ortam ile zenginleştirilmesini ve derslerin içeriğinin güncellenmesini gerçekleştiren elemanlardır. Ölçme Değerlendirme: Çevrimiçi sınavlarda öğretim elemanına destek olunan, final sınavı soru bankasının oluşturulması, soru kitapçıklarının basımı ve sınav sonuçlarının sisteme yüklenmesini sağlayan birimdir. Değerlendirme işlemleri eğitim süreçlerinin istenilen etkileri yerine getirip getirmediğini, eğitime katılan öğrencilerin konuları öğrenip öğrenemediğini, öğrencilerde beklenen davranış değişiklerinin meydana gelip gelmediğini ve davranış değişikliklerinin ne düzeyde meydana geldiğini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmaktadır. Geleneksel eğitim süreçleri kısa sınavlar (quiz), doğru yanlış, uzun cevaplı testler veya çoktan seçmeli testler içerisinde öğrencileri değerlendirme amacıyla uygulanmaktadır. Uzaktan eğitim uygulayan kurumlarda ise klasik eğitim sistemlerinde uygulanan ölçme ve değerlendirme tekniklerini yalnız başına uygulamak öğrenci başarısının değerlendirmesinde yanılmalara yol açacak ve değerlendirme işlemlerinin sonuçları yanıltıcı olacaktır.?sıra sizde: Uzaktan eğitim hizmetleri ile verilen hizmetler neler olabilir? Düşünelim. Uzaktan Eğitimi Oluşturan Bileşenler Uzaktan Eğitimin Bileşenleri Yazılım Bileşenleri Donanım Bileşenleri Öğretim Yönetim Sistemi Sunucular İçerik Yönetim Sistemi Sanal sınıf İnternet Bağlantısı Firewall Switchler Yedekleme Donanımı Ölçme Değerlendirme Sınav Sistemi Hata Bildirim Sistemi

9 Yazılım Bileşeni 1. Öğretim Yönetim Sistemi, Öğrencinin ilk giriş yaptığı, ders programını, ders içeriklerini, ödev konularını, sanal sınıf arşivlerinin linklerini ve eğitim geçmişini (karne notları, transkript vb.) görüntüleyebildiği portaldır. Öğretim yönetim sistemi öğrenci giriş yaptığı zaman içinde kaybolacağı ve bocalayacağı şekilde olmamalı, öğrenci sıkılmadan çabuk istediğine ulaşmalıdır. (Google gibi basit ama çok işlevli olmalı) Kesinlikle çeşitli tarayıcıları desteklemeli ve mobil uygulamalarda çalışabilmelidir. 2. İçerik Yönetim Sistemi, Öğretim görevlisi dersi hazırladıktan sonra, İçerik uzmanları tarafından dijital ortama dönüştürülür ve içerik alanına yüklenir. İçerik bazı Uzaktan Eğitim Sistemlerinde LMS in bir parçası olarak bulunur bazı sistemlerde ise ayrı bir alandır. 3. Sanal Sınıf yazılımı, öğrenci ile öğretim görevlisinin senkronize olarak buluştuğu ve eğitim verip aldığı platformdur. Sanal sınıf Uzaktan Eğitimi Örgün Eğitime yaklaştıran tek unsurdur. Arada göz teması olmadığından kaliteli olmalı MSN de yapılan görüntülü sohbetten farklı olmalıdır Öğrenci her makinede yüklü bir tarayıcı ile bağlanabilmeli onlarca program yüklemek zorunda olmamalıdır. Görüntü ve ses eş zamanlı gelmeli ve sonradan istendiğinde arşivden rahatça izlenebilmelidir. Mobil olarak ta dersler izlenebilmelidir (Ipad, Iphone vb). 4. Ölçme Değerlendirme Sınav Sistemi, Öğrencinin dönem içi çevrimiçi olarak, dönem sonu ise yüz yüze alacağı sınavların yer aldığı sistemdir. Güvenlik ve farklı soru teknikleri çok önemli (aman dikkat şifreli olmasın J) Çevrimiçi sınavlar LMS in bir parçası olabilirken Yüz Yüze sınavlar ayrı bir soru bankası üzerinden olmalıdır. 5. Hata bildirim sistemi, Öncelikle Bilgi Tabanlı Sistem oluşturulmalı öğrenci ve öğretim elemanı cevabını bulamaz ise yönlendirilmelidir. Öğrenci sorununu takip edilmesini sağlayan ilgili bir birimin açılması sağlanmalıdır. Öğrenciyi dinlemek ve sorun çözülemeyecek olsa da cevap vermek çok önemlidir. Sistem hatasından dolayı geç fark edilen soruya geç cevap verilmesi dahi; öğrencinin güvenini alır. Sistem içinde olmasa dahi Hata Bildirim örneği ya satın alınmalı ya da açık kaynak geliştirilmelidir. Donanım Bileşenleri: 1. Sunucular seçilirken mevcut öğrenci kapasitesi göz önünde alınmalı, 5 yıl değiştirilmeyecek şekilde en iyi yapılandırma seçilmelidir. Sistemde aksama yaşanmaması için Cluster yapı tercih edilmelidir. Kesinlikle Üniversitede ya da Ulakbim de tutulmalıdır. 2. İnternet Bağlantısı Mevcut öğrenci sayısı çıkarılmalı Gün / Saat Ders/Öğrenci sayıları ders programına göre analiz edilmeli ve test yapılarak hız tespiti ve bant genişliği belirlenmelidir. 3. Firewall (Firewall, Switchler, Yedekleme Donanımı) Switch Yedekleme iyi seçilmeli sisteme saldırıları önleyen güvenlik duvarları açık olmalı ve yedekleme donanımı 30 dk geriden başlayabilecek şekilde seçilmelidir.

10 Uzaktan Eğitimde İletişim Ve Etkileşim Türleri İletişim teknolojisindeki gelişmeler yaşam gücünü, bireylerin bilinçlenmesini etkilediği gibi eğitimi de etkiler. Her türlü öğrenmenin önemli unsuru olan iletişim ve etkileşim uzaktan eğitimde de önemli bir yer kaplar(wagner,1994). Etkileşim ve iletişimin artması öğrenci motivasyonunu, başarısını arttırmada önemli bir etkendir. Aynı zamanda öğrencinin öğrenmeye karşı tutumunu da geliştirmesini sağlar. Çeşitli etkileşim biçimleri öğrencilere erişimlerde büyük kolaylıklar sağlamaktadır(richarson ve Ting,1999). Uzaktan eğitimde ki etkileşim çeşitleri şunlardır (Paulsen,1995) ; 1. Öğrenci - Öğrenci Etkileşimi 2. Öğrenci - Öğretmen Etkileşimi 3. Öğrenci - İçerik Etkileşimi 4. Öğrenci - Ortam Etkileşimi Öğrenci grubu Ortam Öğrenci İçerik Öğretmen Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri Ve Sınırlılıkları Üstünlükleri: Sürekli, yaşam boyu, bireysel ve bağımsız öğrenme olanağı sağlama. Bireye öğrenme sorumluluğu sağlama. Eğitim sürecini demokratikleştirir. Eğitim bir taraftan kitleselleştirebilirken, diğer taraftan bireyselleştirebilme. Basın-yayın, iletişim araçları, yüz yüze eğitimle üç boyutlu bütünleşme sağlanır. Eğitim programlarında standart sağlama. Uzmanlardan daha fazla kişinin yararlanmasını sağlama. Kolay güncellenebilir ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemleri sunma. Alternatif ve çok çeşitli ( yazılı ve basılı, görsel-işitsel, çok ortamlı(multimedia) ve etkileşimli) öğrenme-öğretme ortamları sunma. Başarının aynı koşullarda belirlenmesini sağlama.

11 Sınırlılıkları: Yüz yüze eğitim ilişkilerinin kolay sağlanamaması. Öğrencilerin sosyalleşmelerinin engellenmesi. Uygulamaya dönük derslerden yeterince yararlanamama. Uzaktan öğretim süreçlerinde bireyin, kendine güvenmek zorunda olması. Anında yardım görememe ve sorunun giderilmemesinden kaynaklanan davranışların gelişimi. Çalışan bireylerin kendine ayıracakları vakitte ders çalışma zorunluluğunun olması. Ulaşım olanaklarına ve iletişim teknolojilerine bağımlı olma. Öğrenci-öğretmen ve öğrenci-öğrenci arasında bire bir etkileşim ve iletişimin sağlanamaması. Beceri ve tutuma yönelik davranışların geliştirilmesinde etkili olamaması.?sıra sizde: Uzaktan eğitimle çözülebilecek eğitim sorunları neler olabilir? Uzaktan Eğitimin Geleneksel Eğitim ile Karşılaştırılması Geleneksel Eğitim nedir? Öğretmenin liderliğinde düz anlatım, soru-cevap ve tartışma gibi yöntemlerin kullanıldığı bir uygulama biçimidir. Geleneksel eğitim sisteminin genel özellikleri ve sorunlarına bakıldığında : Öğrenci merkezlidir. Öğretmen disiplinden sorumlu kişidir ve otoriterdir. Geleneksel eğitimde var olan bilgiyi aktarma hedeflenir. Öğretmenlerin becerileri kişiye göre değişiktir ve her zaman mükemmel değildir. Öğretmen sayısı kısıtlıdır ve bu problem, özellikle yeni gelişmeleri kısa zamanda büyük kitlelere aktarmak gerektiğinde kendisini daha da çok hissettirir. Bir sınıfta anlatılanları tüm öğrenciler aynı seviyede kavrayamaz ve özümseyemez. Bazı insanların daha fazla tekrara ihtiyacı vardır. Tekrar ise, zaman kısıtlamaları yüzünden genellikle mümkün olamamaktadır. Öğrenimi pekiştirmek için gerekli tekrar ve alıştırmalar, genellikle ders sırasında yaptırılamaz, fakat ders sonrası ev ödevi olarak verilir. Bu yöntem, öğrencinin ev ortamının uygun, ödev yapma alışkanlıklarının da gelişmiş olduğu varsayımına dayalıdır ki bu da herkes için aynı ölçüde doğru değildir

12 Uzaktan eğitim ile Geleneksel Eğitim arasındaki farklar Öğretim sürecinin çoğunluğunda öğretmen ve öğrencinin coğrafi açıdan ayrı olması, Öğrenci değerlendirmesinin sağlanmasını içeren eğitim organizasyonunun etkisi, Öğretmen ve öğrenciyi birleştirecek ve ders içeriğini iletecek eğitim medyasının kullanımı, Öğretmen ve belleten ya da eğitim temsilcisi ve öğrenci arasındaki iki yönlü iletişimin sağlanması, Eğitim ortamının eğitmen, öğrenci ve ders içeriğini bir araya getirmek için kullanılması, Yer ve/veya zamandan bağımsızlığın sağlanması, Öğrencinin eğitmenin etkisi altında olmaksızın kendi istemi ile öğrenmesi, Kişiye göre değişken ders sürelerinin söz konusu olması, Eğitimi alacak olan bireyler bu eğitimlerini eşzamanlı (senkron) ve eşzamanlı olmayan (asenkron) şekillerde alabilmeleri, Uzaktan eğitim sistemi sürekli eğitim olanağı sağlamada etkili bir araç olması.?sıra sizde: Sizce uzaktan eğitim sistemi geleneksel eğitim süreçlerinin bir alternatifi mi yoksa tamamlayıcısı olarak mı ele alınmalıdır?

13 Özet Eğitim teknolojisi; öğretmen ve hedef kitle olan öğrenci açısından en etken ve verimli uygulamala oluşabilmesi için kuramsal esaslar, hedefi,, öğrenci, insan gücü, yöntem ve teknik, öğrenme durumları ve değerlendirme gibi öğelerden oluşturulmuş uygulamalı bir bilim dalıdır. Öğretim teknolojisi ise; öğrenme ve öğretme kuramının en etkin biçimde uygulamaya dönüştürülmesi için öğrenme- öğretme süreçlerinin tasarlanması, geliştirilmesi, geliştirilen materyal, araç, ortam, teknoloji ve sistemlerin öğrenme ortamında kullanılması, süreç ve sistem yönetimi ve değerlendirilmesi aşamalarından oluşan sistematik ve tümleşik bir süreçtir. Bireysel öğretim; eğitim teknolojisinde eğitsel ortamlara dayalı olarak geliştirilmiş öğretim sistemleri, eğitim eşitliğini geliştirme ve eğitimin kalite ve etkinliğini artırma yanında programlara hareket, esneklik ve çeşitlilik niteliği kazandırır. Bireysel öğretim teknolojileri şu şekilde sınıflandırılır: 1.Modüler Öğretim Teknolojisi 2.Programlı Öğretim Teknolojisi 3.Mikro Öğretim Teknolojisi 4.Bilgisayar Destekli Eğitim Teknolojisi Uzaktan eğitim; birbirinden zaman ve mekân açısından ayrı, öğretmen ve öğrenciler arasında gerçekleşen, öğrenci etkinliği ve kendi kendine öğrenme prensibine dayalı bir eğitim uygulamasıdır. öğrenme zamanı bakımından büyük esneklik gösteren planlı ve sistematik bir etkinliktir. Öğrenme yeri bakımından bir sınırlılık değildir. Ancak öğrenme hızı yönünden büyük esneklik sağlar. Bu sistemden yararlanmak için öğrencilerin belirli yaşlarda bulunmaları veya belirli eğitim programlarını tamamlamış olmaları gibi koşullar aranmaktadır. Uzaktan Eğitimde çalışan araştırmacılar süreç içindeki gelişmelere bağlı olarak uzaktan eğitimle ile ilgili yeni kavramlar oluşturmuşlardır.bunlar; Açık öğretim, eğitim kurumuyla olan ilişkinin öğrencilerin coğrafi, sosyal ve zaman kısıtlarının göz önüne alınarak tasarlandığı esnek ve yaygın eğitim politikalarının uygulandığı eğitim modellerine verilen addır. Sanal sınıf: Belli bir içeriği bir ağ üzerinden öğrenmek amacıyla oluşan gruptur. Online öğretim: Bilinin internet kullanılarak iletildiği öğretim modelidir. e-öğrenme: İnternet, bir ağ veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir. m-öğrenme: Mobil iletişim araçları yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir. Web tabanlı uzaktan eğitim: Web teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen uzaktan eğitim etkinlikleridir. Yaşam boyu öğrenme: Bireyin, yaşamı boyunca sürekli bir öğrenme etkinliği içerisinde olması durumudur. Eş zamanlı (senkron) öğrenme: Farklı mekanlardaki bireylerin, aynı anda çift yönlü iletişim teknolojileri yardımıyla sanal ortamda bir araya gelip gerçekleştirdikleri öğrenme. Çevrimiçi öğrenme: Bir ağ üzerinden sunulan içerikle gerçekleştirilen öğrenmelerdir. Eş zamanlı (Senkron) uzaktan eğitim: Öğrenenlere aynı anda ancak farklı ortamlarda sunulan eğitimdir. Eş zamansız (asenkron) uzaktan eğitim: Öğrenenlere hem farklı zamanlarda ve hem de farklı ortamlarda sunulan eğitimdir. Karma / Harmanlanmış (Blended) eğitim: Her türlü teknolojinin kullanılabildiği, geleneksel ve uzaktan eğitimin farklı modellerinin bir araya getirilerek düzenlendiği eğitimdir. Öğrenme: İnsanlar yaşamları boyunca karşılaştıkları çeşitli durumlarla etkileşim içinde olurlar. Öğrenme bu etkileşim sonucunda kişide oluşan bilişsel ve davranışsal değişimlerdir. Öğrenme yoluyla insanlar bilgi, beceri, tutum ve değerler kazanırlar. ÖYS - Öğrenme Yönetim Sistemi: Farklı zamanlı veya harmanlanmış eğitimde öğrencilerin ders seçimi ve derse kaydolmasına, içeriklerin sunulmasına, ölçme ve değerlendirme yapılmasına, kullanıcı bilgilerinin izlenip raporlanmasına olanak sağlayan bir yönetim yazılımıdır. İçerik: Uzaktan eğitimde belli standartlarda hazırlanarak öğrenciye sunulan, belirlenmiş eğitim süresi içinde öğrenilmesi hedeflenen eğitsel konu materyalidir. Video Telekonferans: İki yönlü görüntünün gerçekleştiği telekonferanstır. Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE): Bilgisayar yoluyla gerçekleştirilen eğitim, öğrencilerin belli bir alanda uzmanlaşmasını sağlayarak eğitim çevresini iyileştirmeyi hedefleyen bir programdır. Uzaktan eğitimde yer alan ögeler ise; Öğrenci, öğretim elemanı, teknik destek, eğitim destek, içerik grubu ve ölçme değerlendirmedir. Uzaktan eğitimi oluşturan bileşenler ise yazılım ve donanım bileşeni olmak üzere ikiye ayrılır. Yazılım bileşenleri; öğretim yönetim sistemleri, içerik yönetim sistemleri, sanal sınıf, ölçme değerlendirme sınav sistemi, hata bildirim sistemidir. Donanım bileşenleri ise sunucular, internet bağlantısı, firewall switchler yedekleme donanımlarıdır.

14 Uzaktan eğitimde 4 etkileşim çeşitleri şunlardır; 1. Öğrenci - Öğrenci Etkileşimi 2. Öğrenci - Öğretmen Etkileşimi 3. Öğrenci - İçerik Etkileşimi 4. Öğrenci - Ortam Etkileşimi Her alanın olduğu gibi uzaktan eğitiminde üstünlükleri ve sınırlıkları vardır. Üstünlükleri; Sürekli, yaşam boyu, bireysel ve bağımsız öğrenme olanağı sağlama. Bireye öğrenme sorumluluğu sağlama. Eğitim sürecini demokratikleştirir. Eğitim bir taraftan kitleselleştirebilirken, diğer taraftan bireyselleştirebilme. Basın-yayın, iletişim araçları, yüz yüze eğitimle üç boyutlu bütünleşme sağlanır. Eğitim programlarında standart sağlama. Uzmanlardan daha fazla kişinin yararlanmasını sağlama. Kolay güncellenebilir ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemleri sunma. Alternatif ve çok çeşitli ( yazılı ve basılı, görsel-işitsel, çok ortamlı(multimedia) ve etkileşimli) öğrenme-öğretme ortamları sunma. Başarının aynı koşullarda belirlenmesini sağlama iken Sınırlılıkları şu şekilde sıralanır: Yüz yüze eğitim ilişkilerinin kolay sağlanamaması. Öğrencilerin sosyalleşmelerinin engellenmesi. Uygulamaya dönük derslerden yeterince yararlanamama. Uzaktan öğretim süreçlerinde bireyin, kendine güvenmek zorunda olması. Anında yardım görememe ve sorunun giderilmemesinden kaynaklanan davranışların gelişimi. Çalışan bireylerin kendine ayıracakları vakitte ders çalışma zorunluluğunun olması. Ulaşım olanaklarına ve iletişim teknolojilerine bağımlı olma. Öğrenci-öğretmen ve öğrenci-öğrenci arasında bire bir etkileşim ve iletişimin sağlanamaması. Beceri ve tutuma yönelik davranışların geliştirilmesinde etkili olamaması Uzaktan eğitim ile geleneksel eğitim arasındaki farklar; Öğretim sürecinin çoğunluğunda öğretmen ve öğrencinin coğrafi açıdan ayrı olması, Öğrenci değerlendirmesinin sağlanmasını içeren eğitim organizasyonunun etkisi, Öğretmen ve öğrenciyi birleştirecek ve ders içeriğini iletecek eğitim medyasının kullanımı, Öğretmen ve belleten ya da eğitim temsilcisi ve öğrenci arasındaki iki yönlü iletişimin sağlanması, Eğitim ortamının eğitmen, öğrenci ve ders içeriğini bir araya getirmek için kullanılması, Yer ve/veya zamandan bağımsızlığın sağlanması, Öğrencinin eğitmenin etkisi altında olmaksızın kendi istemi ile öğrenmesi, Kişiye göre değişken ders sürelerinin söz konusu olmasıdır.

15 Kendimizi Sınayalım 1.Aşağıdaki özelliklerden hangisi uzaktan eğitimin tanımlarında yer almaz? a) Bireysel öğrenme prensibine dayalıdır. b) Zaman ve mekân açısından ayrıdır. c) Geleneksel öğretime göre daha dar kapsamlıdır. d) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılır. e) Eğitimde, öğretim yaş sınırlılığı yoktur. 2.Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimde yer alan temel kavramlardan değildir? a) Sanal sınıf b) E-öğrenme c) Yaşam boyu öğrenme d) Yüz yüze eğitim e) Bilgisayar destekli eğitim 3.Öğrenci derslerinin sisteme aktarılmasında sanal derslerin takibi ve raporlanmasında öğretim elemanının sitemi kullanımında, yönlendirmesinde yardımcı olan eleman aşağıdakilerden hangisidir? a) Öğrenci b) Eğitim desteği c) Teknik destek d) İçerik grubu e) Ölçme değerlendirme 4.Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimin bileşenlerinden biri olan yazılım bileşeninin öğesi değildir? a) Öğretim Yönetim Sistemi b) İçerik Yönetim Sistemi c) Sanal Sınıf d) Hata Bildirim Sistemi e) Sunucular 5.Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimde bulunan etkileşim türlerinden biri değildir? a) Öğrenci Öğrenci Etkileşimi b) Öğrenci Ortam c) Öğrenci Öğretmen d) Öğretmen Öğretmen e) Öğrenci İçerik 6.Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimin üstünlüklerindendir? a) Eğitim maliyetini düşürme. b) Çalışan öğrencilerin dinlenme zamanını alma.

16 c) Yüz yüze iletişim ve etkileşim minimum düzeydedir. d) Eğitim verimliliği düşüktür. e) Uygulamaya yönelik derslerde imkânlar kısıtlıdır. I) Bireysel öğrenmeyi sağlar. II) Esnek ve objektif ölçme sağlar. III) Öğrencilerin sosyalleşmesini engeller. IV) Duyuşsal ve psiko-motor davranışların kazandırılmasında yetersiz kalır. 7.Yukarıda yer alan seçeneklerden hangisi uzaktan eğitimin sınırlılıkları arasında yer alır? a. Yalnız I b. III ve IV c. I, II ve III d. Yalnız IV e. II ve IV 8.Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitim ile geleneksel eğitim arasındaki farklardan biri değildir? a. Öğrenci ve öğretmenin coğrafi açıdan ayrı olması. b. Kişiye göre değişken ders sürelerinin söz konusu olması. c. Yer ve zamandan bağımsızlığın sağlaması. d. Standartlaşmayı sağlamak için tek düze bir içerik planı uygulanması. e. Sürekli öğrenme olanağı sağlaması. 9.Aşağıdakilerden hangisi Bireysel Öğretim Teknolojilerinden değildir? a. Modüler Öğretim Teknolojisi b. Mikro Öğretim Teknolojisi c. Programlı Öğretim teknolojisi d. Yüz Yüze Öğretim Teknolojisi e. Bilgisayar Destekli Öğretim Teknolojisi 10.Öğrenci ile öğretim görevlisinin senkronize olarak buluştuğu ve eğitim verip aldığı platforma ne ad verilir? a. Öğretim Yönetim Sistemi b. İçerik Yönetim Sistemi c. Hata Bildirim Sistemi d. Sanal Sınıf Yazılımı e. Ölçme Değerlendirme Sınav Sistemi

17 Kendimizi Sınayalım Cevap Anahtarı: 1. c (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitim bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 2. d (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimde Temel kavramlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 3. b (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimde Yer Alan Ögeler bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 4. e (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimi Oluşturan Bileşenler bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 5. d (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitiminde İletişi ve Etkileşim Türleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 6. a (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri ve Sınırlılıkları bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 7. b (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri ve Sınırlılıkları bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 8. d (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimle Geleneksel Eğitimin Karşılaştırılması bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 9. d (Yanıtınız yanlış ise Eğitim ve Öğretim Teknolojileri bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) 10. d (Yanıtınız yanlış ise Uzaktan Eğitimi Oluşturan Bileşenler bölümünü yeniden gözden geçiriniz.) Kaynakça: İşman, A. (1998). Uzaktan Eğitim. Sakarya: Değişim Yayınları Özdil, İ. (1986). Uzaktan Öğretimin Evrensel Çerçevesi ve Türk Eğitim Sisteminde Uzaktan Eğitimin Yeri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. No:160 Özdil, İ. (1985). Uzaktan Eğitim Teknolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. No:105 Uşun, S. (2006). Şahin, M.C. (2009) Yeni Binyılın Öğrencileri nin Özellikleri Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Vol.: 9- Sayı/No: 2 : Uşun, S. (2006). Uzaktan Eğitim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım